MIKROEKONOMIA
MIKROEKONOMIA
WYKŁADY
WYKŁADY
WYKŁADOWCA - prof. dr hab. Włodzimierz Rembisz
WYKŁADOWCA - prof. dr hab. Włodzimierz Rembisz
Anna Pająk
Anna Pająk
Nr albumu 16913
Nr albumu 16913
Grupa FD1/I
Grupa FD1/I
EKONOMIA JAKO NAUKA ŚCISŁA
EKONOMIA JAKO NAUKA ŚCISŁA
Własne funkcje celu
Własne funkcje celu
Warunki ograniczające
Warunki ograniczające
dla konsumenta
maksymalizacja użyteczności
dla producenta
maksymalizacja funkcji zysku
warunki rynkowe z atrybutami
jak ceny (otrzymywane i płacone),
dochody, ograniczoność zasobów,
równowaga, konkurencyjność,
racjonalność
układ instytucjonalny
- określone regulacje (ustawy
i rozporządzenia) oraz instytucje
i organizacje (Urząd Kontroli
Skarbowej, Inspekcja Sanitarna
i inne)
RYS HISTORYCZNY MYŚLI EKONOMICZNEJ
OBECNE NURTY W EKONOMII
OBECNE NURTY W EKONOMII
CEL EKONOMII
MERYTORYCZNY
MERYTORYCZNY
FORMALNY
FORMALNY
poznanie przyczyn bogactwa narodów
(w tym konsumenta i producenta)
Jakie mechanizmy prowadzą do:
wzrostu dobrobytu,
maksymalizacji funkcji celu konsumenta,
maksymalizacji funkcji celu producenta
funkcje poznawcze
(poznanie tych mechanizmów
za pomocą analizy teoretycznej
i analizy empirycznej)
funkcje aplikacyjne
(wprowadzenie poznanych mechanizmów
w życie poprzez politykę gospodarczą)
DZIAŁY EKONOMII
DZIAŁY EKONOMII
MIKROEKONOMIA
MIKROEKONOMIA
MAKROEKONOMIA
MAKROEKONOMIA
MEZZOEKONOMIA
MEZZOEKONOMIA
MIKROEKONOMIA to 3 podmioty: KONSUMENT, PRODUCENT I RYNEK
MIKROEKONOMIA to 3 podmioty: KONSUMENT, PRODUCENT I RYNEK
PRZEDMIOT ZAINTERESOWAŃ:
Mechanizm zachowań producenta i konsumenta oraz mechanizm
regulacyjny rynku.
KWESTIE: wyboru, racjonalności, optymalności, uwarunkowań
psychologicznych
PRZEDMIOT ZAINTERESOWAŃ:
Mechanizm zachowań producenta i konsumenta oraz mechanizm
regulacyjny rynku.
KWESTIE: wyboru, racjonalności, optymalności, uwarunkowań
psychologicznych
Mikroekonomia odnosi się do 2 zasadniczych „aktorów”, „agentów”:
konsumenta i producenta.
Mikroekonomia odnosi się do 2 zasadniczych „aktorów”, „agentów”:
konsumenta i producenta.
KONSUMENT
Jest dostawcą pracy i kapitału (w sensie finansowym, który służy do
zakupu rzeczowego przez producentów, np.: maszyny, urządzenia)
Jest dostawcą pracy i kapitału (w sensie finansowym, który służy do
zakupu rzeczowego przez producentów, np.: maszyny, urządzenia)
Ma dwa źródła przychodów:
1. z pracy fizycznej bądź umysłowej
2. z kapitału
Ma dwa źródła przychodów:
1. z pracy fizycznej bądź umysłowej
2. z kapitału
Ma określoną funkcję celu: użyteczność i jej maksymalizacja
Ma określoną funkcję celu: użyteczność i jej maksymalizacja
Jest ostatecznym nabywcą produktów wytwarzanych przez producenta,
ostatecznym weryfikatorem użyteczności produktów oraz kosztów ich
wytwarzania (cen)
Jest ostatecznym nabywcą produktów wytwarzanych przez producenta,
ostatecznym weryfikatorem użyteczności produktów oraz kosztów ich
wytwarzania (cen)
Konsument tworzy popyt
Konsument tworzy popyt
KONSUMENT
Każdy konsument dąży do swojej równowagi, czyli do maksymalizacji
użyteczności przy danych ograniczeniach dochodowych, relacji
cenowych, referencji, regulacji oraz przy założeniu, że zachowuje się
racjonalnie oraz występuje równowaga konkurencyjna
Każdy konsument dąży do swojej równowagi, czyli do maksymalizacji
użyteczności przy danych ograniczeniach dochodowych, relacji
cenowych, referencji, regulacji oraz przy założeniu, że zachowuje się
racjonalnie oraz występuje równowaga konkurencyjna
Każdy konsument dąży do osiągnięcia określonej krzywej obojętności
w ramach danej funkcji użyteczności i optymalizuje swoje zachowanie na
danej krzywej obojętności
Każdy konsument dąży do osiągnięcia określonej krzywej obojętności
w ramach danej funkcji użyteczności i optymalizuje swoje zachowanie na
danej krzywej obojętności
PRODUCENT
Jest dostawcą dóbr dla konsumenta
Jest dostawcą dóbr dla konsumenta
Ma określoną funkcję celu: maksymalizacja zysku w ramach danych
warunków rynkowych określonych przez ceny dóbr i usług
produkowanych (ceny otrzymywane) w stosunku do cen czynnika pracy
(wynagrodzenia) i czynnika kapitału (ceny płacone), np.: materiały, środki
trwałe
Ma określoną funkcję celu: maksymalizacja zysku w ramach danych
warunków rynkowych określonych przez ceny dóbr i usług
produkowanych (ceny otrzymywane) w stosunku do cen czynnika pracy
(wynagrodzenia) i czynnika kapitału (ceny płacone), np.: materiały, środki
trwałe
Jest odbiorcą lub użytkownikiem pracy i kapitału dostarczanego przez
konsumenta
Jest odbiorcą lub użytkownikiem pracy i kapitału dostarczanego przez
konsumenta
Tworzy stronę podażową na rynku dóbr konsumpcyjnych
Tworzy stronę podażową na rynku dóbr konsumpcyjnych
Tworzy stronę popytową na rynku środków produkcji
Tworzy stronę popytową na rynku środków produkcji
PRODUCENT
Realizację funkcji celu przez producenta warunkuje:
• proces efektywnościowy - relacja wytworzenia dóbr do wielkości
zaangażowanych czynników pracy i kapitału
Efektywność wzrasta bądź maleje i składa się z 2 części:
- wydajności pracy (ilość dóbr przypadających na czynnik pracy)
- produktywności czynnika kapitału (ilość dóbr przypadających na czynnik kapitału).
• relacja cen otrzymywanych do cen płaconych (opłacalność)
Realizację funkcji celu przez producenta warunkuje:
• proces efektywnościowy - relacja wytworzenia dóbr do wielkości
zaangażowanych czynników pracy i kapitału
Efektywność wzrasta bądź maleje i składa się z 2 części:
- wydajności pracy (ilość dóbr przypadających na czynnik pracy)
- produktywności czynnika kapitału (ilość dóbr przypadających na czynnik kapitału).
• relacja cen otrzymywanych do cen płaconych (opłacalność)
U producenta istotne znaczenie ma równowaga producenta.
Osiągana jest wtedy:
• gdy cena czynnika pracy jest finansowana przez jego wydajność
• gdy zysk jako wynagrodzenie czynnika kapitału jest finansowany przez
jego produktywność.
U producenta istotne znaczenie ma równowaga producenta.
