Katedra Medycyny Sądowej

Katedra Medycyny Sądowej

Akademii Medycznej we Wrocławiu

Akademii Medycznej we Wrocławiu

Zakład Prawa Medycznego

Zakład Prawa Medycznego

Prof. dr hab. Barbara Świątek

Prof. dr hab. Barbara Świątek

Lekarz medycyny jako

Lekarz medycyny jako

biegły sądowy.

biegły sądowy.

Pełnienie funkcji biegłego przez lekarza

Pełnienie funkcji biegłego przez lekarza

medycyny– w mojej ocenie – staje się coraz

medycyny– w mojej ocenie – staje się coraz

trudniejsze. Winno ono bowiem dawać, a

trudniejsze. Winno ono bowiem dawać, a

przestało, satysfakcję zawodową. Winno być,

przestało, satysfakcję zawodową. Winno być,

przynajmniej przez prawników choć czasami

przynajmniej przez prawników choć czasami

doceniane. Winno być także godziwie

doceniane. Winno być także godziwie

wynagradzane. Oczywiście zdarzają się w

wynagradzane. Oczywiście zdarzają się w

praktyce, choć rzadko, wyrazy uznania za np.

praktyce, choć rzadko, wyrazy uznania za np.

opracowanie

opinii

w

bardzo

trudnej

opracowanie

opinii

w

bardzo

trudnej

kryminalnej sprawie, czy w tzw. „sprawie

kryminalnej sprawie, czy w tzw. „sprawie

lekarskiej”. Jednakże uznaniu jednej strony

lekarskiej”. Jednakże uznaniu jednej strony

procesowej

np.

pokrzywdzonego

i

procesowej

np.

pokrzywdzonego

i

prokuratora,

towarzyszy

zazwyczaj

prokuratora,

towarzyszy

zazwyczaj

niezadowolenie

drugiej

strony

tj.

niezadowolenie

drugiej

strony

tj.

podejrzanego lub oskarżonego i ich obrońcy.

podejrzanego lub oskarżonego i ich obrońcy.

Niezadowolenie przybiera różne, niekiedy

Niezadowolenie przybiera różne, niekiedy

bardzo nieprzyjemne dla biegłego formy.

bardzo nieprzyjemne dla biegłego formy.

Niniejsza praca dotyczy

Niniejsza praca dotyczy

problemów, związanych

problemów, związanych

przede

wszystkim

z

przede

wszystkim

z

formalnymi wymogami

formalnymi wymogami

pełnienia

funkcji

pełnienia

funkcji

biegłego

sądowego;

biegłego

sądowego;

wartość merytoryczna

wartość merytoryczna

opinii sądowo-lekarskiej

opinii sądowo-lekarskiej

to temat pozostający w

to temat pozostający w

zasadzie poza oceną

zasadzie poza oceną

biegłego – autora opinii

biegłego – autora opinii

czy

też

innego

czy

też

innego

biegłego.

biegłego.

Podstawowymi problemami, związanymi z

Podstawowymi problemami, związanymi z

pełnieniem funkcji biegłego sądowego

pełnieniem funkcji biegłego sądowego

niezmiennie pozostają:

niezmiennie pozostają:



tryb powoływania biegłego,

tryb powoływania biegłego,



zakres opiniodawstwa,

zakres opiniodawstwa,



udział biegłego w postępowaniach i

udział biegłego w postępowaniach i

rozprawach sądowych,

rozprawach sądowych,



pozycja biegłego sądowego w

pozycja biegłego sądowego w

społeczeństwie

społeczeństwie



Wynagrodzenie biegłych

Wynagrodzenie biegłych

TRYB POWOŁYWANIA BIEGŁYCH

TRYB POWOŁYWANIA BIEGŁYCH

Zarówno w sprawach karnych jak i cywilnych

Zarówno w sprawach karnych jak i cywilnych

biegli powoływani są bezpośrednio (jako

biegli powoływani są bezpośrednio (jako

osoba) lub pośrednio (jako instytucja) w

osoba) lub pośrednio (jako instytucja) w

oparciu o artykuły kodeksu postępowania

oparciu o artykuły kodeksu postępowania

karnego i kodeksu postępowania cywilnego.

karnego i kodeksu postępowania cywilnego.

Stanowią one prawną podstawę

Stanowią one prawną podstawę

powoływania „biegłego” względnie „instytucji

powoływania „biegłego” względnie „instytucji

naukowej lub specjalistycznej”. Z kolei art.

naukowej lub specjalistycznej”. Z kolei art.

195 kpk stanowi, „że do pełnienia czynności

195 kpk stanowi, „że do pełnienia czynności

biegłego jest

biegłego jest

obowiązany

obowiązany

nie tylko biegły

nie tylko biegły

sądowy, lecz także każda osoba,

sądowy, lecz także każda osoba,

o której

o której

wiadomo

wiadomo

, że ma

, że ma

odpowiednią wiedzę

odpowiednią wiedzę

w

w

danej dziedzinie.

danej dziedzinie.

TRYB POWOŁYWANIA BIEGŁYCH

TRYB POWOŁYWANIA BIEGŁYCH

Kodeksy postępowania karnego i cywilnego

Kodeksy postępowania karnego i cywilnego

rozróżniają:

rozróżniają:



biegłego sądowego czyli

biegłego sądowego czyli



osobę wpisaną na listę sądu okręgowego,

osobę wpisaną na listę sądu okręgowego,



biegłego do sprawy,

biegłego do sprawy,



instytucję naukową.

instytucję naukową.

