Grafika inżynierska

Grafika inżynierska

Wykład V

Wykład V

studia wieczorowe

studia wieczorowe

Tematyka wykładu

Tematyka wykładu

•

Kreślenie i wymiarowanie typowych części maszyn

Kreślenie i wymiarowanie typowych części maszyn

-

-

połączenia gwintowe

połączenia gwintowe

-

-

połączenia wielokarbowe

połączenia wielokarbowe

-

-

połączenia klinowe i wpustowe

połączenia klinowe i wpustowe

-

-

połączenia spawane

połączenia spawane

-

-

połączenia nitowe

połączenia nitowe

-

-

połączenia zgrzewane

połączenia zgrzewane

-

-

połączenia lutowane i klejone

połączenia lutowane i klejone

Kreślenie i wymiarowanie typowych

Kreślenie i wymiarowanie typowych

części maszyn

części maszyn

Części maszyn służące do połączenia ze sobą różnych elementów

Części maszyn służące do połączenia ze sobą różnych elementów

dzielimy na:

dzielimy na:

- połączenia rozłączne

- połączenia rozłączne

- połączenia nierozłączne

- połączenia nierozłączne

Rysunki techniczne powinny być dokładnym odwzorowaniem

Rysunki techniczne powinny być dokładnym odwzorowaniem

kreślonego przedmiotu. W przypadku jednak wielu typowych i

kreślonego przedmiotu. W przypadku jednak wielu typowych i

często powtarzających się części maszyn zachowanie tego

często powtarzających się części maszyn zachowanie tego

warunku mogłoby być pracochłonne oraz mogłoby zaciemniać

warunku mogłoby być pracochłonne oraz mogłoby zaciemniać

rysunek. W takich przypadkach rysujemy części maszyn w

rysunek. W takich przypadkach rysujemy części maszyn w

uproszczeniu.

uproszczeniu.

Normy przewidują cztery tzw. stopnie uproszczeń. Im wyższy jest

Normy przewidują cztery tzw. stopnie uproszczeń. Im wyższy jest

stopień uproszczenia, tym więcej szczegółów pomija się na

stopień uproszczenia, tym więcej szczegółów pomija się na

rysunku, zastępując je umownymi symbolami i informacjami

rysunku, zastępując je umownymi symbolami i informacjami

słownymi.

słownymi.

Pierwszy stopień uproszczenia (I) stosowany jest na rysunkach

Pierwszy stopień uproszczenia (I) stosowany jest na rysunkach

wykonawczych.

wykonawczych.

Drugi stopień uproszczenia (II) stosujemy na rysunkach

Drugi stopień uproszczenia (II) stosujemy na rysunkach

złożeniowych wykonywanych w podziałce 1:1 lub w niewielkim

złożeniowych wykonywanych w podziałce 1:1 lub w niewielkim

pomniejszeniu.

pomniejszeniu.

Trzeci stopień uproszczenia (III) stosujemy na rysunkach

Trzeci stopień uproszczenia (III) stosujemy na rysunkach

złożeniowych wykonanych w dużym pomniejszeniu lub mających

złożeniowych wykonanych w dużym pomniejszeniu lub mających

dużą

liczbę

szczegółów.

dużą

liczbę

szczegółów.

Czwarty stopień uproszczenia (IV) stosujemy wyjątkowo, m.in. na

Czwarty stopień uproszczenia (IV) stosujemy wyjątkowo, m.in. na

schematach.

schematach.

Normy określają również w jakich stopniach uproszczenia mogą

Normy określają również w jakich stopniach uproszczenia mogą

być rysowane konkretne elementy np. śruby rysujemy tylko w I,

być rysowane konkretne elementy np. śruby rysujemy tylko w I,

II, i IV.

II, i IV.

