Prawo międzynarodowe – wybrane
zagadnienia gospodarcze

Dr Ewa Gwardzińska

Prawo międzynarodowe



Pojęcie i jego doniosłość we współczesnym

Świecie;



Prawo międzynarodowe publiczne i prawo

międzynarodowe prywatne;



Funkcje i zasady prawa międzynarodowego;



Cechy szczególne prawa międzynarodowego;



Zasady rozstrzygania sporów;

Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne



Koncepcje obowiązywania i stosowania
prawa międzynarodowego wewnątrz
państw:



Monizm;



Dualizm.



Harmonizacja prawa wewnętrznego z
prawem międzynarodowym;



Prawo wewnętrzne w stosunkach
międzynarodowych.

Źródła prawa międzynarodowego



Koncepcja prawa naturalnego;



Zwyczaj i prawo zwyczajowe w
systemie prawa międzynarodowego;



Umowa międzynarodowa;



Uchwały prawotwórcze organizacji
międzynarodowych.

Podmioty prawa
międzynarodowego

PIERWOTNE:



Organizacja państwowa;

WTÓRNE:



Niesuwerenne organizacje terytorialne;



Organizacje międzynarodowe;



Naród wybijający się na niepodległość;



Strona wojująca / powstańcy;



Podmiotowość prawno-międzynarodowa

jednostek (

osoby fizyczne i prawne prawa

wewnętrznego

Atrybuty podmiotów prawa
międzynarodowego



ius tractatuum (ius contrahendi) – zdolność zawierania

umów międzynarodowych. W

ramach

ramach ius tractatuum

upatruje się także zdolności uczestniczenia w

organizacjach międzynarodowych, jako że tworzone są

one właśnie na mocy umów międzynarodowych,



ius legationis – zdolność uczestniczenia w stosunkach

dyplomatycznych, czyli przyjmowania (legacja bierna)

i wysyłania (legacja czynna) przedstawicieli

dyplomatycznych innych podmiotów,



ius standi – zdolność występowania z roszczeniami,

ale też odpowiedzialność wobec prawa

międzynarodowego

Umowa międzynarodowa



Definicyjnie można określić jako:

Zgodne oświadczenie woli

(porozumienie) co najmniej dwóch
podmiotów prawa międzynarodowego
regulowane przez prawo
międzynarodowe i wywołujące skutki
w sferze prawa międzynarodowego.

Podział umów międzynarodowych



umowy dwustronne (bilateralne),



umowy wielostronne (multilateralne)



umowy otwarte (każde państwo może przystąpić),



umowy warunkowo otwarte = półotwarte (może

przystąpić nowe państwo po spełnieniu określonych

warunków),



umowy zamknięte (nowe państwo może przystąpić

jedynie za zgodą wszystkich dotychczasowych stron

umowy, umowami zamkniętymi są np. Traktat o Unii

Europejskiej, Pakt Północno-Atlantycki (NATO))

Podział umów międzynarodowych
c.d.



umowy pisemne (zdecydowana większość

umów),



umowy ustne (są ważne i wiążą strony

umowy, ale może zaistnieć problem w

udowodnieniu ich treści)



umowy zawarte w trybie prostym (do

związania się umową wystarczy jej

podpisanie),



umowy zawarte w trybie złożonym

( podpisanie umowy, ratyfikacja,

zatwierdzenie lub przyjęcie umowy)

Rozstrzyganie sporów
międzynarodowych



Rokowania;



Powiernictwo / dobre usługi;



Koncyliacja;



Arbitraż międzynarodowy;



Sądownictwo międzynarodowe:



Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.

Organizacje międzynarodowe I



Organizacja Narodów Zjednoczonych;



Podstawy prawne;



Cele i zasady działania organizacji;



Struktura organizacyjna ONZ;



Zgromadzenie Ogólne;



Rada Bezpieczeństwa;



Rada Gospodarczo-Społeczna;



Rada Powiernicza;



Sekretariat;



Działalność.

Prawo międzynarodowe
gospodarcze



Wybrane organizacje gospodarcze;



GATT;



WTO;



UNCTAD;



UNCITRAL.

