Teza o śmierci klas

Przyczyny



W zaczynają cych się intensywnie rozwijać

krajach zachodnich rozpoczął się liczebny wzrost

kategorii pracowników umysłowych, nazywanych

nową klasą średnią i żyjących na stosunkowo

przyzwoitym poziomie. Równocześnie podniósł

się poziom życia robotników, usytuowanych na

najniższych piętrach hierarchii społecznej.

Poprawa warunków materialno-bytowych i wzrost

poziomu zarobków spowodował osła bienie

widoczności dystansów dzielących klasę

robotniczą od klasy średniej co skutkowało

głosami wskazujące na „zburżuazyjnienie"

kategorii robotniczych.

rewizjonizm



Za prekursora rewizjonizmu uznawany jest

Edward Bernstein, który sformułował prognozę o

postępującym zróżni cowaniu struktury klasowej.



wskazywano w nich na brak zdolności

klasotwórczych klasy średniej, której członkowie

zorientowani są bardziej na indywidualne

strategie, wykazując brak skłonności do

kolektywnego działania. Klasa średnia tylko z

nazwy jest klasą, co oczywiście było argumentem

przemawiającym za rozmywaniem się

tradycyjnych linii podziału.



liczebny wzrost klasy średniej bynajmniej nie

prze kładał się na wzrost zamożności i stopy

życiowej.



Zapowiedź „śmierci klas" powstała w latach

pięćdziesiątych ubiegłego stulecia, a za jej twórcę uzna

wany jest Robert Nisbet - który zarzucił pojęciu klasy

społecznej przestarzałość i brak adekwatności, przestało

ono bowiem identyfikować zwarte zbiorowości

(rozumiane jako podmioty) w sferze eko nomicznej,

politycznej, materialno-bytowej i w dziedzinie kultury.



Uzasadniając tę tezę, Nisbet wyróżnił przyczyny

związane z pluralizacją gospodarki i systemu poli

tycznego oraz wyłonienie się nowych mechanizmów

władzy i nierówności społecz nych, prowadzących do

dekompozycji tradycyjnych solidarności klasowych

Zmiany



W obrębie pracy



W obrębie własności



Pojawienie się nowych lojalności



Pojawienie się nowych wzorów
konsumpcji



Zmiany w zachowaniach wyborczych i
politycznych

Zmiany w obrębie pracy



pojawienie się form zatrudnienia
określanych w literaturze anglosaskiej
mianem non-standard job forms, które
zmodyfikowały rela cje między
pracownikami, właścicielami firm i
kadrą kierowniczą przedsiębiorstw.

Zmiany w obrębie pracy



Głównym celem wprowadzenia
„niestandardowych" rozwiązań miało być ob
niżenie kosztów siły roboczej. Niektóre z nich -
takie jak ruchomy czas pracy, wynajmowanie do
zadań produkcyjnych (budownictwo) i usług
(sekretarki, księgowość i finanse), zatrudnianie na
część etatu, czy wynagradza nie za określoną ilość
wytworzonego produktu (na akord) - stosowano
na mniej szą skalę już wcześniej. Pod koniec wieku
XX zaczęto je wprowadzać masowo, jako środek
walki z powtarzającymi się okresami recesji

Zmiany w obrębie pracy



Wzrastający spadek pewności zatrudnienia
dotyczy również klas średnich, powodując
„odburżuazyjnienie" klasy średniej. Pracow
nicy najemni zatrudniani na części etatu stają
się słabiej przypisani do klas, a ich pozycja
mniej jednoznacznie determinuje zachowania
i orientacje życiowe. Ozna czałoby to
przesuwanie się dużych zbiorowości z
centrum struktury klasowej na peryferia, co
sugeruje jej malejący wpływ na
funkcjonowanie jednostek.

Zmiany w obrębie pracy



nastąpiła zmiana treści ról zawodowych, co interpretuje się

jako wynik po stępu technologicznego, zmian koniunktury i

zapotrzebowania na pewne zawo dy. Powoduje to

przesuwanie się kategorii zawodowych w górę lub w dół.

Jedną z długofalowych konsekwencji zmian w treści

zawodów jest tzw. „dekwalifikacja" roli pracowników

biurowych Polega ono na obniżaniu się poziomu

umiejętności wymaganych do wykonywania danego

zawodu. Ponieważ kategorie te bezpośrednio sąsiadują w

hierarchii społecznej z klasą robotniczą ich przesuwanie się

w dolne partie hierarchii można by uznać za świadectwo

malejącej wyrazistości dystansów klasowych Wydłużanie się

hierarchii stanowisk jest czynnikiem sprzyjającym

delegowaniu władzy z góry w dół, co powoduje

przekształcanie się dychotomicznych podziałów w

stopniowalne hierarchie

Zmiany w obrębie pracy



przesuwanie nakładów inwestycyjnych z przemysłu do

usług. W przemyśle prac mniej, a tradycyjne gałęzie są

likwidowane lub ograniczane. Konsekwencją procesu są

zmiany struktury zawodowej, o czym świadczy stopniowe

zanik kategorii robotniczych związanych z produkcją.

Zjawisku temu sprzyja polityka międzynarodowych

koncernów, przesuwających część inwestycji dc krajów o

tańszej sile roboczej, co powoduje, że w rozwiniętych

krajach zachodnich likwidowane są całe zawody i branże

-trzon klasy robotniczej traci w ten sposób rację bytu w

porządku światowym. Następuje przemieszczanie się osi

konfliktów i usuwanie ich z pola widzenia.

