Temat:

Temat:

Podstawy dydaktyki

Podstawy dydaktyki

wychowania fizycznego.

wychowania fizycznego.

Motoryka człowieka

Motoryka człowieka

Motoryczność

Motoryczność

„(…) to pojęcie obejmujące

całokształt

czynności

ruchowych

człowieka, inaczej sferę ruchowej
aktywności, słowem to wszystko, co
dotyczy poruszania się człowieka w
przestrzeni na skutek zmian położenia
całego ciała lub jego poszczególnych
części względem siebie”

Demel – 1976

Demel – 1976

Zdolności motoryczne

Zdolności motoryczne

Wg Raczek

Wg Raczek



Kondycyjne

(energetyczne)

składają się

na nie głównie predyspozycje energetyczne i
morfo-strukturalne,



Koordynacyjne

(informacyjne)

tworzą

je w przewadze predyspozycje neuro-sensoryczne i
psychiczne,



kompleksowe

(hybrydowe)

bez

wyraźnej dominanty predyspozycji z wymienionych
grup.

Zdolności kondycyjne

Zdolności kondycyjne

(energetyczne)

(energetyczne)



Siła

( możliwość pokonywania oporów ).



Wytrzymałość

( zdolność do wyzwalania

siły w dłuższych okresach czasu ).



Szybkość

( jako: zdolność do szybkiej

reakcji na bodziec; zdolność do szybkich
ruchów cyklicznych i acyklicznych; zdolność
do szybkiej lokomocji ).

Zdolności koordynacyjne

Zdolności koordynacyjne

Wg Hirtza



Równowaga



Rytmizacja



Orientacja w przestrzeni



Różnicowanie napięć
mięśniowych



Szybkość reakcji

Definicje:



Równowaga

–

umiejętność zachowania pozycji ciała w

warunkach różnorodnych ruchów i pozycji,



Rytmizacja

-

poczucie rytmu, zdolność odtwarzania

rytmu, dobór właściwego tempa dla realizacji zadania
sportowego. Inaczej rytmizacja to koordynacja ruchów w
czasie,



Orientacja w przestrzeni

- predyspozycja ujawniająca

się np. w szybkiej lokalizacji własnego miejsca w czasie
gier sportowych,



Różnicowanie napięć mięśniowych –

to zdolność do

odpowiedniego do sytuacji napinania i rozluźniania
mięśni

,



Szybkość reakcji

-

to predyspozycja do błyskawicznej

reakcji na bodziec

.

Zdolności koordynacyjne

Zdolności koordynacyjne

Wg Meinela i

Schnabla



Zdolność sterownia ruchami zgodnie z

zamierzeniem,



Zdolność ich regulacji stosownie do

zmieniających się warunków

(przystosowanie ruchowe),



Zdolność do uczenia się nowych czynności

motorycznych.

Zdolności koordynacyjne

Zdolności koordynacyjne



Zdolność do uczenia się nowych czynności

motorycznych:

to zdolność do koordynowania ruchów

zgodnie z nieznanymi dotąd zadaniami

zależna głównie od pamięci

motorycznej.



Zdolność sterownia ruchami zgodnie

z zamierzeniami:

to proces osiągnięcia celu jaki

to proces osiągnięcia celu jaki

zamierzaliśmy zdobyć zgodnie z

zamierzaliśmy zdobyć zgodnie z

powstałym w umyśle programem

powstałym w umyśle programem

działania.

działania.

Zdolności koordynacyjne

Zdolności koordynacyjne

Zdolność regulacji, dostosowania
się do zmiennych warunków otoczenia:

• U jej podstaw leżą przede wszystkim procesy

przyswajania i przetwarzania informacji optycznych,
akustycznych, dotykowych oraz kinestetycznych,

• Wymaga względnie szybkiego przejścia od jednego

programu umysłowego czynności do drugiego,

• Można wyróżnić trzy stopnie zdolności regulacji ruchów:

1.przystosowanie ruchów do zmieniającej się

sytuacji,

2.przystosowanie ruchów do zmieniającej się

sytuacji pod presją czasu,

3.przystosowanie ruchów do zmieniającej się

sytuacji pod wpływem zachowań przeciwnika.

Poziomy koordynacji

Poziomy koordynacji

ruchowej

ruchowej



1 poziom

Zdolność do precyzyjnej regulacji

ruchu,

czyli do sterowania prostym

czynnościami

ruchowymi – wykonywanymi:

- bez ograniczenia czasowego,
- w standardowych warunkach,
- przy zapewnieniu dokładności

.

.