Teoretycznie, przy wpisywaniu lekarza na

Teoretycznie, przy wpisywaniu lekarza na

biegłego „z listy” stawiane są określone wymagania i

biegłego „z listy” stawiane są określone wymagania i

trudno sobie wyobrazić by na listę biegłych z

trudno sobie wyobrazić by na listę biegłych z

dziedziny psychiatrii został wpisany lekarz nie

dziedziny psychiatrii został wpisany lekarz nie

posiadający specjalizacji.

posiadający specjalizacji.

Natomiast medycyna sądowa traktowana jest

Natomiast medycyna sądowa traktowana jest

wielokrotnie jako dziedzina z jednej strony

wielokrotnie jako dziedzina z jednej strony

pozaspecjalistyczna, z drugiej zaś jako związana z

pozaspecjalistyczna, z drugiej zaś jako związana z

wieloma specjalnościami lekarskimi . Jest to

wieloma specjalnościami lekarskimi . Jest to

powodem wpisywania na listę biegłych z zakresu

powodem wpisywania na listę biegłych z zakresu

medycyny sądowej np. chirurgów, ortopedów ale

medycyny sądowej np. chirurgów, ortopedów ale

przede wszystkim lekarzy bez specjalizacji .

przede wszystkim lekarzy bez specjalizacji .

TRYB POWOŁYWANIA BIEGŁYCH

TRYB POWOŁYWANIA BIEGŁYCH

Mimo iż jestem konsultantem wojewódzkim

Mimo iż jestem konsultantem wojewódzkim

ds. medycyny sądowej, mnożą się poza moją

ds. medycyny sądowej, mnożą się poza moją

świadomością biegli „mający odpowiednią

świadomością biegli „mający odpowiednią

wiedzę „ w dziedzinie, za której poziom

wiedzę „ w dziedzinie, za której poziom

jestem teoretycznie odpowiedzialna. Łatwość

jestem teoretycznie odpowiedzialna. Łatwość

wpisania się na listę biegłych umożliwia

wpisania się na listę biegłych umożliwia

pełnienie , nawet niejako „etatowe” tej

pełnienie , nawet niejako „etatowe” tej

funkcji osobom, których nie tylko wiedza ale

funkcji osobom, których nie tylko wiedza ale

także cechy osobowościowe i postawa

także cechy osobowościowe i postawa

etyczna nie predysponują do tego. W

etyczna nie predysponują do tego. W

zasadzie ciągle wystarcza tylko „chęć

zasadzie ciągle wystarcza tylko „chęć

szczera”.

szczera”.

TRYB POWOŁYWANIA BIEGŁYCH

TRYB POWOŁYWANIA BIEGŁYCH

Brak jest bowiem jakichkolwiek, zapisanych w

Brak jest bowiem jakichkolwiek, zapisanych w

prawie innych wymagań w stosunku do

prawie innych wymagań w stosunku do

biegłego np. znajomości reguł

biegłego np. znajomości reguł

opiniodawczych, umiejętności ustalania

opiniodawczych, umiejętności ustalania

związków przyczynowo-skutkowych i

związków przyczynowo-skutkowych i

transformacji języka medycznego na język

transformacji języka medycznego na język

prawniczy, co z kolei wymaga znajomości

prawniczy, co z kolei wymaga znajomości

przepisów prawa w reprezentowanej przez

przepisów prawa w reprezentowanej przez

biegłego dziedzinie . Brak jest także, na

biegłego dziedzinie . Brak jest także, na

poziomie ustawy, zapisu o wymogach,

poziomie ustawy, zapisu o wymogach,

odnoszących się do zalet osobowościowych i

odnoszących się do zalet osobowościowych i

postawy etycznej biegłego.

postawy etycznej biegłego.

Brak w Polsce „szkoły” biegłych,

Brak w Polsce „szkoły” biegłych,

atestacji, weryfikacji, oceny

atestacji, weryfikacji, oceny

umiejętności opiniodawczych, szkoleń

umiejętności opiniodawczych, szkoleń

podyplomowych.

podyplomowych.

W praktyce dochodzi jednakże do sytuacji

W praktyce dochodzi jednakże do sytuacji

odwrotnej – osoba ma wiedzę i umiejętność

odwrotnej – osoba ma wiedzę i umiejętność

opiniowania sądowo-lekarskiego, ale nie ma

opiniowania sądowo-lekarskiego, ale nie ma

chęci pełnienia funkcji biegłego. Wydawałoby

chęci pełnienia funkcji biegłego. Wydawałoby

się, że osoba taka, zgodnie z konstytucyjnym

się, że osoba taka, zgodnie z konstytucyjnym

prawem do samostanowienia (wolnej woli)

prawem do samostanowienia (wolnej woli)

każdego człowieka po prostu odmawia i na

każdego człowieka po prostu odmawia i na

tym sprawa się kończy. Niestety pojawia się

tym sprawa się kończy. Niestety pojawia się

wówczas

kodeksowe

określenie

„

wówczas

kodeksowe

określenie

„

jest

jest

obowiązana każda osoba”,

obowiązana każda osoba”,

wolna wola

wolna wola

człowieka staje się ustawowo a zatem

człowieka staje się ustawowo a zatem

zgodnie z prawem ograniczona, a zwolnienie

zgodnie z prawem ograniczona, a zwolnienie

z tego obowiązku uzasadniają jedynie

z tego obowiązku uzasadniają jedynie

sytuacje

przewidziane

w

kodeksie.

sytuacje

przewidziane

w

kodeksie.

