Ekonomia-jest to nauka społeczna zajmująca się dokonywaniem wyborów dotyczących produkcji i dystrybucji dóbr i usług w świecie rzadkich czynników wytwórczych. Inaczej: jest to nauka o tym, jak ludzie wykorzystują ograniczone zasoby w celu zaspokojenia swoich nieograniczonych potrzeb.
Potrzeba- brak czegoś co jest niezbędne człowiekowi do życia i rozwoju.
Potrzeby ludzkie- uczucie braku, pragnienie o charakterze biologicznym/picie, spanie/, społecznym /bezpieczeństwo/ lub ekonomicznym /praca, zarobki, wszystkie potrzeby wymagające wydatkowania dóbr finansowych/.
-to pragnienia
-chęci
-odczucia, które człowiek stara się zaspokoić
-mają decydujący wpływ na działanie człowieka
-kiedy potrzeba nie zostaje zaspokojona, pojawią się stan napięcia
Środkami służącymi do zaspokajania potrzeb są dobra i usługi.
Dobra: są wszelkie wartości materialne, rzeczowe, potrzebne i sprzyjające rozwojowi człowieka
Usługi: to świadczenie wszelkich czynności na rzecz zaspokajania potrzeb ludzkich w sposób bezpośredni i pośredni.
Rodzaje potrzeb ludzkich-
I)
a)potrzeby podstawowe (naturalne, biologiczne, niższego rzędu, priorytetowe) - często Do tych potrzeb, których zaspokojenie jest niezbędne do życia zaliczamy:
-jedzenia
-ubierania się
-oddychania
-ciepła
-miłości
-snu
-fizjologii
b)potrzeby kulturalne (wyższego rzędu) -konsekwencja rozwoju kulturalnego społeczeństwa, jego wyższych form współżycia społecznego.
-nauki
-rozrywki
-uczestnictwa w obrzędach religijnych
-podróżowania
Zakres potrzeb tego rodzaju jest właściwie nieograniczony, gdyż człowiek dąży stale do ich urozmaicania i rozszerzenia, zaspokojenie jednej potrzeby rodzi zaś często inną, nowa potrzebę.
II)
a)potrzeby jednorazowe
-zyskanie wykształcenia
- budowa domku jednorodzinnego
b)potrzeby wielorazowe (powtarzalne)
-żywność
-odzież
III)
a) indywidualne - artykułowane potrzeby przez każdą osobę indywidualnie
b) zbiorowe - wyrażane z jednakową siłą przez całe społeczeństwo lub jego dużą populacje np. potrzeba bezpieczeństwa zbiorowego, uczenie się, opieka medyczna
IV)
a) teraźniejsze - wynikają z bieżącej egzystencji
b)przyszłe - efekt formułowanych marzeń i pragnień w stosunku do mającej nastąpić rzeczywistości
V) a)potrzeby społeczne
-budowa nowych szpitali
-szkoły
-drogi
-fabryki
Maslov, piramida i jej potrzeby-
Fizjologiczne:
*biologiczne
*warunkujące przetrwanie i prawidłowe funkcjonowanie
*pożywienia, wypoczynku, snu
Bezpieczeństwa:
*ochrony
*dążenie do bezpieczeństwa osobistego i socjalnego
*zapewnienie sobie stałej pracy, dochodów
*warunkują egzystencję
Przynależności:
*potrzeba społeczna
-miłości
-przyjaźni
-przywiązania
-akceptacji
-kontakty z innymi osobami lub grupami
Brak zaspokojenia tej potrzeby może być przyczyną wielu frustracji.
Uznania (szacunku):
*potrzeba psychologiczna
-sukcesu i uznania przez samego siebie
-szacunku i uznania przez innych
Prestiż i uznanie zapewnia ludziom władza i niezależność
Samorealizacji:
*możliwość rozwoju osobowości i wyrażanie własnego „ja” w działaniu
*celem jest samo działanie i nie wynagrodzenie
*praca staje się wartością samą w sobie
*bodźcem do działanie jest rozwój wewnętrzny
*dążenie do osiągnięcia tego co jest możliwe
Znaczenie Hierarchii Potrzeb-Zaspokojenie jednej potrzeby powoduje powstanie nowej. Warunkiem przejścia do potrzeby wyższego rzędu jest zaspokojenie potrzeb niższego rzędu. Hierarchia potrzeb jest indywidualna i zmienna w czasie.
Na zmianę hierarchii potrzeb mają wpływ:
Osobowość, wiek, aktualny stopień zaspokojenie potrzeb, płeć, poziom zadowolenia, sytuacja rodzinna, sytuacja zawodowa.
Dobra wolne- są to dobra dostępne w nieograniczonych ilościach dla każdego.
Rynek-jest instytucją umożliwiającą wymianę dóbr, usług i czynników wytwórczych
Rodzaje rynków-
-Dóbr i usług
-Racy
-finansowy
Popyt- jest to pojęcie przedstawiające całkowita zależność między wielkością zapotrzebowania na dany produkt lub czynnik wytwórczy a jego ceną
Prawo popytu-głosi że wyższym cenom dobra odpowiadają mniejsze ilości dokonywanych zakupów, czyli że wzrostowi sen towarzyszy spadek wielkości popytu i niższym cenom-większe ilości dokonywanych zakupów, czyli spadkowi cen towarzyszy wzrost wielkości popytu.
