Wykład 2

Międzynarodowy podział

pracy

Międzynarodowy podział

Międzynarodowy podział

pracy ma miejsce wtedy, gdy

pracy ma miejsce wtedy, gdy

jego uczestnicy znajdują się

jego uczestnicy znajdują się

więcej niż w jednym kraju

więcej niż w jednym kraju

(lub mają charakter

(lub mają charakter

transnarodowy) i wykazują

transnarodowy) i wykazują

trwałe zainteresowanie

trwałe zainteresowanie

rozwojem produkcji pod

rozwojem produkcji pod

kątem potrzeb obrotu

kątem potrzeb obrotu

międzynarodowego.

międzynarodowego.

Ukształtowanie się

Ukształtowanie się

międzynarodowego podziału pracy

międzynarodowego podziału pracy

wymagało spełnienia dwóch

wymagało spełnienia dwóch

warunków

warunków

:

:

1.

1.

Pojawienia się nadwyżek towarowych, tj. gdy

Pojawienia się nadwyżek towarowych, tj. gdy

rynki lokalne okazały się zbyt ciasne w

rynki lokalne okazały się zbyt ciasne w

stosunku do potrzeb rozwijającej się produkcji,

stosunku do potrzeb rozwijającej się produkcji,

wystąpiły tendencje do szukania nowych

wystąpiły tendencje do szukania nowych

partnerów najpierw w obrębie poszczególnych

partnerów najpierw w obrębie poszczególnych

krajów, następnie w skali międzynarodowej.

krajów, następnie w skali międzynarodowej.

2.

2.

Pojawienia się możliwości przemieszczania

Pojawienia się możliwości przemieszczania

rosnącej ilości towarów między różnymi

rosnącej ilości towarów między różnymi

krajami, często na znaczne odległości, tj.

krajami, często na znaczne odległości, tj.

rozwój

odpowiedniej

infrastruktury

rozwój

odpowiedniej

infrastruktury

organizacyjno-ekonomicznej i technicznej.

organizacyjno-ekonomicznej i technicznej.

Początkowo powiązania między

Początkowo powiązania między

podmiotami ekonomicznymi

podmiotami ekonomicznymi

znajdującymi się w różnych krajach

znajdującymi się w różnych krajach

miały charakter doraźny, z czasem

miały charakter doraźny, z czasem

przekształciły się w trwałe związki

przekształciły się w trwałe związki

gospodarcze.

gospodarcze.

Nadwyżki towarowe w obrocie

Nadwyżki towarowe w obrocie

międzynarodowym ustąpiły miejsca

międzynarodowym ustąpiły miejsca

produktom będącym przedmiotem

produktom będącym przedmiotem

specjalizacji partnerów.

specjalizacji partnerów.

Międzynarodowy podział pracy ma

Międzynarodowy podział pracy ma

charakter strukturalny, tzn. gdy jest -

charakter strukturalny, tzn. gdy jest -

z jednej strony - wynikiem różnic w

z jednej strony - wynikiem różnic w

strukturach gospodarczych,

strukturach gospodarczych,

z drugiej zaś - gdy służy

z drugiej zaś - gdy służy

dopasowaniu tych struktur do

dopasowaniu tych struktur do

potrzeb współpracujących krajów.

potrzeb współpracujących krajów.

Ze względu na zmieniające się

Ze względu na zmieniające się

warunki, które determinują

warunki, które determinują

międzynarodowy podział pracy

międzynarodowy podział pracy

dopasowywanie to ma charakter

dopasowywanie to ma charakter

dynamiczny.

dynamiczny.

Głównym podmiotem międzynarodowego

Głównym podmiotem międzynarodowego

podziału pracy jest państwo.

podziału pracy jest państwo.

Państwo może

Państwo może

uczestniczyć w

uczestniczyć w

międzynarodowym podziale pracy

międzynarodowym podziale pracy

bezpośrednio lub pośrednio, oddziałując

bezpośrednio lub pośrednio, oddziałując

za pomocą zagranicznej i

za pomocą zagranicznej i

międzynarodowej polityki ekonomicznej

międzynarodowej polityki ekonomicznej

na pozostałe podmioty ekonomiczne,

na pozostałe podmioty ekonomiczne,

zachęcając lub zniechęcając je do rozwoju

zachęcając lub zniechęcając je do rozwoju

produkcji na potrzeby obrotu

produkcji na potrzeby obrotu

międzynarodowego.

międzynarodowego.

Zakres i formy tego oddziaływania zależą

Zakres i formy tego oddziaływania zależą

od szeregu czynników, m.in. od

od szeregu czynników, m.in. od

obowiązujących doktryn ekonomicznych i

obowiązujących doktryn ekonomicznych i

politycznych.

politycznych.

