MOTORYKA

DUŻA

I MAŁA

pedagogika wczesnoszkolna

i przedszkolna z terapią

MOTORYKA MAŁA

Mała motoryka to wszelkie czynności

wykonywane przez palce i dłonie.

Doskonalenie małej motoryki odbywa się

od najwcześniejszych lat życia dziecka,

początkowo jest to tylko umiejętność

chwytania zabawki, następnie układanie

klocków, rysowanie, czynności

samoobsługowe, aż w końcu bardziej

precyzyjne czynności takie jak

sznurowanie butów czy odpowiedni

chwyt przyrządu pisarskiego i np.

rysowanie szlaczków.

MOTORYKA DUŻA

Motoryka duża zwana także

lokomocją jest bezpośrednio

związana z funkcjonowaniem

analizatora kinestetyczno-

ruchowego. To ogólna sprawność

ruchowa przejawiająca się w

płynności ruchów całego ciała,

ich całkowitej koordynacji i

kontroli nad własnym ciałem.

Jak rozpoznać zaburzenia

motoryki małej?

Do najczęstszych trudności, jakie występują u dzieci z

opóźnioną motoryką małą zaliczamy:

• problemy w zakresie czynności samoobsługowych

(ubieranie się, wiązanie butów, zapinanie guzików,

przekładanie ubrań ze strony lewej na prawą),

• brak samodzielności w trakcie spożywania posiłków,

• wyraźna niechęć do czynności manualnych (rysowanie,

malowanie, lepienie, nawlekanie, układanie),

• nieprawidłowe napięcie mięśniowe,

• zbyt wolne lub zbyt szybkie tempo w trakcie wykonywania

zadań,

• niski poziom graficzny pisma, prac plastycznych,

• zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej,

• zaburzone planowanie motoryczne,

• niezręczność ruchowa,

• niechęć do dotykania nowych, nieznanych faktur i

przedmiotów.

Jak rozpoznać zaburzenia

motoryki dużej?

Zaburzenia lokomocji dużej określa sie jako dyspraksję.

opóźnienia w rozwoju ruchowym w okresie niemowlęcym

i poniemowlęcym oraz mała aktywność ruchowa;

- ogólna niezręczność ruchowa i mała wyćwiczalność w

zakresie dużych ruchów, związana z zakłóceniami

napięcia mięśniowego (napięcie nadmierne lub za małe);

- brak koordynacji ruchów przy współdziałaniu różnych

grup mięśniowych, dający wrażenie ogólnej

niezręczności;

- osiąganie z opóźnieniem, w porównaniu z

rówieśnikami, różnych umiejętności ruchowych w

czynnościach codziennych, zabawowych i sportowych;

- ogólne spowolnienie ruchowe;

- unikanie zabaw ruchowych;

- zakłócenie koordynacji wzrokowo-

ruchowej w zabawach i zadaniach, w

których ruch odbywa się pod kontrolą

wzroku (rzut piłką, gra w klasy)

-zaburzenia równowagi;

- niezgrabność w pokonywaniu przeszkód;

- słabe panowanie nad szybkością i siłą;

- trudność w integracji wszystkich mięśni,

w celu wykonania skoordynowanego

działania.

TERAPIA

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ

ROZWIJAJĄCYCH MOTORYKĘ

DUŻĄ:

• ćwiczenia wyprostne, mające na celu zachowanie i utrzymanie

prawidłowej postawy ciała;

•

różne rodzaje zabaw rzutnych (piłka, ping- pong,

badmington);

•

różne rodzaje zabaw skocznych (gra ze skakanką, gra "w

klasy");

• ćwiczenia na równoważni o wysokości zapewniającej pełne

poczucie bezpieczeństwa;

• zabawy rytmiczne polegające na wyrażaniu ruchem muzyki,

zachęcanie do swobodnej ekspresji ruchowej;

• udział w różnego rodzaju zawodach z partnerami o zbliżonych

możliwościach ruchowych, z rozwijaniem właściwej motywacji

i zapobieganiem negatywnym ocenom rówieśników;

•

chodzenie po kładce bez pomocy (na płaskiej przestrzeni

położyć deskę-kładkę);

•

machanie kijem lub drewnianym kołkiem w celu trafienia

nieruchomego przyrządu wiszącego na wysokości ramion;

•

chodzenie na obu rękach z trzymanymi w górze nogami

dziecka;

• przeciąganie liny trzymanej przez drugą osobę przy

użyciu niewielkiej siły;

• wykonywanie skoków, chodzenie nogami po

wymyślonej drabinie;

• przeskakiwanie przez powoli kołyszącą się

linę,chodzenie z podwiniętymi palcami stóp;

• ćwiczenia tułowia, skłony  i skręty w różnych

kierunkach, przód, tył, w prawo, w lewo;

• przejście po kładce z różnymi przedmiotami w ręku;

• zabawy i ćwiczenia kształtujące orientację w

schemacie ciała( Pokaż proszę, gdzie masz oczy, gdzie

masz uszy a gdzie nos. Gdzie masz ręce, gdzie masz

nogi, gdzie na głowie rośnie włos- mówimy coraz

szybciej, dziecko wskazuje odpowiednio oczy, uszy...)

