MANIPULACJA ZA POMOCĄ

MANIPULACJA ZA POMOCĄ

AKTÓW EMOTYWNYCH

AKTÓW EMOTYWNYCH

prof. dr hab. Grażyna Habrajska

Uniwersytet Łódzki

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

1)

Zasada solidarności uczuć

2)

Przeżywanie a wyrażanie emocji

3)

Nakłaniający charakter aktów emot
ywnych

4)

Manipulacja za pomocą aktów emo
tywnych

5)

Miejsce strategii aksjologiczno-emo
tywnych w perswazji i manipulacji

ZASADA SOLIDARNOŚCI UCZUĆ

ZASADA SOLIDARNOŚCI UCZUĆ

Z ogólnej zasady kooperacji Grice’a

wyprowadzamy trzy podstawowe kierunki

werbalnych działań interakcyjnych:

dążenie do ustalenia

prawdopodobieństwa zdarzeń 

realizacja interakcyjnych funkcji

modalnych,

dążenie do solidarności uczuciowej

mówiących  realizacja interakcyjnych

funkcji emotywno-oceniających

i tworzenie wzajemnych zobowiązań w

zachowaniach partnerów  realizacja

interakcyjnych funkcji działania

ZASADA SOLIDARNOŚCI UCZUĆ

ZASADA SOLIDARNOŚCI UCZUĆ

Jeśli w wyniku rozbieżności postaw

aksjologicznych taka solidarność uczuć
nie może być osiągnięta, zasada
kooperacji wymaga

maskowania

własnych postaw

i strategiczne

wycofywanie się ze współpracy,
ponieważ brak możliwości osiągnięcia
zbliżonej bazy aksjologicznej
uniemożliwia dalsze wspólne działania.

ZASADA SOLIDARNOŚCI UCZUĆ

ZASADA SOLIDARNOŚCI UCZUĆ

Uczestnicy interakcji werbalnej mogą

też podjąć

negocjację postaw

, której

celem byłoby osiągniecie wspólnego
porozumienia aksjologicznego. W
tym przypadku interlokutorzy mają,
na mocy konwencji komunikacyjnej,
zobowiązanie osiągnięcia takiego
porozumienia, jeśli nie chcą, by
interakcja została zablokowana.

ZASADA SOLIDARNOŚCI UCZUĆ

ZASADA SOLIDARNOŚCI UCZUĆ

Emocja

jest pewną

nadwyżką

, która w

procesie interakcji werbalnej pomaga
mówiącemu w przekonaniu odbiorcy do
przyjęcia proponowanej oceny, ponieważ
na mocy konwencji wymagającej
solidarności uczuć, odbiorca nie ma
możliwości odrzucenia wyrażonej emocji
z taką samą łatwością, z jaką odrzuciłby
samą ocenę nie popartą emocją.

ZASADA SOLIDARNOŚCI UCZUĆ

ZASADA SOLIDARNOŚCI UCZUĆ

Stosując akt emotywny, nadawca

zabezpiecza przyjęcie przez odbiorcę

oceny, towarzyszącej wyrażonej emocji.

Przekazywane opinie i argumentacja

aksjologiczne, które jak wiadomo zawierają

oceny, wzmocnione, albo poprzedzone

wyrażoną emocją, są znacznie trudniejsze

do odrzucenia.

Manipulując emocjami

można te oceny

uwiarygodnić, wzmocnić lub osłabić.

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

1)

Zasada solidarności uczuć

2)

Przeżywanie a wyrażanie emocji

3)

Nakłaniający charakter aktów emot
ywnych

4)

Manipulacja za pomocą aktów emo
tywnych

5)

Miejsce strategii aksjologiczno-emo
tywnych w perswazji i manipulacji

PRZEŻYWANIE A WYRAŻANIE EMOCJI

PRZEŻYWANIE A WYRAŻANIE EMOCJI

Akt wyrażania emocji może się nie

zgadzać z rzeczywistym jej
przeżywaniem.

Konwencjonalny, regulujący charakter

aktów emotywnych pozwala na ich
stosowanie wyłącznie w celach
strategicznych, bez odniesienia do
rzeczywistych stanów wewnętrznych.

