Specyficzne

trudności w nauce

czytania i pisania

2012-2013

uczniowie

wybitnie

zdolni

uczniowie z zaburzeniami

uczenia się

specyficzne zaburzenia uczenia się

Specyfic Learning Difficultie (Disabilities)

Learning Difficulties

ZNR

ZNZ

SZU

UU

ZRM

dysleksja

rozwojowa

dyskalkulia

?

Uczniowie o specjalnych potrzebach

edukacyjnych

Dysleksja rozwojowa =

trudności w czytaniu i

pisaniu uwarunkowane parcjalnymi

zaburzeniami rozwoju psychomotorycznego

funkcji uczestniczących w czynności czytania i

pisania oraz ich integracji

dysleksja

– specyficzne trudności w czytaniu, którym często

towarzyszą

trudności w pisaniu;

dysortografia

- specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej

pisowni (w

tym błędy ortograficzne);

dysgrafia

- trudności w opanowaniu właściwego poziomu

graficznego pisma

(tzw. brzydkie pismo).

Typy
dysleksji

W polskiej literaturze przedmiotu wyróżnia się najczęściej:

dysleksję typu wzrokowo-przestrzennego,

uwarunkowaną

zaburzeniami funkcji wzrokowo-przestrzennych;

dysleksję typu słuchowo-językowego

- uwarunkowaną

zaburzeniami funkcji słuchowo-językowych;

mieszany typ dysleksji

- uwarunkowany zaburzeniami funkcji

wzrokowo-przestrzennych i funkcji słuchowo-językowych;

dysleksję typu integracyjnego

- uwarunkowaną zaburzeniami

koordynacji funkcji percepcyjnych (wzrokowo-przestrzennych,

słuchowo-językowych, dotykowo-kinestetycznych) i

motorycznych

Dysleksja typu wzrokowego

Zaburzenia percepcji wzrokowej

(analizy i

syntezy wzrokowej, zaburzenia spostrzegania i
różnicowania kształtów, rejestracji położenia
przestrzennego elementów)

powodują

występowanie specyficznych błędów oraz
właściwości pisania i czytania, które można
określić jako:

mylenie liter o podobnym kształcie, a różniących się drobnymi

elementami graficznymi, a-o, e-ę, n-ń-m, sz-cz-rz, l-t-ł, h-k;
nieprawidłowe odzwierciedlanie liter różniących się położeniem

p-b, d-b, w-m, n-u, b-p, d-g;
mylenie liter rzadziej używanych (H-f-F, Ł-F);
mylenie liter i wyrazów podobnych graficznie (kosa - kora - koza);
dodawanie lub opuszczanie liter, sylab przy przepisywaniu;
trudności w pisaniu małych i wielkich liter;
błędy ortograficzne wynikające z obniżonej pamięci wzrokowej,

która utrudnia zapamiętywanie obrazu graficznego;
problemy w rysowaniu, odwzorowywaniu kształtów z pamięci i

wg wzoru;
pomijanie lub wielokrotne czytanie tej samej linii w tekście.

Zaburzenia
percepcji
wzrokowej

Słabsza pamięć wzrokowa,

wolniejsze tempo czytania,

koncentracja na stronie technicznej tego procesu,
powoduje gorsze rozumienie przeczytanego tekstu, co
nie pozostaje bez wpływu na poziom motywacji tych
osób.

Dysleksja typu słuchowego-

językowego

Opóźnienia i zaburzenia funkcji słuchowo- językowych

przejawiają się jako zaburzenia słuchu fonemowego i

zaburzenia umiejętności fonologicznych

SŁUCH FONEMOWY

– zdolność wyróżniania głosek oraz różnicowania głosek
podobnych w słyszanych słowach (np. bułka – półka, kasa-
kasia).

