Problemy zdrowotne

kobiet w okresie

przekwitania

Proces starzenia jajnika
rozpoczyna się
od urodzenia i postępuje
przez całe życie kobiety aż
do menopauzy.

Artur Hertwig, 1944

Kliniczny podział

okresu przekwitania

35 rż

50 rż

65 rż

premenopauza

postmenopauza

perimenopauza

starość

Okres przekwitania

Premenopauza

- okres kilku- kilkunastu lat
przed menopauzą

Perimenopauza

- okres 2 - 8 lat przed i 1 roku
po menopauzie

Postmenopauza

- okres po roku od ustania
miesiączkowania do 65 rż.

Zmiany hormonalne w klimakterium

Objawy

zbliżającej się menopauzy



nieregularne miesiączki



uderzenia gorąca i poty



bezsenność



bóle głowy



suchość lub stany zapalne pochwy



objawy dyzuryczne



zaburzenia emocjonalne



objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego

Menopauza

ustanie regularnego miesiączkowania

u kobiet w wieku 45-55 lat,

w następstwie wyczerpania się

czynności generatywnej jajników,

po którym następuje co najmniej

6-12 miesięczny okres

przerwy w miesiączkowaniu

Menopauza

a średnia długość

życia

Wiek (lata)

0

20

40

60

80

1850

1900

1950

2000

Wiek wystąpienia menopauzy

Wiek wystąpienia menopauzy



Stany Zjednoczone 51,4 lat



Włochy

50,9 lat



Holandia

49,5 lat



Polska

49,7 lat

Czynniki

przyspieszające wystąpienie menopauzy



palenie papierosów



alkoholizm



wczesna menarche (<11 rż)



bezdzietność



samotność



separacja, rozwód, wdowieństwo, staropanieństwo



niski standard życia, niższe wykształcenie



stres, wysoka aktywność zawodowa



czynniki genetyczne



menopauza naturalna

63%



menopauza chirurgiczna59%

Czynniki

opóźniające wystąpienie menopauzy



wielodzietność



picie niewielkich ilości
niskoprocentowych alkoholi



dieta wegetariańska



stosowanie dwuskładnikowej
tabletki antykoncepcyjnej

Objawy kliniczne

w okresie

pomenopauzalnym



wtórny brak miesiączki



objawy zespołu menopauzalnego



psychiczne



naczynioruchowe



zanikowe



choroby towarzyszące okresowi przekwitania



zespół polimetaboliczny



osteoporoza



choroba Alzheimera



nowotwory

Problem płodności
u kobiet w okresie
klimakterium jest często
bagatelizowany,
co prowadzi do wysokiego
odsetka niepożądanych
ciąż i aborcji

Występowanie dolegliwości klimakterycznych

rok życia

40

45

50

55

60 65

70

zaburzenia krwawień
dolegliwości klimakteryczne
atrofia ścian pochwy
zawał serca
nietrzymanie moczu
atrofia skóry, nieprawidłowe

owłosienie
atrofia narządów rodnych

i sutków

osteoporoza
miażdżyca naczyń

Menopauza

Zespół menopauzalny



objawy wypadowe



naczynioruchowe (wazomotoryczne)



psychiczne



zmiany zanikowe



zmiany metaboliczne

Uderzenia gorąca

różnicowanie



choroby tarczycy



nadciśnienie tętnicze



cukrzyca



zaburzenia emocjonalne



zmiana sytuacji rodzinnej (mąż, dzieci)



pheochromocytoma



rakowiak



białaczka



guzy trzustki



Psychiczne (88% kobiet)