Uzasadnieniem odmowy pełnienia czynności

Uzasadnieniem odmowy pełnienia czynności

biegłego nie może być zatem brak chęci,

biegłego nie może być zatem brak chęci,

brak wolnego czasu, brak zgody na wysokość

brak wolnego czasu, brak zgody na wysokość

wynagrodzenia.

wynagrodzenia.

Dla obciążonego pracą opiniodawczą medyka

Dla obciążonego pracą opiniodawczą medyka

sądowego jedyną możliwością obrony jest

sądowego jedyną możliwością obrony jest

podanie

zleceniodawcy

realnego

terminu

podanie

zleceniodawcy

realnego

terminu

opracowania opinii (wiele miesięcy, a niektóre

opracowania opinii (wiele miesięcy, a niektóre

Zakłady Medycyny Sądowej podają np. w

Zakłady Medycyny Sądowej podają np. w

sprawach cywilnych nawet 2 lata). Oczywiście

sprawach cywilnych nawet 2 lata). Oczywiście

trudno taki termin nazwać przyzwoitym, który to

trudno taki termin nazwać przyzwoitym, który to

termin prawo sądzącym się i sądzonym

termin prawo sądzącym się i sądzonym

gwarantuje. Czy z powyższego wynika, że w

gwarantuje. Czy z powyższego wynika, że w

Polsce istnieje przymus pracy?. Na takie pytanie

Polsce istnieje przymus pracy?. Na takie pytanie

sąd, odpowiedział – przymusu pracy w Polsce

sąd, odpowiedział – przymusu pracy w Polsce

nie ma, istnieje jednak obowiązek pełnienia

nie ma, istnieje jednak obowiązek pełnienia

czynności biegłego, który można egzekwować

czynności biegłego, który można egzekwować

środkami prawnymi. Pełnienie funkcji biegłego to

środkami prawnymi. Pełnienie funkcji biegłego to

zatem szczególne zajęcie – jest obowiązkowe,

zatem szczególne zajęcie – jest obowiązkowe,

należy je wypełnić w określonym czasie, zakresie

należy je wypełnić w określonym czasie, zakresie

i nie wolno przy tym uzgadniać warunków

i nie wolno przy tym uzgadniać warunków

finansowych tej usługi (wynagrodzenie przyznaje

finansowych tej usługi (wynagrodzenie przyznaje

zleceniodawca opinii po zapoznaniu się z nią i

zleceniodawca opinii po zapoznaniu się z nią i

oceną jej „przydatności” i jest to inny, równie

oceną jej „przydatności” i jest to inny, równie

interesujący temat).

interesujący temat).

Specyficznym

trybem

Specyficznym

trybem

powoływanie

biegłego

powoływanie

biegłego

jest

uznanie

przez

jest

uznanie

przez

prokuratora

lub

Sąd

prokuratora

lub

Sąd

„prywatnej”

opinii

„prywatnej”

opinii

przedłożonej prze stronę

przedłożonej prze stronę

jako dowód w sprawie.

jako dowód w sprawie.

Preferencje instytutu

Preferencje instytutu

naukowego jako

naukowego jako

potencjalnego biegłego

potencjalnego biegłego

zmieniły się w nowym

zmieniły się w nowym

kpk, który w pierwszej

kpk, który w pierwszej

kolejności wymienia

kolejności wymienia

biegłego sądowego.

biegłego sądowego.

T. Widła przyjmuje także, że zapisy k.p.k. (z

T. Widła przyjmuje także, że zapisy k.p.k. (z

1969 r) preferują powoływanie biegłego

1969 r) preferują powoływanie biegłego

sądowego z listy i za tą „preferencją

sądowego z listy i za tą „preferencją

przemawiają istotne argumenty

przemawiają istotne argumenty

merytoryczne a w szczególności racje

merytoryczne a w szczególności racje

prakseologiczne”. Uważa bowiem za bardzo

prakseologiczne”. Uważa bowiem za bardzo

ważne deklarację takiej osoby o gotowości

ważne deklarację takiej osoby o gotowości

pełnienia czynności biegłego i łatwe

pełnienia czynności biegłego i łatwe

nawiązywanie z nim kontaktu przez ograny

nawiązywanie z nim kontaktu przez ograny

procesowe. Przyjmuje także , że właśnie taki

procesowe. Przyjmuje także , że właśnie taki

biegły „...potrafi rozumować językiem

biegły „...potrafi rozumować językiem

decydenta i komunikować się z nim w takim

decydenta i komunikować się z nim w takim

języku. Taki biegły potrafi przekładać

języku. Taki biegły potrafi przekładać

problemy z języka prawniczego na język

problemy z języka prawniczego na język

reprezentowanej dyscypliny i odwrotnie –

reprezentowanej dyscypliny i odwrotnie –

wyniki swych badań i wyciągnięte z nich

wyniki swych badań i wyciągnięte z nich

wnioski potrafi przełożyć z języka

wnioski potrafi przełożyć z języka

obserwacyjnego na język prawniczy”.

obserwacyjnego na język prawniczy”.

Z tymi ostatnimi wywodami, w oparciu

Z tymi ostatnimi wywodami, w oparciu

o wieloletnią praktykę biegłego nie

o wieloletnią praktykę biegłego nie

możemy się zgodzić. Biegli z listy,

możemy się zgodzić. Biegli z listy,

zazwyczaj klinicyści, posiadają

zazwyczaj klinicyści, posiadają

rzeczywiście wiadomości specjalne ze

rzeczywiście wiadomości specjalne ze

swojej dziedziny, ale skąd mają znać

swojej dziedziny, ale skąd mają znać

język prawniczy i posiadać umiejętność

język prawniczy i posiadać umiejętność

przetwarzania wiadomości medycznych

przetwarzania wiadomości medycznych

na potrzeby konkretnego postępowania

na potrzeby konkretnego postępowania

sądowego nie mówiąc już o

sądowego nie mówiąc już o

podstawach wiedzy prawniczej ?

podstawach wiedzy prawniczej ?