PERCEPCJA SŁUCHOWA
FUNKCJE SŁUCHOWO-JĘZYKOWE

związane ze słuchem fonemowym oraz umiejętnościami

fonologicznymi (analiza i synteza głoskowa i sylabowa – rozkład

wyrazów na głoski i sylaby oraz ich scalanie), a także pamięcią

słuchową;
zaburzenia tych funkcji są związane z nieprawidłowym

działaniem analizatora słuchowego

mylenie spółgłosek w szeregach dźwięczne-bezdźwięczne:

b-p, d-t, w-f, g-k, dz-c, sz-s , z-s;

błędy w pisowni zmiękczeń:

ś- si, ć-ci, ń-ni, ź-zi; ;

trudności z różnicowaniem

i-j

oraz zapisywaniem

i-y;

łączenie i rozdzielanie wyrazów

(np. wdomu);

trudności z różnicowaniem samogłosek nosowych i cząstek:

-ą, -ę, -om,

-on, -em, -en

opuszczanie dodawanie liter, końcówek lub cząstek wyrazów;
nasilenie błędów w pisaniu ze słuchu;
przestawianie w zapisie szyku dyktowanych wyrazów;
długo utrzymujące się głoskowanie; wolne tempo i brak płynności
czytania;
trudności w rozumieniu czytanych treści

Występują trudności z nauką na pamięć nazw, dat, dni tygodnia,

nazw miesięcy, a także wierszy, słów piosenek, tabliczki

mnożenia.

Zaburzenia typu kinestetyczno-

ruchowego

DEFICYTY ROZWOJOWE
DYSFUNKCJE, PARCJALNE
FRAGMENTARYCZNE ZABURZENIA
ROZWOJU

są konsekwencją minimalnych zmian w centralnym

układzie nerwowym (mózgu):
parcjalne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego –

obejmują większy obszar czynności, np. opóźnienie

rozwoju motoryki (dużej – sprawności ruchowej całego

ciała, małej – sprawności rąk) lub zaburzenia rozwoju

mowy (zarówno czynnej – mówienie, jak i biernej –

rozumienie);
fragmentaryczne zaburzenia rozwoju

psychomotorycznego – obejmują mniejszy obszar

czynności, np. opóźnienie rozwoju tylko w zakresie

motoryki małej lub zaburzenia w zakresie mowy czynnej

(dziecko wszystko rozumie, ale ma trudności z

wypowiadaniem się).

zaburzenia typu kinestetyczno-
ruchowego

obniżona sprawność grafomotoryczna
wolne tempo pisania
pismo niekształtne
litery nierówno pochylone
nie dochodzące lub wychodzące poza linijki
brak powiązań między literami
wadliwa regulacja napięcia mięśniowego
występowanie synkinezji (współruchów)

Dwie półkule mózgowe –

lateralizacja

LATERALIZACJA JEDNORODNA: PRAWOSTRONNA LUB

LEWOSTRONNA – dominacja czynności ruchowych jednej ze

stron ciała (najczęściej prawej ręki, nogi, oka, ucha),

związana z dominacją jednej z półkul mózgowych.

 

LATERALIZACJA NIEUSTALONA – brak dominacji stronnej

ciała (oburęczność, obuoczność), charakterystyczna do 5-6

roku życia; ustalenie się dominacji ręki i oka powinno

nastąpić do siódmego roku życia, gdy dziecko podejmuje

naukę pisania.

 

LATERALIZACJA NIEJEDNORODNA – np. dominacja lewego

oka i prawej ręki; nie może być traktowana jako objaw

patologii, jednak wśród uczniów z dysleksją przypadków

skrzyżowanej lateralizacji jest istotnie więcej niż wśród

dobrze czytających.

Jednym z aspektów rozwoju ruchowego jest proces

lateralizacji, który polega na dominacji stronnej czynności

ruchowych.

Dla czynności czytania i pisania niekorzystne znaczenie ma

lateralizacja skrzyżowana lub nieustalona, czyli brak

dominacji.

PPP
LLL
PLP
===

Następstwem zaburzeń procesu lateralizacji są między

innymi:

inwersja statyczna (mylenie liter o podobnym kształcie,

ale innym kierunku i położeniu),
inwersja dynamiczna (przestawianie liter w wyrazie),

przestawianie cyfr (np. 69 - 96).