Osiągana jest wtedy:
• gdy cena czynnika pracy jest finansowana przez jego wydajność
• gdy zysk jako wynagrodzenie czynnika kapitału jest finansowany przez
jego produktywność.
RYNEK
Jest regulatorem zachowań konsumenta i producenta
Jest regulatorem zachowań konsumenta i producenta
Najistotniejsze cechy rynku:
• czy występują warunki równowagi
• czy występują warunki konkurencyjności
Najistotniejsze cechy rynku:
• czy występują warunki równowagi
• czy występują warunki konkurencyjności
Potocznie mówi się „niewidzialna ręka rynku”, bo nie widzimy go w sensie
materialnym, a jego siła zawsze występuje. Pomimo regulacji i administracyjnych
zakazów w długim okresie czasu zwyciężają działania rynkowe.
Potocznie mówi się „niewidzialna ręka rynku”, bo nie widzimy go w sensie
materialnym, a jego siła zawsze występuje. Pomimo regulacji i administracyjnych
zakazów w długim okresie czasu zwyciężają działania rynkowe.
Równowaga jest osiągana zawsze przy różnym poziomie popytu
i podaży; czynnikiem przywracającym stan równowagi są ceny.
Równowaga jest osiągana zawsze przy różnym poziomie popytu
i podaży; czynnikiem przywracającym stan równowagi są ceny.
W przypadku braku konkurencyjności występują sytuacje monopolu,
oligopolu, duopolu.
W przypadku braku konkurencyjności występują sytuacje monopolu,
oligopolu, duopolu.
Prawa rynkowe: prawo popytu, podaży, ceny i ich relacji opisywane
wskaźnikami:
elastyczność popytu, cenowa elastyczność popytu/podaży, cenowa
wrażliwość popytu/podaży, współczynnik transformacji i inne.
Prawa rynkowe: prawo popytu, podaży, ceny i ich relacji opisywane
wskaźnikami:
elastyczność popytu, cenowa elastyczność popytu/podaży, cenowa
wrażliwość popytu/podaży, współczynnik transformacji i inne.
MODELE MIKROEKONOMII
mogą mieć charakter
mogą mieć charakter
opisu werbalnego
opisu werbalnego
modele graficzne
modele graficzne
modele w zapisie
modele w zapisie
matematycznym
matematycznym
MAKROEKONOMIA
MEZZOEKONOMIA
EKONOMIE
EKONOMIE
BRANŻOWE
BRANŻOWE
EKONOMIE
EKONOMIE
SEKTOROWE
SEKTOROWE
EKONOMIE
EKONOMIE
REGIONALNE
REGIONALNE
W mezzoekonomii mamy podejście mikro i makro (np.: gospodarstwo
rolne jako ekonomika rolnictwa bądź ekonomika sektora rolno-
spożywczego jako całości.)
W mezzoekonomii mamy podejście mikro i makro (np.: gospodarstwo
rolne jako ekonomika rolnictwa bądź ekonomika sektora rolno-
spożywczego jako całości.)
Mezzoekonomia jest nazywana ekonomią stosowaną, z uwagi na
stosowanie aparatu mikro i makroekonomii.
Mezzoekonomia jest nazywana ekonomią stosowaną, z uwagi na
stosowanie aparatu mikro i makroekonomii.
w skład wchodzą
• ekonomika przemysłu
• ekonomika budownictwa
• ekonomika rolnictwa
• ekonomika usług transportu
• ekonomika sektora rolno - spożywczego
• ekonomika sektora urbanistycznego
• ekonomika sektora finansowego
• ekonomika sektora mieszkaniowo - rozwojowego
Zachowanie się gospodarki w teorii neoklasycznej i postkeynesowskiej
Y – produkcja
C
Y
– cena produktu
K – czynnik kapitału
C
K
– cena czynnika kapitału
L – czynnik pracy
C
L
– cena pracy
L
K
Y
C
L
C
K
C
Y
ZYSK
C
L
C
K
C
Y
L
K
Y
-
przychody
koszt zastosowanego kapitału + koszt czynnika pracy
Zachowanie się gospodarki w teorii neoklasycznej i postkeynesowskiej
TEORIA MONETARNA
M - podaż pieniądza w danym czasie
V - szybkość obrotu pieniądza w danym czasie
Y - wielkość produkcji dóbr konsumpcyjnych
P - cena
P
Y
V
M
P
ΔP
Y
ΔY
V
ΔV
M
ΔM
M
ΔM
stopa przyrostu ceny
stopa przyrostu podaży pieniądza w danym czasie
zmienna decyzyjna
V
ΔV
Y
ΔY
P
ΔP
TEORIA MONETARNA
stopa przyrostu szybkości obrotu pieniądza w danym czasie
zależy od zamożności kraju
stopa przyrostu wielkości produkcji dóbr konsumpcyjnych
P
ΔP
M
ΔM
P
ΔP
Y
ΔY
M
ΔM
TEORIA NEOKLASYCZNA
TEORIA POSTKEYNESOWSKA
P
ΔP
Y
ΔY
V
ΔV
M
ΔM
0
0
w danym momencie
P
ΔP
Y
ΔY
V
ΔV
M
ΔM
0
P
Y
podaż
nie ma możliwości
zwiększenia podaży
P
Y
podaż
jest możliwość
zwiększenia podaży
PODEJŚCIE I METODA W EKONOMII
PODEJŚCIE I METODA W EKONOMII
POZYTYWNA
POZYTYWNA
NORMATYWNA
NORMATYWNA
E K O N O M I A
E K O N O M I A
analiza stanu jaki jest
w sensie opisu wyboru i zachowań
nie wartościuje
nie ocenia
podaje istniejące fakty
określamy np.: warunki
równowagi producenta
pokazanie jak powinno być
dokonuje się oceny, np.: które
warunki są akceptowalne, a które nie
METODY POZNAWCZE W EKONOMII
ANALIZA EMPIRYCZNA
ANALIZA EMPIRYCZNA
obserwacja rzeczywistości
(zbieranie danych i informacji)
podstawą rozumowania jest instrukcja,
czyli wyciąganie wniosków, uogólnień, hipotez
(przypuszczeń) co do zależności przyczynowo-skutkowych
objaśniających zachowanie się producenta, konsumenta i
rynku
instrukcja jest to rozumowanie
OD SZCZEGÓŁU DO OGÓŁU
metody przedstawiania:
- tabele
- wykresy wynikające z liczb
- metody statystyczne
(np.: mediana, dominanta)
-metody ekonometryczne
- funkcja w postaci analitycznej Y = a + bx
(pokazuje
charakter zależności: liniowy, potęgowy, wykładniczy)
-funkcja w postaci empirycznej (zidentyfikowanej)
służy do identyfikacji parametrów funkcji, do obliczania
Y = 25,3x
1
0,25
x
2
0,75
Jeżeli suma wykładników potęgowych jest równa 1 to mamy
funkcję jednorodną (zmienność zależnej Y jest całkowicie określona
przez zmienne niezależne), jeśli zaś suma wynosi np.
