Farmakologia w

schorzeniach

przyzębia

Leki stosowane miejscowo

•

Środki odkażające

•

Leki osłaniające

•

Środki ściągające

•

Środki przeciwzapalne

•

Antybiotyki

Środki odkażające

•

Antyseptyki – niszczą wegetatywne postacie drobnoustrojów

•

Mała wybiórczość działania

•

Różne mechanizmy działania (utlenianie, zmiana pH, zmiana
st. osmotycznego, zmiana struktury lipoprotein, zmiana
napięcia powierzchniowego)

Środki utleniające – związki wodoru

•

Nadtlenek wodoru – pod wpływem katalazy przekształca się w tlen
atomowy i wodę. Tlen denaturuje białko drobnoustrojów, a
powstająca piana pomaga w oczyszczeniu zainfekowanych miejsc.

•

Stosowany w postaci 3% roztworu – wody utlenionej – w roztworze
1 łyżka wody utlenionej + szklanka wody do płukania ust w
przebiegu gingivitis ulcerosa. Nadmierne stosowanie prowadzi do
powstania lingua nigra villosa lub przerostu brodawek języka.

•

30% roztwór – perhydrol – ma silne wł. żrące, miejscowo stosowany
do przyżegania w ziarninowym lub rozrostowym zapaleniem
dziąseł.

Środki utleniające – nadmanganian

potasu

•

Występuje w stężeniach 0,5-2% - ulega redukcji w kontakcie z
białkiem uwalniając tlen i tlenek manganu (o działaniu
ściągającym).

Środki utleniające – związki jodu

•

Wodne lub alkoholowe roztwory – jod łączy się z grupami
sulfhydrylowymi i aminowymi białek

•

Płyn Lugola – 1% r-r jodu w 2% roztworze jodku potasu.
Używany w diagnostyce liszaja płaskiego i leukoplakii (próba
Schillera). Zdrowe dziąsło zabarwia się na słomkowo, a
chorobowo zmienione na brunatno. Ma działanie
przeciwgrzybicze.

Środki utleniające – związki jodu

•

Jodyna – r-r 3% jodu w 1% jodku potasu w 90% etanolu.
Wykazuje silniejsze działanie odkażające, ale też drażniące od
płynu Lugola.

•

Jodofory – kompleksy jodu ze zw. organicznymi. Mają
długotrwały efekt i tylko w minimalnym stopniu drażnią tkanki.

Związki jodu bywają przyczyną uczuleń, stanów zapalnych,

wrzodziejących nadżerek, pęcherzyków i świądu. Rzadko
powodują powikłania ogólne.

Środki utleniające – związki chloru

•

Chloramina – 0,1-0,25% stosowana do odkażania skóry i błony
śluzowej

•

Chlorheksydyna – 0,5% r-r, lub 1% krem działa
przeciwbakteryjnie, ale nie drażni błony śluzowej.

•

Glukonian chlorheksydyny – w postaci tabletek lub płukanki
bardzo skuteczne działanie przeciwbakteryjne. Wskazaniem
są zapalenia dziąseł, przyzębia, okres po zabiegach
chirurgicznych. Należy używać nie dłużej niż 2-3 tygodnie,
ponieważ może powodować przebarwienia zębów, języka i
wypełnień, oraz zaburzenia smaku.

Związki metali

•

Azotan srebra – w roztworach wodnych uwalniają jony Ag

+

denaturujące białko bakterii.

•

Sole rtęci działają przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybicze, mają
jednak silne działanie drażniące.

•

Związki bizmutu – zasadowe sole nierozpuszczalne, działają
odkażająco, ściągająco, przeciwzapalnie, stymulują
ziarninowanie. Poprawiają gojenie nadżerek i owrzodzeń.

•

Przy zatruciu solami ww. metali odtrutką jest Dimerkaprol.

Związki zakwaszające i alkalizujące

•

Kwas borowy – łagodny antyseptyk, działający wysuszająco i

przeciwzapalnie, wzmaga ziarninowanie. Używany jako 1-3% r-r wodny,

służy do zwalczania drożdżakowego zapalenia błony śluzowej.

