Mobbing w

Mobbing w

szkole

szkole

Małgorzata Wiśniewska

Małgorzata Wiśniewska

Ewelina Król

Ewelina Król

Karolina Gaweł

Karolina Gaweł

Pojęcie mobbingu

Pojęcie mobbingu

MOBBING- to bezpodstawne,

MOBBING- to bezpodstawne,

uporczywe i powtarzające się

uporczywe i powtarzające się

nękanie, prześladowanie psychiczne

nękanie, prześladowanie psychiczne

i zastraszanie jednostki przez osobę

i zastraszanie jednostki przez osobę

lub grupę osób, mające na celu

lub grupę osób, mające na celu

poniżenie, ośmieszenie, izolowanie

poniżenie, ośmieszenie, izolowanie

lub też wyeliminowanie jej.

lub też wyeliminowanie jej.

W skrócie…

W skrócie…

MOBBING to wytworzenie wokół

MOBBING to wytworzenie wokół

ofiary atmosfery zagrożenia, która

ofiary atmosfery zagrożenia, która

ma na celu wyłączenie jej z grupy

ma na celu wyłączenie jej z grupy

koleżeńskiej lub z życia społecznego.

koleżeńskiej lub z życia społecznego.

Najczęstsze formy

Najczęstsze formy

mobbingu

mobbingu



izolowanie

izolowanie



obmawianie, plotki, ubliżanie,

obmawianie, plotki, ubliżanie,

poniżanie

poniżanie



wyśmiewanie, wyszydzanie, dręczenie

wyśmiewanie, wyszydzanie, dręczenie



szykanowanie

szykanowanie



krytykowanie

krytykowanie



szantaż

szantaż



przemoc fizyczna- bójki, popychanie,

przemoc fizyczna- bójki, popychanie,

zaczepki, wrogie gesty,

zaczepki, wrogie gesty,

Cechy charakterystyczne

Cechy charakterystyczne

mobbingu

mobbingu



Prześladowanie ma charakter ciągły,

Prześladowanie ma charakter ciągły,

cykliczny (nie uznaje się za mobbing

cykliczny (nie uznaje się za mobbing

dokuczanie rzadziej niż raz na

dokuczanie rzadziej niż raz na

tydzień)

tydzień)



Prześladowanie trwa przez pewien

Prześladowanie trwa przez pewien

czas (co najmniej 6 miesięcy)

czas (co najmniej 6 miesięcy)



Jest działaniem o zróżnicowanej sile i

Jest działaniem o zróżnicowanej sile i

natężeniu, prześladowania i szykany

natężeniu, prześladowania i szykany

mogą się nasilać bądź też osłabiać

mogą się nasilać bądź też osłabiać



Siły w mobbingu są nierównomiernie

Siły w mobbingu są nierównomiernie

rozłożone- sprawca zawsze jest osobą

rozłożone- sprawca zawsze jest osobą

silniejszą; ofiara jest słabsza zarówno

silniejszą; ofiara jest słabsza zarówno

pod względem fizycznym jak i

pod względem fizycznym jak i

psychicznym, nie jest w stanie sama

psychicznym, nie jest w stanie sama

się obronić

się obronić



Ma wyraźny charakter działania

Ma wyraźny charakter działania

celowego- celem jest ośmieszenie,

celowego- celem jest ośmieszenie,

skrytykowanie, poniżenie, eliminacja

skrytykowanie, poniżenie, eliminacja



Jest trudno zauważalny dla otoczenia

Jest trudno zauważalny dla otoczenia

i ukrywany przed nim-dokuczanie

i ukrywany przed nim-dokuczanie

występuje, kiedy ofiara znajduje się

występuje, kiedy ofiara znajduje się

tylko z tymi, którzy ją szykanują,

tylko z tymi, którzy ją szykanują,

znika gdy widzą to osoby trzecie

znika gdy widzą to osoby trzecie



Mobberem może być nie tylko

Mobberem może być nie tylko

jednostka, ale także cała grupa

jednostka, ale także cała grupa

Przyczyny mobbingu

Przyczyny mobbingu



Lęk

Lęk



Nuda

Nuda



Monotonia

Monotonia



Poszukiwanie rozrywki

Poszukiwanie rozrywki



Dążenie do wyróżnienia się spośród

Dążenie do wyróżnienia się spośród

innych, do dominacji

innych, do dominacji

Charakterystyka mobbera

Charakterystyka mobbera

(agresora)