Filary Unii Europejskiej



Filar I: Europejska Wspólnota Gospodarcza

oraz Unia Gospodarcza i Walutowa,



Filar II: Wspólna polityka zagraniczna i

bezpieczeństwa,



Filar III: Współpraca w obszarach wymiaru

sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Zasady I Filaru



Wolność przemieszczania się (art. 52 TWE),



Swobodny przepływ towarów,



Swoboda świadczenia usług (art. 59 TWE),



Wolność zakładania przedsiębiorstw,



Swobodny przepływ kapitału,



Reguły konkurencji.

Bezpośrednie stosowanie art. 52 i 59



Ograniczenia w działalności gospodarczej

usprawiedliwione tylko dobrem publicznym

Zakaz dyskryminacji

Zakaz dyskryminacji



Obowiązek zmiany prawa wewnętrznego



Prawo do bezpośredniego powoływania się

na ww. artykuły przed sądami krajowymi



Prawo do skargi do Komisji na państwo

członkowskie

Wyłączenia spod artykułów 52 i 59



Usługi nie podlegające art. 52 i 59



Transport



Usługi bankowe i ubezpieczeniowe (art. 61 TWE)

Konieczność stworzenia prawa

wtórnego

Zasada subsydiarności

Prawo Wtórne
- Acquis Communautaire



Stosowane bezpośrednio:

Rozporządzenia (Regulations) - art. 189 II TWE

Rozporządzenia (Regulations) - art. 189 II TWE



Transponowane do ustawodawstwa narodowego:

Dyrektywy (Directives) - art.189 III TWE

Dyrektywy (Directives) - art.189 III TWE



Obligatoryjne do podmiotów, do których jest

skierowana:

Decyzje (Decisions)

Decyzje (Decisions)



Bez charakteru wiążącego:

Zalecenia (Reccomendations) i Opinie (Opinions)

Zalecenia (Reccomendations) i Opinie (Opinions)

Swoboda przepływu

towarów

i swoboda przepływu

usług
analiza wybranych wolności

Swoboda przepływu towarów



Obejmuje:

1) likwidację ceł i opłat o charakterze

celnym,

2) likwidację ograniczeń ilościowych w

eksporcie i imporcie oraz wszelkich
środków wywołujących podobny
skutek

Podstawowe pojęcia:



Towar (każdy przedmiot posiadający

określoną wartość pieniężną i będący

przedmiotem operacji handlowych)



Cło (opłata pobierana po przekroczeniu

granicy celnej przez towar)



Opłata o charakterze celnym



Towar wspólnotowy i niewspólnotowy

(Zmodernizowany Kodeks Celny)

Zakaz wprowadzania ceł



Zgodnie z art.25 TWE wprowadzenie
cła jest bezwzględnie zakazane,
przepis ten obowiązuje bezpośrednio.

Zakaz wprowadzania opłat o
charakterze celnym



Zakazane są również zgodnie z art.25 TWE wszelkie

opłaty o charakterze celnym. Zgodnie z

orzecznictwem ETS-u za opłaty o charakterze celnym

uważa się wszelkie opłaty zakłócające swobodny

przepływ towarów bez względu na rodzaj podmiotu

pobierającego ani sposób i kryteria pobierania

(Komisja v. Luksemburg i Belgia 2 i 3/62 oraz IGAV

94/97).

Przykładowo mogą to być:



opłaty administracyjne za odprawę graniczną,



opłaty za przepisowe badania fitosanitarne,



opłaty za poświadczenia bezpieczeństwa, itp.

Inne dozwolone opłaty



Opłaty za rzeczywiście wyświadczoną usługę
(np. Kontrola towarów poza godzinami
urzędowania urzędu lub u producenta),



Opłata, która pobierana jest dla pokrycia
kosztów poszczególnych państw
członkowskich w przypadku przeprowadzenia
dopuszczalnych kontroli (Dyrektywa –
przeprowadzenie kontroli, które są interesie
Wspólnoty, a nie państw członkowskich)

Zakaz stosowania ograniczeń o
charakterze ilościowym



Zakaz stosowania ograniczeń o
charakterze ilościowym jak i
wszelkiego rodzaju środków mających
podobny skutek odpowiednio w
przywozie i wywozie między
państwami członkowskimi

Orzecznictwo ETS - fundamentalne
formuły swobody przepływu towarów

.



