M

a

x

 1

0

 

m

1%

Max 10 m

2%

15 m

1,5

%

 

 

PRZEGRODA WENTYLACYJNA

 

 

Strefy zabezpieczające

 

 

Zapory przeciwwybuchowe

 

 

metanomierz 1%

metanomierz 2%

 

 

Wyrobisko z wentylacją 

odrębną drążone kombajnem 

chodnikowym

metanomierz 2%

metanomierz 1%

 

 

Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego

• Pył węglowy są to ziarna węgla przechodzące przez sito o oczku 

1x1 mm

• Pył kopalniany jt pył powstały podczas robót górniczych wraz z 

dodatkiem substancji zabezpieczających

• Pokład węgla zagrożony wybuchem pyłu węglowego- jt. pokład 

w którym stwierdzono zawartość części lotnych w węglu 

większa lub równą niż 10% w bezwodnej i bezpopiołowej 

substancji węglowej.

• Pokład niezagrożony tj. pokład nie spełniający ww. zasady
• Pył węglowy bezpieczny – jt. pył pochodzący z pokładu 

niezagrożonego wybuchem pyłu węglowego

• Pył węglowy niebezpieczny – jt pył węglowy pochodzący z 

pokładu zagrożonego wybuchem pyłu węglowego

• Warunki powstania wybuchu pyłu węglowego
• Aby nastąpił wybuch pyłu węglowego niebezpieczny pył 

węglowy musi być wzbity w obłok o stężeniu 50 do 1000 g/m

3

 

oraz temperatura powyżej 600

0

C oraz odpowiednia ilość tlenu

 

 

Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego

Pył kopalniany zabezpieczony jt. pył kopalniany 

zawierający:

 Co najmniej 70% części niepalnych stałych w 

polach niemetanowych

 Co najmniej 80% części niepalnych stałych w 

polach metanowych

 Wodę przemijającą uniemożliwiającą 

przenoszenie wybuchu pyłu węglowego i 
całkowicie pozbawiającą ten pył lotności.

Pył kopalniany niezabezpieczony jt. pył, który nie 

spełnia ww. wymagań

 

 

Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego

Wyrobisko niezagrożone wybuchem pyłu 

węglowego jt. wyrobisko w którym:

• Nie występuje niebezpieczny pył węglowy,lub
• Pył kopalniany zawiera co najmniej 90% części 

niepalnych stałych pochodzenia naturalnego, ilość 

niebezpiecznego pyłu węglowego jest mniejsza niż 

10 g/m

3

 wyrobiska, a intensywność osiadania pyłu 

jest mniejsza niż 0.15 g/m

2

 ma dobę, lub

• Pył kopalniany zawiera co najmniej 50% wody 

przemijającej pochodzenia naturalnego, a 

wyrobiska sąsiednie są niezagrożonego wpw lub są 

w klasie A zwpw,

 

 

Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego

Miejsca możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego są w 

szczególności:

• Miejsca wykonywania robót strzałowych w wyrobiskach zagrożonych 

wybuchem pyłu węglowego

• Miejsca urabiania węgla,
• Miejsca stwierdzonych nagromadzeń metanu w ilości co najmniej 1.5%,
• Miejsca nagromadzenia pyłu węglowego niebezpiecznego w ilości co 

najmniej 500 g/m

3

 wyrobiska w pyle kopalnianym niezabezpieczonym 

na długości większej niż 30 m, w  wyrobisku, gdzie eksploatowane są 
maszyny elektryczne,

• Pola pożarowe,
• Zbiorniki węgla,
• Składy materiałów wybuchowych,
• Strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami w pokładach II, III i IV kat. 

Zagrożenia metanowego,

• Wyrobiska o nachyleniu powyżej 10

0

 z transportem linowym, kołowym 

lub kolejkami, w których zainstalowane są kable lub przewody 
elektryczne,

 

 

Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego

Ustala się dwie klasy zagrożenia wybuchem pyłu węglowego
• Pokładów węgla
• Wyrobisk
Do klasy A zagrożenia wpw zalicza się pokłady wraz z wyrobiskami w 

tych pokładach w których występuje pył węglowy zabezpieczony w 

sposób naturalny, lub nie ma odcinków z pyłem kopalnianym 

niezabezpieczonym w sposób naturalny, dłuższych niż 30 m, przy 

czym odległość między tymi odcinkami nie może być mniejsza niż 

100 m

Do klasy B zagrożenia wpw zalicza się pokłady węgla wraz z 

wyrobiskami które nie spełniają ww. wymagań

 

 

Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego

• W wyrobiskach zaliczonych do klasy A lub B zagrożenia wpw 

utrzymuje się strefy zabezpieczające przed przeniesieniem wybuchu.