PRZEŻYWANIE A WYRAŻANIE EMOCJI

PRZEŻYWANIE A WYRAŻANIE EMOCJI

W praktyce mamy do czynienia z kilkoma

relacjami pomiędzy emocjonalnym stanem

wewnętrznym, a jego wyrażeniem w tekście,

a mianowicie:

1. przeżywana emocja a  brak wyrażenia

jakiejkolwiek emocji (układ niezbieżny)

2.

przeżywana emocja a



wyrażenie emocji

a

(układ zbieżny)

3. przeżywana emocja a  wyrażenie emocji b

(układ niezbieżny)

4. brak przeżywanej emocji  wyrażenie emocji

a (układ niezbieżny)

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

1)

Zasada solidarności uczuć

2)

Przeżywanie a wyrażanie emocji

3)

Nakłaniający charakter aktów emot
ywnych

4)

Manipulacja za pomocą aktów emo
tywnych

5)

Miejsce strategii aksjologiczno-emo
tywnych w perswazji i manipulacji

NAKŁANIAJĄCY CHARAKTER AKTÓ

NAKŁANIAJĄCY CHARAKTER AKTÓ

W EMOTYWNYCH

W EMOTYWNYCH

Akty emotywne implikują akty działania

,

które powodują powstanie zobowiązania

wykonawczego między nadawcą i

odbiorcą w stosunku do realizacji określonej

akcji, która jest korzystna dla nadawcy,

odbiorcy lub wszystkich interlokutorów.

Bodźcem

wyrażania emocji jest

naruszenie

normy

, a

celem

wyrażenie ostensji

emocjonalnej,

zmuszenie odbiorcy do

powrotu do sytuacji normatywnej i

kompensacja

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

1)

Zasada solidarności uczuć

2) Przeżywanie a wyrażanie emocji
3) Nakłaniający charakter aktów

emotywnych

4) Manipulacja za pomocą aktów

emotywnych

5) Miejsce strategii aksjologiczno-

emotywnych w perswazji i
manipulacji

MANIPULACJA ZA POMOCĄ AKTÓW EMOTYWNYCH

MANIPULACJA ZA POMOCĄ AKTÓW EMOTYWNYCH

MANIPULACJA

– wpływanie na postawy

i / lub działania adresata w sposób
niejawny (bez jego wiedzy)

Niemanipulacyjny charakter mają tylko

akty emotywne, w których emocje i
ich wyrażanie tworzą układ zbieżny:

przeżywana emocja a  wyrażenie emocji a

przeżywana emocja a  wyrażenie emocji a

PRZEŻYWANA

EMOCJA

AKT

EMOTYWNY

INTENCJA

KOMUNIKACYJNA

REAKCJA

INTERLOKUTORA

poczucie

krzywdy, żal

żalenie się,

utyskiwanie

uzyskanie

solidarności

uczuć, empatia

pocieszanie

wyrzuty

wzbudzenie

poczucia winy

usprawiedliwianie

się

MANIPULACJA ZA POMOCĄ AKTÓW EMOTYWNYCH

MANIPULACJA ZA POMOCĄ AKTÓW EMOTYWNYCH

Akty emotywne, w których emocje i ich

wyrażanie tworzą układ niezbieżny mają
charakter manipulacyjny, zwłaszcza
wówczas, gdy

przeżywana emocja a  wyrażenie emocji b

lub

brak przeżywanej emocji  wyrażenie emocji a

Wyrażana emocja

nie wynika

z emocji

przeżywanej

przeżywana emocja a  wyrażenie emocji b

brak przeżywanej emocji  wyrażenie emocji a

WYRAŻANA

EMOCJA – AKT

EMOTYWNY

INTENCJA

KOMUNIKACYJNA

OCZEKIWANY

EFEKT

PERSWAZYJNY

żalenie się,

utyskiwanie

wzbudzenie

współczucia TY

gotowość pomocy 

osłabienie czujności,

przygotowanie do

przyjęcia perswazji

wyrzuty

skierowane do TY

wzbudzenie poczucia

winy u TY

gotowość

zadośćuczynienia 

osłabienie czujności,

przygotowanie do

przyjęcia perswazji

wyrzuty

skierowane do ON,

wyrażane do TY

wzbudzenie

negatywnego

stosunku lub postawy

TY do sprawcy sytuacji,

która stała się powodem

wyrażanej emocji

zyskanie

przychylności 

osłabienie czujności,

przygotowanie do

przyjęcia perswazji

EFEKT PERSWAZYJNY

EFEKT PERSWAZYJNY

Oczekiwany efekt perswazyjny w

przytoczonych przykładach, w których

manifestowane są

emocje negatywne

,

oparty jest na wyzwoleniu w odbiorcy

reakcji

standardowo ocenianych

pozytywnie

, co sprzyja osłabieniu

czujności odbiorcy i wzmaga podatność

na perswazję, w wyniku której ma

wykonać działanie

korzystne

dla osoby

stosującej ww. akty emotywne

EFEKT PERSWAZYJNY

EFEKT PERSWAZYJNY

Podatność na perswazję, w wyniku której

adresat (TY) ma wykonać działanie

korzystne

dla osoby stosującej

manipulację (JA) za pomocą aktów

emotywnych, można uzyskać również

wprawiając go w stan zadowolenia,

wykorzystując zasadę solidarności

uczuć, demonstrując radość, albo

komplementując adresata, dziękując

mu, wyrażając wdzięczność itp.