Czynniki określające

Czynniki określające

międzynarodowy podział pracy

międzynarodowy podział pracy

można podzielić na cztery grupy:

można podzielić na cztery grupy:

*

*

strukturalne związane z niejednolitym

strukturalne związane z niejednolitym

wyposażeniem poszczególnych krajów w

wyposażeniem poszczególnych krajów w

zasoby bogactw naturalnych, pracy i

zasoby bogactw naturalnych, pracy i

kapitału;

kapitału;

*

*

instytucjonalne, tj. ustrój polityczny,

instytucjonalne, tj. ustrój polityczny,

polityka gospodarcza oraz traktaty i umowy

polityka gospodarcza oraz traktaty i umowy

międzynarodowe;

międzynarodowe;

*

*

techniczne prowadzące do dogłębnych

techniczne prowadzące do dogłębnych

przeobrażeń strukturalnych w gospodarkach

przeobrażeń strukturalnych w gospodarkach

narodowych i gospodarce światowej

narodowych i gospodarce światowej

(rewolucja przemysłowa

(rewolucja przemysłowa

i rewolucja naukowo-techniczna);

i rewolucja naukowo-techniczna);

*

*

koniunkturalne związane z wahaniami

koniunkturalne związane z wahaniami

relacji: popyt-podaż na rynku

relacji: popyt-podaż na rynku

międzynarodowym.

międzynarodowym.

Międzynarodowa komplementarność

Międzynarodowa komplementarność

struktur gospodarczych to wzajemne

struktur gospodarczych to wzajemne

dopasowanie struktur w obrębie

dopasowanie struktur w obrębie

dwóch lub większej liczby krajów.

dwóch lub większej liczby krajów.

Komplementarność może być

Komplementarność może być

traktowana jako stan lub jako proces.

traktowana jako stan lub jako proces.

W pierwszym przypadku chodzi o

W pierwszym przypadku chodzi o

zjawisko statyczne, w drugim -

zjawisko statyczne, w drugim -

dynamiczne.

dynamiczne.

Komplementarność jako stan

Komplementarność jako stan

odzwierciedla stopień dopasowania

odzwierciedla stopień dopasowania

struktur gospodarczych

struktur gospodarczych

w danym momencie.

w danym momencie.

Komplementarność jako proces

Komplementarność jako proces

oznacza zmiany zakresu

oznacza zmiany zakresu

komplementarności zachodzące pod

komplementarności zachodzące pod

wpływem czynników strukturalnych,

wpływem czynników strukturalnych,

techniczno-technologicznych,

techniczno-technologicznych,

instytucjonalnych i koniunkturalnych.

instytucjonalnych i koniunkturalnych.

Międzynarodowa komplementarność

Międzynarodowa komplementarność

struktur gospodarczych może mieć

struktur gospodarczych może mieć

charakter międzygałęziowy lub

charakter międzygałęziowy lub

wewnątrzgałęziowy.

wewnątrzgałęziowy.

U podstaw komplementarności

U podstaw komplementarności

międzygałęziowej znajdują się różnice

międzygałęziowej znajdują się różnice

w zasobach czynników

w zasobach czynników

wytwórczych

wytwórczych

, tj.

, tj.

bogactw naturalnych, pracy

bogactw naturalnych, pracy

i kapitału.

i kapitału.

U podstaw komplementarności

U podstaw komplementarności

wewnątrzgałęziowej znajdują się

wewnątrzgałęziowej znajdują się

różnice wydajności czynników

różnice wydajności czynników

wytwórczych

wytwórczych

.

.

Metody zwiększania

Metody zwiększania

międzynarodowej

międzynarodowej

komplementarności struktur

komplementarności struktur

gospodarczych:

gospodarczych:

1)

1)

 

 

międzynarodowa specjalizacja

międzynarodowa specjalizacja

produkcji,

produkcji,

2) międzynarodowa kooperacja w

2) międzynarodowa kooperacja w

produkcji,

produkcji,

3) produkcja na wielką skalę,

3) produkcja na wielką skalę,

4) produkcja wielkoseryjną.

4) produkcja wielkoseryjną.

Międzynarodowa specjalizacja

Międzynarodowa specjalizacja

produkcji to ograniczenie

produkcji to ograniczenie

asortymentu wytwarzanych

asortymentu wytwarzanych

wyrobów lub liczby

wyrobów lub liczby

realizowanych procesów

realizowanych procesów

technologicznych w celu

technologicznych w celu

zwiększenia serii

zwiększenia serii

produkowanych wyrobów

produkowanych wyrobów

będących przedmiotem

będących przedmiotem

specjalizacji oraz zwiększenia

specjalizacji oraz zwiększenia

efektywności posiadanych

efektywności posiadanych

czynników

czynników

wytwórczych

wytwórczych

.

.