(agresora)



Sprawcy mobbingu to najczęściej osoby o

Sprawcy mobbingu to najczęściej osoby o

agresywnych reakcjach połączonych z siłą

agresywnych reakcjach połączonych z siłą

fizyczną,

fizyczną,



Mają potrzebę dominowania i tyranizowania

Mają potrzebę dominowania i tyranizowania

innych,

innych,



Są silniejsi psychicznie i fizycznie od swoich

Są silniejsi psychicznie i fizycznie od swoich

ofiar,

ofiar,



Traktują innych w sposób instrumentalny, nie

Traktują innych w sposób instrumentalny, nie

odczuwają żadnych wyrzutów sumienia z

odczuwają żadnych wyrzutów sumienia z

powodu poniżania i znęcania się nad swoimi

powodu poniżania i znęcania się nad swoimi

ofiarami,

ofiarami,



Często działają impulsywnie, są

Często działają impulsywnie, są

zafascynowani przemocą i jej formami,

zafascynowani przemocą i jej formami,



Cudzy ból, cierpienie i porażki dają im

Cudzy ból, cierpienie i porażki dają im

poczucie satysfakcji i przyjemności oraz

poczucie satysfakcji i przyjemności oraz

sprawiają, że mają oni przewagę nad ofiarą,

sprawiają, że mają oni przewagę nad ofiarą,



Znęcanie się i poniżanie innych jest dla nich

Znęcanie się i poniżanie innych jest dla nich

sposobem na dowartościowanie się i

sposobem na dowartościowanie się i

poczucie wyższości,

poczucie wyższości,



Mobberzy uważają, że zawsze mają rację i

Mobberzy uważają, że zawsze mają rację i

nie uznają krytyki od innych,

nie uznają krytyki od innych,



Osoby, które stosują przemoc wobec

Osoby, które stosują przemoc wobec

innych najczęściej same jej doznały,

innych najczęściej same jej doznały,

np. w domu rodzinnym,

np. w domu rodzinnym,



Są to osoby o niskiej empatii,

Są to osoby o niskiej empatii,



Oprawcami mobbingu są częściej

Oprawcami mobbingu są częściej

chłopcy niż dziewczęta,

chłopcy niż dziewczęta,

Ofiary mobbingu

Ofiary mobbingu



Zazwyczaj są to osoby bezbronne, słabsze fizycznie,

Zazwyczaj są to osoby bezbronne, słabsze fizycznie,

niskiego wzrostu,

niskiego wzrostu,



Ofiarami mobbingu są dzieci wrażliwe, nieśmiałe,

Ofiarami mobbingu są dzieci wrażliwe, nieśmiałe,

małomówne, o niskim poczuciu własnej wartości,

małomówne, o niskim poczuciu własnej wartości,

wstydliwe i nieszczęśliwe, otaczane w domu

wstydliwe i nieszczęśliwe, otaczane w domu

nadopiekuńczością,

nadopiekuńczością,



Często są to osoby wyróżniające się na tle klasy, np.

Często są to osoby wyróżniające się na tle klasy, np.