Poziomy koordynacji

Poziomy koordynacji

ruchowej

ruchowej



2 poziom

Zdolność do sterowania

krótkotrwałymi

i szybkimi czynnościami ruchowymi,
wykonywanymi:

- w ograniczonym czasie,
- w standardowych warunkach

.

Poziomy koordynacji

Poziomy koordynacji

ruchowej

ruchowej



3 poziom

Zdolność do adekwatnego

dostosowania

i przestawienia motorycznego, czyli do
sterowania złożonymi czynnościami
ruchowymi, wykonywanymi:

- przy ograniczenia czasowych,
- w zmiennych warunkach i

sytuacjach.

Inteligencja

(Wg Sterna ) to ogólna

zdolność do rozwiązywania problemów.

Koordynacja

natomiast to

przyporządkowanie ruchów określonemu

celowi. Poprawna koordynacja to takie”

uporządkowanie ruchów”, które umożliwi

wykonanie motorycznego zadania.

Dlatego koordynacje można nazwać

inteligencją ruchową.

Zmiany

Zmiany

psychomotorycznego

psychomotorycznego

zachowania w

zachowania w

ontogenezie.

ontogenezie.

Ze szczególnym

Ze szczególnym

uwzględnieniem

uwzględnieniem

poszczególnych zdolności

poszczególnych zdolności

motorycznych w wieku

motorycznych w wieku

szkolnym.

szkolnym.

Proces doskonalenia motorycznego dojrzewania nie

Proces doskonalenia motorycznego dojrzewania nie

dokonuje się w sposób jednostajnie ciągły, lecz ma

dokonuje się w sposób jednostajnie ciągły, lecz ma

charakter fazowy z okresami większej lub mniejszej

charakter fazowy z okresami większej lub mniejszej

aktywności. Za B. Czabańskim wyróżniamy następujące

aktywności. Za B. Czabańskim wyróżniamy następujące

okresy rozwojowe:

okresy rozwojowe:



okres noworodka

okres noworodka

(faza premotoryczna)

(faza premotoryczna)

od przyjścia na świat do

od przyjścia na świat do

2-3 miesiąca życia.

2-3 miesiąca życia.



okres niemowlęcy

okres niemowlęcy

(faza promotoryczna - wstępnoruchowa)

(faza promotoryczna - wstępnoruchowa)

4 - 12

4 - 12

m. ż.

m. ż.



okres poniemowlęcy

okres poniemowlęcy

1-3 r. ż.

1-3 r. ż.



wiek przedszkolny

wiek przedszkolny

- 3 - 7 r. ż.

- 3 - 7 r. ż.



wczesny okres szkolny

wczesny okres szkolny

(wczesny wiek szkolny) - 7 - 10(12) r. ż.

(wczesny wiek szkolny) - 7 - 10(12) r. ż.



późny okres szkolny

późny okres szkolny

(wiek dojrzałości motorycznej) - 10 - 13 r. ż.

(wiek dojrzałości motorycznej) - 10 - 13 r. ż.



okres dojrzewania płciowego

okres dojrzewania płciowego

- 10(11)- 17(18) u dziewcząt, od

- 10(11)- 17(18) u dziewcząt, od

12(13)-18(19) u chłopców :

12(13)-18(19) u chłopców :



pierwsza faza dojrzewania (pubertalna)

pierwsza faza dojrzewania (pubertalna)



druga faza dojrzewania (adolescencji)

druga faza dojrzewania (adolescencji)



wiek życia dorosłego:

wiek życia dorosłego:



wczesny wiek życia dorosłego 18(20)-30 r. ż.

wczesny wiek życia dorosłego 18(20)-30 r. ż.



średni wiek życia dorosłego 30-45(50) r. ż.

średni wiek życia dorosłego 30-45(50) r. ż.



późny wiek życia dorosłego 45(50)-60(70) r. ż.

późny wiek życia dorosłego 45(50)-60(70) r. ż.



okres starzenia się od 60(70) r. ż

okres starzenia się od 60(70) r. ż

.

.

Okres noworodka (faza premotoryczna)- od

Okres noworodka (faza premotoryczna)- od

przyjścia na świat do 2-3 miesiąca życia

przyjścia na świat do 2-3 miesiąca życia



W tym okresie rozwój motoryki następuje

W tym okresie rozwój motoryki następuje

stosunkowo powoli, jednak proces ten może

stosunkowo powoli, jednak proces ten może

mieć istotne znaczenie dla życia człowieka.

mieć istotne znaczenie dla życia człowieka.