• zwijanie palcami stóp (apaszek, kocyków);

• zabawy na czworaka z pokonywaniem przeszkód;

• zabawy z piłką- toczenie piłki po podłodze przez

dwoje dzieci, strzelanie do bramki, podrzuty piłki do

góry, chwyt rękami w leżeniu na podłodze, dmuchanie

w parach na piłkę;

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ

ROZWIJAJĄCYCH MOTORYKĘ

MAŁĄ

• swobodne bazgranie na dużych arkuszach papieru,

flamastrami, kredkami świecowymi, pastelami

• nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków,

tasiemek, sznurowadeł przez różne rzeczy i otwory

• wieszanie ubranek dla lalek na sznurku i przyczepianie

ich klamerkami do bielizny

• zamalowywanie dużych powierzchni farbami grubym

pędzlem dziecko stoi (nie siedzi) przy stoliku

odpowiedniej do jego wzrostu wysokości

• zamalowywanie obrazków w książeczkach do

malowania

• wciskanie w tablicę korkową pinezek- wyjmowanie ich

• zbieranie drobnych elementów (pieniążki, ziarenka,

guziczki- dwoma palcami kciukiem i wskazującym,

zbieranie wyżej wymienionych przedmiotów pęsetą

• cięcie po narysowanych liniach - prostych frędzelki, -

falistych serwetki

• wycinanie najpierw prostych, potem nieco bardziej

skomplikowanych kształtów z papieru kolorowego

• ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu

• wykonywanie drobnych ruchów palcami:

spacerowanie palcami po stole, zabawa „idzie

kominiarz po drabinie”, naśladowanie gry na

pianinie, odtwarzanie rytmu padającego deszczu

• modelowanie z plasteliny, modeliny, masy papierowej

najpierw kuleczek, wałeczków; później form bardziej

złożonych - zwierząt, postaci ludzkich, liter

•

stemplowanie i kolorowanie

• wydzieranie z kolorowego papieru i naklejanie

wydzieranki na papier

• rysowanie w liniach wzorów literopodobnych i

szlaczków

•

strząsanie wody z palców

• zgniatanie kartki papieru jedną ręką w małą kulkę

•

zabawy pacynką

•

ściskanie piłeczek

• zwijanie palcami chusteczek, apaszek

•

rysowanie patykiem po ziemi

• faliste ruchy ramion - zabawa w przylot i odlot

bocianów

• przy wolnym chodzie ruchy rąk jak podczas pływania

żabką - zabawa w naukę pływania

• zabawa w pociągi - ruch rąk naśladuje obroty kół

• zabawa w pranie, rozwieszanie bielizny i prasowanie

• zabawa w gotowanie obiadu - naśladowanie

wałkowania ciasta, mieszania gęstej zupy, kręcenia

kranem, ubijania piany

•

rysowanie szlaczków Dennisona

• gry w pchełki, bierki, kręgle, bilard stołowy

• rzucanie woreczków lub piłeczek - kto dalej

•

toczenie piłki do dołka

• przerzucanie piłki średniej wielkości z ręki prawej do

lewej i podrzucanie jej raz prawą, raz lewą ręką

• podbijanie balonika wyłącznie palcami prawej i lewej ręki

• wypuszczanie piłeczki tenisowej z ręki w dół i próby

chwytania jej w locie, samymi palcami - zanim odbije się

od podłogi

•

"rysowanie" palcami w powietrzu określonego

przedmiotu

• układanie z elementów geometrycznych postaci ludzkich,

zwierząt, domków itp.

•

układanie z patyczków, np. płotów

•

przyszywanie guzików

•

szycie prostymi ściegami

• krążenia palcami, np. jednego palca wokół drugiego

nieruchomego, wokół siebie obu palców

•

ćwiczenia dłoni- wymachy, krążenia, uderzenia,

pocierania, otwierania, zamykania

•

kalkowanie obrazków

•

obrysowywanie szablonów

Metody badania

motoryki- diagnoza

Do oceny rozwoju ruchowego służy np. wywiad.