prymusi, nadmiernie otyłe, z wadami wymowy,

prymusi, nadmiernie otyłe, z wadami wymowy,

okularami, ubierające się inaczej niż inni uczniowie,

okularami, ubierające się inaczej niż inni uczniowie,



Nie odpowiadają na zaczepki agresorów, boją się

Nie odpowiadają na zaczepki agresorów, boją się

urazów fizycznych, unikają niebezpiecznych zabaw,

urazów fizycznych, unikają niebezpiecznych zabaw,



W szkole czują się samotne i opuszczone,

W szkole czują się samotne i opuszczone,

Ofiary mobbingu

Ofiary mobbingu



Ofiarami mobbingu mogą stać się również

Ofiarami mobbingu mogą stać się również

nauczyciele,

nauczyciele,



Mobbing może obejmować stosunki między

Mobbing może obejmować stosunki między

nauczycielem-uczniami, nauczycielem-

nauczycielem-uczniami, nauczycielem-

dyrektorem,

dyrektorem,



Nauczyciel mobbingowany na oczach uczniów jest

Nauczyciel mobbingowany na oczach uczniów jest

przez nich oceniamy jako słaby, bezczynny, nie

przez nich oceniamy jako słaby, bezczynny, nie

potrafiący radzić sobie z atakiem na jego osobę,

potrafiący radzić sobie z atakiem na jego osobę,



Nauczyciel nie reagujący na agresję uczniów jest

Nauczyciel nie reagujący na agresję uczniów jest

na nią jeszcze bardziej narażony (uczniowie

na nią jeszcze bardziej narażony (uczniowie

wyczuwają nauczyciela słabego, bezradnego i na

wyczuwają nauczyciela słabego, bezradnego i na

niego kierują swoje ataki),

niego kierują swoje ataki),

Fazy powstawania

Fazy powstawania

mobbingu

mobbingu

W każdej klasie z czasem obowiązują

W każdej klasie z czasem obowiązują

pewne hierarchie. Zatem można

pewne hierarchie. Zatem można

wyróżnić:

wyróżnić:



jednego lub kilku „przywódców” klasy,

jednego lub kilku „przywódców” klasy,

którym reszta musi się podporządkować,

którym reszta musi się podporządkować,



grupy przeciętnych członków grupy,

grupy przeciętnych członków grupy,

którzy stanowią jej większą część,

którzy stanowią jej większą część,



jednego lub kilku tzw. outsiderów, czyli

jednego lub kilku tzw. outsiderów, czyli

ofiar żartów i kpin

ofiar żartów i kpin

Fazy powstawania

Fazy powstawania

mobbingu

mobbingu

1) FAZA POCZĄTKOWA- dziecko poniżane

1) FAZA POCZĄTKOWA- dziecko poniżane

i ośmieszane przez rówieśników próbuje

i ośmieszane przez rówieśników próbuje

się bronić- ulega agresorom, wykonuje

się bronić- ulega agresorom, wykonuje

ich polecenia, oddaje im żądane przez

ich polecenia, oddaje im żądane przez

nich rzeczy. Im bardziej ulega tym

nich rzeczy. Im bardziej ulega tym

mobberzy bardziej się nad nim znęcają.

mobberzy bardziej się nad nim znęcają.

W tej fazie pedagog lub rodzice nie są w

W tej fazie pedagog lub rodzice nie są w

stanie nic zauważyć, bo z pozoru

stanie nic zauważyć, bo z pozoru

wszystko wydaje się być w porządku.

wszystko wydaje się być w porządku.

2) FAZA TZW. MOBBING STABILNY- ofiara

2) FAZA TZW. MOBBING STABILNY- ofiara

ma już na stałe przepisaną etykietkę

ma już na stałe przepisaną etykietkę

„kozła ofiarnego”. Faza ta jest próbą

„kozła ofiarnego”. Faza ta jest próbą

ucieczki od swojej trudnej sytuacji, np.

ucieczki od swojej trudnej sytuacji, np.

ucieczki z lekcji, brak uczestnictwa w

ucieczki z lekcji, brak uczestnictwa w

zabawach z rówieśnikami,

zabawach z rówieśnikami,

kompensowanie sobie tych sytuacji za

kompensowanie sobie tych sytuacji za

pomocą zbliżenia się do nauczyciela-

pomocą zbliżenia się do nauczyciela-

próba pokazania swojej wiedzy,

próba pokazania swojej wiedzy,

3) FAZA UCIECZKI osoby

3) FAZA UCIECZKI osoby

prześladowanej, przejawiające się m.

prześladowanej, przejawiające się m.

in. poprzez stałe wagary lub też

in. poprzez stałe wagary lub też

przeniesienie się do innej szkoły.

przeniesienie się do innej szkoły.

Może to być również tzw. ucieczka

Może to być również tzw. ucieczka

wewnętrzna, czyli całkowite

wewnętrzna, czyli całkowite

odizolowanie się od klasy i

odizolowanie się od klasy i

oddawanie się marzeniom.

oddawanie się marzeniom.