• W strefach zabezpieczających zmywa się wodą lub opyla pyłem 

kamiennym wyrobiska na całym obwodzie łącznie z obudową na 
długości co najmniej 200 m od miejsc możliwego zapoczątkowania 
wybuchu pyłu węglowego.

• Pył kopalniany usuwa się z maszyn i urządzeń znajdujących się w 

wyrobiskach w strefie zabezpieczającej.

• W polach metanowych dodatkowo utrzymuje się strefy 

zabezpieczające na całej długości wyrobiska przewietrzanego 
lutniociągiem

,

Zawartość części niepalnych stałych w pyle kopalnianym w strefie 

zabezpieczającej powinna wynosić co najmniej:

• 70% w polach niemetanowych
• 80% w polach metanowych

 

 

Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego

• Główne zapory przeciwwybuchowe buduje się na wlocie i 

wylocie z rejonu wentylacyjnego.

• Pomocnicze zapory pwybuch. buduje się wewnątrz rejonów 

wentyl. w odległości 60 m do 200 m od miejsc możliwego 
zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego

Ilość wody lub pyłu kamiennego na zaporze  w przeliczeniu na 

1 m

2

 przekroju wyrobiska w świetle obudowy powinna 

wynosić co najmniej 

• 200 dm3 wody lub 200 kg pyłu w polach niemetanowych
• 400 dm3 wody lub 400 kg pyłu w polach metanowych

 

 

Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego

Zapory przeciwwybuchowe pyłowe dzielą się na:
• Zwykłe – długość półki > 65% max szerokości wyrobiska
• Boczna – długość półki od 50-65% max szr. Wyrobiska
• O skróconej długości półek – długość półki od 40-50% max szer. 

Wyrobiska 

• Rozstawna gdy odległość półek jest tak dobrana aby ilość pyłu 

kamiennego wynosiła 1 kg/m

3 

wyrobiska

Odległość między półkami zapory powinna wynosić 2m – 3m, a w 

wyjątkowych wypadkach zmniejszona do 1 m. Na półkach o 
długości deseczek 0.35 cm umieszcza się nie mniej niż 25kg pyłu 
kamiennego na 1mb półki (wysokość stożka nasypowego 10 cm), a 
przy długości deseczek 0.5 m nie mniej 45 kg na 1mb półki 
(wysokość stożka zasypowego min. 13 cm)

 

 

Zagrożenie wyrzutem gazów i skał

Zagrożenie wyrzutami gazów i skał jt. naturalna skłonność do 

występowania zjawisk gazogeodynamicznych w postaci wyrzutu 
gazów i skał lub nagłego wyrzutu gazów z górotworu do wyrobiska.

Objawy wskazujące na zwiększenie zagrożenia wyrzutami gazów i 

skał:

• Zwiększenie ilości zwiercin, wydmuchy  zwiercin i gazów, 

zakleszczanie lub wypychanie wiertła w czasie wiercenia, 
odpryskiwanie węgla z ociosów, trzaski w głębi calizny,

• Zwiększone wydzielanie gazów po robotach strzałowych,
• Zwiększenie ilości urobku i jego rozrzucenie na większą odległość 

od przodka przy tej samej technologii wykonywania robót 
strzałowych,

• Zmniejszenie zwięzłości i zmiany struktury węgla w czasie 

prowadzenia wyrobiska

 

 

Zagrożenie wyrzutem gazów i skał

Ustala się dwie kategorie zagrożenia wyrzutami metanu i 

skal

•Skłonne do występowania wyrzutów

•Zagrożone wyrzutami metanu i skał
Do kategorii skłonnych zalicza się pokłady, w których:

•Metanonośność powyżej 8m3/Mg i zwięzłość Rc węgla 

<0.3

•Metanonośność jest większa od 8m3/Mg, Rc>0.3 ale 

intensywność desorpcji metanu jest większa od 1.2MPa
Do kategorii zagrożonych zalicza się pokłady w których