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Podstawą teoretyczną zagadnień dotyczących połączeń gwintowych

Podstawą teoretyczną zagadnień dotyczących połączeń gwintowych

jest znana z geometrii wykreślnej linia śrubowa. Jest ona torem

jest znana z geometrii wykreślnej linia śrubowa. Jest ona torem

punktu poruszającego się ruchem jednostajnym po tworzącej walca

punktu poruszającego się ruchem jednostajnym po tworzącej walca

lub stożka obrotowego, podczas gdy tworząca ta obraca się ze stałą

lub stożka obrotowego, podczas gdy tworząca ta obraca się ze stałą

prędkością kątową dokoła osi walca lub stożka. Oś tę nazywamy osią

prędkością kątową dokoła osi walca lub stożka. Oś tę nazywamy osią

linii śrubowej.

linii śrubowej.

W zależności od kierunku ruchu punktu po tworzącej walca oraz od

W zależności od kierunku ruchu punktu po tworzącej walca oraz od

kierunku obrotu tej tworzącej możemy otrzymać linię śrubową prawą

kierunku obrotu tej tworzącej możemy otrzymać linię śrubową prawą

lub lewą.

lub lewą.

Linie śrubowe mogą się różnić między sobą średnicą, skokiem i

Linie śrubowe mogą się różnić między sobą średnicą, skokiem i

kierunkiem nawinięcia.

kierunkiem nawinięcia.

Jeżeli prostokąt ABCD będzie się poruszał w

Jeżeli prostokąt ABCD będzie się poruszał w

taki sposób, że punkty C i D będą

taki sposób, że punkty C i D będą

przemieszczały się po liniach śrubowych,

przemieszczały się po liniach śrubowych,

nawiniętych na boczną powierzchnię walca, a

nawiniętych na boczną powierzchnię walca, a

płaszczyzna prostokąta będzie stale

płaszczyzna prostokąta będzie stale

przechodziła przez oś walca, to prostokąt ten

przechodziła przez oś walca, to prostokąt ten

zakreśli bryłę zwaną gwintem prostokątnym.

zakreśli bryłę zwaną gwintem prostokątnym.

Walec wraz z nawiniętym na nim gwintem

Walec wraz z nawiniętym na nim gwintem

nazywamy śrubą.

nazywamy śrubą.

Prostokąt ABCD nazywamy zarysem gwintu.

Prostokąt ABCD nazywamy zarysem gwintu.

wal

wal

ec

ec

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Średnicę linii neutralnej, po której

Średnicę linii neutralnej, po której

przemieszczał się wierzchołek A lub B

przemieszczał się wierzchołek A lub B

prostokąta nazywamy średnicą nominalną d

prostokąta nazywamy średnicą nominalną d

n

n

śruby.

śruby.

Walec, na którym gwint jest nawinięty,

Walec, na którym gwint jest nawinięty,

nazywamy rdzeniem śruby, a jego średnicę

nazywamy rdzeniem śruby, a jego średnicę

oznaczamy symbolem d

oznaczamy symbolem d

r

r

.

.

Skok h linii śrubowej nazywamy skokiem śruby.

Skok h linii śrubowej nazywamy skokiem śruby.

Oprócz średnic d

Oprócz średnic d

n

n

i d

i d

r

r

wyróżnia się ponadto

wyróżnia się ponadto

średnicę podziałową d

średnicę podziałową d

p

p

.

.

2

n

r

p

d

d

d





Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Jeżeli średnica i skok śruby mierzone są w

Jeżeli średnica i skok śruby mierzone są w

milimetrach to gwint nazywamy metrycznym

milimetrach to gwint nazywamy metrycznym

(przykład - a).

(przykład - a).

Jeżeli średnica i skok śruby mierzone są w calach to

Jeżeli średnica i skok śruby mierzone są w calach to

gwint nazywamy calowym

gwint nazywamy calowym (przykład - b).

(przykład - b).

Jest on

Jest on

zawsze gwintem trójkątnym, którego boki nachylone

zawsze gwintem trójkątnym, którego boki nachylone

są do siebie pod kątem 55

są do siebie pod kątem 55

O

O

.