Skutki mobbingu

Skutki mobbingu



Lek przed wypowiadaniem się przed grupą,

Lek przed wypowiadaniem się przed grupą,



Unikanie towarzystwa, poczucie, że jest się zbędną

Unikanie towarzystwa, poczucie, że jest się zbędną

osobą w towarzystwie, samotniczy tryb życia,

osobą w towarzystwie, samotniczy tryb życia,



Skłonność do wycofywania się, usuwania się w cień,

Skłonność do wycofywania się, usuwania się w cień,



Nieufność do innych, doszukiwanie się we wszystkim

Nieufność do innych, doszukiwanie się we wszystkim

spisków,

spisków,



Ucieczki z domu,

Ucieczki z domu,



Skłonność do szybkiego obrażania się lub do

Skłonność do szybkiego obrażania się lub do

stosowania przemocy,

stosowania przemocy,



Szukanie innych znajomych, grup, które ich

Szukanie innych znajomych, grup, które ich

zaakceptują, np. sekty, subkultury

zaakceptują, np. sekty, subkultury



Choroby psychosomatyczne

Choroby psychosomatyczne



Nerwice, depresje, stany lękowe,

Nerwice, depresje, stany lękowe,



Próby samobójcze,

Próby samobójcze,

Dlaczego tak trudno

Dlaczego tak trudno

rozpoznać mobbing???

rozpoznać mobbing???



Mobbing jest rodzajem przemocy, który nie zostawia po sobie

Mobbing jest rodzajem przemocy, który nie zostawia po sobie

żadnych śladów zewnętrznych na ciele, są to rany psychiczne,

żadnych śladów zewnętrznych na ciele, są to rany psychiczne,



Ofiara mobbingu żyje w ciągłym strachu przed agresorem i

Ofiara mobbingu żyje w ciągłym strachu przed agresorem i

dlatego nie ma odwagi poinformować kogokolwiek o swoim

dlatego nie ma odwagi poinformować kogokolwiek o swoim

problemie,

problemie,



Ofiara ma niskie poczucie własnej wartości, czuje się gorsza

Ofiara ma niskie poczucie własnej wartości, czuje się gorsza

od innych, dlatego wstydzi się opowiadać o swoich

od innych, dlatego wstydzi się opowiadać o swoich

problemach innym,

problemach innym,



Często prowodyrami do powstania mobbingu są sami

Często prowodyrami do powstania mobbingu są sami

nauczyciele, którzy poniżają i wyśmiewają ucznia na forum

nauczyciele, którzy poniżają i wyśmiewają ucznia na forum

klasy,

klasy,



Świadków mobbingu obowiązuje tzw. mowa milczenia. W

Świadków mobbingu obowiązuje tzw. mowa milczenia. W

przypadku wyjawienia prawdy mogą również oni stać się

przypadku wyjawienia prawdy mogą również oni stać się

ofiarami agresji,

ofiarami agresji,



Brak zainteresowania ze strony nauczycieli i rodziców, kiedy

Brak zainteresowania ze strony nauczycieli i rodziców, kiedy

dziecko zaczyna mówić o swoich kłopotach, bagatelizowanie

dziecko zaczyna mówić o swoich kłopotach, bagatelizowanie

przez nich tego problemu,

przez nich tego problemu,

Działania antymobbingowe

Działania antymobbingowe

w klasie

w klasie

1)

1)

Rozmowa z osobą, która padła ofiarą

Rozmowa z osobą, która padła ofiarą

mobbingu. Nauczyciel musi aktywnie i

mobbingu. Nauczyciel musi aktywnie i

uważnie słuchać ucznia i w taki sposób

uważnie słuchać ucznia i w taki sposób

kierować rozmową z nim, aby uzyskać

kierować rozmową z nim, aby uzyskać

jak najwięcej wiadomości nt. jego

jak najwięcej wiadomości nt. jego

problemu, stosunków panujących w

problemu, stosunków panujących w

klasie, jej spostrzeżeń, krzywd jakich

klasie, jej spostrzeżeń, krzywd jakich

doznaje, ponieważ te informacje

doznaje, ponieważ te informacje

stanowią bazę dla podjęcia dalszych

stanowią bazę dla podjęcia dalszych

środków zaradczych.

