PRACE
DYPLOMOWE
(metodologia)

Prof. dr hab. Zofia Kędzior

Katedra Rynku i Konsumpcji

Metodologia

nauki …

„Metodologia nauki to system jasno
określonych reguł i procedur, do
których

odwołują

się

badania

będące podstawą ewaluacji wiedzy,
system ten nie jest ani niezmienny,
ani niezawodny – jest ciągle
ulepszany”

Proces badawczy …

Proces badawczy to właściwy
schemat działań, które naukowcy
podejmują w celu wytworzenia
wiedzy,

to

paradygmat

naukowych dociekań.

Procedura

badań

składa się z dwóch faz:
koncepcyjnej i badawczej

Faza koncepcji wymaga dyskusji,
konfrontacji, ulepszania, a tym samym
zmian.

Faza badawcza nie dopuszcza zmian,
musi być prowadzona ściśle wedle
ustalonych założeń. Nie można w trakcie
badań zmieniać narzędzi, wskaźników,
modyfikować problemów.

Procedura badania
naukowego

KONCEPCJA



sformułowanie problemu badawczego

i celów badania



odniesienie postawionego problemu do

istniejącego stanu wiedzy



sprecyzowanie zakresów badania

(podmiotowy, przedmiotowy,

przestrzenny

i czasowy)



sprecyzowanie hipotez badawczych

FAZY - ZADANIA

ETAP

P

R

Z

Y

G

O

T

O

W

A

N

IE

Procedura badania
naukowego

PROJEKTOWANIE



wybór metod gromadzenia informacji w trybie

bezpośrednim i pośrednim



określenie jednostek badania, wielkości próby

i metod doboru próby



opracowanie narzędzi badawczych i materiałów

pomocniczych (instrukcja, lista itp.)



wstępne ustalenia dotyczące kierunków i metod

analizy zebranych informacji



sprawdzenie i ocena założeń badawczych (pilotaż)



sformułowanie ostatecznej wersji problemu,

hipotez oraz opracowanie narzędzi badawczych

FAZY - ZADANIA

ETAP

P

R

Z

Y

G

O

T

O

W

A

N

IE

Procedura badania
naukowego

GROMADZENIE DANYCH



organizacyjno-techniczne przygotowanie

badań bezpośrednich



zbieranie informacji w trybie bezpośrednim

i pośrednim



kontrola pracy bezpośrednich wykonawców

badań



weryfikacja formalna i merytoryczna

zebranych informacji



kodowanie informacji i wprowadzanie do

komputera

FAZY - ZADANIA

ETAP

R

E

A

LI

Z

A

C

JA

Procedura badania
naukowego

ANALIZA DANYCH



analiza zebranych informacji



opracowanie tablic roboczych
i wynikowych



obliczenia statystyczne



analiza jakościowa

FAZY - ZADANIA

ETAP

R

E

A

LI

Z

A

C

JA

Procedura badania
naukowego

WNIOSKI Z BADAŃ



interpretacja uzyskanych wyników



weryfikacja hipotez



pisemne opracowanie wyników
badań



redakcja naukowa tekstu

FAZY - ZADANIA

ETAP

P

R

E

PA

R

A

C

JA

Problem badawczy
to bodziec intelektualny wywołujący
reakcję w postaci badań naukowych.

Plan badawczy
to

rodzaj

„projektu”

kierujący

badaczem na różnych etapach badania
i pomagający mu rozwiązać te właśnie
problemy.

Pytania mogą dotyczyć:



cech przedmiotu, zjawiska,



ich własności,



rodzaju związków między cechami zjawiska,



rodzaju zależności między zjawiskami.

Pytanie określa obszar niewiedzy
i informuje o naszym osobistym
pragnieniu znalezienia odpowiedzi
na niepokój ignorancji.

Pytania rozstrzygnięcia rozpoczyna partykuła „czy” i w

zasadzie domagają się tylko potwierdzenia lub negacji.

Zawierają w sobie alternatywną możliwość poszukiwania

odpowiedzi.
Pytania dopełnienia rozpoczynają się na ogół zwrotem

„jak”, „jak jest” itp. i w swej strukturze gramatycznej nie

zawierają informacji gdzie należy szukać odpowiedzi

O ile pytania rozstrzygnięcia można nazwać pytaniami

kierunkowymi, to pytania dopełnienia są pytaniami

twórczymi.