Międzynarodowa specjalizacja

Międzynarodowa specjalizacja

pojawia się dzięki otwieraniu się

pojawia się dzięki otwieraniu się

rynków na konkurencję

rynków na konkurencję

i uruchamianiu wymiany między

i uruchamianiu wymiany między

krajami.

krajami.

W krajach uczestniczących w

W krajach uczestniczących w

wymianie podejmowana jest bardziej

wymianie podejmowana jest bardziej

intensywna produkcja w pewnych

intensywna produkcja w pewnych

określonych dziedzinach działalności

określonych dziedzinach działalności

w relacji do dziedzin pozostałych, co

w relacji do dziedzin pozostałych, co

wiąże się z przesuwaniem,

wiąże się z przesuwaniem,

realokacją zasobów wytwórczych

realokacją zasobów wytwórczych

pomiędzy nimi.

pomiędzy nimi.

Specjalizacja oznacza szukanie

Specjalizacja oznacza szukanie

optymalnej alokacji zasobów

optymalnej alokacji zasobów

krajowych w skali

krajowych w skali

międzynarodowej, a więc

międzynarodowej, a więc

takiego podziały pracy między

takiego podziały pracy między

krajami, który zapewni większą

krajami, który zapewni większą

efektywność gospodarowania.

efektywność gospodarowania.

Na kierunki specjalizacji mają wpływ:

Na kierunki specjalizacji mają wpływ:

- wyposażenie w zasoby

- wyposażenie w zasoby

gospodarcze,

gospodarcze,

- czynniki lokalizacyjne, określane

- czynniki lokalizacyjne, określane

jako siły aglomeracji.

jako siły aglomeracji.

Przy dużej skali aglomeracji

Przy dużej skali aglomeracji

specjalizacja krajów w produkcji i

specjalizacja krajów w produkcji i

eksporcie może być silniejsza, niż

eksporcie może być silniejsza, niż

wynika to z ich wyposażenia w

wynika to z ich wyposażenia w

czynniki wytwórcze.

czynniki wytwórcze.

Międzynarodowa specjalizacja

Międzynarodowa specjalizacja

produkcji może być decyzją

produkcji może być decyzją

jednostronną - autonomiczną,

jednostronną - autonomiczną,

lub też

lub też

umowną - uzgodnioną z jednym

umowną - uzgodnioną z jednym

krajem albo większą ich liczbą.

krajem albo większą ich liczbą.

W przypadku specjalizacji

W przypadku specjalizacji

jednostronnej przedmiotem

jednostronnej przedmiotem

zainteresowania są wyroby gotowe,

zainteresowania są wyroby gotowe,

oferowane na zasadach zwykłych

oferowane na zasadach zwykłych

transakcji kupna-sprzedaży; ich ceny

transakcji kupna-sprzedaży; ich ceny

są ustalane na rynku

są ustalane na rynku

międzynarodowym, a korzyści lub

międzynarodowym, a korzyści lub

straty ponosi producent i eksporter.

straty ponosi producent i eksporter.

 

 

Specjalizację produkcji i handel

Specjalizację produkcji i handel

międzynarodowy można oceniać

międzynarodowy można oceniać

według kryterium gałęziowego.

według kryterium gałęziowego.

Uwzględniając to kryterium,

Uwzględniając to kryterium,

wyróżnia się najczęściej

wyróżnia się najczęściej

specjalizację typu

specjalizację typu

międzygałęziowego oraz

międzygałęziowego oraz

specjalizację typu

specjalizację typu

wewnątrzgałęziowego.

wewnątrzgałęziowego.

Ze specjalizacją

Ze specjalizacją

międzygałęziową mamy do

międzygałęziową mamy do

czynienia wtedy, gdy

czynienia wtedy, gdy

przesuwanie zasobów dokonuje

przesuwanie zasobów dokonuje

się między wyraźnie

się między wyraźnie

wyodrębnionymi gałęziami

wyodrębnionymi gałęziami

produkcji, np. między

produkcji, np. między

przemysłem lekkim a

przemysłem lekkim a

maszynowym.

maszynowym.

Specjalizacja węwnątrzgałęziowa

Specjalizacja węwnątrzgałęziowa

występuje wtedy, gdy zasoby są

występuje wtedy, gdy zasoby są

przesuwane w ramach gałęzi między

przesuwane w ramach gałęzi między

różnymi modelami czy odmianami

różnymi modelami czy odmianami

produktu, przykładowo w ramach

produktu, przykładowo w ramach

przemysłu tekstylnego – miedzy

przemysłu tekstylnego – miedzy

produkcją tkanin wełnianych i

produkcją tkanin wełnianych i

tkanin sztucznych, a w ramach

tkanin sztucznych, a w ramach

przemysłu maszynowego – miedzy

przemysłu maszynowego – miedzy

maszynami nieelektrycznymi i

maszynami nieelektrycznymi i

elektrycznymi.

elektrycznymi.