DASSONYIEE (Prokuratora Królewska
v. Bracia DassonviUe C-8/74),



CASSIS DE DIJON (Rewe Zentral A. G.
v. Federalny Monopol Spirytusowy C-
120/78).

Orzeczenie DASSONYIEE



Za środek o skutku równoważnym do
ograniczeń ilościowych uznał TS,
każdą regulację handlową państw
członkowskich, która może stworzyć
bezpośrednio lub pośrednio,
rzeczywiście lub potencjalnie
przeszkody w handlu wewnątrz
Wspólnoty

Orzeczenie CASSIS DE DIJON



Przeszkody dla przepływu towarów we

Wspólnocie wynikające z różnic pomiędzy

wewnętrznymi przepisami prawnymi

dotyczącymi produkcji i sprzedaży danego

towaru na terenie konkretnego państwa

członkowskiego należy zaakceptować, jeżeli

są one konieczne dla spełnienia

obowiązkowych wymogów prawa

wspólnotowego odnoszących się w

szczególności do rzetelności obrotu

towarowego, ochrony konsumenta, ochrony

środowiska i zdrowia publicznego

Ograniczenie swobody przepływu
towarów , art.30 TWE



Pozwala państwu członkowskiemu
wprowadzić ograniczenia lub zakazy
uzasadnione względami moralności i
porządku publicznego, bezpieczeństwa
publicznego, ochrona zdrowia i życia
ludzi oraz zwierząt lub ochroną roślin,
ochroną majątku narodowego
posiadającego wartość artystyczną,
historyczną lub archeologiczną, lub też
ochroną własności przemysłowej i
handlowej.

Lista taksatywna



Stosowanie art.. 30 TWE musi być wyjątkiem,

stosowany w przypadku wystąpienia realnych

zagrożeń, w sposób proporcjonalny do

zagrożenia (Evans Medical and Macfarlan

Smith C-324/93, o zasadzie zachowania

proporcjonalności mówi również sam artykuł

30 TWE zd. 2). W żadnym wypadku art.30 nie

można stosować w celu ochrony rynku

wewnętrznego w przypadku trudności

ekonomicznych lub społecznych (Orzeczenia:

Komisja v. Włochy 7/61, Komisja v. Irlandia

288/83, Hedley Eomas C-5/94).

Swoboda przepływu usług



Zakres podmiotowy

-

Usługodawcy

-

Usługobiorcy

-

Osoby prawne – spółki lub firmy
utworzone zgodnie z ustawodawstwem
jednego z państw członkowskich i
mające statutową siedzibę, zarząd lub
główne przedsiębiorstwo na terenie
Wspólnoty

Zakres przedmiotowy



Zgodnie z art.. 50 [60] TWE usługi są to

świadczenia wykonywane:

1.

Z reguły odpłatnie – usługą nie są

świadczenia, które nie zmierzają do

osiągnięcia korzyści majątkowej

2.

Przez czas określony – działalność o

czasowym charakterze przy uwzględnieniu

okresu, częstotliwości, regularnego

powtarzania i ciągłości, możliwość

posiadania biura, gabinetu, kancelarii

3.

Pod warunkiem przekraczania granic

państwowych

Aktywna swoboda przepływu usług



Usługodawca (w przypadku osób
fizycznych musi posiadać
obywatelstwo Unii, a w przypadku
przedsiębiorstw ich siedziba powinna
znajdować się na terenie jednego z
państw członkowskich) udaje się do
usługobiorcy do innego państwa
członkowskiego.

Pasywna swoboda przepływu usług



Pasywna swoboda przepływu
usług - Usługobiorca udaje
się do usługodawcy do
innego państwa

Swoboda przepływu produktu
usługi



Swoboda przepływu produktu usługi –
granicę przekracza sama usługa,
natomiast usługodawca i jego klient
pozostają w swoich państwach, np..
Audycje radiowe i telewizyjne.