.

(tzw. Whitwortha)

(tzw. Whitwortha)

Cechy gwintów zostały znormalizowane.

Cechy gwintów zostały znormalizowane.

W zależności od kierunku nawinięcia gwintu rozróżniamy

W zależności od kierunku nawinięcia gwintu rozróżniamy

śruby z gwintem prawym lub lewym, a w zależności od skoku -

śruby z gwintem prawym lub lewym, a w zależności od skoku -

śruby z gwintem normalnym, drobnozwojowym i

śruby z gwintem normalnym, drobnozwojowym i

grubozwojowym.

grubozwojowym.

W szczególności gwinty różnią się zarysami:

W szczególności gwinty różnią się zarysami:

a) trójkątny metryczny

a) trójkątny metryczny

b) trójkątny calowy

b) trójkątny calowy

c) trapezowy symetryczny

c) trapezowy symetryczny

d) trapezowy niesymetryczny

d) trapezowy niesymetryczny

e) okrągły

e) okrągły

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Śruby mogą być zakończone z jednej

Śruby mogą być zakończone z jednej

strony tzw. łbem, najczęściej

strony tzw. łbem, najczęściej

sześciokątnym

sześciokątnym

(przykład - a).

(przykład - a). Nazywamy

Nazywamy

je jednostronnymi, w odróżnieniu od

je jednostronnymi, w odróżnieniu od

śrub bez łba, nagwintowanych z obu

śrub bez łba, nagwintowanych z obu

stron. Śruby te nazywamy również

stron. Śruby te nazywamy również

szpilkami

szpilkami

(przykład - b).

(przykład - b).

Szczególnym przypadkiem elementu

Szczególnym przypadkiem elementu

nagwintowanego jest wkręt. Jeżeli służy on

nagwintowanego jest wkręt. Jeżeli służy on

do połączenia części metalowych, to gwint

do połączenia części metalowych, to gwint

wkrętu jest metryczny, a wkręt od śruby

wkrętu jest metryczny, a wkręt od śruby

różni się tylko kształtem łba.

różni się tylko kształtem łba.

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Linie cienkie

Linie cienkie

a i b

a i b - linie gwintu

- linie gwintu

Linia gruba

Linia gruba

c

c - długość użytkowa gwintu

- długość użytkowa gwintu

Lina

Lina

e

e - wyjście gwintu, Linia

- wyjście gwintu, Linia

f

f - ścięcie (faza)

- ścięcie (faza)

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Rysowanie

Rysowanie

gwintów

gwintów

zewnętrzn

zewnętrzn

ych

ych

Rysowanie

Rysowanie

gwintów

gwintów

wewnętrzn

wewnętrzn

ych

ych

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Rysowanie połączeń gwintowych

Rysowanie połączeń gwintowych

Rysowanie nakrętek

Przykłady zakończeń śrub i wkrętów

Przykłady zakończeń śrub i wkrętów

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Wymiarowanie

Wymiarowanie

gwintów:

gwintów:

a,b)

a,b)

zewnętrznych,

zewnętrznych,

c,d)

c,d)

wewnętrznych

wewnętrznych

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Połączenia gwintowe

Połączenia wielokarbowe

Połączenia wielokarbowe

Do połączeń rozłącznych należą

Do połączeń rozłącznych należą

połączenia wielokarbowe, zwane

połączenia wielokarbowe, zwane

również wielowpustowymi lub

również wielowpustowymi lub

wielorowkowymi.

wielorowkowymi.

Składają się one z dwóch

Składają się one z dwóch

współpracujących ze sobą części

współpracujących ze sobą części

(wałka i otworu).

(wałka i otworu).

Służą one najczęściej do

Służą one najczęściej do

przenoszenia ruchu obrotowego.

przenoszenia ruchu obrotowego.

Kreślenie i wymiarowanie wałków,

Kreślenie i wymiarowanie wałków,

otworów i połączeń

otworów i połączeń

wielokarbowych zostało

wielokarbowych zostało

znormalizowane.

znormalizowane.

