Technologia

płynnych postaci

leku

ZAWIESINY i

EMULSJE

Przypomnienie…..



roztwory rzeczywiste – wielkość cząstek

< 1nm



roztwory koloidalne – 1 – 100 nm



układy zdyspergowane > 0,1μm (100

nm)



układ dyspersyjny

- układ złożony z fazy

rozpraszającej i z fazy rozproszonej, które
mogą występować w różnych stanach
skupienia (układ wielofazowy – najczęściej
dwufazowy)

Układy dyspersyjne:



zawiesina - ciało stałe - faza rozproszona,

ciecz – faza rozpraszająca



emulsja – ciecz rozproszona w cieczy



piana – gaz rozproszony w cieczy



aerozol – ciało stałe lub ciecz rozproszona

w gazie



tzw. stałe rozproszenia fizyczne – ciało

stałe rozproszone w ciele stałym

Układy dyspersyjne



Ich trwałość jest ograniczona



Dochodzi

do

opadania

lub

wypływania na powierzchnie cząstek
rozproszonych



Zjawiska te przebiegają z różną
prędkością, co wpływa na zaburzenie
równomiernego rozproszenia, a w
konsekwencji

do

rozdzielenia

układu na dwie fazy

Prawo Stokesa:



Vs – szybkość sedymentacji



r – promień cząstki rozproszonej



η (eta) – lepkość dynamiczna fazy
rozpraszającej



ds – gęstość fazy rozproszonej



dc - gęstość fazy rozpraszającej



g – przyciąganie grawitacyjne

Prawo Stokesa- wnioski:

Szybkość sedymentacji cząstek kulistych
zwiększa się:



gdy cząstki są większe (wzrost

promienia cząstki)



wraz ze wzrostem różnicy gęstości faz

(ds/dc)

(czym mniejsza gęstość fazy rozpraszającej

tym większa sedymentacja)



wraz ze zmniejszeniem lepkości fazy

rozpraszającej

Jak więc zatem

możemy zwiększyć

trwałość układu

dyspersyjnego?

Sposoby zwiększenia trwałości
układu dyspersyjnego:



zmniejszenie wielkości cząstek



zwiększenie gęstości fazy
rozpraszającej



zwiększenie lepkości fazy
rozpraszającej



zmniejszenie energii powierzchniowej

poprzez zmniejszenie napięcia

powierzchniowego (dodatek
tenzydów)

Potencjał zeta



rozproszone cząstki posiadają na swej
powierzchni ładunek elektryczny



jest to ważny czynnik wpływający na
trwałość układów dyspersyjnych



źródłami ładunku są jony z roztworu
zaadsorbowane na powierzchni cząstek,
rozproszonych, jonowe tenzydy,
zdysocjowane powierzchniowe grupy
jonotwórcze

Potencjał zeta- to wartość
potencjału na granicy zetknięcia
warstwy
adsorpcyjnej i warstwy dyfuzyjnej

Potencjał zeta



jest miernikiem trwałości układów
dyspersyjnych



jego zmiany wyznaczają stopień
destabilizacji układu



mierzony jest metodą elektroforezy lub
elektroosmozy

Zawiesiny-

Suspensiones

Def.:

to

płynna

postać

leku

stanowiąca

układ

dwufazowy:

stałej odpowiednio sproszkowanej
i

równomiernie

rozproszonej

substancji

leczniczej

oraz

cieczy rozpraszającej

Powinny zawierać odpowiednie

substancje pomocnicze

(zwiększające lepkość fazy

rozpraszającej, poprawiające

smak i zapach), które w

zastosowanych ilościach nie mogą

wywierać własnego działania

farmakologicznego, zmniejszać

trwałości postaci leku oraz

zmniejszać dostępności biologicznej

substancji leczniczej.

Zawiesiny-

Suspensiones

Zawiesiny-

Suspensiones



faza rozproszona (substancja
lecznicza) –może stanowić od 0,5% do
50% całego układu, może być trudno
rozpuszczalna lub praktycznie
nierozpuszczalna w fazie rozpraszającej



faza rozpraszająca – woda lub roztwór
wodny, glicerol, etanol, ich mieszaniny z
wodą lub oleje

Zawiesiny-

Suspensiones

W zależności od drogi podania

wyróżniamy zawiesiny do użytku:



wewnętrznego,



zewnętrznego,



pozajelitowego (z wyjątkiem
wstrzykiwań dosercowych,
dordzeniowych, donaczyniowych)



maści oraz czopki typu zawiesiny

Zalety stosowania
zawiesin:



postać płynna lepiej tolerowana niż proszek,
ze względu na łatwiejsze połykanie (dzieci i
osoby w podeszłym wieku)



substancje lecznicze bardziej trwałe w
postaci zawiesiny niż w postaci roztworu



zniwelowany nieprzyjemny smak substancji
leczniczej w postaci zawiesiny (zwłaszcza wraz
z substancjami poprawiającymi smak)



przedłużone działanie leku w wyniku
powolnego rozpuszczania leku w organizmie



brak odpowiedniego rozpuszczalnika

Zawiesiny-

WAŻNE!!!



nie sporządza się zawiesin z substancjami
leczniczymi bardzo silnie działającymi

, dla

których indeks terapeutyczny jest wąski
(wykaz A)



indeks terapeutyczny (IT) - stosunek dawki
leku wywołującej objawy toksyczne do dawki
wywołującej efekt terapeutyczny, jest różny
dla różnych leków i charakteryzuje
bezpieczeństwo ich stosowania