Rejestr problemów to świadomość, jakie pytania

musimy postawić dla wyczerpania naszego tematu i

ukierunkowania naszych badań oraz rozstrzygnięcia

zagadnienia

W logice funkcjonują dwa rodzaje pytań:
pytania

rozstrzygnięcia

i

pytania

dopełnienia.

Temat …

Temat powinien być tak

sformułowany, aby prowadził do

udowodnienia

określonej hipotezy.

Temat wskazuje

kierunek poszukiwań – tezę ogólną

Kluczową rolę w trafnym wyborze
tematu oraz w umiejętnym
przygotowaniu całej strategii
badań odgrywa dobra znajomość
literatury przedmiotu.

Korzyści ze znajomości literatury:



nie podejmowanie tematów, które narażają

badacza na wyważanie otwartych drzwi



ekonomia wysiłku (skorzystanie z wiedzy

innych)



szansa porównań znacznie podnosząca

walory poznawcze każdego badania

Kilka dni spędzonych w bibliotece

zaoszczędza badaczowi kilku tygodni

żmudnych badań terenowych.

Znaczenie literatury i jej
rolę różnicuje charakter
dociekań (badań)
naukowych

.

W przypadku badań:



TEORETYCZNO – POZNAWCZYCH (tzw. prace

teoretyczne) literatura jest jedynym źródłem

informacji, inspiracji i weryfikacji tez autora tego

typu opracowania



METODOLOGICZNYCH (tj. dotyczących metod

badawczych, analitycznych) literatura ma taką

samą rolę jak w pracach teoretyczno-poznawczych



EMPIRYCZNO – POZNAWCZYCH (tj. prac opartych

na badaniach monograficzno-analitycznych)

funkcje literatury różnicują się wg poszczególnych

etapów opracowania problemu

Na etapie formułowania
koncepcji dobór i studiowanie
literatury ma dać odpowiedź
na następujące pytania:



Jaki jest stan wiedzy przedmiotowej
(o moim problemie - temacie)?



Co mam badać (w świetle tej wiedzy)
i dlaczego to właśnie?



Jakie są stwierdzone w nauce (literaturze
przedmiotu) związki i zależności między
poszczególnymi zjawiskami interesującymi
mnie w ramach mojego problemu
(tematu)?

Na etapie projektowania
badań empirycznych
(bezpośrednich
i pośrednich) w literaturze
szukamy odpowiedzi na
pytania:



Jak badać, czyli gdzie szukać i jakich informacji,
jak je zgromadzić (przy pomocy jakich technik
i narzędzi)?



Jak analizować zebrane informacje
(czyli, jakie metody ilościowe i jakościowe
należy zastosować)?



Jak pisać, czyli jak konstruować pisemną relację
z wyników badań i analiz?

„Hipoteza” wywodzi się z greckiego
słowa „hipothesis”, a jego polskim
odpowiednikiem

jest

słowo

„przypuszczenie” lub „domysł”.

Chodzi tu więc o przypuszczenie lub domysł
wysunięty prowizorycznie dla określenia lub
wyjaśnienia

czegoś,

który

wymaga

sprawdzenia,

czyli

weryfikacji

poprzez

odpowiednie badania stosowane w danej
nauce.

Nie każda hipoteza jest przydatna w
badaniach. Przydatna dla badań jest tylko ta
hipoteza, która jest przypuszczeniem czy też
domysłem

naukowym,

czyli

spełniająca

wymogi metodologiczne.

Hipoteza winna zawierać informację
konkretną

wychodzącą

poza

stwierdzenie faktów. Winna być
twórcza tzn. inspirować do dociekań
do sprawdzenia. Budowanie hipotez
winno być poprzedzone rozeznaniem
i studiami literatury.

Hipoteza

oznacza

przypuszczenie,

domysł

naukowy,

wysunięty

prowizorycznie dla wyjaśnienia jakiegoś

faktu lub zbioru faktów, wymagające

sprawdzenia,

które

może

dopiero

potwierdzić lub obalić dany domysł.

Hipoteza nie powinna być ani tautologią

ani banałem, czyli nie powinna zawierać

sformułowań

będących

właściwie

potwierdzeniem poprawnych schematów

myślowych,

które

nie

wymagają

żadnego dowodu czy weryfikacji.

