Organelle typowe dla roślin. Zbudowane są z lamelli, utworzonych przez spłaszczone pęcherzyki, czyli tylakoidy błon. Wnętrze wypełnia stroma której skład w postaci licznych enzymów i przenośników bierze udział w fazie ciemnej fotosyntezy. Posiadają własny DNA i aparat do syntezy białek, dlatego uważa się że kiedyś mogły być samodzielnymi organizmami zdolnymi do fotosyntezy (teoria endosymbiozy). Ze względu na pochodzenie i pełnione funkcje plastydy dzielimy na:
prekursory, występują w komórkach embrionalnych, są bezbarwne. Z nich różnicują się inne bardziej wyspecjalizowane formy plastydów.
-struktury bezbarwne, o uproszczonej budowie i słabo rozbudowanym systemie błon wewnętrznych. Posiadają zdolność do syntezy i magazynowania skrobi. Na świetle mogą się przekształcić w chloroplasty.
Chloroplasty
powstają z proplastydów i leukoplastów. Biorą udział w procesie fotosyntezy syntetyzując barwnik zwany chlorofilem. Posiadają dwie błony zewnętrzną gładką i wewnętrzną z systemem wpukleń. Chloroplast posiada dwa rodzaje tylakiodów; tylakoidy gran i stromy. Jest ich w organellum około 50. Pełnia one funkcje asymilujące dwutlenek węgla.
Są to struktury kształtu grzybkowatego, nie oddzielone od matriks żadną błoną. Komponentami rybosomów są RNA i białko. Odgrywają ważną role w procesie syntezy białek. Zbudowane są z podjednostki większej i mniejszej.
Rybosomy możemy podzielić na dwa typy ze względu na miejsce występowania: rybosom mniejszy 70S. Występuje on w komórkach Procaryota i organellach samodzielnych (mitochondria, plastydy) rybosom duży 80S występuje w cytoplazmie komórek Eucariota i są połączone z siateczką wewnątrzplazmatyczną szorstką. Ilość Rybosomów zależy od aktywności komórki. U Procaryota proces syntezy rybosomów zachodzi w cytoplazmie. Natomiast Eucariota syntetyzują składniki (rRNA) potrzebne do budowy rybosomów w jąderku, tam też zachodzi proces łączenia się z białkami. Prowadzi on do powstania kompleksu białko-RNA, który nazywamy podjednostką pierwotną. Wyprowadzone z jądra zaczynają formować się w kompletne rybosomy.
Jądro komórkowe występuje tylko u Eucariota. U Procaryota odpowiednikiem jądra jest nukleoid, czyli cześć cytoplazmy posiadającą cząsteczkę DNA, która jest nawinięta na białko i przyczepiona do błony komórkowej. Komórka zazwyczaj posiada jedna jądro. Jednak są komórki które jądra utraciły w celu zwiększenia ich powierzchni (erytrocyty) Komórczak jest to komórka z wieloma jądrami powstaje na skutek podziału jądra bez cytokinezy lub na drodze fuzji międzykomórkowej. Kształt jądra jest najczęściej kulisty, lecz spotyka się również jądra owalne, wrzecionowate czy płatowate. Jądro komórkowe jest strukturą, którą posiada własna błonę jądrową. Jest ona podwójna i oddziela kariolemmę od cytoplazmy komórkowej. Są to właściwe dwie błony, które posiadają kanały zbudowane z białka poryny transportujące cząsteczki z wnętrza jądra do cytoplazmy. Kariolimfa wypełnia wnętrze jądra komórkowego i zawiera liczne enzymy potrzebne do procesu powielania DNA. W niej zanurzona jest chromatyna zbudowana głownie z DNA.Wewnątrz jądra występuje również jąderko- twór nieobłoniony w którym zachodzi synteza rRNA i rybosomów, które w czasie podziałów komórkowych zanika.
Znajdują się one tylko w komórkach Eucariotycznych. Struktury Golgiego zbudowane są z diktiosomów i pęcherzyków. Diktiosom jest to pojedyncza struktura AG zbudowana ze spłaszczonych leżących na sobie cystern w liczbie 5-8 i odpączkowujących od nich pęcherzyków. Wyróżniamy dwa bieguny cis-dojrzewający i trans-formujacy. Ich funkcją jest synteza i transport cząsteczek takich jak białka, cukry, do odpowiednich struktur komórkowych. Możliwe jest to, ponieważ zostają one naznaczone odpowiednimi "kodami", które później umożliwiają im prawidłowe przeniesie się do miejsca docelowego. Pęcherzyki budujące Aparat Golgiego pełnią funkcje transportującą. W aparacie Golgiego zachodzi również proces glikozylacji białek.