Występują u dziecka odruchy wrodzone

Występują u dziecka odruchy wrodzone

(bezwarunkowe)- z jednej strony zapewniające

(bezwarunkowe)- z jednej strony zapewniające

podstawowe funkcje życiowe, np. odruch ssania,

podstawowe funkcje życiowe, np. odruch ssania,

oddychania, wydzielania śliny, połykania,

oddychania, wydzielania śliny, połykania,

krzyku, czkawki, kichania, zwężania źrenic) z

krzyku, czkawki, kichania, zwężania źrenic) z

drugiej strony dające początek powstawania

drugiej strony dające początek powstawania

odruchów warunkowych, które dają podstawę

odruchów warunkowych, które dają podstawę

do dalszego rozwoju (odruch zaciskania,

do dalszego rozwoju (odruch zaciskania,

naprzemiennego stawienia nóg, pełzania)

naprzemiennego stawienia nóg, pełzania)

Okres niemowlęcy (faza

Okres niemowlęcy (faza

promotoryczna - wstępnoruchowa)

promotoryczna - wstępnoruchowa)

- 4 - 12 miesiąca życia

- 4 - 12 miesiąca życia



Około 5 miesiąca życia pojawiają się

Około 5 miesiąca życia pojawiają się

czynności ruchowe-ruchy celowe( dziecko

czynności ruchowe-ruchy celowe( dziecko

wyciąga rączki po konkretne przedmioty).

wyciąga rączki po konkretne przedmioty).



Następuje doskonalenie chwytu,

Następuje doskonalenie chwytu,

przyswojenie postawy pionowej.

przyswojenie postawy pionowej.



Okres ten można by określić jako fazę

Okres ten można by określić jako fazę

przyswajania pierwszych

przyswajania pierwszych

skoordynowanych ruchów.

skoordynowanych ruchów.



Rozwój jest dość znacznie indywidualnie

Rozwój jest dość znacznie indywidualnie

zróżnicowany

zróżnicowany

Wiek przedszkolny - 3 - 7 rok życia

Wiek przedszkolny - 3 - 7 rok życia



szybkie doskonalenie sprawności ruchowej

szybkie doskonalenie sprawności ruchowej

nie tylko podstawowe formy ruchów, lecz

nie tylko podstawowe formy ruchów, lecz

łączy je w określoną całość (w czasie biegu

łączy je w określoną całość (w czasie biegu

rzut, bieg z podskokami).

rzut, bieg z podskokami).



Okres

Okres

około 5 roku

około 5 roku

życia

życia

nazywany jest

nazywany jest

złotym okresem motoryczności

złotym okresem motoryczności

–

–

dzieci

dzieci

uczą się pływać, jeździć na nartach,

uczą się pływać, jeździć na nartach,

łyżwach. W tym okresie można już

łyżwach. W tym okresie można już

doskonalić siłę i wytrzymałość. U dzieci nie

doskonalić siłę i wytrzymałość. U dzieci nie

ćwiczących zdolności te wzrastają niewiele,

ćwiczących zdolności te wzrastają niewiele,

natomiast u ćwiczących - znacznie.

natomiast u ćwiczących - znacznie.



. Około 6 r. ż .następuje istotny przyrost

. Około 6 r. ż .następuje istotny przyrost

szybkości lokomocyjnej i szybkości ruchów.

szybkości lokomocyjnej i szybkości ruchów.



Po 7 r. ż. dzieci mają znaczną wytrzymałość,

Po 7 r. ż. dzieci mają znaczną wytrzymałość,

umieją również zachować równowagę.

umieją również zachować równowagę.

Okres poniemowlęcy (wiek małego

Okres poniemowlęcy (wiek małego

dziecka, wczesne dzieciństwo)- 1-3

dziecka, wczesne dzieciństwo)- 1-3

roku życia

roku życia



Występują istotne zmiany w systemie

Występują istotne zmiany w systemie

nerwowym, tzn. Poprawia się unerwienie

nerwowym, tzn. Poprawia się unerwienie

mięśni, powstają osłonki mielinowe, dzięki

mięśni, powstają osłonki mielinowe, dzięki

czemu impulsy nerwowe nie są tak

czemu impulsy nerwowe nie są tak

rozproszone,

rozproszone,



Zmienia się także stosunek masy ciała dziecka

Zmienia się także stosunek masy ciała dziecka

do siły, a co za tym idzie dziecko szybciej uczy

do siły, a co za tym idzie dziecko szybciej uczy

biegać, skakać, wspinać,

biegać, skakać, wspinać,



Zdecydowanie poprawia się zręczność -

Zdecydowanie poprawia się zręczność -

dziecko chwyta, podnosi i rzuca wszystko co

dziecko chwyta, podnosi i rzuca wszystko co

mu w ręce wpadnie.

mu w ręce wpadnie.