Hipotezy naukowe powinny
być:



nowe – wskazują na jakieś nieznane dotąd aspekty badanych

faktów, procesów, zjawisk, ich uwarunkowań itp. okoliczności,



ogólne – obejmują swoim zakresem wszelkie fakty, procesy

czy zjawiska, jakich dotyczą,



pojęciowo jasne – wyrażone w jednoznacznych terminach,

możliwie dostatecznie ostrych (a jeżeli używa się terminów

nieostrych, jak np. młody, stary, duży, mały, to należy je

odpowiednio zdefiniować np. „młodymi ludźmi nazywam ludzi

w wieku od... do... lat”),



wolne od sprzeczności wewnętrznych – sformułowane

tak,

aby nie zawierały zdań wzajemnie sprzecznych,



empirycznie sprawdzalne – dające się zweryfikować,

tzn. potwierdzić lub obalić poprzez badania.

Hipoteza nie powinna być ani tautologią ani banałem.

Wykorzystywanie cudzego dorobku intelektualnego oraz

własnych źródeł informacji o zdarzeniach, zjawiskach,

rzeczywistości itp. musi być w pracy udokumentowane,

i to odpowiednio do sposobu wykorzystania.
Gdy cudze, oryginalne myśli przejmujemy bez

podania źródła, to jest to niedozwolony plagiat.

W nauce popełnienie plagiatu dyskwalifikuje

autora jako badacza.
Powołujemy się na cudzy dorobek, gdy wskazujemy na

podobieństwo cudzych tez, założeń, poglądów, gdy

je przejmujemy w pracy (wówczas wyrażamy to

własnymi słowami) oraz gdy chcemy polemizować,

wskazane jest zacytowanie cudzych wypowiedzi).
Zarówno cytowanie, jak też powoływanie się na

cudze

myśli

własnymi

słowami

musi

być

udokumentowane. Dokonujemy tego w przypisie,

który w pracach promocyjnych występuje z reguły

na tej samej stronicy, na której cytujemy.

KIEDY CYTUJEMY?

Przypisy, odnośniki, skróty

Cytowanie jest dopuszczalne,
gdy:



Nie można własnymi słowami przekazać cudzych

myśli/sposobu rozumowania bez ryzyka zmiany sensu

lub/i spodziewamy się, iż można inaczej, niż my to

robimy, interpretować słowa danego autora (czyli gdy

chcemy pozostać w zgodzie z zasadą rzetelności

naukowej).



Jakaś myśl/teza została przez innego autora wyrażona

w wyjątkowo trafny sposób lub dla wykazania ewolucji

poglądów jakiegoś autora.



Chcemy polemizować z cudzym poglądem, cytując

polemiczny pogląd dokumentujemy czytelnikowi, z

jakim naprawdę poglądem prowadzimy spór i

stwarzamy szansę kontroli: czy prowadzimy spór z

autentyczną czy wypaczona przez nas myślą obcego

autora.

Przypisy ...

Wskazują

na

źródła

określonych

danych,

przedstawianych

i cytowanych poglądów, stanowisk, refleksji,

rozstrzygnięć, twierdzeń, hipotez, itp.

Dają dodatkowe informacje o materii przedstawianej

w tekście (niezależnie od tego, czy pochodzą od

autora tekstu, czy od komentatora lub redaktora).

Zawierają

dodatkowy

materiał

polemiczny,

analityczny, inny, wskazujący na złożoność tematu,

materii, punktów widzenia oraz na okoliczności i

kryteria prezentowanej przez autora racji.

Przypisy

..

.

Przypisy zazwyczaj są oddzielone od tekstu

podstawowego krótką linią poziomą zaczynającą się

z lewej strony pod tekstem podstawowym.

W celu dodatkowego wyróżnienia i dla oszczędzania

miejsca, a także niezatracenia proporcji między

tekstem podstawowym i tekstem przypisów na

stronie, przypisy pisane są pismem o stopień lub

dwa mniejszym od tekstu podstawowego. Także

odstępy między wierszami są mniejsze.

Każdy przypis zaczyna się dużą literą. Każdy przypis

kończy się kropką.

G. Karasiewicz, Marketingowe strategie cen, PWE, Warszawa 1997, s. 93.

Cytowanie książek
pojedynczych autorów ...

Do obligatoryjnych elementów cytowania konkretnej

książki należy określenie:

1.

Imienia i nazwiska autora

Zazwyczaj podaje się pierwszą literę imienia (imion) i nazwisko.