Podstawą specjalizacji są przewagi

Podstawą specjalizacji są przewagi

absolutne i komparatywne krajów.

absolutne i komparatywne krajów.

Przewaga absolutna tworzy korzyści

Przewaga absolutna tworzy korzyści

absolutne kraju i oznacza, że kraj ma

absolutne kraju i oznacza, że kraj ma

zdolność do produkowania większej ilości

zdolność do produkowania większej ilości

produktów z danych zasobów

produktów z danych zasobów

wytwórczych niż kraje pozostałe.

wytwórczych niż kraje pozostałe.

Przewaga komparatywna tworzy

Przewaga komparatywna tworzy

korzyści komparatywne i oznacza

korzyści komparatywne i oznacza

zdolność kraju do produkowania

zdolność kraju do produkowania

niektórych dóbr po kosztach

niektórych dóbr po kosztach

relatywnie (względnie) niższych niż

relatywnie (względnie) niższych niż

innych dóbr, w stosunku do

innych dóbr, w stosunku do

pozostałych krajów.

pozostałych krajów.

Kraj może wykazywać także

Kraj może wykazywać także

przewagi konkurencyjne, jeśli w

przewagi konkurencyjne, jeśli w

danej dziedzinie zwiększa swoje

danej dziedzinie zwiększa swoje

udziały rynkowe, wygrywając w

udziały rynkowe, wygrywając w

konkurencji z partnerami

konkurencji z partnerami

handlowymi.

handlowymi.

Przewagi konkurencyjne przynoszą

Przewagi konkurencyjne przynoszą

korzyści konkurencyjne w wyniku

korzyści konkurencyjne w wyniku

wypychania z rynku innych

wypychania z rynku innych

dostawców ze względu na wyższą

dostawców ze względu na wyższą

konkurencyjność cenowo-kosztową

konkurencyjność cenowo-kosztową

lub jakościową.

lub jakościową.

Miary specjalizacji

Miary specjalizacji

międzynarodowej:

międzynarodowej:



Relacja eksportu do importu w

Relacja eksportu do importu w

odniesieniu do danego produktu,

odniesieniu do danego produktu,

określana jako wskaźnik pokrycia

określana jako wskaźnik pokrycia

importu własnym eksportem,

importu własnym eksportem,

informująca o pozycji kraju jako

informująca o pozycji kraju jako

eksportera i importera danego dobra.

eksportera i importera danego dobra.

Inne miary specjalizacji

Inne miary specjalizacji

międzynarodowej

międzynarodowej



Absolutne eksportowe udziały rynkowe

Absolutne eksportowe udziały rynkowe

(

(

market shares

market shares

) wyrażające korzyści

) wyrażające korzyści

konkurencyjne kraju i mierzone udziałem

konkurencyjne kraju i mierzone udziałem

eksportu danego dobra kraju w

eksportu danego dobra kraju w

całkowitym eksporcie światowym tego

całkowitym eksporcie światowym tego

dobra.

dobra.

Inne miary specjalizacji

Inne miary specjalizacji

międzynarodowej

międzynarodowej



Relatywne eksportowe udziały rynkowe

Relatywne eksportowe udziały rynkowe

(

(

realative market shares

realative market shares

) wyrażające korzyści

) wyrażające korzyści

konkurencyjne i mierzone relacją: udziału

konkurencyjne i mierzone relacją: udziału

eksportu danego dobra z kraju w światowym

eksportu danego dobra z kraju w światowym

eksporcie tego dobra do odpowiedniego udziału

eksporcie tego dobra do odpowiedniego udziału

partnera handlowego w eksporcie światowym.

partnera handlowego w eksporcie światowym.

Wskaźnik ten określa pozycję konkurencyjną

Wskaźnik ten określa pozycję konkurencyjną

danego kraju na rynku światowym w odniesieniu

danego kraju na rynku światowym w odniesieniu

do pozycji zajmowanej przez konkurenta.

do pozycji zajmowanej przez konkurenta.

Inne miary specjalizacji

Inne miary specjalizacji

międzynarodowej

międzynarodowej



Wskaźnik specjalizacji eksportowej

Wskaźnik specjalizacji eksportowej

wyraża korzyści komparatywne kraju i

wyraża korzyści komparatywne kraju i

jest mierzony jako relacja danego dobra

jest mierzony jako relacja danego dobra

z kraju do całkowitego eksportu tego

z kraju do całkowitego eksportu tego

kraju, podzielona przez relację eksportu

kraju, podzielona przez relację eksportu

dobra z innego obszaru geograficznego,

dobra z innego obszaru geograficznego,

np.. Wybranego partnerskiego, OECD,

np.. Wybranego partnerskiego, OECD,

UE czy też całego świata.

UE czy też całego świata.