Trwałość zawiesin
zapewnia:



odpowiednie rozdrobnienie cząstek
fazy

rozproszonej



zastosowanie substancji pomocniczych:

– zwiększających lepkość
– nadających cząsteczkom rozproszonym

ładunek elektryczny

– zwilżających

Substancje pomocnicze:

Substancje zwiększające lepkość:



substancje pochodzenia naturalnego lub

syntetycznego, które tworzą roztwory
koloidalne o dużej lepkości – tzw. kleiki
(Mucilagines)

Substancje zwiększajace
lepkość:



półsyntetyczne pochodne celulozy

– Metyloceluloza (MC)
– Karboksymetyloceluloza (CMC)
– Hydroksypropyloceluloza
– Hydroksypropylometyloceluloza



polimery natutralne

– Guma akacjowa (arabska)
– Tragakanta
– Alginian sodu
– Skrobia ziemniaczana i pszeniczna
– Żelatyna

Substancje zwiększające
lepkość- c.d.



polimery syntetyczne

– Karbomer (Carbopol)
– Poloxamer (Pluronic)



koloidy asocjacyjne

– bentonit
– krzemionka koloidalna



często wykorzystywany również glicerol,

syrop prosty lub 70% roztwór sorbitolu

Sporządzanie zawiesin:

1. odważone substancje stałe (nierozpuszczalne w

fazie rozpraszającej) kolejno uciera się dokładnie

w moździerzu

2. dodaje się środek zwilżający lub zwiększający

lepkość i nadal uciera, aby powstała gęsta pasta

3. następnie dodaje się stopniowo część pozostałej

płynnej fazy zewnętrznej (z ewentualnie

rozpuszczonymi substancjami)

4. przelewa się zawiesinę do wytarowanej butelki,

popłukując moździerz (miskę emaliowaną)

pozostałą częścią fazy zewnętrznej

5. opisuje się preparat
6. dodaje adnotacje: „Zmieszać przed użyciem”

Zawiesiny sporządzanie-
c.d.



Innym sposobem sporządzenia
zawiesiny jest wytrącenie
osadu z roztworu (poprzez
zmianę np. rozpuszczalnika,
temperatury, pH).

Zawiesiny do użytku wewnętrznego-
Suspensiones ad usum internum
(Mixturae agitandae)



Kleiki (Mucilagines) – roztwory
substancji o

dużej lepkości – substancji zwiększających

lepkość



Są to preparaty nietrwałe i mogą być
konserwowane

Półsyntetyczne pochodne
celulozy:



Metyloceluloza (MC)

– metylowy eter celulozy
– stosuje się MC o różnej lepkości (15, 25,

100,400, 1500 mPa x s

– biały proszek nierozpuszczalny w etanolu,

glikolach, gorącej wodzie i stężonych
roztworach soli

– w wodzie pęcznieje
– stosowane stężenia 0,5-5%, najczęściej 2%

Metyloceluloza (MC) –
sporządzanie
roztworów wodnych- 2
sposoby:

1. MC wsypać do 1/3 przepisanej ilości

wody o temp. ok. 90°C, wymieszać tak,
aby cały proszek był zwilżony, dodać
pozostałą ilość wody oziębionej i
wymieszać, pozostawić do wyklarowania

2. całą ilość przepisanej wody podgrzać

do wrzenia, rozproszyć MC w wodzie i
wstawić do lodówki, wymieszać lub
wytrząsnąć co pewien czas (4 h)

Polimery naturalne



Guma akacjowa (arabska)

– główny składnik to polisacharyd – kwas

arabinowy w postaci soli wapnia,
magnezu i potasu

– roztwory mają odczyn kwaśny
– rozpuszczalna w wodzie w stosunku 1:2

Guma akacjowa (arabska)
sporządzanie roztworów
wodnych



Guma arabska tworzy w zetknięciu z

wodą lepkie skupiska (zwilżenie

glicerolem, lub rozcieńczenie innym

proszkiem występującym w recepcie)



roztwory wodne są najczęściej 33,3%

(30- 40%)



Do gumy arabskiej dodaje się równą

ilość wody oraz równą ilość wody

wapiennej i ogrzewa na łaźni

wodnej, po oziębieniu uzupełnia

wodą do określonej masy

Inne polimery naturalne



Tragakanta – 10%, w temp. pokojowej, po

zwilżeniu etanolem, z intensywnym wytrząsaniem

lub po zwilżeniu glicerolem – w ciepłej wodzie



Alginian sodu



Żelatyna – 4%, na ciepło po napęcznieniu



Skrobia ziemniaczana - 2,5%, roztwory

sporządza się przez wlewanie wodnej zawiesiny

skrobi do wrzącej wody i oziębienie po uzyskaniu

klarownego roztworu, lub w temp. pokojowej, z

intensywnym mieszaniem



Skrobia pszeniczna - hydroliza skrobi w wodzie

na gorącą z dodatkiem glicerolu na łaźni wodnej

Polimery syntetyczne:



polimery syntetyczne

– Karbomer (Carbopol) - 0,1 – 0,4% w

temp. pokojowej z intensywnym
mieszaniem, konieczność alkalizacji

– Poloxamer (Pluronic)

Koloidy asocjacyjne:

– bentonit – 0,5 – 5% - w temp.

pokojowej po zwilżeniu glicerolem

– krzemionka koloidalna 2 – 10% w

temp. pokojowej