Brak jest z tej dziedziny jakichkolwiek

Brak jest z tej dziedziny jakichkolwiek

szkoleń podyplomowych.

szkoleń podyplomowych.

Umiejętność przetwarzania wiedzy

Umiejętność przetwarzania wiedzy

medycznej na język prawniczy i

medycznej na język prawniczy i

stosowanie reguł (zasad)

stosowanie reguł (zasad)

opiniodawczych zapewniają przede

opiniodawczych zapewniają przede

wszystkim specjaliści medycyny

wszystkim specjaliści medycyny

sądowej i w swej dziedzinie –

sądowej i w swej dziedzinie –

doświadczeni psychiatrzy. Medycy

doświadczeni psychiatrzy. Medycy

sądowi nie są zazwyczaj biegłymi

sądowi nie są zazwyczaj biegłymi

sądowymi „ z listy” lecz pełnią

sądowymi „ z listy” lecz pełnią

obowiązki biegłego przy powołaniu

obowiązki biegłego przy powołaniu

„instytucji naukowej” jaką jest Zakład

„instytucji naukowej” jaką jest Zakład

Medycyny Sądowej Akademii

Medycyny Sądowej Akademii

Medycznej.

Medycznej.

Naszym zdaniem w pewnej kategorii spraw

Naszym zdaniem w pewnej kategorii spraw

tj. w sprawach ustalających prawidłowość

tj. w sprawach ustalających prawidłowość

postępowania lekarskiego (ustalanie „błędu

postępowania lekarskiego (ustalanie „błędu

lekarskiego”) obowiązkowo opiniować

lekarskiego”) obowiązkowo opiniować

zawsze powinny zespoły , złożone z medyka

zawsze powinny zespoły , złożone z medyka

sądowego i klinicystów. Także opinie cywilne,

sądowego i klinicystów. Także opinie cywilne,

wymagające oceny wielospecjalistycznej

wymagające oceny wielospecjalistycznej

winne być opracowywane przez takie

winne być opracowywane przez takie

zespoły, choć w takich sprawach może być

zespoły, choć w takich sprawach może być

problematyczne czy dany klinicysta jest

problematyczne czy dany klinicysta jest

„biegłym” czy „specjalistą”, ponieważ

„biegłym” czy „specjalistą”, ponieważ

niejednokrotnie ustala on specjalistyczny

niejednokrotnie ustala on specjalistyczny

stan zdrowia powoda, a wnioski wyciąga już

stan zdrowia powoda, a wnioski wyciąga już

medyk sądowy

medyk sądowy

Opracowywany

bardzo

długo

przez

Opracowywany

bardzo

długo

przez

Ministerstwo Sprawiedliwości projekt „Ustawy

Ministerstwo Sprawiedliwości projekt „Ustawy

o biegłych” niewiele zmieni; proponuje on

o biegłych” niewiele zmieni; proponuje on

rejestrację w Ministerstwie wszystkich biegłych

rejestrację w Ministerstwie wszystkich biegłych

(aczkolwiek

i

osoba

niezarejestrowana

(aczkolwiek

i

osoba

niezarejestrowana

mogłaby być, choć wyjątkowo biegłym) i

mogłaby być, choć wyjątkowo biegłym) i

bardzo rozbudowaną procedurę związaną z

bardzo rozbudowaną procedurę związaną z

odpowiedzialnością dyscyplinarną biegłych. O

odpowiedzialnością dyscyplinarną biegłych. O

ile niedotrzymanie terminu opracowania opinii

ile niedotrzymanie terminu opracowania opinii

będzie

przewinieniem

dyscyplinarnym,

będzie

przewinieniem

dyscyplinarnym,

medycy

sądowi

będą

nader

często

medycy

sądowi

będą

nader

często

obwinionymi.

obwinionymi.

ZAKRES OPINIODAWSTWA

ZAKRES OPINIODAWSTWA

W rozważaniu na temat zakresu

W rozważaniu na temat zakresu

opiniodawstwa sądowo-lekarskiego, bardzo

opiniodawstwa sądowo-lekarskiego, bardzo

ważnymi problemami są:

ważnymi problemami są:



udział w opiniowaniu lekarzy różnych

udział w opiniowaniu lekarzy różnych

specjalności

specjalności

, co jest regułą przy

, co jest regułą przy

opracowywaniu opinii mających na celu

opracowywaniu opinii mających na celu

ocenę prawidłowości postępowania

ocenę prawidłowości postępowania

lekarskiego (tzw. sprawy „ o błąd lekarski”),

lekarskiego (tzw. sprawy „ o błąd lekarski”),

ustalanie zdolności do odbywania kary

ustalanie zdolności do odbywania kary

pozbawienia wolności i uczestniczenia w

pozbawienia wolności i uczestniczenia w

postępowaniu karnym, jak również w

postępowaniu karnym, jak również w

sprawach cywilnych odszkodowawczych czy

sprawach cywilnych odszkodowawczych czy

dotyczących zdolności „testamentowania”,

dotyczących zdolności „testamentowania”,

ZAKRES OPINIODAWSTWA

ZAKRES OPINIODAWSTWA



zlecanie

zlecanie

wysokospecjalistycznych

wysokospecjalistycznych

badań dodatkowych –

badań dodatkowych –

tomografii komputerowej,

tomografii komputerowej,

rezonansu magnetycznego,

rezonansu magnetycznego,

EEG a nawet obserwacji

EEG a nawet obserwacji

szpitalnej. W ten sposób

szpitalnej. W ten sposób

biegły zamienia się w

biegły zamienia się w

organizatora

organizatora

trudnoosiągalnych a często

trudnoosiągalnych a często

nie uzasadnionych

nie uzasadnionych

wskazaniami, badań. Sądy

wskazaniami, badań. Sądy

wyrażają zazwyczaj zgodę

wyrażają zazwyczaj zgodę

na wszelkie żądania stron,

na wszelkie żądania stron,

obawiając się, iż odmowa

obawiając się, iż odmowa

może stanowić formalną

może stanowić formalną

podstawę odwołania od

podstawę odwołania od

orzeczenia,

orzeczenia,

Jest to zlecenie wg rozporządzenia ustalenia

Jest to zlecenie wg rozporządzenia ustalenia

„określenia inwalidztwa lub niezdolności do pracy”

„określenia inwalidztwa lub niezdolności do pracy”

Wynagrodzenie – 3,5 -13,6 % kwoty bazowej co

Wynagrodzenie – 3,5 -13,6 % kwoty bazowej co

wynosi 61 złotych do 240 złotych.

wynosi 61 złotych do 240 złotych.

Interpretacja powyższej sytuacji przez Ministra

Interpretacja powyższej sytuacji przez Ministra

Sprawiedliwości : „Taryfa (…) określa stawki

Sprawiedliwości : „Taryfa (…) określa stawki

odnoszące się do wynagrodzenia całej jednostki

odnoszące się do wynagrodzenia całej jednostki

organizacyjnej akademii medycznej (…) niezależnie

organizacyjnej akademii medycznej (…) niezależnie

od liczby specjalistów uczestniczących w wydawaniu

od liczby specjalistów uczestniczących w wydawaniu

opinii, nie zaś stawki odnoszącej się do każdego ze

opinii, nie zaś stawki odnoszącej się do każdego ze

specjalistów uczestniczących w wydawaniu opinii (o

specjalistów uczestniczących w wydawaniu opinii (o

ile nie zostali powołani w danej sprawie odrębnym

ile nie zostali powołani w danej sprawie odrębnym

postanowieniami

w

charakterze

biegłych

postanowieniami

w

charakterze

biegłych

sądowych…”, (Departament Legislacyjno-Prawny,

sądowych…”, (Departament Legislacyjno-Prawny,

2004);

2004);

„

„

Zasada

odrębnego

wynagradzania

każdego

Zasada

odrębnego

wynagradzania

każdego

biegłego – współautora opinii (…) jest zgodna z

biegłego – współautora opinii (…) jest zgodna z

obowiązującym stanem prawnym w tym zakresie”

obowiązującym stanem prawnym w tym zakresie”

(Departament Budżetowy, 2005)

(Departament Budżetowy, 2005)

KONSULTANCI.

KONSULTANCI.

Badają

Badają

pokrzywdzonyc

pokrzywdzonyc

h

i

h

i

poszkodowanyc

poszkodowanyc

h

ustalając

h

ustalając

wycinkowo stan

wycinkowo stan

zdrowia.

Np.

zdrowia.

Np.

okulista

okulista

stwierdza

stwierdza

ostrość wzroku.

ostrość wzroku.

ZAKRES OPINIODAWSTWA

ZAKRES OPINIODAWSTWA



granica zgody biegłego na zakres zlecanych

granica zgody biegłego na zakres zlecanych

czynności opiniodawczych. Problemem jest

czynności opiniodawczych. Problemem jest

narzucanie biegłemu przez zleceniodawcę

narzucanie biegłemu przez zleceniodawcę

założenia przyjętego jako pewnik, z którymi to

założenia przyjętego jako pewnik, z którymi to

założeniami biegły się nie zgadza. Mogą to być

założeniami biegły się nie zgadza. Mogą to być

np. konkluzje opinii wydanych przez innego

np. konkluzje opinii wydanych przez innego

biegłego czy wyroki sądu . Dotyczy to

biegłego czy wyroki sądu . Dotyczy to

najczęściej spraw cywilnych, w których pozew

najczęściej spraw cywilnych, w których pozew

oparty jest o wyrok w procesie karnym, a w

oparty jest o wyrok w procesie karnym, a w

procesie tym wydana przez biegłego opinia

procesie tym wydana przez biegłego opinia

jest – zdaniem biegłego – nieuzasadniona.

jest – zdaniem biegłego – nieuzasadniona.



ustosunkowanie się do opinii

ustosunkowanie się do opinii



zlecanie wskazania naruszonych przepisów

zlecanie wskazania naruszonych przepisów

prawnych lub osób które się tego dopuściły

prawnych lub osób które się tego dopuściły



czy braki dowodowe uzasadniają odmowę

czy braki dowodowe uzasadniają odmowę

wydania opinii ?

wydania opinii ?