środków zaradczych.

2) Włączenie ofiary mobbingu do grupy.

2) Włączenie ofiary mobbingu do grupy.

Może się odbywać poprzez

Może się odbywać poprzez

dowartościowanie ucznia, poprzez

dowartościowanie ucznia, poprzez

ujawnianie jego mocnych stron i

ujawnianie jego mocnych stron i

umacnianie ich; wspólną pracę klasy, np.

umacnianie ich; wspólną pracę klasy, np.

przygotowanie projektu czy apelu;

przygotowanie projektu czy apelu;

organizowanie zajęć pozalekcyjnych,

organizowanie zajęć pozalekcyjnych,

które integrują grupę oraz wzmacniają

które integrują grupę oraz wzmacniają

poczucie wspólnoty, np. biwaki,

poczucie wspólnoty, np. biwaki,

wycieczki.

wycieczki.

3) Rozmowa o mobbingu z klasą.

3) Rozmowa o mobbingu z klasą.

Lekcja powinna dotyczyć m.in.

Lekcja powinna dotyczyć m.in.

rodzajów mobbingu, jego przyczyn,

rodzajów mobbingu, jego przyczyn,

krzywd i cierpień jakie powoduje,

krzywd i cierpień jakie powoduje,

skutków mobbingu w miejscu pracy,

skutków mobbingu w miejscu pracy,

działania mobbera, reakcji na

działania mobbera, reakcji na

przemoc w klasie.

przemoc w klasie.

Metody diagnozowania

1) Obserwacja

W trakcie obserwacji należy zebrać spostrzeżenia, które

W trakcie obserwacji należy zebrać spostrzeżenia, które

pozwolą odpowiedzieć na pytanie, czy dana osoba jest

pozwolą odpowiedzieć na pytanie, czy dana osoba jest

często izolowana w klasie, czy częściej niż inni pada

często izolowana w klasie, czy częściej niż inni pada

ofiarą agresji lub żartów, czy pod jej adresem

ofiarą agresji lub żartów, czy pod jej adresem

kierowane są przeważnie negatywne

kierowane są przeważnie negatywne

wypowiedzi( bierzemy tu pod uwagę mimikę, gesty,

wypowiedzi( bierzemy tu pod uwagę mimikę, gesty,

intonację głosu), czy często jest nieobecna. Po

intonację głosu), czy często jest nieobecna. Po

dokonaniu obserwacji zawsze powinna nastąpić

dokonaniu obserwacji zawsze powinna nastąpić

rozmowa z potencjalnym outsiderem, w której musimy

rozmowa z potencjalnym outsiderem, w której musimy

sobie zdawać sprawę, że stres wywołany przez grupę

sobie zdawać sprawę, że stres wywołany przez grupę

zniekształca często obiektywną rzeczywistość i za celne

zniekształca często obiektywną rzeczywistość i za celne

i prawdziwe możemy uznać tylko te wypowiedzi ucznia,

i prawdziwe możemy uznać tylko te wypowiedzi ucznia,

które dotyczą jego samopoczucia.

które dotyczą jego samopoczucia.

2) Wywiad

Prowadzimy go z pojedynczymi

Prowadzimy go z pojedynczymi

osobami z klasy. Wywiad powinien

osobami z klasy. Wywiad powinien

być bardziej rozmową niż

być bardziej rozmową niż

zadawaniem pytań bezpośrednich .

zadawaniem pytań bezpośrednich .

Bardziej wnikliwą rozmowę z całą

Bardziej wnikliwą rozmowę z całą

klasą lepiej pozostawić

klasą lepiej pozostawić

profesjonaliście.

profesjonaliście.