POJĘCIE USŁUGI

Działalność służąca zaspokajaniu

potrzeb ludzkich, prace

rzemieślnicze, przewóz towarów, ich

ochrona przed zepsuciem, leczenie,

odtwórcza działalność artystyczna

(Słownik Języka Polskiego PWN)

POJĘCIE USŁUGI w TWE

Usługami w rozumieniu niniejszego

Traktatu są świadczenia wykonywane

zwykle za wynagrodzeniem w

zakresie, w jakim nie są objęte

postanowieniami o swobodnym

przepływie towarów, kapitału i osób

(art. 50 TWE).

POJĘCIE USŁUGI w TWE II



Usługi obejmują zwłaszcza:



a) działalność o charakterze
przemysłowym,



b) działalność o charakterze handlowym,



c) działalność rzemieślniczą,



d) wykonywanie wolnych zawodów.

(art. 50 TWE cd.)

Zasada równego traktowania



Art.50 ust. 3 TWE

Osoba świadcząca usługi może w celu ich

wykonywania, czasowo działać na terytorium państwa,

dla którego usługi te są przeznaczone, na takich

samych warunkach, jakie to państwo stosuje wobec

swych obywateli.

Państwo przyjmujące nie może wymagać od

przedsiębiorstwa z innego państwa członkowskiego

świadczącego na jego terytorium usługi, określonych

warunków rekrutacji pracowników wyłącznie z danego

kraju, lub żądać uzyskania pozwolenia na pracę dla

pracowników z kraju ojczystego

ZAKAZ DYSKRYMINACJI

Ograniczenia w swobodnym świadczeniu

usług wewnątrz Wspólnoty są

zakazane w odniesieniu do obywateli

Państw Członkowskich mających swe

przedsiębiorstwo w państwie

Wspólnoty innym niż Państwo

odbiorcy świadczenia

ODNIESIENIA DO PAŃSTW
TRZECICH

Rada, stanowiąc większością

kwalifikowaną na wniosek Komisji,

może rozszerzyć korzyści wynikające

z postanowień niniejszego rozdziału

na obywateli państwa trzeciego

świadczących usługi i mających swe

przedsiębiorstwa wewnątrz Wspólnoty

ZASADA TRAKTOWANIA
NARODOWEGO

Z zastrzeżeniem postanowień rozdziału

dotyczącego prawa

przedsiębiorczości, świadczący usługę

może, w celu spełnienia świadczenia,

wykonywać przejściowo działalność w

państwie świadczenia na tych samych

warunkach, jakie państwo to nakłada

na własnych obywateli. (art. 50 TWE

zd. 3)

WYŁĄCZENIA (art. 51 TWE)



Swobodę przepływu usług w dziedzinie
transportu regulują postanowienia tytułu
dotyczącego transportu.



Liberalizacja usług bankowych i
ubezpieczeniowych związanych z
przepływem kapitału jest realizowana w
zgodzie z liberalizacją przepływu kapitału.

METODY LIBERALIZACJI

(art. 52

TWE)



W celu zapewnienia liberalizacji
określonej usługi Rada uchwala
dyrektywy stanowiąc większością
kwalifikowaną na wniosek Komisji i po
konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-
Społecznym oraz z Parlamentem
Europejskim

METODY LIBERALIZACJI

(art. 52

TWE cd.)

W odniesieniu do dyrektyw określonych

w ustępie 1 w zasadzie należy dawać

pierwszeństwo usługom, które

bezpośrednio wpływają na koszty

produkcji lub których liberalizacja

przyczynia się do ułatwienia handlu

towarami.

DEKLARACJA POLITYCZNA

(art.

53 TWE)

Państwa Członkowskie deklarują gotowość

zliberalizowania usług w zakresie

wykraczającym poza zobowiązanie

wynikające z dyrektyw uchwalonych na

podstawie artykułu 52 ustęp 1, jeśli ich

ogólna sytuacja gospodarcza i sytuacja w

danym sektorze na to pozwalają.

W tym celu Komisja kieruje zalecenia do

zainteresowanych Państw

Członkowskich.

ZASADA POSTĘPOWANIA

(art. 54

TWE)

Dopóki ograniczenia w swobodnym

świadczeniu usług nie zostaną

zniesione, każde z Państw

Członkowskich stosuje je do

wszystkich świadczących usługi, o

których mowa w artykule 49 pierwszy

akapit, bez względu na przynależność

państwową lub miejsce zamieszkania.