•

Czteroboran sodu (boraks) – słabe działanie antyseptyczne, grzybobójcze

i ściągające. Zalecany do dezynfekcji j.u. w przypadku pleśniawek. W

połączeniu z etoformem używany w leczeniu bolesnych nadżerek i aft.

•

Gargarisma prophylactium – mieszanka o działaniu antyseptycznym,

ściągającym i przeciw zapalnym. Skład: tymol, kwas benzoesowy, kwas

salicylowy, olejek miętowy i eukaliptusowy, zieleń malachitowa, spirytus.

Używana do płukania j.u. w stanach zapalnych błony śluzowej i dziąseł.

Roztwory hipertoniczne

•

Chlorek sodu – 10% r-r ma działanie ściągające i
oczyszczające z nawarstwień włóknikowych powierzchnie
owrzodzeń.

•

Glukoza – w roztworach 20-40% oczyszczają powierzchnie
nadżerek i owrzodzeń, oraz stymulują ziarninowanie.

Alkohole, aldehydy.

•

70% etanol i glicerol w st. > 25% mają słabe działanie
odkażające. Niszczą tylko wegetatywne postacie
drobnoustrojów denaturując ich białko. Mogą utrudniać
przenikanie innych leków do tkanek.

•

40% r-r aldehydu mrówkowego ma silne działanie bakterio i
grzybobójcze, jednak działa mocno drażniąco.

Leki osłaniające

•

Są to leki które chronią błonę śluzową przed działaniem drażniącym innych
czynników. Mają postać żeli dobrze adsorbujących do błony śluzowej,
chroniąc przed podrażnieniami, lecz utrudniającymi wchłanianie innych
substancji.

•

Do roślin zawierających takie substancje należą prawoślaz, malwa, żywokost
i len.

•

Substancje roślinne aplikować można w postaci maceratów, naparów,
odwarów lub wyciągów.

•

Solcoseryl – 5% bezbiałkowy dializat z krwi cieląt ma działanie
keratoplastyczne i gojące, ułatwia pobieranie tlenu przez tkanki. 1%
polidokanol powoduje miejscowe znieczulenie. Gąbka żelatynowo-
pektynowo-karboksymetylocelulozowa poprawia adhezję. Pasta może być
stosowana w nadżerkach, owrzodzeniach, oparzeniach, a także
uszkodzeniach mechanicznych błony śluzowej j.u.

Środki przeciwzapalne

Oprócz ww. środków działanie przeciwzapalne wykazują także:

•

Glikokortykosteroidy – stabilizując błonę poprzez hamowanie

uwalniania prostaglandyn i leukotrienów, oraz reakcji

immunosupresyjnej działają przeciwzapalnie.

•

Pochodne salicylanów – hamują cyklooksygenazę, uniemożliwiając

syntezę prostaglandyn. Niższe stężenia działają keratoplastycznie, a

wyższe keratolitycznie.

•

Pochodne kwasu indolooctowego – stosowany miejscowe

Antybiotyko- i chemioterapia

miejscowa

•

Antybiotyki stosowane miejscowo mają za zadanie zapobiegać

zaostrzeniom stanu zapalnego po mechanicznym usunięciu

bakterii bytujących w złogach nazębnych. Szczególnie ważne

jest ich stosowanie w miejscach trudnodostępnych do

oczyszczenia np. kieszonek głębszych niż 5-6 mm.

Takim preparatom stawia się 3 kryteria:

-

Powinny być zastosowane w miejscu w którym toczy się

wzmożony stan zapalny

-

Powinien mieć odpowiednią koncentrację

-

Powinien mieć odpowiednio długi czas działania

Nośniki leku mogą go dostarczać w kontrolowany sposób przez

24h lub dłużej niż dobę.

Antybiotyko- i chemioterapia

miejscowa – wady i zalety

•

Zaletą takiego podania antybiotyku jest brak, lub
minimalizacja działań niepożądanych ze strony różnych
układów organizmu, np. brak dolegliwości żołądkowych,
zaburzenia flory ukł. pokarmowego, mniejsze ryzyko
powstania oporności flory bakteryjnej.