Na rzucie prostopadłym do osi

Na rzucie prostopadłym do osi

wałka

wałka

(lub otworu) należy uwidocznić

(lub otworu) należy uwidocznić

jeden karb

jeden karb

i dwa rowki.

i dwa rowki.

Ich kształty mogą być różne np:

Ich kształty mogą być różne np:

a) karb o bokach równoległych

a) karb o bokach równoległych

prostych

prostych

b) karb o zarysie ewolwentowym

b) karb o zarysie ewolwentowym

c) karb o zarysie trójkątnym

c) karb o zarysie trójkątnym

Połączenia wielokarbowe

Połączenia wielokarbowe

Przykład wymiarowania wałka wielowypustowego

Przykład wymiarowania wałka wielowypustowego

Znormalizowane

Znormalizowane

oznaczenia

oznaczenia

elementów

elementów

wielowypustopwych

wielowypustopwych

Połączenia klinowe i wpustowe

Połączenia klinowe i wpustowe

Kliny i wpusty służą do

Kliny i wpusty służą do

połączenia wału z kołem

połączenia wału z kołem

pasowym, zębatym lub z

pasowym, zębatym lub z

inną częścią nałożoną na

inną częścią nałożoną na

wał i z nią współpracującą.

wał i z nią współpracującą.

Na wale i w tej części jest

Na wale i w tej części jest

wykonany rowek, w który

wykonany rowek, w który

wprowadza się klin lub

wprowadza się klin lub

wpust.

wpust.

Połączenia klinowe i

Połączenia klinowe i

wpustowe należą do

wpustowe należą do

rozłącznych, a ich zadaniem

rozłącznych, a ich zadaniem

jest uniemożliwienie obrotu

jest uniemożliwienie obrotu

względem siebie

względem siebie

zmontowanych części.

zmontowanych części.

Wymiary klinów, wpustów

Wymiary klinów, wpustów

oraz rowki na kliny i wpusty

oraz rowki na kliny i wpusty

zostały znormalizowane.

zostały znormalizowane.

Wpust

Wpust

zwyczajny

zwyczajny

Wpust

Wpust

czółenkowy

czółenkowy

Klin

Klin

Połączenia spawane

Połączenia spawane

Nierozłącznymi nazywamy takie połączenia, które nie dadzą się

Nierozłącznymi nazywamy takie połączenia, które nie dadzą się

rozłączyć bez zniszczenia części łączących lub złączonych.

rozłączyć bez zniszczenia części łączących lub złączonych.

Gdy jedna ze spawanych części jest przedłużeniem drugiej, wówczas

Gdy jedna ze spawanych części jest przedłużeniem drugiej, wówczas

spoina nazywamy czołową. Rozróżniamy spoiny jednostronne oraz

spoina nazywamy czołową. Rozróżniamy spoiny jednostronne oraz

dwustronne.

dwustronne.

W rysunku technicznym maszynowym połączenia spawane można

W rysunku technicznym maszynowym połączenia spawane można

przedstawić zgodnie z normą w sposób uproszczony lub umowny.

przedstawić zgodnie z normą w sposób uproszczony lub umowny.

Spoiny

Spoiny

czołowe

czołowe

Spoiny

Spoiny

pachwino

pachwino

we

we

a) wypukła

a) wypukła

b) płaska

b) płaska

c) wklęsła

c) wklęsła

Połączenia spawane

Połączenia spawane

W uproszczeniu, w przekroju

W uproszczeniu, w przekroju

poprzecznym połączenia spawanego

poprzecznym połączenia spawanego

zarys spoiny rysujemy linią ciągłą

zarys spoiny rysujemy linią ciągłą

grubą, zaś zarys części łączonych

grubą, zaś zarys części łączonych

ulegających przetopieniu - linią ciągłą

ulegających przetopieniu - linią ciągłą

cienką. Spoinę można zaczernić.

cienką. Spoinę można zaczernić.