opinie abstrakcyjne

opinie abstrakcyjne

ZAKRES OPINIODAWSTWA

ZAKRES OPINIODAWSTWA

Realizacja zleconego zakresu opinii

Realizacja zleconego zakresu opinii

zależy oczywiście od zgromadzonych w

zależy oczywiście od zgromadzonych w

sprawie dowodów. Brak dokumentacji

sprawie dowodów. Brak dokumentacji

lekarskiej, jej nieczytelność, brak

lekarskiej, jej nieczytelność, brak

zeznań najważniejszych świadków, a

zeznań najważniejszych świadków, a

zwłaszcza brak badań pośmiertnych w

zwłaszcza brak badań pośmiertnych w

przypadkach dotyczących zgonu

przypadkach dotyczących zgonu

człowieka, utrudnia znacząco a niekiedy

człowieka, utrudnia znacząco a niekiedy

nawet uniemożliwia opracowanie

nawet uniemożliwia opracowanie

jednoznacznej opinii. Przybierać ona

jednoznacznej opinii. Przybierać ona

wówczas może charakter tzw. opinii

wówczas może charakter tzw. opinii

abstrakcyjnych.

abstrakcyjnych.

UDZIAŁ BIEGŁYCH W ROZPRAWACH

UDZIAŁ BIEGŁYCH W ROZPRAWACH

SĄDOWYCH

SĄDOWYCH

Opracowanie opinii sądowo-lekarskiej niesie

Opracowanie opinii sądowo-lekarskiej niesie

za sobą bardzo realną możliwość wezwania

za sobą bardzo realną możliwość wezwania

jej autora (autorów) na rozprawę sądową w

jej autora (autorów) na rozprawę sądową w

celu przesłuchania. Co prawda kodeksy

celu przesłuchania. Co prawda kodeksy

stanowią, że

stanowią, że

przesłuchania biegłych

przesłuchania biegłych

należy dokonać „w razie potrzeby” oraz

należy dokonać „w razie potrzeby” oraz

„jeżeli opinia jest niepełna lub

„jeżeli opinia jest niepełna lub

niejasna”

niejasna”

, to w praktyce bardzo często,

, to w praktyce bardzo często,

tylko ze względu na żądania stron, sąd

tylko ze względu na żądania stron, sąd

wzywa biegłych. Na rozprawie biegli bardzo

wzywa biegłych. Na rozprawie biegli bardzo

często potwierdzają jedynie ustnie wydaną

często potwierdzają jedynie ustnie wydaną

opinię, równie często odpowiadają na pytania

opinię, równie często odpowiadają na pytania

wyjaśnione w opinii

wyjaśnione w opinii

UDZIAŁ BIEGŁYCH W ROZPRAWACH

UDZIAŁ BIEGŁYCH W ROZPRAWACH

SĄDOWYCH

SĄDOWYCH

Zdarzają się jednak

Zdarzają się jednak

sprawy, niekiedy nawet

sprawy, niekiedy nawet

pozornie jednoznaczne

pozornie jednoznaczne

opiniodawczo, które nagle

opiniodawczo, które nagle

po wydaniu opinii

po wydaniu opinii

komplikują się, znajdują

komplikują się, znajdują

się nowe dowody,

się nowe dowody,

oskarżony zmienia

oskarżony zmienia

wyjaśnienia w stosunku

wyjaśnienia w stosunku

do swoich zeznań w

do swoich zeznań w

charakterze świadka.

charakterze świadka.

Wówczas nieraz

Wówczas nieraz

wielogodzinne

wielogodzinne

przesłuchania biegłego

przesłuchania biegłego

stają się wywodami

stają się wywodami

zupełnie nowej, nieraz

zupełnie nowej, nieraz

innej w treści opinii.

innej w treści opinii.

UDZIAŁ BIEGŁYCH W ROZPRAWACH

UDZIAŁ BIEGŁYCH W ROZPRAWACH

SĄDOWYCH

SĄDOWYCH

Istnieją prawne możliwości, by sąd, zamiast wzywać

Istnieją prawne możliwości, by sąd, zamiast wzywać

biegłego na rozprawę, zlecił wydanie na piśmie

biegłego na rozprawę, zlecił wydanie na piśmie

opinii uzupełniającej,

opinii uzupełniającej,

bądź skorzystał

bądź skorzystał

z

z

możliwości

możliwości

przesłuchania

przesłuchania

biegłego w miejscu jego

biegłego w miejscu jego

zamieszkania

zamieszkania

w ramach pomocy prawnej.

w ramach pomocy prawnej.

Na

Na

zastosowanie tych procedur muszą jednakże wyrazić

zastosowanie tych procedur muszą jednakże wyrazić

zgodę obie strony a sąd bardzo rzadko decyduje się

zgodę obie strony a sąd bardzo rzadko decyduje się

na podjęcie decyzji wbrew woli którejś ze stron.

na podjęcie decyzji wbrew woli którejś ze stron.

Uchylanie się biegłego od stawiennictwa przed

Uchylanie się biegłego od stawiennictwa przed

sądem powoduje zastosowanie środków

sądem powoduje zastosowanie środków

dyscyplinujących w formie grzywny i niejednokrotnie

dyscyplinujących w formie grzywny i niejednokrotnie

groźby doprowadzenia przez policję . Jeżeli

groźby doprowadzenia przez policję . Jeżeli

przyczyną niestawiennictwa jest zły stan zdrowia

przyczyną niestawiennictwa jest zły stan zdrowia

biegłego, winien on przedłożyć usprawiedliwienie

biegłego, winien on przedłożyć usprawiedliwienie

zgodne z obowiązującym rozporządzeniem.

zgodne z obowiązującym rozporządzeniem.