Ograniczenia swobody świadczenia
usług



Swobodny przepływ usług może być

ograniczony wyłącznie regulacjami, które

stawiają sobie za cel:



1)ochronę interesu ogólnego



2) przestrzegają zasady proporcjonalności



3) uwzględniają kontrole nad usługodawcą w

kraju jego pochodzenia



4) nie mogą być stosowane w sposób

dyskryminacyjny

Swoboda przepływu

kapitału - analiza

Pojęcie kapitału

Kapitał ekonomicznie stanowi kategorię

dóbr nie podlegających zużyciu w

trakcie cyklu produkcyjnego



rzeczowy,



ludzki,



finansowy.

... i jego wymiar prawny

Przepływ kapitału wiąże się z transferem

wartości nominowanej w pieniądzu,

jako jej abstrakcyjnym mierniku.

Może mieć charakter transferu

jednostek pieniężnych lub

zobowiązania do zapłaty takiej

wartości. Obejmuje wszelkie miary

wartości, dotyczy więc zarówno

waluty, jak i dewiz.

Regulacje TEWG 1957



Państwa członkowskie stopniowo
miały znosić ograniczenia w
swobodzie przepływu kapitału.



Uwolnienie przepływu kapitału
przewidziano w zakresie koniecznym
dla funkcjonowania wspólnego rynku.

Regulacje TEWG 1957 II



Rada na podstawie art. 69 była

zobowiązana do przyjmowania

dyrektyw w których precyzowano by

niezbędny stopień liberalizacji.



Przepisy te nie miały charakteru

bezpośrednio obowiązującego, dla ich

realizacji konieczne było wydawania e

przepisów szczególnych.

Wymiary swobody



Pierwszy – płatności był związany z
zapewnieniem funkcjonowania
pozostałych swobód.



Samoistny przepływ kapitału
regulowany miał być przepisami
szczególnymi i nie miała charakteru
bezpośredniego.

Kryterium rozróżniania

Przepływ kapitałowy dokonywany jest

bez transgranicznego świadczenia

wzajemnego,

Przepływ typu płatniczego dokonywany

jest w następstwie i w zamian za

świadczenie, obejmowane przez jedną

z pozostałych, wykonywanych

transgranicznie swobód.

Regulacje szczególne

Dyrektywa 60/921 –pojęcia transferu

kapitału i zobowiązanie liberalizacyjne.

Państwa członkowskie zobowiązano do liberalizacji

transferów znajdujących się na liście A i B. Lista C

objęła formy transferu kapitału do liberalizacji których

zobowiązano państwa o ile tylko nie stanowi to

przeszkody w prowadzeniu ich polityki gospodarczej.

Lista D obejmowała formy przepływu, które nie
musiały być liberalizowane.



Lista A inwestycje bezpośrednie, związane z

zakładaniem i rozwojem przedsiębiorstw,

oddziałów, transfer kapitału w celu nabycia

nieruchomości oraz w celach osobistych.



Lista B przepływ papierów wartościowych

będących przedmiotem obrotu giełdowego.



Lista C przepływ papierów wartościowych

nie znajdujących się w obrocie giełdowym,

średnio i długookresowe pożyczki.



Lista D przelewy pomiędzy rachunkami

bankowymi, przewóz oraz wywózu gotówki.

Regulacje szczególne II



Dyrektywa 63/21 – liberalizacja
przepływów dewizowych.



1964 - projekt trzeciej dyrektywy dot.
liberalizacji pozycji z listy C.



1971 - projekt utworzenia UGW z całkowitą
swobodą przepływu kapitału.



Obydwa projekty nie zostały zrealizowane
ze względu na kryzys naftowy.

Regulacje szczególne - lata 80

Jednolity Akt Europejski, wiążąco ustalał cel

zakończenia procesu konstrukcji jednolitego

rynku, poprzez wskazanie ram czasowych

osiągnięcia swobody przepływu kapitału.