W widoku od lica spoinę przedstawia

W widoku od lica spoinę przedstawia

się krótkimi cienkimi łukami.

się krótkimi cienkimi łukami.

W widoku od strony grani (strona

W widoku od strony grani (strona

przeciwna licu) grań zaznacza się

przeciwna licu) grań zaznacza się

linią ciągłą grubą, a niewidoczne lico

linią ciągłą grubą, a niewidoczne lico

łukami kreskowymi.

łukami kreskowymi.

Spoiny wymiaruje się na rysunkach

Spoiny wymiaruje się na rysunkach

przez podanie oznaczenia.

przez podanie oznaczenia.

Drugi stopień uproszczenia jest

Drugi stopień uproszczenia jest

stosowany na rysunkach

stosowany na rysunkach

wykonawczych oraz złożeniowych.

wykonawczych oraz złożeniowych.

Połączenia spawane

Połączenia spawane

Oznaczenie spoiny

Oznaczenie spoiny

składa się ze znaku

składa się ze znaku

spoiny oraz z

spoiny oraz z

podstawowych

podstawowych

wymiarów w

wymiarów w

milimetrach, którymi

milimetrach, którymi

są:

są:

grubość

grubość

„a”

„a” spoiny,

spoiny,

wpisywana nad linią

wpisywana nad linią

odniesienia z lewej

odniesienia z lewej

strony znaku spoiny i

strony znaku spoiny i

długość

długość

„l”

„l” spoiny

spoiny

wpisywana z prawej

wpisywana z prawej

strony znaku.

strony znaku.

Grubością spoiny

Grubością spoiny

czołowej jest:

czołowej jest:

- grubość części

- grubość części

łączonych

łączonych

- minimalna odległość

- minimalna odległość

od lica spoiny do

od lica spoiny do

granicy wtopienia.

granicy wtopienia.

Grubością spoiny

Grubością spoiny

pachwinowej jest

pachwinowej jest

wysokość trójkąta

wysokość trójkąta

równoramiennego

równoramiennego

wpisanego w przekrój

wpisanego w przekrój

poprzeczny spoiny.

poprzeczny spoiny.

Wymiar ten można

Wymiar ten można

zastąpić długością

zastąpić długością

boku trójkąta.

boku trójkąta.

Połączenia spawane

Połączenia spawane

Budowa pełnego oznaczenia połączenia

Budowa pełnego oznaczenia połączenia

spawanego

spawanego

Połączenia spawane

Połączenia spawane

Połączenia spawane

Połączenia spawane

Połączenia spawane

Połączenia spawane

Przykłady

Przykłady

oznaczani

oznaczani

a spoin

a spoin

Połączenia spawane

Połączenia spawane

Połączenia spawane

Połączenia spawane

Rysunek wykonawczy przedmiotu spawanego

Rysunek wykonawczy przedmiotu spawanego

Połączenia nitowe

Połączenia nitowe

Nit jest elementem łączącym, którego kształt, wymiary i

Nit jest elementem łączącym, którego kształt, wymiary i

materiał z jakiego jest wykonany zostały

materiał z jakiego jest wykonany zostały

znormalizowane. Składa się on z trzonu oraz łba,

znormalizowane. Składa się on z trzonu oraz łba,

którego kształty mogą być różne i zależą od

którego kształty mogą być różne i zależą od

przeznaczenia nitu.

przeznaczenia nitu.

Nity i połączenia nitowe

Nity i połączenia nitowe

rysuje się w drugim i

rysuje się w drugim i

trzecim stopniu

trzecim stopniu

uproszczenia.

uproszczenia.