0,60 to funkcja nie jest jednorodna i dochodzą inne zmienne
rozumowanie logiczno-formalne,
przyjmowanie założeń i aksjomatów
(pewników), które wynikają z dotychczasowych
osiągnięć nauki
budowanie, w oparciu o to rozumowanie,
zależności przyczynowo-skutkowych
wyjaśniających zachowanie się producenta,
konsumenta i rynku
najczęściej przyjmuje się formalne
konstrukcje myślowe: modele matematyczne,
które są uproszczonym odwzorowaniem
rzeczywistości
metody przedstawiania:
- opis werbalny (słowny
)
- wykresy
(do których przyjmujemy sentencje)
- funkcja w postaci ogólnej Y = f (x)
(
identyfikujemy zmienną zależną i zmienne
niezależne, nie interesuje nas kształt funkcji)
ANALIZA TEORETYCZNA
ANALIZA TEORETYCZNA
Dla mikroekonomii podstawą analizy jest funkcja w postaci ogólnej,
jest wystarczająca dla uchwycenia związków przyczynowo-skutkowych między
zmiennymi objaśnianymi (funkcje użyteczności) a zmiennymi objaśniającymi (np.:
dla producenta - czynnik pracy, czynnik kapitału, dla konsumenta - ceny, dochody).
Nie interesuje nas charakter tego związku (potęgowy, liniowy, wykładniczy), ani
siła tego związku.
Dla mikroekonomii podstawą analizy jest funkcja w postaci ogólnej,
jest wystarczająca dla uchwycenia związków przyczynowo-skutkowych między
zmiennymi objaśnianymi (funkcje użyteczności) a zmiennymi objaśniającymi (np.:
dla producenta - czynnik pracy, czynnik kapitału, dla konsumenta - ceny, dochody).
Nie interesuje nas charakter tego związku (potęgowy, liniowy, wykładniczy), ani
siła tego związku.
W podejściu teoretycznym budujemy model, który jest uproszczeniem
rzeczywistości i stąd funkcja w postaci ogólnej ograniczona jest do 2 zmiennych,
aby wydobyć jak najistotniejsze związki z tej rzeczywistości.
W podejściu teoretycznym budujemy model, który jest uproszczeniem
rzeczywistości i stąd funkcja w postaci ogólnej ograniczona jest do 2 zmiennych,
aby wydobyć jak najistotniejsze związki z tej rzeczywistości.
KONSUMENT
FUNKCJA UŻYTECZNOŚCI KONSUMENTA
jest funkcją dwóch wielkości: spożycia albo popytu na 1 dobro i spożycia albo popytu na 2 dobro
U = f (x
1
,x
2
)
układ całej funkcji
układ czynników
x
1
U
x
2
U
n
U
n+2
U
x
1
U
x
1
U
x
2
U
x
2
przeciętna
użyteczność danego
dobra dla konsumenta
• każdy punkt na tej krzywej oznacza jakieś konsumpcje,
poziom użyteczności, na które składa się dany koszyk
dóbr (spożycie dobra x
1
i spożycie dobra x
2
)
• każdy koszyk dóbr jest jednakowo obojętny dla
konsumenta, stąd krzywa obojętności
• przesuwanie się wzdłuż krzywej obojętności następuje
pod wpływem zmian cen
• przesuwanie się pomiędzy krzywymi obojętności
następuje pod wpływem dochodów
x
1
x
2
U
n+2
U
n
warstwica, określony
poziom użyteczności
ograniczenie
dochodowe
wzrost dochodu
KONSUMENT
PRODUCENT
FUNKCJA CELU PRODUCENTA
wielkość produkcji jest funkcją zaangażowanego kapitału i zaangażowanego czynnika pracy
Y = f (K, L)
K
L
Y
K
Y
K
produktywność
kapitału
układ całej funkcji
układ czynników
L
Y
K
Y
0
Y
L
Y
L
produktywność
pracy
krzywa izokwanta
linia stałego
produktu
• każdy punkt na tej krzywej oznacza tę sama wielkość
produkcji
• każdy punkt na tej krzywej oznacza różną kombinację
nakładów czynnika kapitału i czynnika pracy
• każdy punkt na tej krzywej oznacza określoną technikę
wytwarzania
Y
1
K
Y
L
Y
2
L
C
K
1 PLN
A
B
Δ L
Δ K
Każdy punkt izokwanty oznacza
ile nakładów pracy i kapitału
wydajemy na uzyskanie produkcji
równowartej 1 PLN przy danym
poziomie produkcji
Istotą producenta jest przesuwanie się w kierunku początku układu współrzędnych,
na wyższą hiperpłaszczyznę produkcji, przechodzenie na inny poziom technologii
wyznaczany przez efektywność.
Y
1
Y
2
A
B
K
Y
L
K
1 PLN
L
Na uzyskanie produkcji równowartej 1 PLN
w pkt B wydajemy mniej niż w pkt A;
w procesie produkcji nastąpiło lepsze
wykorzystanie czynnika kapitału i czynnika
pracy dzięki zastosowaniu nowoczesnych
technologii
KRZYWA ALTERNATYW PRODUKCYJNYCH
K
L
x
1
x
2
Równowaga ogólna
Poziom użyteczności wynika z krzywej transformacji, a krzywa
transformacji wynika z efektywności u producenta.
Produkt (dobro) jest nośnikiem użyteczności dla konsumenta
lub producenta.
Ceny dóbr w efekcie końcowym są funkcją popytu i podaży
(kształtowane przez efektywność), natomiast wynagrodzenia
czynników, w tym wynagrodzenie najważniejszego czynnika
jakim jest czynnik pracy są pochodną ich wydajności.
PRAWA EKONOMICZNE
NIEKTÓRE KATEGORIE I POJĘCIA
NIEKTÓRE KATEGORIE I POJĘCIA
POTRZEBA jest pierwotną podstawą popytu, uświadomieniem sobie braku czegoś.
POTRZEBA jest pierwotną podstawą popytu, uświadomieniem sobie braku czegoś.
Źródła potrzeb:
• potrzeby biologiczne podstawowe, niezależne od rozwoju gospodarczego
(np. potrzeba jedzenia), ale sposób jej zaspakajania jest definitywnie związany z
rozwojem gospodarczym
• potrzeby materialne podstawowe i ponadpodstawowe
• potrzeby wyższego rzędu niematerialne (edukacyjne, kulturowe, środowiskowe,
świadczenia pomocy innym)
Źródła potrzeb:
• potrzeby biologiczne podstawowe, niezależne od rozwoju gospodarczego
(np. potrzeba jedzenia), ale sposób jej zaspakajania jest definitywnie związany z
rozwojem gospodarczym
• potrzeby materialne podstawowe i ponadpodstawowe
• potrzeby wyższego rzędu niematerialne (edukacyjne, kulturowe, środowiskowe,
świadczenia pomocy innym)
Potrzeby rosną bez ograniczeń, wynikają z rozwoju gospodarczego, postępu
technologii i napędzają ten rozwój.
Wraz z rozwojem potrzeb zmienia się struktura
zatrudnienia, z zaspakajaniem potrzeb zmieniają się zawody.
Potrzeby rosną bez ograniczeń, wynikają z rozwoju gospodarczego, postępu
technologii i napędzają ten rozwój.
Wraz z rozwojem potrzeb zmienia się struktura
zatrudnienia, z zaspakajaniem potrzeb zmieniają się zawody.
Potrzeby są kategorią subiektywną każdego z nas, ale wynikają z obiektywnych
uwarunkowań.
Potrzeby obiektywizują się w formie popytu za pomocą cen.
Potrzeby są kategorią subiektywną każdego z nas, ale wynikają z obiektywnych
uwarunkowań.
Potrzeby obiektywizują się w formie popytu za pomocą cen.
Środkami zaspakajania potrzeb są dobra - produkty jako nośniki użyteczności.
Środkami zaspakajania potrzeb są dobra - produkty jako nośniki użyteczności.