•Wystąpił wyrzut metanu i skał,

•Wystąpił nagły wypływ metanu,

• poklady skłonne do występowania wyrzutów metanu 

iskał gdy desorbcja jest powyżej 1.2 MPa i wystąpiły inne 

objawy zwiększające zagrożenie,

•Stwierdzono występowanie innych objawów 

wskazujących na wzrost zagrożenia, 
Wybór profilaktyki przeciwwyrzutowej dla danego 

wyrobiska ustala zespół kopalniany wyznaczony przez 

KRZG

 

 

Zagrożenie wyrzutem gazów i skał

Ustala się dwie kategorie zagrożenia wyrzutami gazów i skał
Do pierwszej kat. Zagrożenia wyrzutami gazów i skał zalicz się pokłady lub ich 

części w których nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał

Do drugiej kategorii zalicza się: 

• Pokłady w których wystąpiły wyrzuty gazów i skał

• Pokłady w których nie wystąpiły wyrzuty gazów i skal ale istnieją objawy 

uzasadniające to zaliczenie

• Ustala się dwa stopnie zagrożenia wyrobisk wyrzutami gazów i skal:

• Do pierwszego stopnia zalicza się wyrobiska zaliczone do pierwszej kat. 

Zagrożenia wyrzutami gazów i skał

• Do drugiego stopnia 

• Wyrobiska prowadzone w częściach pokładu zaliczonych do II kat. 

Zagrożenia wyrzutami gazów i skał

• Wyrobiska drążone w pokładach zaliczonych do I kat. Zagrożenia 

wyrzutami gazów iskał jażeli wystepują w nich zwiekszajace zagrożenie :

• Wpływ krawędzi eksploatacyjnych

• Zaburzenia geologiczne

• Otwierania wyrobiskiem kamiennym pokladów wegla zagrożonych 

wyrzutami

 

 

Zagrożenie tąpaniami

Zagrożenie tąpaniami jt. możliwość wystąpienia tąpnięcia w rezultacie 

niekorzystnych warunków górniczo-geologicznych w wyrobisku lub 
w jego otoczeniu

Tąpniecie jt. zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem 

górotworu, w wyniku

 

którego wyrobisko uległo gwałtownemu 

zniszczeniu, w następstwie czego nastąpiła całkowita lub częściowa 
utrata jego funkcjonalności lub bezpieczeństwa jego użytkowania,

Wstrząs górotworu jt wyładowanie energii nagromadzonej w 

górotworze objawiające się drganiem górotworu i zjawiskami 
akustycznymi nie powodujące zniszczenia wyrobisk

Skłonność górotworu do tąpań jt. zdolność do kumulowania energii w 

górotworze  i nagłego jej wyzwolenia w momencie zmiany lub 
zniszczenia ich struktury.

 

 

Zagrożenie tąpaniami

Ustala się trzy stopnie zagrożenia tąpaniami

 Do pierwszego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokłady lub ich 

części zalegające w

górotworze skłonnym do tąpań, w których:

1) dokonano odprężenia:
a) przez wybranie pokładu odprężającego z zawałem stropu w odległości nie 

większej niż 50m pod pokładem odprężanym lub 20 m nad tym 

pokładem,

b) przez wybranie pokładu odprężającego z podsadzką hydrauliczną w 

odległości nie większej niż 30 m pod pokładem odprężanym lub 15 m nad 

tym pokładem,

c) w przypadku grubego pokładu — przez czyste wybranie warstwy tego 

pokładu,

d) nie zachowując parametrów określonych w lit. a)—c), ale wyniki badań i 

opinia rzeczoznawcy uzasadniają takie zaliczenie w związku z 

występującymi warunkami geologiczno-górniczymi oraz własnościami 

geomechanicznymi pokładu i skał otaczających — a po odprężeniu 

tąpnięcia nie występują,

2) nie dokonano odprężenia, ale wyniki badań i opinia rzeczoznawcy 

uzasadniają takie zaliczenie

 

 

 Do drugiego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokłady lub 

ich części zalegające w górotworze skłonnym do tąpań, w 
których nie dokonano odprężenia przez wybranie pokładu 
sąsiedniego, ale wyniki badań i opinia rzeczoznawcy 
uzasadniają takie zaliczenie w związku z występującymi 
warunkami geologiczno-górniczymi oraz własnościami 
geomechanicznymi pokładu i skał otaczających.