EFEKT PERSWAZYJNY

EFEKT PERSWAZYJNY

Z kolei podatność na perswazję, w

wyniku której adresat (TY) ma
wykonać działanie

niekorzystne

dla

osoby nieuczestniczącej w dyskursie
(ON) można uzyskać wprawiając go
w stan rozdrażnienia czy lęku

przeżywana emocja a  wyrażenie emocji b

brak przeżywanej emocji  wyrażenie emocji a

WYRAŻANA

EMOCJA – AKT

EMOTYWNY

INTENCJA

KOMUNIKACYJNA

OCZEKIWANY

EFEKT

PERSWAZYJNY

wyrażanie
zaniepokojenia,

lęku, strachu itp.

uzyskanie
solidarności uczuć

przeżywanie
niepokoju, lęku



osłabienie czujności,

przygotowanie do

przyjęcia perswazji

wyrażanie
oburzenia, złości,

gniewu

przeżywanie
rozdrażnienia



osłabienie czujności,

przygotowanie do

przyjęcia perswazji
lub wzmocnienie

argumentacji

przeżywana emocja a  wyrażenie emocji a

PRZEŻYWA

NA EMOCJA

AKT

EMOTYWNY

INTENCJA

KOMUNIKACYJNA

REAKCJA

INTERLOKUTORA

niepokój,
lęk,
przerażeni

e

wyrażanie
przeżywan

ej emocji

oczekiwanie na
neutralizację
niepożądanej

emocji

uspokajanie

oburzenie,

gniew

uzyskanie

solidarności
uczuć

uspokajanie

lub
wzmacnianie

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

1) Zasada solidarności uczuć
2) Przeżywanie a wyrażanie emocji
3) Nakłaniający charakter aktów

emotywnych

4) Manipulacja za pomocą aktów

emotywnych

5) Miejsce strategii aksjologiczno-

emotywnych w perswazji i
manipulacji

Miejsce strategii aksjologiczno-

Miejsce strategii aksjologiczno-

emotywnych w perswazji i manipulacji

emotywnych w perswazji i manipulacji

Przygotowanie do perswazji właściwej –

wpływ na stan emocjonalny,

- budowanie zaufania na zasadzie

zharmonizowania uczuć  osłabianie

czujności;

- wprowadzenie w stan emocjonalny

najkorzystniejszy dla osiągnięcia celu

perswazyjnego (wytrącenie z równowagi,

wywołanie strachu, przerażenie albo euforii,

zadowolenia z siebie itd.)  osłabianie

czujności

W perswazji właściwej – wzmacnianie

argumentacji aksjologicznej

PRZEKRACZANIE NORMY – GŁÓWNY CZYNNIK

PRZEKRACZANIE NORMY – GŁÓWNY CZYNNIK

WYTRĄCANIA Z RÓWNOWAGI

WYTRĄCANIA Z RÓWNOWAGI

Wywołanie emocji negatywnych

odbiorcy można osiągnąć przez:

 intelektualne lub moralne

deprecjonowanie odbiorcy

 wywołanie jego lęku, respektu,

uległości itp.

 kreowanie nienawiści, niechęci do

kogoś

PRZEKRACZANIE NORMY – GŁÓWNY

PRZEKRACZANIE NORMY – GŁÓWNY

CZYNNIK WYTRĄCANIA Z RÓWNOWAGI

CZYNNIK WYTRĄCANIA Z RÓWNOWAGI

Wywołanie emocji pozytywnych odbiorcy

przez

 komplementowanie bezpośrednie
 komplementowanie pośrednie – odwołanie

do przyjaźni, do litości i współczucia

 wykorzystanie oczekiwań odbiorcy,

bazujące na systemie wartości adwersarza,

uprzedzeniach, pragnieniach i skłonnościach

podkreślenie ważności kontaktu

Strategią wspomagającą jest wprowadzenie w

stan rozbawienia.