cena danego produktu - czyli określona kwota pieniędzy, jaką trzeba zapłacić za jego jednostkę. Cena w powiązaniu z naszymi dochodami informuje nas, jaką ilość danego produktu jesteśmy w stanie kupić. Zmiany ceny mają wpływ na zmiany wielkości popytu - są to odwrotnie proporcjonalne zmiany. Poza tym cena pozwala na porównanie danego produktu z innymi towarami oferowanymi na rynku. Zależność między ceną a wielkością popytu zależy od dwóch zjawisk: efektu substytucyjnego (jeżeli cena danego wyrobu wzrasta, to kupujemy go mniej, ponieważ jest dla nas relatywnie droższe, więc szukamy innych produktów, które stały się względnie tańsze i zastępujemy nimi dotychczas kupowany wyrób) oraz efektu dochodowego (jeśli cena danego dobra spada, to możemy kupić go w większej ilości, a więc stajemy się względnie bogatsi - rośnie siła nabywcza dochodu, jakim rozporządzamy)
ceny innych produktów - porównujemy dany towar z innymi dobrami oferowanymi na rynku (z ich cenami). Ma to szczególne znaczenie w przypadku dóbr substytucyjnych (czyli takich, które mogą się wzajemnie zastępować, ponieważ zaspokajają tę samą potrzebę) oraz dóbr komplementarnych (czyli takich, które muszą być kupowane razem z innymi i używane łącznie, ponieważ konsumowane osobno są właściwie bezużyteczne). Zależność między takimi dobrami wygląda tak, że jeśli cena danego towaru rośnie, to maleje popyt na niego, ale rośnie popyt na jego substytut. Z kolei jeśli cena dobra komplementarnego rośnie, to spada wielkość popytu na nie i jednocześnie zmniejsza się popyt na dobro komplementarne w stosunku do niego;
dochód - oznacza suma pieniędzy, jaka można przeznaczyć na transakcje na określonym rynku w danym czasie. Oczywiście nie bez znaczenia jest skłonność do oszczędzania. Jednak ogólnie rzecz biorąc im wyższy dochód, tym większy popyt zgłasza uczestnik rynku;
moda, preferencje, gust, postęp cywilizacyjny - czynniki te odgrywają coraz większą rolę w określaniu zgłaszanego popytu. Indywidualne upodobania kupującego mają znaczący wpływ na dokonywane zakupy. Coraz większą rolę przypisuje się reklamie, która w znacznej mierze kształtuje rozmiary popytu na współczesnych rynkach;
liczba kupujących - na rynku najczęściej występuje zależność następującej postaci: im więcej kupujących, tym większy popyt obserwowany na rynku;
przewidywania dotyczące cen w przyszłości - prognozy dotyczące kształtowania się cen w najbliższym czasie wpływają na popyt - jeśli wzrost ceny jest bardzo prawdopodobny, to popyt na produkt może wzrosnąć (ludzie będą chcieli kupić więcej towaru zanim stanie się on droższy niż obecnie);
pozostałe czynniki - przybierają postać najczęściej jakiejś chwilowej tendencji, zaleceń lekarzy, filmu itp. Przyczyny te często wydają się być nieracjonalne, jednak wpływają na rozmiary popytu.
Czynniki poza cenowe (rynek mieszany)-wzrost popytu, spadek popytu, dobra substytucyjne, dobra komplementarne
Podaż- jest to pojęcie przedstawiające całkowita zależność między wielkością oferowaną danego produktu lub czynnika wytwórczego a jego ceną.
Prawo podaży-głosi, że wyższej cenie dobra odpowiada większa ilość dostarczanego dobra
cena danego produktu - oznacza określoną kwotę pieniędzy, jaką sprzedający (producent, dostawca itp.) otrzymuje za jednostkę tego produktu. Jeżeli cena danego towaru wzrasta, to rośnie także wielkość jego podaży, z kolei w sytuacji spadku ceny towaru, spada także jego podaż na rynku;
ceny czynników produkcji - zależność ta oznacza, że podaż danego towaru zależy od kosztów jego wytworzenia. Jeżeli koszty spadają, to rośnie opłacalność produkcji, a tym samym producenci decydują o zwiększeniu podaży tegoż dobra;
dostępność czynników produkcji - dostępność czynników wytwórczych ma wpływ na ceny tych czynników, a tym samym wpływa na całą podaż;
technologia produkcji - oznacza pewien sposób zorganizowania procesu wytwarzania danego produktu (rodzaju i sposobu wykorzystanych czynników produkcji), najczęściej im lepsza technologia, tym niższe koszty wytwarzania, pozwalające na zwiększenie podaży.
ceny innych produktów - w sytuacji rosnących cen innych wyrobów, produkcja danego dobra staje się relatywnie nieopłacalna, więc producenci przesuwają swoje zasoby do tych dziedzin, w których ceny są wyższe i pozwalają na osiągnięcie większych przychodów i zysków;
liczba sprzedających - jeśli rośnie liczba producentów/dostawców danego towaru na rynek, wzrasta tym samym podaż danego produktu;
oczekiwania dotyczące przyszłych cen produktów i czynników wytwórczych - jeśli prawdopodobny jest wzrost cen czynników wytwórczych, podaż danego towaru zostanie najpierw zwiększona. Jeśli przewiduje się, że ceny dobra wzrosną, to podaż może zostać ograniczona;
pozostałe czynniki - w przypadku produktów spożywczych lub usług turystycznych rozmiary podaży zależą od klimatu i pogody.
Równowaga rynkowa i sytuacje nierównowagi- Cena równowagi-jest to jedyna cena przy której wielkość popytu równa się wielkości podaży. Przy tej cenie na rynku nie pojawią się ani nadwyżki ani niedobory i wszystkie transakcje mogą być zrealizowane.