Po imieniu i nazwisku stawiamy przecinek, a nie dwukropek.

2.

Tytułu książki

Zacytowany tytuł książki musi być absolutnie zgodny z oryginałem.

Zaczyna się zawsze dużą literą po przecinku postawionym po

nazwisku autora, kończy przecinkiem poprzedzającym określenie

miejsca i roku wydania

.

3.

Miejsca i roku wydania

Z powodu rozrastającej się liczby wydawnictw zaleca się oznaczać

wydawnictwo. Jeśli książka ma kilka oznaczonych miejsc wydania, w

przypisie uwzględniamy wszystkie, chyba że wystarczy oznaczenie

miejsca pierwszego

.

4.

Nazwy wydawnictwa

Nazwę wydawnictwa można stosować, ale należy to robić

konsekwentnie we wszystkich powołanych w przypisach książkach

Cytowanie książek o
nierozdzielnym
autorstwie...

Z książką o nierozdzielnym autorstwie mamy do
czynienia wtedy, gdy żadnemu z dwóch lub więcej
współautorów

nie

można

przyporządkować

wydzielonego

tekstu.

W przypadku gdy książkę napisało kilku autorów, w
przypisie odnotowujemy wszystkich. Nie ma powodów,
by pomijać któregokolwiek z współautorów pracy o
nierozdzielnym autorstwie.

W przypadku, gdy książkę napisało wielu autorów
(to dotyczy zwłaszcza encyklopedii i prac podobnych),
w przypisie nie odnotowujemy żadnego, np.:

1

Encyklopedia powszechna PWN, t.4, Warszawa 1976.

Cytowanie prac zbiorowych...

Pracą zbiorową jest taka praca, w której każdemu z co najmniej

dwóch autorów przyporządkowany jest określony tekst.

W cytowaniu prac zbiorowych obowiązują reguły właściwe cytowanej

książki napisanej przez jednego autora, a także książek o

nierozdzielnym autorstwie.

Cytowanie takie cechuje się pewnymi dodatkowymi wymogami:

1.

Gdy poszczególne części pracy mają osobne i wyróżnione autorstwo

odnotowujemy: imię i nazwisko autora, wewnętrzny tytuł opracowania

tytuł książki, w której jest zamieszczone poprzedzone literą (w:) i

tego, który opracował książkę, np.:

1

W. Wrzosek, Efektywny marketing – mix, [w:] Marketing.

Paradygmaty. Zastosowania. AE, Wrocław 2000, s.56

2

J. Kotarbiński, Sztuka aktorska, [w:] Wprowadzenie do nauki o

teatrze, t.II, Wybór i opr. J. Degler, Wrocław 1976, s. 203 i n..

2.

Sformułowanie pod redakcją (pod red.) piszemy zawsze zgodnie z

tekstem oryginalnym, co oznacza możliwą różnorodność form: pod

red. naukową..., pod red. ..., red. ..., stosownie do zapisu w

powoływanie pozycji.

1

Badania rynku. Praca zbiorowa pod red. Z. Kędzior, PWE, Warszawa

2005

Cytowanie artykułów
zamieszczonych w
czasopismach...

Przy cytowaniu opracowań zamieszczonych w czasopismach

obowiązują ogólne reguły z następującymi uzupełnieniami:



Wszystkie wyrazy z nazwy czasopisma piszemy dużą literą

(poza formami koniunkcyjnymi)



Nazwę czasopisma piszemy w cudzysłowie (choć reguła ta

dziś zanika)



Po nazwie czasopisma piszemy (bez uprzedniego przecinka)

rok wydania, a następnie (po przecinku) numer, zeszyt lub

tom



Na końcu (po przecinku) oznaczamy stronę (strony)

Przykłady:

1

I. Rutkowski, Pionierzy na rynku, „Marketing i Rynek" 1999, nr 3.

2

T. Leavitt, Marketing myopia, „Harvard Business Review" 1960, Nr 4, s.45-56.

Cytowanie artykułów
zamieszczonych w

gazetach...

Publikacje z gazet cytujemy podobnie jak publikacje z czasopism z
tym, że:
1. Utarła się praktyka niepodawania strony
2. Zamiast określenia roku określa się dzień, miesiąc i rok

Powoływanie prac

niepublikowanych...