Zmiany w obrębie własności



Rozszerza się krąg posiadaczy akcji,
uczestni ków funduszy emerytalnych,
ubezpieczeniowych i funduszy
inwestycyjnych przy noszących
właścicielowi dochody. Chodzi o
dochody, których źródłem jest zysk.
Klasyczne linie podziału uległy
pewnemu rozmyciu i trudno je
interpretować tak samo, jak kiedyś



Drugim ważnym aspektem stały się
zmiany na rynku nieruchomości.
Jednym z wyznaczników pozycji
klasowej jest teraz własny dom - w tym
punkcie zwolen nicy tezy o „śmierci
klas" nawiązują do definicji „klas
posiadających" sformułowa nej przez
Maxa Webera.

zachowania polityczne



Ponieważ ludzi od dających swój głos na tę samą

partię integruje wspólnota interesów i potrzeb,

preferencje wyborcze bliskie są identyfikacji

„prawdziwych klas", traktowanych jako aktywnie

działające podmioty. Wsparciem tych badań stały

się m.in. rozważania Giddensa, który argumentuje,

że malejący odsetek robotni ków we wszystkich

krajach zachodnich powoduje kurczenie się

elektoratu lewicy i z natury rzeczy prowadzi do

osłabienia wpływu przynależności klasowej na wy

niki wyborów Powo duje to, że podziały polityczne

są teraz bardziej kwestią gustu i stylu niż interesów

wynikających z własności i wykonywanego zawodu.

Nowe lojalności



Argumentem przemawiającym za zanikaniem

roli klas byłby wzrost znacze nia innych

lojalności niż klasa. Znaczenia nabierają

podziały związane z płcią, narodowością i

pochodzeniem etnicz nym



(Czynników tych nie uwzględniano w ramach

klasycznych teorii. Wprawdzie Weber i Marks

dostrzegali wpływ narodowości i rasy na

nierówności społeczne, ale zaliczali je do

drugorzędnych osi konfliktów.)

Nowe lojalności



etniczność i narodowość .



płeć



wiek



zatrudnienie

w

sektorze

gospodarki



lokalność

etniczność i narodowość .



przekonanie, które towarzyszy uzyskiwaniu niepodle głości przez

byłe kolonie, że podziały rasowe są zaprzeczeniem wszelkich

norm, wyrządziły więcej zła i mają ważniejsze konsekwencje dla

nierówności społecz nych niż przynależność klasowa.



mapa etniczna krajów Europy Zachodniej, znacznie bardziej

skomplikowana niż kiedyś. Były one za wsze celem dużych

migracji z Afryki i Azji, teraz jednak zasiliły je nowe fale imi

grantów z Europy Wschodniej i Rosji. Niewątpliwie osłabia to

przejrzystość para dygmatu klasowego, stworzonego w zasadzie

dla społeczeństw jednolitych etnicznie.



Wzrastający wpływ podziałów narodowościowo-etnicznych na

struktury państwowe. Żądania autonomii i swobód wysuwane

przez mniejszości etniczne kiedyś były tłumione lub pozostawały

w uśpieniu. Jest to przypadek Tamilów na Sri Lance, Basków w

Hiszpanii, mieszkańców Korsyki we Francji, mniejszości

węgierskiej w Słowacji i Rumunii czy sytuacji Rosjan w Estonii.

Obecnie te separatystyczne nastroje odżyły, i muszą być

uwzględniane przez rząd i silniej determinują stosunki spo łeczne

niż kiedyś.

płeć



podkreśla, że nierówności płci nie są
wtórną, ale pierwszoplanową osią
nierówności społecznych Obiektywnych
wskaźników wpływu płci dostarczają
analizy nad nierównościa mi zarobków,
dostępem do wysokich stanowisk i
„feminizacją ubóstwa".

wiek



więzi wewnątrzgeneracyjne są

alternatywny mi ośrodkami lojalności

wobec podziałów klasowych. Być może

generacje uczą się pewnych ról i

uczestniczenie w tych samych wydarze

niach pozostawia ślad na osobowości,

jednak więzi generacyjne nie mogą pod

względem trwałości konkurować z rolami,

które wynikają z pozycji określonych

przez mechanizmy rynkowe i stosunki

produkcji.

zatrudnienie w sektorze
gospodarki



trwałym wyznacznikiem pozycji społecznej jest

zatrudnienie w sek torze gospodarki. Autorzy

szukający przejawów zanikania klas koncentrują

się na podziale między sektorem prywatnym a

sferą publiczną. -



W interesie pracowników zatrudnionych przez

państwo jest ekspansja sfery publicznej i

domaganie się większych świadczeń z budżetu.

W porównaniu z pracownikami prywatnych firm

mają też większe poczucie bezpieczeństwa, a

rozbudowany aparat administracyjny stwarza im

większe możliwości awansowania. Z drugiej

strony jest sektor pry watny, w którego interesie

leży zmniejszanie podatków

lokalnośc



Nowym rodzajem lojalności - prawie jak w
średniowiecznej Europie - są separatyzmy
lokalne. Zamieszkiwanie na tym samym
terytorium jest wymiarem, który przecina w
poprzek

tradycyjne

hierarchie.

Autorzy

dostrzegający w tym za grożenie dla klas,
przywołują przykłady Zagłębia Ruhry w RFN,
okręgów Rennes i Nord we Francji czy
prowincjonalne lojalności w Toskanii jako
oczywiste - ich zdaniem - linie podziałów
niwelujących bariery klasowe.