Wczesny okres szkolny (wczesny wiek

Wczesny okres szkolny (wczesny wiek

szkolny) - 7 - 10(12) rok życia

szkolny) - 7 - 10(12) rok życia



Dzieci przejawiają znaczną ruchliwość

Dzieci przejawiają znaczną ruchliwość

spontaniczną (nie lubiane przez nauczycieli.

spontaniczną (nie lubiane przez nauczycieli.



Jest to okres, a zwłaszcza jego ostatnia

Jest to okres, a zwłaszcza jego ostatnia

faza, szybkiego uczenia się nawet bardzo

faza, szybkiego uczenia się nawet bardzo

skomplikowanych czynności ruchowych i

skomplikowanych czynności ruchowych i

sportowych. Stąd podejmuje się nauki

sportowych. Stąd podejmuje się nauki

dzieci pływania, jazdy na łyżwach i nartach,

dzieci pływania, jazdy na łyżwach i nartach,

elementów lekkiej atletyki i wielu gier

elementów lekkiej atletyki i wielu gier

sportowych.

sportowych.



Zauważalne jest także istotny przyrost siły,

Zauważalne jest także istotny przyrost siły,

szybkości i wytrzymałości (zależny jednak

szybkości i wytrzymałości (zależny jednak

od ilości ćwiczeń).

od ilości ćwiczeń).

Późny okres szkolny (wiek dojrzałości

Późny okres szkolny (wiek dojrzałości

motorycznej) - 10 - 13 rok życia

motorycznej) - 10 - 13 rok życia



Sprawność ruchowa jest znaczna, a

Sprawność ruchowa jest znaczna, a

dziecko uczy się nowych czynności

dziecko uczy się nowych czynności

szybko i dokładnie.

szybko i dokładnie.



Dojrzewanie motoryczne poprzedza

Dojrzewanie motoryczne poprzedza

dojrzewanie płciowe i kończy się u

dojrzewanie płciowe i kończy się u

progu dojrzewania płciowego.

progu dojrzewania płciowego.



Szybkość uczenia się nowych

Szybkość uczenia się nowych

czynności sportowych sprawia

czynności sportowych sprawia

wrażenie jakby dzieci uczyły się niejako

wrażenie jakby dzieci uczyły się niejako

spontanicznie.

spontanicznie.

Okres dojrzewania płciowego - 10(11)-

Okres dojrzewania płciowego - 10(11)-

17(18) u dziewcząt, od 12(13)-

17(18) u dziewcząt, od 12(13)-

18(19) u chłopców

18(19) u chłopców

Pierwsza faza dojrzewania (pubertalna):

Pierwsza faza dojrzewania (pubertalna):



Zachodzą istotne zmiany w proporcjach budowy

Zachodzą istotne zmiany w proporcjach budowy

ciała, a także pojawiają się niepokoje natury

ciała, a także pojawiają się niepokoje natury

psychicznej. Te gwałtowne przemiany wpływają

psychicznej. Te gwałtowne przemiany wpływają

bardzo niekorzystnie na procesy doskonalenia

bardzo niekorzystnie na procesy doskonalenia

motorycznego.

motorycznego.



Okres silnej indywidualizacji zainteresowań.

Okres silnej indywidualizacji zainteresowań.



U dzieci nie uprawiających sportu ruchy tracą

U dzieci nie uprawiających sportu ruchy tracą

swobodę i lekkość, stają się sztywne, kanciaste ze

swobodę i lekkość, stają się sztywne, kanciaste ze

zbędnymi przyruchami.

zbędnymi przyruchami.



Ze względu na skokowo zachodzące istotne

Ze względu na skokowo zachodzące istotne

przemiany w organizmach młodzieży nauczyciel

przemiany w organizmach młodzieży nauczyciel

WF powinien być na te zmiany uczulony, zwłaszcza

WF powinien być na te zmiany uczulony, zwłaszcza

na zróżnicowanie płciowe.

na zróżnicowanie płciowe.

Okres dojrzewania płciowego - 10(11)-

Okres dojrzewania płciowego - 10(11)-

17(18) u dziewcząt, od 12(13)-

17(18) u dziewcząt, od 12(13)-

18(19) u chłopców.

18(19) u chłopców.