Prace niepublikowane cytuje się podobnie jak prace publikowane,

z tym dodaje się w nawiasie wyrazy - praca niepublikowana lub

oznacza się inne charakterystyczne i wyróżniające ją cechy, np.
praca magisterska, rękopis, wydruk z komputera itp.

Przykład:

1

M. Szymura-Tyc, Model konkurencji opartej na kompetencjach a kształtowanie

orientacji przedsiębiorstwa, Badania statutowe Katedry Polityki Rynkowej
i Zarządzania Marketingowego, AE, Katowice 1999, (niepublikowane).

Skróty...

1.

Jeśli w całej pracy cytujemy tylko jedną pracę

autora A, możemy zastosować następujący układ

T. Kramer, op. cit, s.21.

2.

Jeśli w całej pracy do momentu powtórnego

cytowania autora A i jego (cytowanej już) pracy P

powoływaliśmy wśród źródeł inne opracowania

tegoż autora, musimy zindywidualizować w

przypisie każde z tych opracowań. Czyni się to

zazwyczaj przez napisanie pierwszych wyrazów (lub

pierwszego wyrazu) cytowanej pracy np.:

T. Kramer, Podstawy ..., op. cit., s. 24.

Jeśli po uprzednim cytowaniu autora A

cytujemy na dalszych stronach innych

autorów

i

ich

prace,

a następnie wracamy do autora A i jego

pracy, wtedy możemy użyć jednej z dwóch

form:

Skróty...

Praca cytowana po raz drugi i każdy następny może być opisana za pomocą

specjalnych form, do których najczęściej zaliczamy: jak wyżej, tamże, ibidem.
Forma -jak wyżej - stosowana jest wyłącznie wtedy, gdy zachodzi potrzeba

identycznego zacytowania w bezpośrednio następnym przypisie, np.

1

T. Kramer, Podstawy marketingu, PWE, Warszawa 1994, s. 100.

2

J.w.

Forma - tamże - stosowana jest wyłącznie wtedy, gdy zachodzi potrzeba

zacytowania tej samej pracy w bezpośrednio następnym przypisie, ale z

możliwością określenia innego miejsca (strony) cytowanej pracy, np.

1

T. Kramer, Podstawy marketingu, PWE, Warszawa 1994, s. 100.

2

Tamże, s.452.

Łacińskie - ibidem - oznacza to samo co polskie - tamże.

Wymogi

edytorskie pracy

Tekst napisany w edytorze tekstu Microsoft Word



format arkusza papieru:

A4 (pisane

jednostronnie),



czcionka:

Times

New

Roman,



wielkość czcionki podstawowej:

12 pkt,



odstępy między wierszami:

1,5

wiersza,



marginesy

:

2,5cm,



stosować justowanie,



wszystkie strony pracy są ponumerowane, a numer

znajduje się u dołu strony.

Wszystkie przypisy



wielkość czcionki 10 pkt,



należy zamieszczać na dole
strony,



numeracja ciągła przypisów.

Wymogi edytorskie pracy

Wymogi edytorskie pracy

W danych bibliograficznych należy podawać w odniesieniu do:



pozycji książkowych:

inicjały imion i nazwisko autora, tytuł książki, wydawcę, miejsce i

rok wydania, strony;



opracowań zwartych zbiorowych:

inicjały imion i nazwisko autora, tytuł opracowania [w:] nazwisko

i inicjały imion redaktora (red.), tytuł pracy zbiorowej, wydawcę,

miejsce i rok wydania, strony;



artykułów w czasopismach:

inicjały imion i nazwisko autora, tytuł artykułu, „nazwa

czasopisma” rok wydania, numer czasopisma, numery stron.

 

Wykaz literatury powinien znajdować się na końcu opracowania i

być sporządzony według porządku alfabetycznego;

Dyrektywy układu i
pisania tekstu naukowego

1.

Konsekwentne przeprowadzenie wywodu przez autora

2.

Wyraźne rozplanowanie zawartości z ewentualnym

wprowadzeniem podziału wewnętrznego

3.

Unikanie dygresji

4.

Rozpoczynanie nowych wątków problemowych bez

zaznaczania, jak będzie przedstawiać się ich dalsze

opracowanie

5.

Prawidłowe cytowanie i przywoływanie źródeł

6.

Kompletne argumentowanie i dowodzenie

7.

Przedstawienie wniosków i logiczne zakończenie pracy
Uwaga: przestrzeganie tych dyrektyw decyduje

o wartości informacyjnej tekstu