Kobiety i mężczyźni: różnice

w obrazie

uzależnienia od

alkoholu

Ziółkowski Marcin

Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego, UMK CM
Kierownik: dr hab. n. med. M. Ziółkowski,

Badania u kobiet na początku

lat 80-tych ubiegłego wieku

Wilsnick i wsp., 1984

• Grupa 937 kobiet – reprezentatywna

dla populacji generalnej USA

• Nie stwierdzono zwiększenia

konsumpcji alkoholu przez kobiety

• Kobiety pijące większe ilości alkoholu

w porównaniu z mniej pijącymi: 21-34

lat, samotne, więcej schorzeń

położniczo-ginekologicznych

• Spośród kobiet więcej pijących w roku

przed przeprowadzeniem badania:

45% prowadziło samochód po

pijanemu, u 34% „urwał się film”

Współczesne trendy

• W latach 80-tych, w USA proporcję mężczyzn uzależnionych

od alkoholu do kobiet uzależnionych od alkoholu oceniano

na 5:1,

• W latach 90-tych na 2,5:1,

• W grupie wiekowej osób młodszych proporcja kobiet

i mężczyzn, u których występują problemy

alkoholowe szacowana jest na 1:1

• Jako przyczyny tak wysokiego wzrostu wymienia się oprócz

faktycznego zwiększenia konsumpcji alkoholu przez kobiety

również poprawę metodologii badań epidemiologicznych

oraz większą otwartość osób badanych do przyznawania się

w badaniach do nadużywania alkoholu niż było to w

minionych czasach.

• Ryzyko powstania problemów związanych z nadużywaniem

od alkoholu jest znamiennie wyższe u osób urodzonych po

1951 roku niż u osób urodzonych przed 1951 rokiem, wzrost

ten jest znacznie bardziej wyraźny u kobiet (odpowiednio z

6% do 11%) niż u mężczyzn (odpowiednio z 33% do 44%)

Powody sięgania po alkohol

• Badania nad powodami, sięgania po alkohol

wykazały, ze mężczyźni w porównaniu z

kobietami częściej piją duże ilości alkoholu w

razie odczuwania pozytywnych emocji,

zwłaszcza w sytuacjach społecznych

• W badaniach prowadzonych u osób leczonych

ambulatoryjnie odwykowo stwierdzono, że u

mężczyzn w porównaniu z kobietami

sytuacjami wyższego ryzyka picia alkoholu

były sytuacje związane z odczuwaniem:

przyjemnych emocji, występowaniem pokusy

picia, presją społeczną do picia oraz

spędzanie przyjemnego czasu z innymi

Płeć, osobowość, alkoholizm

• W myśl 5-wymiarowego modelu struktury

osobowości wykazano, że kobiety uzależnione

mają wyższy poziom neurotyzmu niż uzależnieni

mężczyźni.

• U 28,6% osób nadużywających alkohol

występuje, jakiś rodzaj zaburzeń osobowości.

Kobietom w porównaniu z mężczyznami

uzależnieniu częściej towarzyszą zaburzenia

osobowości o charakterze zaburzeń obsesyjno-

kompulsywnych, histrionicznych, schizoidalnych

i antyspołecznych, zaś u mężczyzn częściej niż u

kobiet uzależnieniu towarzyszyły zaburzenia

osobowości o charakterze osobowości zależnej.

• Wpływ intoksykacji alkoholowej na poziom

agresji u nie uzależnionych kobiet i

mężczyzn jest podobny

Uzależnienie od alkoholu a

zaburzenia stresu pourazowego

• Wyniki badań wskazują, że kobiety uzależnione

od alkoholu w porównaniu z mężczyznami

uzależnionymi od alkoholu mają 2 razy wyższe ryzyko

wystąpienia w ciągu życia zaburzeń stresowych

pourazowych (odpowiednio 26,2% vs 10,3%).

• W badaniach przeprowadzonych u chorych leczonych

ambulatoryjnie z powodu uzależnienia od alkoholu

i zaburzeń stresu pourazowego stwierdzono,

że mężczyźni w porównaniu z kobietami zgłaszali:

wcześniejszy początek uzależnienia od alkoholu,

większe nasilenie uzależnienia od alkoholu, więcej

problemów prawnych związanych z nadużywaniem

alkoholu, mniejsze nasilenie zaburzeń społecznych

będących skutkiem stresu pourazowego, mniejsze

nasilenie tendencji do unikania myśli i uczuć związanych

z urazem, który wywołał stres, mniejsze nasilenie

zaburzeń lękowych

Odmienności metabolizmu alkoholu

u kobiet i mężczyzn

• Kobiety w porównaniu z mężczyznami po konsumpcji

mniejszych ilości alkoholu uzyskują taki sam jak oni poziom

alkoholemii we krwi

• Kobiety mają zwykle mniejszą proporcję wody do całej masy

ciała niż mężczyźni, tak, więc po spożyciu alkoholu, u kobiet

rozpuszcza się on w mniejszej ilości wody niż u mężczyzn

• Kobiety metabolizują kilkakrotnie mniejsze ilości alkoholu

w błonie śluzowej żołądka niż mężczyźni, co w

konsekwencji powoduje, że więcej alkoholu u kobiet niż u

mężczyzn dostaje się poprzez błonę śluzową żołądka do

krwiobiegu

• Kobiety szybciej niż mężczyźni metabolizują alkohol

w wątrobie, co czyni je bardziej podatne na

uszkodzenie wątroby wywołane nadużywaniem alkoholu

• Badania u zwierząt sugerują, że estrogeny również mogą

usposabiać do większego uszkodzenia wątroby przez

alkohol, tak, więc być może wyższy u kobiet niż u mężczyzn

poziom estrogenów dodatkowo powoduje, że kobiety

bardziej niż mężczyźni narażone są na

uszkodzenie wątroby spowodowane nadużywaniem alkoholu

Przebieg uzależnienia (1)

• uzależnienie rozwija się u kobiet w krótszym czasie niż

u mężczyzn, objawy uzależnienia są relatywnie mniej

wyrażone, częściej współwystępują u nich

do uzależnienia zaburzenia afektywne i lękowe

• Piazza i wsp. (1989) wykazali, że kobiety średnio o 2

lata później niż mężczyźni po raz pierwszy piją alkohol,

nie różnią się od mężczyzn czasem między

pierwszą konsumpcją alkoholu a pierwszym poważnym

upojeniem alkoholowym oraz pierwszym poważnym

upojeniem alkoholowym a pojawieniem się pierwszych

problemów zdrowotnych czy społecznych związanych z

piciem, podejmują natomiast pierwsze leczenie

odwykowe od chwili wystąpienia pierwszych problemów

wywołanych nadużywaniem alkoholowych wcześniej niż

mężczyźni (odpowiednio 10 lat vs 15 lat) – zjawisku

bardziej dynamicznego przebiegu uzależnienia u kobiet

niż u mężczyzn nadano nazwę

„efektu teleskopowego

”.

Przebieg uzależnienia (2)

• Ashley i wsp. (1977) porównali występowanie

schorzeń wywołanych nadużywaniem alkoholu u 135

kobiet i 736 mężczyzn uzależnionych od alkoholu.

• Częstość występowania schorzeń wywołanych

nadużywaniem alkoholu była podobna, mimo tego, że

kobiety nadużywały alkohol krócej niż mężczyźni

(14,1 vs. 20,2 lat).

• Przeciętna długość nadużywania alkoholu przed

wystąpieniem schorzenia była krótsza u kobiet niż

u mężczyzn w przypadku:

stłuszczenia wątroby

(13,6 vs 20,4 lat),

nadciśnienia tętniczego

(12,1

vs. 19,7 lat),

niedożywienia

(15,9 vs 21,4 lat) i

krwawienia z przewodu pokarmowego

(11,4 vs 17,8 lat)

• Kobiety z uzależnieniem od alkoholu w porównaniu

z mężczyznami mają również wyższe ryzyko

powstania polineuropatii alkoholowej

Konsekwencje (1)

• Kobiety maja wyższe ryzyko śmierci

z powodów związanych
z nadużywaniem
alkoholu niż
mężczyźni

• Lindberg i wsp. (1988) stwierdzili,

że u mężczyzn uzależnionych
od alkoholu ryzyko śmierci wzrasta
3 razy, a u kobiet zaś aż 5
razy.

Konsekwencje (2)

• Na podstawie analizy danych 5549

osób, które zmarły na skutek urazu

oceniono wpływ picia alkoholu na

ryzyko doznania śmiertelnego urazu,

stwierdzono, że ryzyko poniesienia

śmierci z powodu utonięcia jest u osób

pijących 3.48 razy wyższe,

zaś upadku 1,82 razy wyższe niż u osób

nie pijących.

• Bycie osobą pijącą zwiększa ryzyko

śmierci w wyniku samobójstwa u kobiet

4,04 razy zaś u mężczyzn 1,45 razy.

Farmakoterapia

• Citalopram

– 44% mężczyzn redukowało

swoje picie, w grupie kobiet redukcja picia

wystąpiła jedynie u 27% z nich

• Naltrekson

w zawiesinie do iniekcji do

mięśniowych - w grupie mężczyzn

stwierdzono zmniejszenie konsumpcji

alkoholu w porównaniu z placebo,

u kobiet takiej różnicy nie stwierdzono

• Flupentixol decoanate

- że osoby leczone

aktywnym lekiem miały wyższy odsetek

nawrotów picia niż osoby otrzymujące

placebo, negatywne wyniki leczenia

dotyczyły głównie mężczyzn, w znacznie

mniejszym zaś stopniu kobiet

Wniosek

• Dotychczasowe wyniki badań sugerują,

że związki między płcią a uzależnieniem
od alkoholu są głębsze niż do niedawna
przypuszczano, występują one zarówno
na poziomie społecznym,
psychologicznym jak i biologicznym
powodując, wystąpienie istotnych różnic
w przebiegu uzależnienia alkoholowego
u kobiet w porównaniu z mężczyznami.