depresja



drażliwość



nerwowość



bezsenność



labilność emocjonalna

Wczesne objawy

zespołu menopauzalnego

Natężenie objawów

zespołu menopauzalnego



łagodne

16%



umiarkowane 33%



nasilone

51%

Zmiany zanikowe w obrębie

układu moczowo-płciowego



Pochwa



zwężenie



utrata elastyczności



zcieńczenie błony śluzowej



zanik fałdów błony śluzowej



podwyższenie pH



zanikowe zapalenie pochwy



bolesne stosunki płciowe



Macica



atrofia mięśniówki



zanik błony śluzowej macicy



zwiotczenie więzadeł macicznych



Zespół cewki moczowej



bolesne oddawanie moczu



częstomocz



uczucie stałego parcia na mocz

Zmiany zanikowe w obrębie

układu moczowo-płciowego

Niedobór estrogenów

- wpływ na tkanki



nabłonkową



łączną



nerwową



mięśniową



kostną

Gruczoł sutkowy

a niedobór estrogenów



zmiana kształtu sutków



zmiana konsystencji gruczołów sutkowych



zmiany atroficzne w obrębie skóry
i tkanki łącznej sutków



zmniejszenie pigmentacji
brodawek sutkowych



zmiany wsteczne w obrębie
części gruczołowej sutka



rozrost tkanki łącznej

Skóra

a niedobór estrogenów



spadek sprężystości i elastyczności



zcieńczenie



suchość



zmarszczki głębokie



utrata włosów

Późne objawy

zespołu menopauzalnego



choroba niedokrwienna serca



nadciśnienie tętnicze



zaburzenia metabolizmu lipidów



zaburzona gospodarka węglowodanowa



osteoporoza



choroba Alzheimera?



stawowe zmiany zwyrodnieniowe

Metabolizm lipidów

po menopauzie



cholesterolu



LDL-cholesterolu



 lipoproteiny A



HDL-cholesterolu

Zmiany w układzie krążenia

po menopauzie



Efekty hemodynamiczne



zmniejszenie rzutu minutowego serca



zmniejszenie perfuzji mięśnia sercowego



ujemny efekt inotropowy na mięsień
sercowy



zmniejszenie szybkości przypływu
naczyniowego



wzrost oporu naczyniowego



wzrost ciśnienia tętniczego krwi

Częstość występowania

choroby sercowo-naczyniowej

0

5

10

15

20

25

30

40-44 lata

65-69 lat

kobiety mężczyźni

Grupy wiekowe

tys./rok

Śmiertelność kobiet

w okresie przekwitania

0

100000

200000

300000

400000

rak sutka

CSN

Liczba zgonów rocznie

Osteoporoza

pomenopauzalna

jest to uogólniona choroba kości,

charakteryzująca się zmniejszona

masą tkanki kostnej oraz

uszkodzeniem jej mikroarchitektury

Odległe następstwa menopauzy

= śmiertelność

2000 kobiet /rok

= zachorowalność

2000 kobiet /rok

choroby sercaosteoporoza rak sutka

rak

endometrium

Profilaktyka okołomenopauzalna



wczesne wykrywanie i zapobieganie
chorobom towarzyszącym okresowi
przekwitania



zespół polimetaboliczny



osteoporoza



utrzymanie prawidłowego funkcjonowania
narządów zmysłów



słuch, wzrok, węch, smak



kontrola uzębienia



paradontoza - osteoporoza żuchwy i szczęki

Metody profilaktyki



stosowanie niskoestrogenowej
tabletki antykoncepcyjnej



zaprzestanie palenia papierosów



utrzymywanie sprawności umysłowej
i psychicznej



prowadzenie zadawalającego życia seksualnego



zapobieganie chorobom układu krążenia



zapobieganie osteoporozie



screening nowotworów

Profilaktyka i leczenie dolegliwości

menopauzalnych



profilaktyka



odpowiednia dieta



regularne ćwiczenia fizyczne



zaprzestanie palenia



ograniczenie kofeiny i alkoholu



techniki relaksacyjne: yoga, tai-chi



gestageny



antykoncepcja hormonalna



fitoestrogeny



hormonalna terapia zastępcza (HRT)

Hormonalna terapia

zastępcza

Hormonal Replacement Therapy

(HRT)