Dyrektywa 88/361, dotycząca realizacji nie

obowiązującego już Art. 67 Traktatu

zastąpiła dyrektywy 60/921 i 63/21

Dyrektywa 88/361



Od dnia upływu okresu przejściowego
państwa członkowskie były
obowiązane znieść wszelkie
ograniczenia w przepływie kapitału
między stałymi mieszkańcami państw
członkowskich. W ramach załącznika
wymieniono szczególne formy
transferów jakie podlegają liberalizacji

inwestycje bezpośrednie,

obrót nieruchomościami,

obrót papierami wartościowymi w ramach rynku

kapitałowego,

obrót świadectwami udziałowych funduszy inwestycyjnych,

transakcje z wykorzystaniem instrumentów finansowych,

operacje z wykorzystaniem bankowych rachunków

bieżących i transakcje terminowe z instytucjami

finansowymi,

kredyty połączone z transakcjami handlowymi lub

usługami, których stroną jest obywatel UE,

inne pożyczki i kredyty,

poręczenia, gwarancje i prawa zastawu,

płatności transferowe wynikające z wypełniania kontraktów

ubezpieczeniowych,

przepływy kapitału o charakterze osobistym,

wwóz i wywóz wartości majątkowych (na terenie UE),

pozostały przepływ kapitału.

Wraz z upływem okresu przejściowego

tej dyrektywy tj. dniem 1 lipca 1990 r.

ustanowiona została we wspólnocie

rzeczywista swoboda przepływu

kapitału

Znaczenie orzecznictwa Trybunału

Sprawiedliwości

Dyrektywa 88/361 II - wyjątek



Art. 3 umożliwia stosowanie środków
ochronnych w przypadku wystąpienia
krótkotrwałych przepływów kapitału o
wyjątkowej skali, które wywołują silne
napięcia na rynkach dewizowych i
znacznie utrudniają realizację polityki
monetarnej i dewizowej jednego z
państw członkowskich.

Orzecznictwo TS



Sprawa 203/80 Casati



Sprawa 286/82 i 26/83 Luisi i
Carbone



Sprawa 305/87 Komisja przeciwko
Grecji

Sprawa 286/82 i 26/83 Luisi i Carbone



Swoboda świadczenia usług oznacza

swobodę odbiorców usług do korzystania z

nich na terytorium innego państwa

członkowskiego bez jakichkolwiek

ograniczeń również w zakresie świadczenia

płatności. Turyści, osoby studyjne lub w

podróży służbowej powinni być traktowani

jako odbiorcy usług. Materialny transfer

banknotów nie może być traktowany jako

przepływ kapitałów jeżeli związany jest z

obowiązkiem płatniczym wynikającym z

transakcji w sferze wymiany towarów lub

usług

TRANSFER KAPITAŁU I

W celu zapłaty za towary, usługi lub w

celu korzystania z praw do

prowadzenia działalności

gospodarczej, bądź też w

bezpośrednim związku z innymi

swobodami podstawowymi

Dodatek do innych swobód

podstawowych

TRANSFER KAPITAŁU II

z i do państw trzecich

Rzeczywisty przepływ kapitału pomiędzy

państwami Wspólnoty a państwami

trzecimi.

WSPÓLNOTA – PAŃSTWA TRZECIE



Art. 56 TWE nie rozróżnia transferu

kapitału na rynku wewnętrznym od

transferu do państw trzecich.



Dyrektywa 88/361 (art. 7), nakłada na

państwa

członkowskie

obowiązek

dokładania starań w celu osiągnięcia

tego samego stanu liberalizacji, jak

przy transakcjach z mieszkańcami

innych państw członkowskich.

Zakazane jest wprowadzanie ograniczeń

przepływu kapitału i płatności miedzy

państwami trzecimi i wspólnotowymi jak

również między państwami wspólnotowymi.

Art. 57 TWE umożliwia utrzymanie ograniczeń

przepływu kapitału w zakresie

bezpośrednich inwestycji zagranicznych,

inwestycji w nieruchomości, prowadzeniem

działalności gospodarczej, świadczeniem

usług finansowych albo dopuszczeniem

papierów wartościowych na rynki

kapitałowe

felix, qui potuit rerum

cognoscere causas.

szczęśliwy, kto zdołał poznać przyczyny

wszechrzeczy.

Wergiliusz.