Podział dóbr:
• konsumpcyjne i produkcyjne
• ekonomiczne
(wytwór producenta, powstają w wyniku wykorzystania ograniczonych
zasobów)
i wolne
(dane przez naturę, ale ich pozyskanie wymaga pracy i kapitału)
Podział dóbr:
• konsumpcyjne i produkcyjne
• ekonomiczne
(wytwór producenta, powstają w wyniku wykorzystania ograniczonych
zasobów)
i wolne
(dane przez naturę, ale ich pozyskanie wymaga pracy i kapitału)
Funkcje dóbr konsumpcyjnych:
• użytkowe i symboliczne
• masowe i unikalne
• materialne i niematerialne
• substytucyjne i komplementarne
• normalne i poślednie (podrzędne)
Funkcje dóbr konsumpcyjnych:
• użytkowe i symboliczne
• masowe i unikalne
• materialne i niematerialne
• substytucyjne i komplementarne
• normalne i poślednie (podrzędne)
0
1
2
x
x
0
2
1
P
x
Wzrost konsumpcji jednego dobra powoduje
spadek konsumpcji drugiego
Wzrost ceny dobra substytucyjnego powoduje
wzrost popytu na drugie dobro substytucyjne
Dobra substytucyjne to dobra, które zastępują się w zaspakajaniu tej samej potrzeby,
użyteczności.
To dobra dla których spełnione są warunki:
Dobra komplementarne
To dobra dla których spełnione są warunki:
0
2
1
x
x
0
2
1
x
P
0
1
m
x
Wzrost popytu na jedno dobro komplementarne
powoduje wzrost popytu na drugie
Spadek ceny dobra komplementarnego
powoduje wzrost popytu na drugie dobro
Dobra normalne
Definiujemy w następujący sposób:
0
1
1
P
x
0
1
m
x
Przyrost spożycia dobra normalnego w stosunku
do przyrostu dochodów jest dodatni
Dobra poślednie (podrzędne)
Definiujemy w następujący sposób:
Przyrost spożycia dobra normalnego w stosunku
do ceny danego dobra jest ujemny
Wzrost dochodów powoduje spadek popytu
na dane dobro
Dla dobra pośledniego i dobra luksusowego zachodzi następujący związek:
0
1
P
x
O
Jeśli cena danego dobra rośnie to i popyt na to
dobro rośnie
Efekt Giffena
Jeżeli ktoś ma bardzo niskie dochody i rośnie cena jakiegoś dobra, i wzrostowi ceny danego dobra towarzyszy
wzrost popytu na dane dobro to oznacza, że jest to dobro poślednie.
Wzrost popytu może być wynikiem:
• efektu cenowego:
- spadek cen dóbr komplementarnych
- wzrost cen dóbr substytucyjnych
• wzrostu dochodów
• zmian innych uwarunkowań, np. gusta.
Efekt Veblena
Efekt demonstracyjny
Jeśli cena drogiego, luksusowego samochodu
rośnie to popyt również rośnie
KWESTIE CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH
K
L
Generalna tendencja technologii: coraz mniej pracy
i coraz więcej kapitału uprzedmiotowionego angażujemy
dla wytwarzania dóbr - wartości użytkowych.
Następuje proces substytucji pracy przez czynnik kapitału,
czyli stosujemy techniki coraz bardziej kapitał chłonne
a nie pracochłonne (kraje wysoko rozwinięte, bo praca
jest droga.)
KOSZT ALTERNATYWNY wiąże się z tym, że jest więcej niż jeden sposób wykorzystania
zasobu i jest równy utraconym korzyściom wynikającym z
niezastosowania danego czynnika gdzie indziej, w innej wytwórczości.
Koszt alternatywny wiąże się z zagadnieniem konieczności wyboru.
KOSZT ALTERNATYWNY wiąże się z tym, że jest więcej niż jeden sposób wykorzystania
zasobu i jest równy utraconym korzyściom wynikającym z
niezastosowania danego czynnika gdzie indziej, w innej wytwórczości.
Koszt alternatywny wiąże się z zagadnieniem konieczności wyboru.
CENA MAKSYMALNA to cena nierynkowa, administracyjna, cena instytucjonalna.
Chroni konsumenta i ma takie same funkcje jak reglamentacja, czy racjonowanie podaży.
Cena maksymalna to cena, która jest poniżej tej ceny, która wynikałaby z regulacji
rynkowej.
Obecnie występuje w niewielu zakresach (cena gazu, cena energii elektrycznej).
CENA MAKSYMALNA to cena nierynkowa, administracyjna, cena instytucjonalna.
Chroni konsumenta i ma takie same funkcje jak reglamentacja, czy racjonowanie podaży.
Cena maksymalna to cena, która jest poniżej tej ceny, która wynikałaby z regulacji
rynkowej.
Obecnie występuje w niewielu zakresach (cena gazu, cena energii elektrycznej).
CENA MINIMALNA chroni producenta.
Cena minimalna to cena, która jest powyżej tej ceny, która wynikałaby z regulacji
rynkowej.
CENA MINIMALNA chroni producenta.
Cena minimalna to cena, która jest powyżej tej ceny, która wynikałaby z regulacji
rynkowej.
CENA MINIMALNA w efekcie zawsze tworzy pewną nadpodaż, a CENA MAKSYMALNA
może tworzyć niedobór.
CENA MINIMALNA w efekcie zawsze tworzy pewną nadpodaż, a CENA MAKSYMALNA
może tworzyć niedobór.
RUCH OKRĘŻNY
RUCH OKRĘŻNY
Z PUNKTU WIDZENIA MIKROEKOMICZNEGO
Z PUNKTU WIDZENIA MIKROEKOMICZNEGO
PRODUCENT
KONSUMENT
K
funkcja celu:
U = f (x
1
, x
2
)
warunki ograniczające:
m = x
1
P
1
+ x
2
P
2
DOCHODY
• praca C
L
• kapitał C
K
TRANSFERY BEZPOŚREDNIE
(płatności z budżetu z którymi
nie wiążą się usługi)
:
emerytury, renty i inne
świadczenia
KONSUMPCJA
popyt na dobra x
1
,
x
2
OSZCZĘDNOŚCI
S
m
m
PODATKI
P
funkcja celu:
Y = f (K, L)
ograniczenie kapitałowe:
m
K
= K·C
K
+ L·C
L
PRZYCHODY
Y·C
Y
ze
sprzedaży dóbr i usług
TRANSFERY
dotacje, subwencje, odsetki
PODATKI
I INNE
ŚWIADCZENIA
WYDATKI
• kapitał K·C
K
• praca L·C
L
INWESTYCJE
(na zwiększenie
potencjału
produkcyjnego
K
banki inwestycyjne
obligacje, akcje
I
S
banki komercyjne
kredyt
P
BUDŻET
Państwo
Suma podatników
Dobra publiczne
infrastruktura
obieg rzeczowy
x
1
, x
2
Y
obieg rzeczowy
jaka
wielkość czynników jest
zaangażowana;
jaka wielkość produkcji
jest wytwarzana
K + L
C
K
, C
L
sprzedaż czynników wytwórczych
poprzez wynagrodzenia tych czynników
P
1
, P
2
C
Y
popyt
L
K
Y
S
CIT
PIT
I
VAT
Państwo obciąża zarówno producenta i konsumenta podatkiem,
wyznacza i pobiera podatek.
Dodatkowo pobiera podatek obrotowy VAT, do ceny produktów.
Wszyscy producenci należą do konsumentów, stąd zysk producentów jest częścią
wynagrodzenia kapitału, a producenci sięgają do oszczędności swoich właścicieli.
Oszczędności konsumentów zamieniają się na inwestycje i wracają do producentów.
Proces zamiany oszczędności na inwestycje następuje na rynku finansowym: banki,
giełdy, który bierze wynagrodzenie w postaci odsetek i prowizji. Przekształcanie się
oszczędności w inwestycje nie jest tożsame, bo wiążą się z tym określone koszty. Zawsze
przyrost oszczędności jest większy niż przyrost inwestycji o koszty.