Cele HRT



przedłużenie okresu
optymalnej aktywności



fizycznej



umysłowej



i psychicznej

kobiety w okresie przekwitania

Rodzaje HRT



ERT



estrogenowa terapia
zastępcza



tylko u kobiet po histerektomii



EP HRT



estrogenowo-gestagenowa
(złożona) terapia zastępcza

Zastosowanie HRT



zmniejszenie/likwidacja objawów
zespołu menopauzalnego



zmniejszenie objawów zanikowych



zapobieganie chorobie niedokrwiennej
serca



prewencja pierwotna/wtórna



zapobieganie chorobie Alzheimera



zapobieganie rakowi jelita grubego

Idealna HRT



zapobiega rozrostom endometrium



poprzez wywoływanie regularnych krwawień



metoda sekwencyjna



metoda sekwencyjna ciągła



poprzez wywoływanie atrofii



metoda ciągła



normalizuje obrót kostny



zapobiega osteoporozie



nie wywiera negatywnego wpływu na lipidogram



zapobieganie chorobie niedokrwiennej serca

Obawy kobiet przed HRT



niewiedza kobiet



o skutkach menopauzy



o możliwościach leczenia



zła komunikacja z lekarzem



powrót comiesięcznych krwawień



konieczność długotrwałego,
systematycznego przyjmowania
leków

Przyczyny rezygnacji kobiet z HRT



objawy uboczne



przyrost masy ciała



nadmierne owłosienie



strach przed nowotworami



rak sutka



rak trzonu macicy



nieprawidłowa kontrola
krwawień/plamień



obecność/brak krwawień/plamień

Przeciwwskazania do HRT



nie zdiagnozowane krwawienia
z dróg rodnych



czynne wirusowe zapalenie wątroby



czynna choroba zatorowo-zakrzepowa



nowotwory hormonozależne



rak sutka



rak trzonu macicy



rak jajnika



czerniak



oponiak



hypertrójglicerydemia (TG > 750 mg/dl)



choroby naczyń mózgowych i siatkówki



nie leczone nadciśnienie tętnicze



nawracające migreny



anemia sierpowata



ostrożnie w otyłości

Korzyści



 cholesterol

całkowity



 LDL-cholesterol



 oksydacji LDL- chol



 apolipoproteiny A i

B



 HDL-cholesterol



 homocysteiny

Ryzyko



 ryzyko zakrzepicy

żylnej



 czynnik VII i VIIa



 fibrynogen



 antytrombina III



 PAI-1



 CRP



 trójglicerydy

Estrogeny

a układ sercowo-naczyniowy

Znaczenie HRT

Znaczenie HRT

w leczeniu osteoporozy

w leczeniu osteoporozy



zmniejszenie aktywności osteoklastów



zapobieganie szybkiej utracie gęstości

kości po menopauzie u 80-90% kobiet



zmniejszenie ryzyka złamań o 50%



mniejszy odsetek złamań



stawu biodrowego



kręgosłupa



zapobieganie obniżeniu wzrostu



Gallagher JC Rheum Dis Clin N Am 2001; 21 (1): 143-

62

HRT a układ nerwowy

HRT a układ nerwowy



wpływ na funkcję mózgu



na ilość, morfologię i funkcję neuronów



wpływ na neurotransmitery



wpływ na komórki glejowe



wpływ na proteiny występujące w chorobie

Alzheimera



białko prekursorowe amyloidu



białko tau



apolipoproteina E



wpływ na funkcje poznawcze



wpływ na nastrój i zachowanie



choroba Alzheimera



choroba Parkinsona

HRT

HRT

a nowotwory narządu rodnego

a nowotwory narządu rodnego



rak sutka

RR 0,9 - 2,0



rak endometrium

RR 0,7 -

1,4



rak jajnika

RR 0,38 - 5,19



rak szyjki macicy

RR 1,0



rak pochwy

RR 1,0



rak sromu

RR 1,0

H. Schneider Maturitas 2002

HRT a inne układy i narządy

HRT a inne układy i narządy



układ moczowo-płciowy



skóra i tkanka podskórna



błony śluzowe



narząd wzroku



narząd słuchu



przyzębie

Hormonalna Terapia Zastępcza



nie może być rozpoczynana



bez badania ginekologicznego



bez konsultacji ginekologa -
endokrynologa



stosowanie wymaga okresowej
kontroli ginekologa, a optymalnie

ginekologa-endokrynologa



co 4-6 mcy