3) Ankieta

Kwestionariusz ankiety przygotowuje się specjalnie w

Kwestionariusz ankiety przygotowuje się specjalnie w

związku z sytuacją zaistniałą w klasie. Ważne jest

związku z sytuacją zaistniałą w klasie. Ważne jest

takie sformułowanie pytań, aby odpowiadały

takie sformułowanie pytań, aby odpowiadały

poziomowi werbalnemu klasy i dokładnie opisywały

poziomowi werbalnemu klasy i dokładnie opisywały

sytuację. Należy bezwzględnie zagwarantować

sytuację. Należy bezwzględnie zagwarantować

uczniom anonimowość. Można przyjąć wariant, w

uczniom anonimowość. Można przyjąć wariant, w

którym uczniowie tylko zakreślają właściwą

którym uczniowie tylko zakreślają właściwą

odpowiedź lub też taki, w którym pytania są otwarte

odpowiedź lub też taki, w którym pytania są otwarte

( wariant II ma tę zaletę, że czasem uczniowie dopiszą

( wariant II ma tę zaletę, że czasem uczniowie dopiszą

coś od

coś od

siebie, co okaże się pomocne dla rozpoznania

siebie, co okaże się pomocne dla rozpoznania

problemu).

problemu).

Profilaktyka

antymobbingowa

W klasach, w których zjawisko terroru psychicznego

W klasach, w których zjawisko terroru psychicznego

nie występuje, dobrze jest stosować profilaktykę z

nie występuje, dobrze jest stosować profilaktykę z

myślą o szkole, o przyszłej pracy uczniów oraz ich

myślą o szkole, o przyszłej pracy uczniów oraz ich

życiu w społeczeństwie.

życiu w społeczeństwie.

Oto kilka propozycji:

Oto kilka propozycji:

Opracowanie wspólnie z uczniami regulaminu

Opracowanie wspólnie z uczniami regulaminu

klasowego, zawierającego proste reguły

klasowego, zawierającego proste reguły

postępowania zapobiegające mobbingowi i złym

postępowania zapobiegające mobbingowi i złym

relacjom w klasie. Regulamin taki powinien być

relacjom w klasie. Regulamin taki powinien być

przedstawiony rodzicom (z wyjaśnieniem jego celu),

przedstawiony rodzicom (z wyjaśnieniem jego celu),

a uczniowie powinni go własnoręcznie podpisać.

a uczniowie powinni go własnoręcznie podpisać.

Może to być cały ceremoniał.

Może to być cały ceremoniał.

„ Godziny szczerości ”w klasie ,podczas których na

bieżąco rozwiązywane są różne sytuacje konfliktowe

Wywiad z uczniem wzorowany na telewizyjnym

„ Talk show”, w czasie którego uczeń siada na
krześle obok nauczyciela, a ten zadaje pytania.
Początkowo neutralne , np. o rodzeństwo, hobby,
plany na przyszłość, a następnie na temat klimatu i
relacji w klasie oraz samooceny ucznia. Rozmowa
ma charakter otwarty i każdy może się do niej
włączyć. Tworzy to atmosferę wzajemnego zaufania
i akceptacji.

Organizowanie ciekawych zajęć

pozalekcyjnych, podnoszenie atrakcyjności
lekcji, aktywne wypełnianie dyżurów
podczas przerw to również profilaktyka
antymobbingowa. Nuda, bierność na
lekcjach, dużo czasu wolnego i brak
kontroli potęguje agresję i często jest
pierwszym powodem dokuczania innym.

Bibliografia

Bibliografia

1. K. E. Dambach,

1. K. E. Dambach,

Mobbing w szkole

Mobbing w szkole

, Gdańskie

, Gdańskie

Wydawnictwo Psychologiczne Gdańsk 2003.

Wydawnictwo Psychologiczne Gdańsk 2003.

2. D. Olweus,

2. D. Olweus,

Mobbing fala przemocy w szkole.

Mobbing fala przemocy w szkole.

Jak ją powstrzymać?

Jak ją powstrzymać?

Wydawnictwo Jacek

Wydawnictwo Jacek

Santorski, Warszawa 1998.

Santorski, Warszawa 1998.

3. B. K. Ojrzyńska,

3. B. K. Ojrzyńska,

Mobbing wśród nauczycieli

Mobbing wśród nauczycieli

przyczyną przemocy wśród młodzieży

przyczyną przemocy wśród młodzieży

, [w:] A.

, [w:] A.

Rejzner,

Rejzner,

Agresja w szkole-spojrzenie

Agresja w szkole-spojrzenie

wieloaspektowe

wieloaspektowe

, Wyższa Szkoła Pedagogiczna

, Wyższa Szkoła Pedagogiczna

Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Warszawa

Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Warszawa

2004.

2004.