 
Do trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokłady lub 

ich części zalegające w górotworze skłonnym do tąpań, w 
których nie dokonano odprężenia przez wybranie pokładu 
sąsiedniego lub wystąpiło tąpnięcie, pomimo dokonanego 
wcześniej odprężenia.

 

 

Stan zagrożenia tąpaniami ocenia się następującymi 

metodami:
rozeznania górniczego
sejsmologii górniczej
sejsmoakustyki
sondażowych wierceń małośrednicowych

 

 

Zagrożenie tąpaniami

Zagrożenie tąpaniami ogranicza się przez:
• Właściwe projektowanie robót górniczych
• Nawadnianie calizny węglowej
• Wykonywanie wierceń odprężających
• Strzelanie wstrząsowe
• Strzelanie wstrząsowo-urabiające
• Strzelanie torpedujące
• Ukierunkowane szczelinowanie techniką strzelniczą
• Stosowanie innych metod

 

 

Zagrożenie wodne

zagrożenie wodne — jest to możliwość wdarcia lub niekontrolowanego 

dopływu wody, solanki, ługów albo wody z luźnym materiałem do 

wyrobisk, stwarzając niebezpieczeństwo dla ruchu zakładu górniczego 

lub jego pracowników,

Do pierwszego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się złoża lub ich 

części, jeżeli:

• zbiorniki i cieki wodne na powierzchni są izolowane warstwą skał 

nieprzepuszczalnych od części górotworu, w obrębie której wykonano 

lub planuje się wykonanie wyrobisk, lub

• poziomy wodonośne są izolowane od istniejących oraz 

projektowanych wyrobisk warstwą skał o wystarczającej 

miąższości i ciągłości lub z poziomów wodonośnych 

odprowadzono zasoby statyczne wód, a dopływ z zasobów 

dynamicznych ma stałe natężenie umożliwiające bieżące 

odwadnianie wyrobisk lub

• zbiorniki wodne w nieczynnych wyrobiskach są izolowane od 

istniejących oraz projektowanych wyrobisk warstwą skał o 

wystarczającej miąższości i ciągłości lub zostały odwodnione

 

 

Zagrożenie wodne

• Do drugiego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się złoża lub ich 

części, jeżeli:

• zbiorniki i cieki wodne na powierzchni oraz podziemne zbiorniki 

wodne mogą w sposób pośredni, w szczególności przez infiltrację 
lub przeciekanie, spowodować zawodnienie wyrobisk lub

• w stropie lub spągu złoża albo części górotworu, w której są 

wykonane lub przewidziane do drążenia wyrobiska, istnieje 
poziom wodonośny typu porowego, nieoddzielony 
wystarczającą pod względem miąższości i ciągłą warstwą 
izolującą od złoża albo wyrobisk, lub

• występują uskoki wodonośne rozpoznane pod względem 

zawodnienia i lokalizacji, lub

• występują otwory wiertnicze niezlikwidowane prawidłowo albo nie 

ma danych o sposobie ich likwidacji, jeżeli otwory te stwarzają 
możliwość przepływu wód z powierzchniowych lub 
podziemnychzbiorników wodnych oraz poziomów wodonośnych.

 

 

Zagrożenie wodne

Do trzeciego stopnia zagrożenia wodnego zalicza się złoża lub 

ich części, jeżeli:

1) zbiorniki lub cieki wodne na powierzchni stwarzają możliwość 

bezpośredniego wdarcia się wody do wyrobisk lub

2) w stropie lub spągu złoża albo części górotworu, w której są 

wykonywane lub przewidywane do drążenia wyrobiska, 

istnieje poziom wodonośny typu szczelinowego lub 

szczelinowokawernistego, nieoddzielony wystarczającą pod 

względem miąższości i ciągłą warstwą izolującą od złoża albo 

wyrobisk, lub

3) w części górotworu, w której wykonano lub planuje się 

wykonanie wyrobisk, albo w ich bezpośrednim sąsiedztwie 

występują zbiorniki wodne zawierające wodę pod ciśnieniem 

w stosunku do spągu tych wyrobisk, lub

4) występują uskoki wodonośne o niedostatecznie rozpoznanym 

zawodnieniu bądź lokalizacji, lub

5) istnieje możliwość wdarcia się wody lub wody z luźnym 

materiałem z innych źródeł niż określone w pkt 1—4.