Druga faza dojrzewania (adolescencji)

Druga faza dojrzewania (adolescencji)

:

:



Faza stabilizacji, wyraźnego zróżnicowania płciowego

Faza stabilizacji, wyraźnego zróżnicowania płciowego

oraz silniej zaznaczającej się indywidualizacji w

oraz silniej zaznaczającej się indywidualizacji w

doskonaleniu motoryki człowieka.

doskonaleniu motoryki człowieka.



Większa i stała gotowość młodzieży do

Większa i stała gotowość młodzieży do

podejmowania działań sportowych, wyraźną

podejmowania działań sportowych, wyraźną

stabilnością formy sportowej, a także

stabilnością formy sportowej, a także

zainteresowaniem i uczestnictwem w ciekawych

zainteresowaniem i uczestnictwem w ciekawych

lekcjach WF.

lekcjach WF.



U chłopców siła, wytrzymałość, odporność na trud

U chłopców siła, wytrzymałość, odporność na trud

stają się czynnikami decydującymi o

stają się czynnikami decydującymi o

charakterystyce rozwoju motorycznego, a u

charakterystyce rozwoju motorycznego, a u

dziewcząt zręczność i zwinność przesądzać będą o

dziewcząt zręczność i zwinność przesądzać będą o

formach ich zajęć sportowo-rekreacyjnych.

formach ich zajęć sportowo-rekreacyjnych.

Wczesny wiek życia

Wczesny wiek życia

dorosłego

dorosłego

18(20)-

18(20)-

30 r. ż

30 r. ż

.

.



Doskonały okres sprawności motorycznej

Doskonały okres sprawności motorycznej

człowieka, czas uzyskiwania najlepszych

człowieka, czas uzyskiwania najlepszych

wyników w wielu dyscyplinach

wyników w wielu dyscyplinach

sportowych.

sportowych.



Istotnie odzwierciedlają się w motoryce

Istotnie odzwierciedlają się w motoryce

różnice płciowe w większości działań

różnice płciowe w większości działań

sportowych kobiety osiągają 60-70%

sportowych kobiety osiągają 60-70%

możliwości mężczyzn.

możliwości mężczyzn.

Średni wiek życia dorosłego 30-45(50)

Średni wiek życia dorosłego 30-45(50)

r. ż.

r. ż.



Aktywność ruchowa nieco mniejsza.

Aktywność ruchowa nieco mniejsza.



Poziom doskonałości

Poziom doskonałości

psychomotorycznej różnicuje się w

psychomotorycznej różnicuje się w

zależności do aktywności ruchowej

zależności do aktywności ruchowej

człowieka.

człowieka.



U osób systematycznie trenujących

U osób systematycznie trenujących

może utrzymywać się duża

może utrzymywać się duża

sprawność ruchowa i fizyczna.

sprawność ruchowa i fizyczna.

Późny wiek życia dorosłego 45(50)-

Późny wiek życia dorosłego 45(50)-

60(70) r. ż.

60(70) r. ż.



U człowieka mało aktywnego ruchowo

U człowieka mało aktywnego ruchowo

dostrzega się już procesy inwolucyjne;

dostrzega się już procesy inwolucyjne;

coraz bardziej zatraca się pewne

coraz bardziej zatraca się pewne

sprawności ruchowe, takie jak szybkość

sprawności ruchowe, takie jak szybkość

lokomocyjną, siłę i wytrzymałość.

lokomocyjną, siłę i wytrzymałość.



Aktywni ruchowo mogą jeszcze sprawnie

Aktywni ruchowo mogą jeszcze sprawnie

jeździć na nartach czy grać w tenisa i

jeździć na nartach czy grać w tenisa i

uprawiać rekreacyjnie wiele sportów.

uprawiać rekreacyjnie wiele sportów.

Okres starzenia się od 60(70)

Okres starzenia się od 60(70)

r. ż.

r. ż.



U osób, które nie uprawiały sportu

U osób, które nie uprawiały sportu

(wyczynowo i rekreacyjnie) dostrzega się

(wyczynowo i rekreacyjnie) dostrzega się

niekorzystne zmiany w wykonywaniu

niekorzystne zmiany w wykonywaniu

ruchów i trudności w ich koordynacji,

ruchów i trudności w ich koordynacji,



Natomiast osoby uprawiające niegdyś

Natomiast osoby uprawiające niegdyś

sport, które w żadnym okresie życia nie

sport, które w żadnym okresie życia nie

zaniedbywały ćwiczeń fizycznych, mogą

zaniedbywały ćwiczeń fizycznych, mogą

jeszcze przez wiele lat pozostać w dobrej

jeszcze przez wiele lat pozostać w dobrej

kondycji i sprawności ruchowej

kondycji i sprawności ruchowej