Inne problemy z tej dziedziny

Inne problemy z tej dziedziny



biegły a świadek:

biegły a świadek:

w praktyce

w praktyce

zdarzają się próby uczynienia, wbrew

zdarzają się próby uczynienia, wbrew

jednoznacznym przepisom, z biegłego

jednoznacznym przepisom, z biegłego

świadka. Spotykane są nawet

świadka. Spotykane są nawet

określenia biegły – świadek.

określenia biegły – świadek.



przesłuchanie przed sądem w

przesłuchanie przed sądem w

charakterze świadka na

charakterze świadka na

okoliczność wydanej dla innego

okoliczność wydanej dla innego

zleceniodawcy opinii

zleceniodawcy opinii

Inne problemy z tej dziedziny

Inne problemy z tej dziedziny



zlecanie biegłym uzgodnienie opinii :

zlecanie biegłym uzgodnienie opinii :

w

w

niektórych sprawach, zwłaszcza

niektórych sprawach, zwłaszcza

skomplikowanych – kryminalistycznych i tzw.

skomplikowanych – kryminalistycznych i tzw.

lekarskich wydawanych jest zazwyczaj dwie,

lekarskich wydawanych jest zazwyczaj dwie,

a czasami nawet kilka, nierzadko

a czasami nawet kilka, nierzadko

sprzecznych ze sobą opinii.

sprzecznych ze sobą opinii.



Sąd wzywa zazwyczaj na rozprawę sadową

Sąd wzywa zazwyczaj na rozprawę sadową

autorów opinii i każdy z nich ma okazję

autorów opinii i każdy z nich ma okazję

uzasadnić swoje stanowisko. Niestety zdarza

uzasadnić swoje stanowisko. Niestety zdarza

się, że sąd usiłuje zmusić biegłych do

się, że sąd usiłuje zmusić biegłych do

„uzgodnienia”, nieraz skrajnych opinii

„uzgodnienia”, nieraz skrajnych opinii

Inne problemy z tej dziedziny

Inne problemy z tej dziedziny



oddzielne przesłuchiwanie

oddzielne przesłuchiwanie

biegłych, wydających opinię

biegłych, wydających opinię

zespołowo.

zespołowo.

W praktyce zdarza się

W praktyce zdarza się

nawet wyproszenie z sali biegłych

nawet wyproszenie z sali biegłych

podczas przesłuchiwania innych

podczas przesłuchiwania innych

uczestników procesu – jest to już

uczestników procesu – jest to już

poważne uchybienie proceduralne,

poważne uchybienie proceduralne,



zachowanie się uczestników

zachowanie się uczestników

rozprawy sądowej

rozprawy sądowej

POZYCJA BIEGŁEGO W SPOŁECZEŃSTWIE

POZYCJA BIEGŁEGO W SPOŁECZEŃSTWIE

Przeciętny człowiek wie tyle o biegłych,

Przeciętny człowiek wie tyle o biegłych,

ile wiadomości na ich temat dostarczą

ile wiadomości na ich temat dostarczą

mu media lub znajomi. Oczywiście może

mu media lub znajomi. Oczywiście może

się osobiście zetknąć z biegłymi gdy

się osobiście zetknąć z biegłymi gdy

stanie się uczestnikiem postępowań

stanie się uczestnikiem postępowań

sądowych. Media nie przedstawiają,

sądowych. Media nie przedstawiają,

niestety, biegłych w dobrym świetle;

niestety, biegłych w dobrym świetle;

obiektywne przedstawienie ich pracy

obiektywne przedstawienie ich pracy

nie byłoby interesujące. Interesujące

nie byłoby interesujące. Interesujące

jest natomiast upowszechnienie

jest natomiast upowszechnienie

negatywnej oceny opinii przez osobę,

negatywnej oceny opinii przez osobę,

zainteresowaną jej treścią

zainteresowaną jej treścią

POZYCJA BIEGŁEGO W SPOŁECZEŃSTWIE

POZYCJA BIEGŁEGO W SPOŁECZEŃSTWIE

Olbrzyma ilość programów interwencyjnych

Olbrzyma ilość programów interwencyjnych

powoduje, że każda niezadowolona osoba

powoduje, że każda niezadowolona osoba

znajdzie chętnego do opisu jej „krzywdy”

znajdzie chętnego do opisu jej „krzywdy”

dziennikarza. W audycji bardzo rzadko

dziennikarza. W audycji bardzo rzadko

prezentowane są stanowiska fachowców czy

prezentowane są stanowiska fachowców czy

biegłych. Jeżeli dziennikarz stwarza nawet

biegłych. Jeżeli dziennikarz stwarza nawet

takie możliwości, to nie informuje biegłego o

takie możliwości, to nie informuje biegłego o

treści wypowiedzi strony przeciwnej. Biegły

treści wypowiedzi strony przeciwnej. Biegły

mówi wówczas nie na temat, co czyni go

mówi wówczas nie na temat, co czyni go

niewiarygodnym. Biegły staje się także

niewiarygodnym. Biegły staje się także

obiektem różnego rodzaju agresji osób

obiektem różnego rodzaju agresji osób

niezadowolonych z treści opinii. Pisma pełne

niezadowolonych z treści opinii. Pisma pełne

obelg i pogróżek nie są czymś nadzwyczajnym.

obelg i pogróżek nie są czymś nadzwyczajnym.

Jeden z powodów, dla którego treść opinii była

Jeden z powodów, dla którego treść opinii była

nawet korzystna, ale tego nie pojął, co pewien

nawet korzystna, ale tego nie pojął, co pewien

czas rozsypuje w pomieszczeniach Zakładu

czas rozsypuje w pomieszczeniach Zakładu

Medycyny Sądowej obelżywe ulotki o

Medycyny Sądowej obelżywe ulotki o

przekupności biegłych.

przekupności biegłych.