Dysleksja

zmienną jest…

Wiek przedszkolny 3-5 lat -

objawy

"ryzyka dysleksji"



opóźniony rozwój ruchowy



mała sprawność ruchowa całego ciała, a szczególnie
rąk (słabo biega, trudności w utrzymaniu równowagi,
zapinaniu guzików, nawlekaniu korali, trzymaniu
kredki, jeżdżenia na rowerku trójkołowym)



słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa



opóźniony rozwój mowy



opóźniony rozwój lateralizacji (używa na zmianę raz
jednej, raz drugiej ręki do tych samych czynności)



opóźniona orientacja w schemacie ciała i przestrzeni



zaburzenia postrzegania wzrokowego i pamięci
wzrokowej

Wiek 6-7 lat (klasa 0):



trudności z wymową



trudności w odróżnianiu podobnych głosek, wydzielaniu i
łączeniu sylab



wadliwa wymowa (przekręcanie, przestawianie, notoryczne
błędy gramatyczne)



trudności w wyróżnianiu elementów z całości



trudności orientacji w czasie (pory roku, dnia, godziny)



trudności w rysowaniu i odtwarzaniu figur oraz wzorów



trudności w układaniu obrazków i elementów według wzoru



trudności w nauce czytania



trudności w zapamiętywaniu



brak lateralizacji (oburęczność, mylenie prawej i lewej ręki itp.)



niska sprawność manualna



opóźnienie orientacji w schemacie ciała

Wiek wczesnoszkolny (I-III
klasa):

utrzymywanie się i pogłębianie powyższych trudności
mała sprawność ruchowa (nie potrafi jeździć na
dwukołowym rowerze, łyżwach, nartach, problemy z
samoobsługą)
utrzymująca się oburęczność
zaburzenia koordynacji czynności ręki i oka
trudności w zapamiętywaniu nazw, dat, liczb, tabliczki
mnożenia
mylenie liter podobnych pod względem kształtu
(p-b-d-g, m-n, l-ł-t, m-w),
opuszczanie, przestawianie, dodawanie liter i sylab
trudności z pisownią
brzydkie pismo i rysunek

Wiek starszy szkolny

(powyżej kl. IV i szkoła

średnia):

stopniowe zmniejszanie się lub ustępowanie
trudności w czytaniu
ograniczanie się trudności w pisaniu często tylko
do dużej ilości błędów ortograficznych i
brzydkiego pisma
uogólnianie się trudności szkolnych na inne
przedmioty nauczania
trudności w nauce języków obcych

Przedmiot

Rodzaj trudności

Język polski

-

wolne tempo czytania

-

niechęć do czytania (lektur, dłuższych tekstów)

-

trudności ze zrozumieniem czytanego tekstu;

-

błędy ortograficzne;

-

trudności w formułowaniu wypowiedzi pisemnych

(wypracowania, notatki);

-

pismo mało lub nieczytelne;

Języki obce

-

nieprawidłowa wymowa;

-

mylenie wyrazów podobnych w wymowie i zapisie;

-

trudności z zapamiętywaniem słówek;

-

trudności z rozumieniem tekstu mówionego lub

nagranego

-

trudności w uczeniu się gramatyki;

-

trudności z poprawnym pisaniem;

Matematyka
Geometria

-

błędne zapisywanie i odczytywanie liczb

wielocyfrowych (z wieloma zerami lub miejscami
po przecinku);

-

przestawianie cyfr w liczbach;

-

mylne zapisy znaków +,-, >, <;

-

trudności w przekształcaniu wzorów;

-

trudności w rozumieniu i wykonywaniu zadań z

treścią;

-

nieprawidłowe wykonywanie wykresów funkcji,

rzutów
figur i siatek brył geometrycznych;

-

niski poziom graficzny wykresów i rysunków;

Chemia
Fizyka

- problemy z opanowaniem terminologii (nazwy i
symbole pierwiastków);
- nieprawidłowe zapisywanie łańcuchów reakcji
chemicznych;
-trudności w zapamiętywaniu i przekształcaniu
wzorów;
- trudności rozumieniu układów przestrzennych;

Biologia

- trudności z opanowaniem terminologii (nazwy
łacińskie);
- problemy z organizacją przestrzenną schematów i
rysunków;
- trudności z zapisem łańcuchów reakcji

biochemicznych;
- trudności z opanowaniem systematyki
(hierarchiczny układ informacji);

Historia i wiedza o
społeczeństwie

-

trudności z zapamiętywaniem nazw i

nazwisk;

-

zła orientacja w czasie (chronologia, daty)

-

trudności z orientacją na mapach

historycznych

Geografia

Sztuka

-

trudności z czytaniem i rysowaniem map;

-

trudności ze wskazaniem kierunków na

mapie, położenia i obliczaniem stref
czasowych,

-

trudności z zapamiętywaniem nazw

geograficznych;

-

trudności w czytaniu nut

-

trudności z analizą obrazów

-

trudności z rysowaniem