Rodzaj nitu oznacza się

Rodzaj nitu oznacza się

znormalizowanym

znormalizowanym

symbolem literowym,

symbolem literowym,

umieszczonym na półką

umieszczonym na półką

linii odniesienia. Przyjęto

linii odniesienia. Przyjęto

następujące oznaczenia:

następujące oznaczenia:

NKZ - nit kulisty zwykły

NKZ - nit kulisty zwykły

NKW - nit kulisty

NKW - nit kulisty

wzmocniony

wzmocniony

NP - nit płaski

NP - nit płaski

NS - nit soczewkowy

NS - nit soczewkowy

Symbol uzupełnia się,

Symbol uzupełnia się,

dopisując wymiar średnicy

dopisując wymiar średnicy

nominalnej nitu i jego

nominalnej nitu i jego

długości połączonych

długości połączonych

znakiem mnożenia np.

znakiem mnożenia np.

NS

NS

19x80.

19x80.

Połączenia nitowe

Połączenia nitowe

Wymiary znormalizowanych

Wymiary znormalizowanych

nitów

nitów

Połączenia zgrzewane

Połączenia zgrzewane

Zgrzewanie dwóch

Zgrzewanie dwóch

metalowych części

metalowych części

polega na

polega na

nagrzaniu ich do

nagrzaniu ich do

tak wysokiej

tak wysokiej

temperatury, aby

temperatury, aby

łączone miejsca

łączone miejsca

stały się

stały się

plastyczne, a

plastyczne, a

następnie na

następnie na

połączeniu ich przy

połączeniu ich przy

użyciu siły (prasa,

użyciu siły (prasa,

młot) w jedną

młot) w jedną

część. Konieczność

część. Konieczność

użycia siły

użycia siły

mechanicznej jest

mechanicznej jest

zasadniczą różnicą

zasadniczą różnicą

między

między

zgrzewaniem a

zgrzewaniem a

spawaniem.

spawaniem.

Połączenia

Połączenia

zgrzewane

zgrzewane

rysujemy w

rysujemy w

pierwszym i

pierwszym i

drugim stopniu

drugim stopniu

uproszczenia.

uproszczenia.

Połączenia zgrzewane

Połączenia zgrzewane

Budowa oznaczenia

Budowa oznaczenia

zgrzeiny

zgrzeiny

Przykłady

Przykłady

rysowania

rysowania

i oznaczania

i oznaczania

połączeń

połączeń

zgrzewnych:

zgrzewnych:

a) ciągła,

a) ciągła,

b) punktowa,

b) punktowa,

c) punktowa

c) punktowa

równoległa

równoległa

Przykład wymiarowania elementu

Przykład wymiarowania elementu

zgrzewanego

zgrzewanego

Połączenia lutowane i klejone

Połączenia lutowane i klejone

Połączenia lutowane

Połączenia lutowane

oznacza się w

oznacza się w

uproszczeniu, kreśląc w

uproszczeniu, kreśląc w

miejscu połączenia linię

miejscu połączenia linię

podwójnej grubości.

podwójnej grubości.

Nad półką linii

Nad półką linii

odniesienia umieszcza się

odniesienia umieszcza się

napis „Lut”, podaje jego

napis „Lut”, podaje jego

symbol i na linii

symbol i na linii

odniesienia umieszcza się

odniesienia umieszcza się

znak

znak





(przykład - a).

(przykład - a).

Jeżeli połączenie ma być

Jeżeli połączenie ma być

wykonane na całym

wykonane na całym

obwodzie, to na linii

obwodzie, to na linii

odniesienia umieszcza się

odniesienia umieszcza się

okrąg o średnicy 4 mm

okrąg o średnicy 4 mm

(przykład - b).

(przykład - b).

Lutowanie

Lutowanie

Klejenie

Klejenie

Połączenia klejone rysujemy w taki sam sposób jak połączenia

Połączenia klejone rysujemy w taki sam sposób jak połączenia

lutowane, zastępując jedynie napis „Lut” napisem „Klej” i

lutowane, zastępując jedynie napis „Lut” napisem „Klej” i

podając nazwę kleju.

podając nazwę kleju.

Połączenia lutowane i klejone

Połączenia lutowane i klejone