Rynek finansowy ma duże znaczenie, im jest bardziej efektywny tym mniej kosztowny
dla producentów, bo z niego biorą środki na finansowanie inwestycji.
Giełda papierów wartościowych to miejsce, w którym oszczędności
bezpośrednio zamieniają się na inwestycje poprzez zakup i sprzedaż akcji.
Na giełdzie i w bankach inwestycyjnych ryzyko jest po stronie
dysponenta - konsumenta, a nie po stronie producenta, natomiast
w bankach komercyjnych po stronie producenta.
Im wyższy jest obieg zewnętrzny górny w stosunku do obiegu
wewnętrznego dolnego, tym efektywność jest wyższa. To
podstawowe źródło zysku u producentów i tylko wtedy mogą
występować u nich pewne spadki cen i spadki cen dla konsumentów.
Ceny i wynagrodzenia wewnątrz
• w przypadku wzrostu wynagrodzenie czynnika pracy, nic nie dzieje się
w efektywności, w szczególności nie zmienia się wydajność Y/L,
bo wewnętrzny obrót górny w stosunku do wewnętrznego obrotu dolnego
nie rozszerzył się. Dla zbilansowania przyrostu i utrzymania stanu
równowagi, muszą wzrosnąć ceny otrzymywane przez producenta,
a płacone przez konsumenta
• aby przychody wartościowe dla producentów nie musiały się zwiększać
z tytułu wzrostu cen tylko z tytułu efektywności, producenci muszą
poprawić efektywność poprzez lepsze wykorzystanie zasobów, uzyskują
z tego tytułu wzrost i nie ma dla nich przymusu, by zwiększać ceny
obieg finansowy
obieg finansowy
kształtowany przez
poziom cen
m
efekty zewnętrzne
obrona narodowa
fundusze emerytalne
edukacja
służba zdrowia
Deficyt
Deficyt - pokrywanie różnicy między przychodami a wydatkami.
Źródłem pokrywania deficytu są nasze oszczędności.
Gdy potrzeby inwestycyjne są wyższe niż oszczędności w gospodarce to
musimy sięgać do oszczędności zewnętrznych innych krajów poprzez
rynek kapitałowy lub bezpośrednie inwestycje zagraniczne.
RYNEK DÓBR I USŁUG KONSUMPCYJNYCH
P
1
, P
2
C
Y
•
zestawienie cen popytu i podaży
kształtuje warunki równowagi ogólnej,
czyli równowagi jako sumy równowag
cząstkowych, równowag na
poszczególnych rynkach
• występują związki substytucyjne,
komplementarne w wyniku których
ukształtowuje się równowaga ogólna
•
na cenę czynnika wytwórczego
wpływają dwie wielkości: relacje
popytu i podaży (relacje rzadkości)
oraz wydajność czynników
wytwórczych
L
Y
K
Y
RYNEK DÓBR KONSUMPCYJNYCH I CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH
podaż
P
1
popyt
RYNEK CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH
•
w przypadku wprowadzenia
regulacji państwowych nastąpią
zakłócenia w równowadze
produkcji (cena minimalna, cena
maksymalna
)
P
x
1
, x
2
zakup
Y
C
K
, C
L
C
L
, C
K
K + L
L + K
K
OPIS Z PUNKTU WIDZENIA ZACHOWAŃ
PODEJŚCIE BEHAWIORALNE
K
OGRANICZENIA
BUDŻETOWE
płace
zyski
transfery
POPYT
OSZCZĘDNOŚCI
I SEGMENT
RELACJE CENOWE
skłonność do konsumpcji
skłonność do oszczędności
ceny
substytucyjność
komplementarność
cenowa elastyczność popytu
dochodowa elastyczność popytu
II SEGMENT
PREFERENCJE
przechodnie i nieprzechodnie
OPIS Z PUNKTU WIDZENIA ZACHOWAŃ
PODEJŚCIE BEHAWIORALNE
ZYSKI
CZYNNIKI ENDOGENNE
zależne od producenta
1. RYNEK
K, L, f (K, L) – Y
wyposażenie w czynniki
wytwórcze: technika
wytwarzania
→
efektywność
produkcji
relacje cen otrzymywanych do
cen płaconych
i tendencje zmian
P
PŁACE
m
C
S
m
C
S
UKŁAD EGZOGENNY
niezależny od producenta
2. REGULACJE
system podatkowy, system
innych świadczeń, nakazy,
zakazy - czynnik instytucjonalny
C
C
C
C
L
Y
K
Y
MODEL RYSUNKOWY Z PUNKTU WIDZENIA BIEŻĄCEGO ZARZĄDZANIA
P
PRODUCENT DZIAŁA POD WPŁYWEM:
KONKURENCJA
potencjalni wchodzący
konkurenci
NABYWCY
siła
przetargowa
nabywców
UKŁAD SUBSTYTUCYJNY
groźba pojawienia się produktów
substytucyjnych
DOSTAWCY
siła
dostawców
P
konkurenci
odbiorcy
dostawcy
techniki
wytwarzania
regulacje
czynniki
polityczne
układ
demograficzny
polityka
ekonomiczna
czynniki
edukacyjne
czynniki
prawne
czynniki
socjologiczne
czynniki
kulturowe
czynnik
społeczno -
polityczny
RYNEK
ograniczenia realne
ograniczenia realne
zasoby, technologie, popyt, podaż, cena
ograniczenia regulacyjne
ograniczenia regulacyjne
nakazy, zakazy, czynnik instytucjonalny
FUNKCJE PIENIĄDZA
FUNKCJE PIENIĄDZA
RYNEK W UJĘCIU FUNCJONALNO - PODMIOTOWYM
RYNEK
TOWAROWY
KAPITAŁOWY
PRACY
PRODUKTY
(służą innym producentom)
DOBRA
KONSUMPCYJNE
SUROWCE
(w tym produkty rolnicze)
RZECZOWY
FINANSOWY
ŚRODKI
PRODUKCJI
(maszyny i urządzenia)
NIERUCHOMOŚCI
PIENIĘŻNY
krótkoterminowe bony
skarbowe, lokaty bankowe
PAPIERÓW
WARTOŚCIOWYCH
forma zorganizowana
giełdowa lub pozagiełdowa
WALUTOWY
RYNEK
POCHODNYCH
instrumentów, które służą
do zarządzania ryzykiem
walutowym, cenowym,
kursowym
Na rynku kapitałowym występuje proces inwestowania kapitału w celu uzyskania
zwrotu: określonej stopy zysku. Występuje olbrzymia konkurencja o zagospoda-
rowanie kapitału, czyli oszczędności między wydatkowaniem na zakup środków
do produkcji, zakup nieruchomości, zakup akcji, zwroty ze zmienności kursów
walutowych i rynków pochodnych.
Każdy z tych rynków ma pewną specyfikę przedmiotową, ale ma te same cechy
funkcjonalne: te same zasady decydują o warunkach popytu, te same zasady
decydują o warunkach podaży, te same zasady decydują o cenie.
Rynek pracy jest zawsze w sposób szczególny regulowany.
RYNEK
RYNEK W RÓWNOWADZE KONKURENCYJNEJ to taki rynek, gdzie indywidualne
zachowanie producenta bądź konsumenta nie ma wpływu na stan równowagi tego rynku,
czyli nie ma wpływu na cenę oraz producent jest cenobiorcą a nie cenotwórcą.