 

 

Zagrożenie wodne

Profilaktyka stosowana z zagrożeniu wodnym
• Zakład górniczy dwa razy w roku wykonuje pomiary dopływu wód 

do wyrobisk i w zależności od przewidywanego dopływu wód 

buduje odpowiedni system odwadniania zabezpieczający 

wyrobiska przed zatopieniem

• W II stopniu zagrożenia wodnego stanowiska określone przez 

KRZG wyposaża się sygnalizację alarmową oraz wyznacza dla nich 

drogi ucieczkowe

• W III stopniu zagrożenia wodnego w miejscu stałych stanowisk 

pracy instaluje się sygnalizacje alarmową, wyznacza się drogi 

ucieczkowe oraz opracowuje się plan akcji ratowniczej wraz z 

instalacją sygnalizacji alarmowej

 

 

 

Zagrożenie pyłami szkodliwymi dla zdrowia

• Zagrożenie działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia — rozumie 

się przez to występowanie na stanowiskach pracy pyłu 

wdychanego lub respirabilnego o stężeniu przekraczającym 

najwyższe dopuszczalne wartości.

• pył respirabilny — jest to zbiór cząstek przechodzących przez 

selektor wstępny o charakterystyce przepuszczalności według 

wymiarów cząstek opisanej logarytmiczno-normalną funkcją 

prawdopodobieństwa ze średnią wartością średnicy 

aerodynamicznej 3,5 ± 0,3 mikronów i z geometrycznym 

odchyleniem standardowym 1,5 ± 0,1,

• pył wdychany — jest to udział masowy wszystkich cząstek 

zawieszonych, wdychanych lub wziewanych przez nos i usta,

 

 

Zagrożenie pyłami szkodliwymi dla zdrowia

 

Ustala się trzy kategorie zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych 

dla zdrowia w podziemnych zakładach górniczych.

• Do kategorii A zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza 

się stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie występują stężenia 

pyłu o wartościach wymagających stosowania sprzętu filtrującego 

ochrony układu oddechowego 1 klasy ochronnej, ustalonej według 

Polskiej Normy.

• Do kategorii B zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza 

się stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie występują stężenia 

pyłu o wartościach wymagających stosowania sprzętu filtrującego 

ochrony układu oddechowego 2 lub 3 klasy ochronnej, ustalonej 

według Polskiej Normy.

•  Do kategorii C zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia zalicza 

się stanowiska pracy w wyrobiskach, gdzie stosowany filtrujący 

sprzęt ochrony układu oddechowego 1, 2 lub 3 klasy ochronnej, 

ustalonej według Polskiej Normy, nie zapewnia skutecznej ochrony 

pracowników.

 

 

Zagrożenie pyłami szkodliwymi dla zdrowia

Pracowników wyposaża się w filtrujące środki ochrony indywidualnej 

układu oddechowego dostosowane do stężenia pyłu na stanowisku 
pracy:

• Dla stężenia do 4 x NDS stosuje się sprzęt filtrujący klasy 1,
• Dla stężenia do 10 x NDS stosuje się sprzęt filtrujący klasy 2
• Dla stężenia do 20 x NDS stosuje się sprzęt filtrujący klasy 3

• NDS – jest to najwyższe dopuszczalne stężenia czynnika 

szkodliwego, które działając na człowieka przez 8 godzin dziennie 
przez całe jego życie zawodowe nie spowoduje jego choroby ani 
jego przyszłych pokoleń

 

 

Zagrożenie radiacyjne

Przez zagrożenie radiacyjne naturalnymi substancjami 

promieniotwórczymi rozumie się narażenie pracownika na 

• Wchłoniecie do organizmu krótkożyciowych produktów rozpadu 

radonu lub izotopów radu

• Narażenia zewnętrznego na promieniowanie gamma emitowane 

przez osady dołowe i skały górotworu

Ustala się dwie klasy wyrobisk zagrożonych radiacyjnie
• Wyrobiska klasy A, w których środowisko pracy stwarza 

potencjalne narażenie otrzymania przez pracownika rocznej dawki 

skutecznej przekraczającej 6 mSv

• Wyrobiska klasy B, w których środowisko pracy stwarza 

potencjalne narażenie otrzymania przez pracownika rocznej dawki 

skutecznej większej niż 1 mSv, lecz nie przekraczającej  6 mSv