W wywiadzie z matką niezbędne jest ustalenie

historii dotychczasowego rozwoju ruchowego

dziecka: kiedy zaczęło utrzymywać głowę w

pozycji pionowej, siedzieć, stać i chodzić

(tempo rozwoju). Czy rozwój dziecka był

harmonijny, czy dziecko rozwijało się równie

dobrze pod względem ruchowym jak np. pod

względem umysłowym (rytm rozwoju) i czy

obserwowano okresy przyspieszenia lub

zahamowania rozwoju (dynamika rozwoju)

Ważnych danych dostarcza obserwacja dziecka

podczas codziennych zajęć dowolnych, zabaw

manipulacyjnych (np. nawlekanie korali na

sznurowadło), konstrukcyjnych (np. budowanie

z klocków), czynności samoobsługowych (ubieranie

się, jedzenie, mycie). Analiza wytworów powstałych

przykładowo podczas zajęć plastycznych, czyli

rysunków, ulepianek, wycinanek, wyrywanek

i malowania(rysunek pod spodem), pozwala

uchwycić symptomy zaburzeń motoryki. Do oceny

rozwoju motorycznego służą również badania

testowe i eksperymenty. Psychologowie

używają testu N. Ozjereckiego do obliczania wieku i

ilorazu rozwoju ruchowego.

Do oceny rozwoju motorycznego służą

również badania testowe i eksperymenty.

Psychologowie używają testu N.

Ozjereckiego do obliczania wieku i ilorazu

rozwoju ruchowego. Do oceny motoryki rąk

służy test „Kreskowanie" Miry Stambak,

w którym miarą sprawności ruchowej

jest liczba kresek wpisanych w kolejne

kratki (1 cm X 1 cm) w ciągu jednej

minuty, oraz test „Karty" Renę Zazzo (czas

wyło żenia 32 kart pasjansowych).

Odtwarzanie

wzorów

geometrycznych wg
H. Spionek (H. Spłonek: Zaburzenia
psychoruchowego rozwoju dziecka)

Zasady terapii

Kompleksowość, celowość i stopniowanie

działań terapeutycznych programuje się

według przyjętych siedmiu zasad:

• Zasada integracji – zakłada konieczność

łączenia wiedzy na temat aktualnych potrzeb i
faktycznych możliwości dziecka, określonych w
diagnozie specjalistycznej i wiedzy o stawianych
dziecku wymagań na poszczególnych szczeblach
kształcenia z wiedzą o sposobach, formach

i środkach postępowania terapeutycznego;

• Zasada adekwatności – wymaga aby układ programu

był ciągiem treści sensownie dobranych do ćwiczeń
oraz form

i technik ich realizacji, uszeregowanych w takiej

kolejności stopniowego i cyklicznego wdrażania, by
odpowiadało to ściśle rodzajom, zakresom i układom
stwierdzonych zaburzeń

i trudności;

• Zasada interkalacji wprowadza konieczność

ćwiczenia tej samej funkcji za pomocą różnych technik
i środków w zmieniających się sytuacjach, aby w
ostatecznym efekcie uzyskać jej sprawność niezależną
od materiału i warunków, w jakich miałyby się
uaktywnić;

• Zasada strategii działań zakłada równoczesne

stosowanie zabiegów na różne i nie w
jednolitym stopniu rozwinięte czy też zaburzone
funkcje, zgodnie z określoną ich typologią
i strukturą;

• Zasada przystępności uwzględnia ścisłe

ustrukturalizowanie zadań, od łatwych do coraz
bardziej złożonych, tak w zakresie treści, jak i
tempa uczenia się konkretnego ucznia. Znaczy
to, że układ i dobór zadań musi być skorelowany
z aktualnym progiem możliwości i
samodzielności oraz indywidualnym tempem
pracy dziecka, a także poziomem umiejętności
nabytym w toku uczenia się;

• Zasada świadomego udziału dziecka w terapii

postuluje konieczność wyjaśniania mu celu i
sposobów

postępowania

profilaktyczno-

naprawczego, aby mogło lepiej zaangażować się i
zmobilizować do pracy oraz miało ułatwioną
samodzielną i krytyczną ocenę uzyskiwanych
efektów;

• Zasada

zindywidualizowanego

kontaktu

sugeruje przede wszystkim pełną aprobatę każdego
dziecka takim, jakie ono jest. Taka postawa łączy
się z nawiązaniem pozytywnej więzi emocjonalnej w
interakcjach między dziećmi, a także między
dzieckiem a terapeutą (J. Jastrząb, 1990).

BIBLIOGRAFIA:

1.Marta Bogdanowicz „Psychologia

kliniczna dziecka w wieku
przedszkolnym”

2.Helena Skibińska, „Praca korekcyjno-

kompensacyjna z dziećmi z
trudnościami w pisaniu i
czytaniu”

3. Halina Spłonek: Zaburzenia

psychoruchowego rozwoju dziecka”