RYNEK W RÓWNOWADZE KONKURENCYJNEJ to taki rynek, gdzie indywidualne
zachowanie producenta bądź konsumenta nie ma wpływu na stan równowagi tego rynku,
czyli nie ma wpływu na cenę oraz producent jest cenobiorcą a nie cenotwórcą.
Z rynkiem, gdzie występuje równowaga konkurencyjna wiąże się pojęcie efektywności.
RYNEK EFEKTYWNY to taki rynek, na którym indywidualne działanie jakiegokolwiek
podmiotu rynkowego nie ma wpływu na stan równowagi. Z definicji musi on być bardzo
rozproszony.
Z rynkiem, gdzie występuje równowaga konkurencyjna wiąże się pojęcie efektywności.
RYNEK EFEKTYWNY to taki rynek, na którym indywidualne działanie jakiegokolwiek
podmiotu rynkowego nie ma wpływu na stan równowagi. Z definicji musi on być bardzo
rozproszony.
RYNEK MONOPOLISTYCZNY: w tym oligopolistyczny, duopolistyczny.
Wpływ danego podmiotu jest w jakiś sposób określony.
RYNEK MONOPOLISTYCZNY: w tym oligopolistyczny, duopolistyczny.
Wpływ danego podmiotu jest w jakiś sposób określony.
Z rynkiem wiąże się pojęcie prywatnej własności, jeżeli chodzi o producentów,
bo z prywatną własnością wiąże się zysk i ryzyko osiągania tego zysku.
Z rynkiem wiąże się pojęcie prywatnej własności, jeżeli chodzi o producentów,
bo z prywatną własnością wiąże się zysk i ryzyko osiągania tego zysku.
PAŃSTWO
Państwo związane z zabezpieczeniem regulacji rynkowych w sensie prawnym
Państwo związane z zabezpieczeniem regulacji rynkowych w sensie prawnym
Państwo związane z zabezpieczeniem regulacji rynkowych w sensie prawnym
Państwo związane z zabezpieczeniem regulacji rynkowych w sensie prawnym
Państwo / Bank Centralny związane z pieniądzem
Państwo / Bank Centralny związane z pieniądzem
Państwo jest takim samym aktorem na rynku jak producenci i konsumenci
Państwo jest takim samym aktorem na rynku jak producenci i konsumenci
WARUNKI RÓWNOWAGI KONSUMENTA
WARUNKI RÓWNOWAGI KONSUMENTA
x
1
U
x
2
m
RÓŻNICZKA ZUPEŁNA UŻYTECZNOŚCI
RÓŻNICZKA ZUPEŁNA UŻYTECZNOŚCI
0
2
2
1
1
x
x
U
x
x
U
d
U
1
x
U
• w sensie matematycznym to pochodna
• w sensie ekonomicznym to krańcowa użyteczność wzrostu konsumpcji pierwszego dobra
oznacza o ile wzrośnie użyteczność całkowita, gdy wzrośnie
konsumpcja dobra pierwszego o jednostkę
1
x
W danym momencie różniczka zupełna użyteczności jest równa
zero, gdyż zakładamy, że w danym momencie dochody są
wielkością stałą, nie zwiększają się.
• konkretny przyrost konsumpcji, krańcowa stopa substytucji
Wskaźniki użyteczności krańcowej zostały wymyślone przez A. Marshalla i stanowią jądro teorii
marginalnej.
Użyteczność krańcowa jest operatorem zachowań konsumenta - każdy z nas patrzy na produkt
z punktu widzenia użyteczności i ma charakter subiektywny - każdy z nas inaczej ocenia
użyteczność krańcową każdego produktu.
Przekształcanie równania różniczki zupełnej użyteczności ma na celu wyodrębnienie tych
czynników, które wpływają na zmianę, strukturę konsumpcji, czyli na zmianę koszyka dóbr, które
konsument konsumuje.
x
1
x
2
2
2
1
1
x
x
U
x
x
U
1
2
2
1
x
U
x
U
x
x
MRS
W warunkach ograniczenia dochodowego, utrzymując się na tym samym poziomie użyteczności,
czyli na tej samej krzywej obojętności, wzrostowi konsumpcji jednego dobra musi towarzyszyć
spadek konsumpcji dobra drugiego. Parametrem, który określa stosunek tej relacji, która nazywa
się relacją krańcowej stopy substytucji jest użyteczność krańcowa.
Produkty zastępują się wedle ich użyteczności krańcowej. Produkt o wyższej użyteczności zastępuje produkt
o niższej użyteczności z punktu widzenia konsumenta.
I WARUNEK RÓWNOWAGI KONSUMENTA
I WARUNEK RÓWNOWAGI KONSUMENTA
Konsument osiąga stan równowagi wtedy i tylko wtedy, gdy krańcowa stopa substytucji
jednego dobra przez drugie jest równa odwrotności ich użyteczności krańcowych.
2
2
1
1
x
U
x
x
U
x
Konsument tak długo zwiększa konsumpcję jednego dobra w stosunku do drugiego, aż satysfakcja konsumenta ze
wzrostu konsumpcji jednego dobra zrównoważy się ze stratami wynikającymi ze spadku konsumpcji drugiego dobra.
I warunek równowagi konsumenta wyznaczany jest przez użyteczność krańcową poszczególnych dóbr
i ma charakter czysto subiektywny. Każdy konsument ma inną ocenę użyteczności, która wynika z preferencji.
O wyborze konsumenta nie decyduje tylko użyteczność, ale również cena i dochód.
2
2
1
1
P
x
P
x
m
2
1
2
1
x
x
P
P
tg
1
1
P
m
x
2
2
P
m
x
x
1
x
2
α
0
2
2
1
1
P
x
P
x
d
m
2
2
1
1
P
x
P
x
1
2
2
1
P
P
x
x
Zmiana tg kąta α pokazuje, że tg zmienia się pod wpływem krańcowej
stopy substytucji.
RÓŻNICZKA ZUPEŁNA OGRANICZENIA DOCHODOWEGO
RÓŻNICZKA ZUPEŁNA OGRANICZENIA DOCHODOWEGO
Różniczka zupełna ograniczenia dochodowego jest równa zero, gdyż dochód jest stały,
użyteczność objaśniana jest na danym poziomie.
II WARUNEK RÓWNOWAGI KONSUMENTA
II WARUNEK RÓWNOWAGI KONSUMENTA
Konsument osiąga stan równowagi wtedy, gdy efekt związany ze spadkiem konsumpcji
jednego dobra jest kompensowany przez wzrost konsumpcji drugiego dobra w sensie
utrzymania tego samego poziomu użyteczności.
1
2
1
2
2
1
x
U
x
U
P
P
x
x
1
1
x
U
P
2
2
x
U
P
Konsument nie ma potrzeby dalszej zmiany, bo krańcowa stopa substytucji jest równa odwrotności relacji cen, efekt
spadku jest równoważony przez efekt przyrostu.
Zmiany krańcowej substytucji są objaśniane przez zmiany relacji cen.
III WARUNEK RÓWNOWAGI KONSUMENTA
III WARUNEK RÓWNOWAGI KONSUMENTA
Konsument jest w stanie równowagi wtedy, gdy krańcowa stopa substytucji dla dwóch
dóbr jest równa odwrotności relacji cen i jest równa odwrotności krańcowych
użyteczności.
WARUNEK PARETO OPTYMALNEGO
WARUNEK PARETO OPTYMALNEGO
Konsument optymalizuje swoje zachowanie, czyli maksymalizuje swoją funkcję
użyteczności, gdy cena danego dobra jest dokładnie równa jego użyteczności krańcowej
i jest w równowadze do ceny drugiego dobra w stosunku do jego użyteczności
krańcowej.