POZYCJA BIEGŁEGO W SPOŁECZEŃSTWIE

POZYCJA BIEGŁEGO W SPOŁECZEŃSTWIE

Problemem stały się pozwy o

Problemem stały się pozwy o

zadośćuczynienie przeciwko biegłym.

zadośćuczynienie przeciwko biegłym.

Podstawą pozwów jest ochrona dóbr

Podstawą pozwów jest ochrona dóbr

osobistych , związana z określeniami

osobistych , związana z określeniami

zawartymi w treści opinii . Celują w tym

zawartymi w treści opinii . Celują w tym

lekarze skazani za popełnienie błędu

lekarze skazani za popełnienie błędu

lekarskiego. Np. jeden z nich zażądał

lekarskiego. Np. jeden z nich zażądał

odszkodowania za stwierdzenie iż jego

odszkodowania za stwierdzenie iż jego

postępowanie było nieprawidłowe, a to

postępowanie było nieprawidłowe, a to

podważa do niego zaufanie pacjentów.

podważa do niego zaufanie pacjentów.

Inny zażądał bardzo wysokiego

Inny zażądał bardzo wysokiego

odszkodowania, gdyż sąd wydał wyrok

odszkodowania, gdyż sąd wydał wyrok

skazujący go m.in. na karę dodatkową

skazujący go m.in. na karę dodatkową

okresowego pozbawienia prawa

okresowego pozbawienia prawa

wykonywania zawodu, w związku z czym

wykonywania zawodu, w związku z czym

ponosi straty finansowe.

ponosi straty finansowe.

POZYCJA BIEGŁEGO W SPOŁECZEŃSTWIE

POZYCJA BIEGŁEGO W SPOŁECZEŃSTWIE

Osoby niezadowolone z treści opinii

Osoby niezadowolone z treści opinii

zawiadamiają także prokuratury o

zawiadamiają także prokuratury o

popełnieniu przez biegłego

popełnieniu przez biegłego

przestępstwa , najczęściej wydania

przestępstwa , najczęściej wydania

fałszywej opinii czy domniemanej

fałszywej opinii czy domniemanej

korupcji. Kierują też skargi do sądu

korupcji. Kierują też skargi do sądu

lekarskiego

lekarskiego

.

.

WYNAGRODZENIE LEKARZA BIEGŁEGO.

WYNAGRODZENIE LEKARZA BIEGŁEGO.



czas poświęcony na zapoznanie się z

czas poświęcony na zapoznanie się z

aktami

aktami



czas stracony na dojazd do Sądu

czas stracony na dojazd do Sądu



możliwość realizacji zwrotu innych kosztów

możliwość realizacji zwrotu innych kosztów

niezbędnych do wydania opinii” w instytucji

niezbędnych do wydania opinii” w instytucji

naukowej

naukowej



nieaktualna taryfa (brak uwzględnienia

nieaktualna taryfa (brak uwzględnienia

badań DNA)

badań DNA)



za stawiennictwo przed Sądem

za stawiennictwo przed Sądem



taryfa uwzględniania cel opiniowania

taryfa uwzględniania cel opiniowania



uzgadnianie warunków finansowych

uzgadnianie warunków finansowych

WYNAGRODZENIE LEKARZA BIEGŁEGO.

WYNAGRODZENIE LEKARZA BIEGŁEGO.

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI

z dnia 18 grudnia 1975 r.

w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych

w postępowaniu sądowym.

§ 13. 1. Biegłym

(jednostkom

organizacyjnym

wymienionym w § 7 i 8) niezależnie od

wynagrodzenia za wykonaną pracę przysługuje zwrot

kosztów zużytych materiałów oraz innych wydatków

niezbędnych do wydania opinii.
2. (8) Jednostkom organizacyjnym wymienionym w §

7 przysługuje ponadto zwrot kosztów pobytu w

zakładzie opieki zdrowotnej osoby oddanej pod

obserwację,

a

w

w

szczególności

kosztów:

wyżywienia,

świadczonych

usług

medycznych

związanych wyłącznie z obserwacją, usług nie

mających charakteru medycznego oraz ogólnych

kosztów zakładu.

POZYCJA BIEGŁEGO W SPOŁECZEŃSTWIE

POZYCJA BIEGŁEGO W SPOŁECZEŃSTWIE

Niniejsze wywody przedstawiają negatywne

Niniejsze wywody przedstawiają negatywne

strony pełnienia funkcji biegłego, o których w

strony pełnienia funkcji biegłego, o których w

zainteresowanych środowiskach i publicznie

zainteresowanych środowiskach i publicznie

mówi się wyjątkowo rzadko i w ograniczonym

mówi się wyjątkowo rzadko i w ograniczonym

zakresie. Przedstawiciele wymiaru

zakresie. Przedstawiciele wymiaru

sprawiedliwości nie mają zwyczaju pytać o

sprawiedliwości nie mają zwyczaju pytać o

stopień komfortu pracy biegłego.

stopień komfortu pracy biegłego.

Na szczęście, w większości spraw,

Na szczęście, w większości spraw,

współpraca pomiędzy biegłym a organami

współpraca pomiędzy biegłym a organami

wymiary sprawiedliwości układa się dobrze i

wymiary sprawiedliwości układa się dobrze i

jest efektywna tym bardziej im większe są

jest efektywna tym bardziej im większe są

kompetencje obu stron.

kompetencje obu stron.