Powstają ze struktur AG poprzez odpaczkowanie. Ich główną funkcją jest trawienie niepotrzebnych komórce struktur i produktów. Zawierają takie enzymy jak katalaza czy peroksydaza. Gdy dojdzie do przerwania ciągłości lizosomu zachodzi liza komórki (samo strawienie się). Występują tylko u organizmów zwierzęcych.
Organelle występujące jedynie u Eucariota. Otoczone są jedną błoną. Wewnątrz znajdują się enzymy o charakterze oksydacyjnym przede wszystkim katalaza, która rozkłada szkodliwy dla organizmu nadtlenek wodoru i oksydazę. Struktury te występują tylko u zwierząt.
Jest to system kanalików, pęcherzyków i innych struktur błoniastych, które dzielą komórkę na rożne segmenty, a także syntetyzują białka i kw. tłuszczowe.
Wyróżniamy SER, czyli retikulum endoplazmatyczne gładkie gdzie syntetyzowane są kwasy tłuszczowe i retikulum endoplazmatyczne szorstkie RER związane z rybosomami, gdzie zachodzi synteza białek.
Stanowi środowisko reakcji wewnątrzkomórkowych. Jest również najważniejszym składnikiem protoplastu. Jest ona niejednorodna pod względem chemicznym. Ma konsystencje zolu i może łatwo przechodzić w żel na skutek koagulacji. W skład cytoplazmy wchodzą: białka, cukry, tłuszcze, związki nieorganiczne potas, wapń, chlor czy też same organelle, a fazę rozpraszającą stanowi woda. Ruch cytoplazmy możliwy jest dzięki ruchom wodniczek (wakuol). Wyróżniamy trzy typy ruchów: pulsacyjny w rożnych kierunkach wokół małych wodniczek, rotacyjny jednostronny wokół centralnie ułożonej wodniczki i cyrkulacyjny jednostronny wokół kilku mniejszych wakuol.
Mitochondrium
Oddzielone jest od cytoplazmy podwójna błoną białkowo-lipidową..
Zbudowane jest z grzebieni mitochondrialnych utworzonych przez błonę wewnętrzną, na których znajdują się koenzymy, receptory czy cytochromy biorące udział w procesie fosforylacji. Wnętrze Mitochondrium wyplenia tak zwana stroma zawierająca liczne enzymy i przenośniki. Jest to drugie organellum, które posiada własne DNA i aparat do syntezy białek.
Proces fosforylacji dostarcza komórce energii użytecznej. Gromadzona jest ona w adenozynotrójfosforanie ATP. Jest to rodzaj energii krótkotrwałej o bardzo dużej wydajności. ATP jest nazywany uniwersalnym akumulatorem i przenośnikiem energii. Zachodzi tutaj proces oddychania wewnątrzkomórkowego czyli przetworzenia energii ze związków organicznych (glukozy) na energię użyteczną biologicznie gromadzoną w ATP.
Wodniczka
Jest to struktura komórkowa występująca u roślin i niektórych pierwotniaków. Błona która oddziela ja od cytoplazmy nazwana została tonoplastem. Zawiera sok komórkowy czyli wodę i różne związki chemiczne (90 % woda, jony wapnia, potasu, magnezu, chloru czy siarczanu, cukry proste lub disacharydy). Może pełnić rożne funkcje począwszy od utrzymania odpowiedniego turgoru komórki do funkcji trawiennych (pierwotniaki), czy też magazynu substancji produkowanych przez komórkę (rośliny).
Jest zaliczana razem ze ściana komórkowa do martwych elementów komórkowych. Dzięki zdolności do pulsowania napędza ruch organelli w komórce.
Błona plazmatyczna jest zbudowana z 2 podstawowych składników - lipidów i białek. Ponadto w jej skład może wchodzić cholesterol i węglowodany.
Ściana komórkowa
Struktura wytworzona przez protoplast komórek roślin i grzybów, otaczająca komórkę, pełni funkcje ochraniające i mechaniczne. Podstawowym elementem strukturalnym ściany komórkowej jest celuloza, tworząca micelle i mikrofibryle. Ściany komórkowe mogą wraz z wiekiem komórek tracić elastyczność i ulegać adkrustacji ligniną, suberyną, czy też kutyną. Ściana komórkowa wtórna powstaje po zakończeniu wzrostu komórki, tworzą się w niej przerwy (jamki), przez które przenikają pasma cytoplazmatyczne (plasmodesmy), ułatwiające kontakt sąsiednich komórek. Silnie zdrewniałe ściany komórkowe pełnią w roślinie funkcje wzmacniające, układy tkanek o zgrubiałych ścianach komórkowych stanowią szkielet roślin lądowych.