Użyteczność jest kategorią subiektywną, a cena jest kategorią obiektywną.
1
1
x
U
P
W zależności od sytuacji, jaka jest na rynku, konsument zwiększa lub zmniejsza zakupy.
Producent zaś może podnieść lub obniżyć cenę bądź użyteczność.
• przewagę konkurencyjną ma producent
• konsument traci
• producent realizuje nieuzasadnioną
nadwyżkę producenta (cena, którą uzyskuje
jest wyższa niż użyteczność, którą oferuje)
Ekstra korzyść producenta i ekstra korzyść konsumenta z rynku w warunkach równowagi
konkurencyjnej i konkurencyjnego rynku nie trwa długo, nie jest stanem normalnym.
2
2
x
U
P
1
1
x
U
P
Mechanizm zachowania się konsumenta, czyli mechanizm wyboru optymalnej struktury konsumpcji,
która zapewnia mu równowagę wpływa na mechanizm zachowania się producenta.
1
1
x
U
P
Jeżeli
• przewagę konkurencyjną ma konsument
• konsument realizuje nieuzasadnioną
nadwyżkę konsumenta
Warunki równowagi konkurencyjnej są wtedy i tylko wtedy gdy:
• konsument może osiągać równowagę, czyli maksymalizować swoją funkcję użyteczności i nie
realizuje swojej nadwyżki nadzwyczajnej, tak samo jak i producent nie realizuje swojej nadwyżki
• występuje neutralny pieniądz w sensie istoty pieniądza, bo jest czystym odzwierciedleniem
wartości.
WPŁYW PODATKÓW NA ZACHOWANIE SIĘ KONSUMENTA
WPŁYW POPRZEZ CENĘ
WPŁYW POPRZEZ CENĘ
2
2
1
1
P
x
t
P
x
m
t
P
P
x
x
1
2
2
1
2
2
1
1
P
x
P
x
t
m
2
2
1
1
2
2
1
1
P
x
P
x
t
m
t
P
x
t
P
x
m
x
1
x
2
1
2
1
2
P
P
t
P
P
1
1
P
t
P
Przy założeniu, że
niezależnie od jego użyteczności będzie niższe.
spożycie dobra pierwszego w stosunku do sytuacji
WPŁYW POPRZEZ DOCHÓD
WPŁYW POPRZEZ DOCHÓD
t - podatek
Podatek, niezależnie od tego czy jest wliczony do ceny czy do dochodu, jest działaniem
równoważnym w sensie zmniejszenia konsumpcji, natomiast inne są skutki zmiany struktury
popytu.
x
1
x
2
t - podatek
FORMUŁA PODATKU
Y
Y
C
t
P
t
C
P
1
1
1
1
1
P
S
t
C
D
t
P
S
C
S
P
D
Y
Y
r – stopa podatkowa
Niezależnie jaki jest system podatkowy, w gospodarce układ popytu i podaży jest zawsze w stanie
równowagi, a płatnikiem ostatecznym jest konsument.
podatek
płacony przez
producenta
Podatek, niezależnie gdzie jest ustalony - u konsumenta czy u producenta, zawsze
ostatecznie płacony jest przez konsumenta.
Cena konsumenta P
1
w sensie podatkowym to cena otrzymywana przez producenta + podatek.
podatek
płacony przez
konsumenta
Y
C
System podatkowy działa również w taki sposób, że cena podatku P
1
jest równa:
r
P
S
P
D
C
S
P
D
r
P
C
C
r
P
Y
Y
Y
1
1
1
1
1
1
1
1
0
1
1
1
P
x
U
x
L
0
2
2
1
1
2
2
1
1
2
,
1
,
2
,
1
P
x
P
x
m
U
P
x
P
x
m
x
x
f
x
x
L
2
,
1
x
x
f
U
0
2
2
2
P
x
U
x
L
0
2
2
1
1
P
x
P
x
m
L
WYZNACZENIE RÓWNOWAGI KONSUMENTA W UJĘCIU FUNKCJI
LAGRANGE’A
Istotą ekonomiczną tego podejścia jest jednoczesne pokazanie jak kształtuje się optimum
konsumenta z warunkiem ograniczającym.
Określenie warunków w jakich konsument uzyskuje swoje ekstremum, czyli maksymalizuje funkcję
użyteczności przy z góry określonym ograniczeniu dochodowym i cenowym. Ograniczenie to jest
elementem funkcji celu pisanym łącznie.
λ – mnożnik,
wskaźnik Lagrange’a
Badanie pierwszych pochodnych Przyrównanie
każdego elementu do 0
I POCHODNA
Pochodna dla całej funkcji względem konsumpcji
1 dobra
II POCHODNA
Pochodna dla całej funkcji względem
konsumpcji 2 dobra
III POCHODNA
Pochodna dla całej funkcji względem mnożnika
2
2
P
x
U
1
1
P
x
U
2
1
2
1
:
P
P
x
U
x
U
Funkcja Lagrange’a jest dowodem twierdzenia równowagi konsumenta.
I WARUNEK
II WARUNEK
1
1
P
x
U
2
2
P
x
U
Wskaźnikowi Lagrange’a nie nadajemy numerów, co świadczy o jego neutralności.
Zmiana wskaźnika nie wpływa na relacje między użytecznością a ceną.
Wskaźnik Lagrange’a pokazuje ile użyteczności przypada na cenę.
Konsument osiąga stan równowagi, gdy użyteczność krańcowa jest równa
odwrotności relacji cen.
Konsument osiąga stan równowagi, gdy użyteczność krańcowa jest równa
odwrotności relacji cen.
2
2
1
1
-
P
x
U
P
x
U
ZDEFINIOWANE WSKAŹNIKA LAGRANGE’A JAKO WSKAŹNIKA
ILUSTRUJĄCEGO KRAŃCOWĄ UŻYTECZNOŚĆ PIENIĄDZA
Konsument jest w stanie równowagi jeśli z jednostki pieniądza w przypadku pierwszego
i drugiego dobra uzyskuje taką samą użyteczność.
Konsument jest w stanie równowagi jeśli z jednostki pieniądza w przypadku pierwszego
i drugiego dobra uzyskuje taką samą użyteczność.
λ mówi o krańcowej użyteczności pieniądza w tym sensie, że pokazuje jaka jest relacja
użyteczności do ceny. Mówi ile z jednostki pieniądza uzyskujemy satysfakcji.
λ mówi o krańcowej użyteczności pieniądza w tym sensie, że pokazuje jaka jest relacja
użyteczności do ceny. Mówi ile z jednostki pieniądza uzyskujemy satysfakcji.
Równowaga występuje wtedy, gdy ostatnia jednostka pieniądza wydana na każde
z kupowanych dóbr przynosi taki sam przyrost użyteczności.
Równowaga występuje wtedy, gdy ostatnia jednostka pieniądza wydana na każde
z kupowanych dóbr przynosi taki sam przyrost użyteczności.
Zdefiniowanie, że mnożniki Lagrange’a są równoważne decyduje o neutralności pieniądza.
Sam pieniądz nie czyni wartości, tylko porządkuje sposób nabywania wartości.
Zdefiniowanie, że mnożniki Lagrange’a są równoważne decyduje o neutralności pieniądza.
Sam pieniądz nie czyni wartości, tylko porządkuje sposób nabywania wartości.
1
2
1
2
2
2
1
2
1
1
x
P
P
P
m
x
x
P
P
P
m
x
RÓWNANIA WARUNKOWE POPYTU
Przekształcając równanie ograniczenia dochodowego w równanie określające szczegółowe równanie popytu
otrzymujemy 2 równania o charakterze analitycznym, równanie popytu na jedno dobro i na drugie dobro.