•

Wadą są trudności utrzymania poziomu terapeutycznego leku
w miejscu działania – lek może być łatwo rozpuszczany przez
ślinę oraz zawartość kieszonki przyzębnej

Antybiotyko- i chemioterapia

miejscowa - preparaty

•

Elyzol – metronidazol 25% w żelu – umieszczony w strzykawce z
dozownikiem, wprowadzony do kieszonki żel twardnieje. Dzięki temu
przedłużone jest uwalnianie metronidazolu. Elyzol aplikuje się w 1 i 8 dniu
terapii.

•

Włókna tetracyklinowe z 25% teracykliną Actisite – włókna umieszcza się w
kieszonce na 7-10 dni i pokrywa preparatem adhezyjnym. Polecane są w
zapaleniu przyzębia u dorosłych, przeciwwskazane u dzieci i młodzieży.

•

Żel minocyklinowy – z 2% minocykliną w żelu lipidowym wchłaniającym się w
24h.

•

Doksycyklina – 10% Doxycycline Polymer – z nośnikiem w postaci polimeru
resorbującego się w 27 dni. Podobnie jak Elyzol twardnieje w kieszonce i
uwalnia preparat przez 7 dni.

•

Chlorheksydyna – Perio Chip w postaci listków etylo-celulozowych
resorbujących się w 7-10 dni. W ciągu 24h możliwe dokuczliwe bóle, jednak
przez cały tydzień zapewnia wystarczająco wysokie stężenie preparatu do
skutecznego działania.

Antybiotyko- i chemioterapia

miejscowa

•

Miejscowe podanie antybiotyków powinno poprzedzać
dokładne oczyszczenie złogów i polerowanie zębów.

•

Generalnie można stwierdzić że głównym wskazaniem ich
stosowania są wyjątkowo aktywne zapalnie miejsca w
przebiegu zapalenia przyzębia dorosłych.

Antybiotykoterapia ogólna

•

Stosowanie antybiotyków powinno być ogarniczone, jako
dodatek do mechanoterapii.

•

Wiele z bakterii płytki nazębnej wykazuje odporność na
zastosowany antybiotyk.

•

W przebiegu przewlekłego zapalenia przyzębia antybiotyk
zaleca się w fazie intensywnych zaostrzeń przez 10-14,
maksymalnie 21 dni.

•

Inne wskazania to: wrzodziejące zapalenie dziąseł,
wrzodziejące zapalenie przyzębia, zapalenie przyzębia w
przebiegu chorób systemowych, agresywne zapalenie
przyzębia, oporne na leczenie zapalenie przyzębia.

Beta-laktamy

•

Amoksycyklina

•

Augmentin – amoksycyklina + kwas klawulonowy – działa na
bakterie płynu dziąsłowego dopiero po długim doustnym
przyjmowaniu

•

Penicyliny naturalne – tylko w leczeniu wrzodziejącego
zapalenia dziąseł

Tetracykliny

•

Metacyklina, doksycyklina, minocyklina.

•

Osiągają wysokie – 5-7 razy wyższe stężenie w płynie
dziąsłowym niż w surowicy krwi.

•

Blokuje kolagenazę odpowiedzialną za destrukcję kolagenu w
zapaleniach przyzębia.

Makrolidy

•

Azytromycyna, spiramycyna, rodogyl.

•

Spiramycyna i azytromycyna dobrze penetrują do narządów i
tkanek, w tym śliny i kości.

Linkozamidy

•

Linkomycyna, klindamycyna

•

Największym ich atutem jest wysoka aktywność wobec
beztlenowców, dobrze penetrują do tkanek, osiągają wysokie
stężenia w ślinie, krwi, płynie kieszonki przyzębnej i
leukocytach.

Nitroimidazole

•

Metronidazol, ornidazol

•

Chemioterapeutyki o dobrych właściwościach przeciw
bakteriom beztlenowym względnym i bezwzględnym.

Chinolony

•

Ofloksacyna, cyprofloksacyna

•

Działają na G(-) i G(+) tlenowce. Mają zdolność wnikania do
makrofagów i granulocytów obojętnochłonnych. Penetrują
szybko do tkanek przyzębia i płynu dziąsłowego.

•

Mimo swojej skuteczności cyprofloksacynę zaleca się podawać
jedynie w uzasadnionych przypadkach kiedy nie ma żadnej
alternatywy aby ograniczyć powstawanie szczepów opornych.

Koniec