2
2
1
1
P
x
P
x
m
2
1
P
P
Równania te są ważne w sensie interpretacji, pokazują całą istotę zachowania konsumenta i ekonomii.
Popyt na dane dobro jest kształtowany przez:
0
1
x
m
0
1
x
m
2
P
m jest prawdziwe dla dóbr normalnych przy założeniu
a nieprawdziwe przy założeniu dóbr poślednich efektu Giffena
II czynnik
Mówi o względności ceny danego dobra w stosunku do drugiej ceny, o relacji substytucyjnej.
II czynnik mówi o cenie relatywnej do ceny.
III czynnik x
1
Zmienność, mówi o ilości danego dobra.
2
P
m
I czynnik
Stosunek dochodu do ceny danego dobra – cena relatywna (każdą cenę musimy odnosić do
naszych dochodów). W sensie ogólnym oznacza to, że każda cena i dochód ma charakter względny.
I czynnik mówi o cenie relatywnej do dochodu.
Czym niższa cena relatywna tym wyższy popyt na dane dobro.
RÓWNANIA SYNTETYCZNE POPYTU
m
P
P
x
x
m
P
P
x
x
,
1
,
2
1
2
,
2
,
1
2
1
m
P
x
S
m
P
x
S
2
2
2
1
1
1
0
2
2
1
1
2
2
2
1
1
1
2
2
1
1
2
2
1
1
P
x
P
x
m
P
x
x
P
x
x
m
P
x
P
x
P
m
x
P
m
x
WSKAŹNIKI STRUKTURY POPYTU- ODZWIERCIEDLENIE PREFERENCJI
WYZNACZENIE WIELKOŚCI POPYTU
1
2
2
1
P
P
x
x
x
1
x
2
Sposób zachowania się konsumenta
kształtowany jest poprzez relacje
cen.
Sposób zachowania się konsumenta
kształtowany jest poprzez relacje
cen.
x
1
x
2
S
1
S
2
S
3
linie wyznaczają
kierunki zmian
w strukturze popytu
RELACJE MIĘDZY UŻYTECZNOŚCIĄ CAŁKOWITĄ
I UŻYTECZNOŚCIĄ KRAŃCOWĄ
Jeśli zwiększamy konsumpcję danego dobra to krańcowa użyteczność również musi
maleć, bo maleje użyteczność całkowita.
Jeśli zwiększamy konsumpcję danego dobra to krańcowa użyteczność również musi
maleć, bo maleje użyteczność całkowita.
U
x
1
1
x
U
x
1
x
2
efekt substytucyjny
x
1
1
x
U
użyteczność całkowita
użyteczność krańcowa
PARETO OPTYMALNE KONSUMENTA
Zwiększenie konsumpcji dobra pierwszego musi być okupione spadkiem konsumpcji dobra
drugiego według proporcji wyznaczonej przez relacje cen.
Zwiększenie konsumpcji dobra pierwszego musi być okupione spadkiem konsumpcji dobra
drugiego według proporcji wyznaczonej przez relacje cen.
0
0
0
1
2
2
1
2
2
1
1
2
2
1
1
P
P
x
x
P
x
P
x
P
x
P
x
d
m
1
2
2
1
P
P
x
x
RÓŻNICZKA ZUPEŁNA OGRANICZENIA DOCHODOWEGO
RÓŻNICZKA ZUPEŁNA OGRANICZENIA DOCHODOWEGO
Konsument w stanie równowagi jest w sytuacji Pareto optymalnej, gdyż nie jest w stanie poprawić
swojego poziomu użyteczności bez zmian w strukturze konsumpcji bądź bez zmian w relacjach cen.
Wzrost użyteczności całkowitej może nastąpić wtedy i tylko wtedy, gdy wyrażenie
Wzrost użyteczności całkowitej może nastąpić wtedy i tylko wtedy, gdy wyrażenie
0
/
/
1
2
1
2
x
U
x
U
P
P
1
2
1
2
1
2
2
2
1
1
2
2
2
2
1
1
/
/
0
0
x
U
x
U
P
P
x
U
x
x
U
x
x
U
P
P
x
x
U
x
x
U
x
d
d
d
U
U
U
FUNKCJA UŻYTECZNOŚCI CAŁKOWITEJ
FUNKCJA UŻYTECZNOŚCI CAŁKOWITEJ
2
2
1
1
;
x
U
P
x
U
P
Jeżeli natomiast wyrażenie
to konsument jest w sytuacji Pareto optymalnej i nie może poprawić swojej użyteczności.
Jeżeli natomiast wyrażenie
to konsument jest w sytuacji Pareto optymalnej i nie może poprawić swojej użyteczności.
dla
0
/
/
1
2
1
2
x
U
x
U
P
P
1
2
1
2
/
/
x
U
x
U
P
P
WARUNKI RÓWNOWAGI PRODUCENTA
WARUNKI RÓWNOWAGI PRODUCENTA
L
K
K
C
L
C
K
m
I
S
max
,
L
K
f
Y
C
L
Producent produkuje dobra i do ich produkcji angażuje czynnik kapitałowy (maszyny, urządzenia
i inne dobra służące do produkcji oraz czynnik pracy (zatrudnienie ludzi) w wymiarze
jakościowym, ilościowym i intensywności.
Warunkiem ograniczającym dla producenta jest kapitał finansowy, który pochodzi od konsumentów,
ich oszczędności zamieniają się na inwestycje i wracają do producenta.
K
C
K
L
C
L
koszt zaangażowanego czynnika kapitału; wielkość zaangażowania x cena zaangażowania
koszt zaangażowanego czynnika pracy; wielkość zaangażowania x cena zaangażowania
Producent zamienia kapitał finansowy na zakup czynnika kapitałowego i czynnika pracy.
Cena kapitału i pracy mają charakter egzogenny (zewnętrzny)
w stosunku do producenta, bo kształtują się w ruchu
okrężnym na rynku czynników wytwórczych w układzie podaży
danego czynnika i popytu na dany czynnik.
Jednocześnie cena kapitału i cena pracy są parametrem
wewnętrznym, bo producent opłaca wynagrodzenie tych
czynników, weryfikuje ceny poprzez produktywność,
wydajność przeciętną tych czynników.
L
Y
L
Y
S
D
K
K
C
m
L
L
K
L
K
K
K
C
C
C
m
C
m
tg
Prosta w każdym położeniu jest jednakowa, zmienia się tylko tg kąta α
Problem osiągania równowagi przez producenta polega w którym punkcie będzie się znajdował,
jaką technikę wytwarzania będzie stosował. Punkt ten wyznaczany jest przez styczną - prostą, która
obrazuje ograniczenie finansowe. Ilość zaangażowanego czynnika jednego bądź drugiego
wyznaczana jest przez stosunek
Kąt tworzenia ograniczenia finansowego będzie zmieniał się tylko pod wpływem relacji cen.
Relacje cen wyznaczają wielkość zaangażowania czynnika pracy i kapitału, czyli wyznaczają
stosowane techniki wytwarzania.
K
K
C
m
K
α
K
K
C
m
L
K
K
C
m
K
K
L
L
K
L
L
K
K
Izokwanta
Każdy punkt na izokwancie wyznacza
inną technikę wytwarzania
RÓŻNICZKA ZUPEŁNA FUNKCJI Y - WIELKOŚCI PRODUKCJI
RÓŻNICZKA ZUPEŁNA FUNKCJI Y - WIELKOŚCI PRODUKCJI
0
L
L
Y
K
K
Y
dY
K
Y
K
krańcowa produkcyjność czynnika kapitałowego - mówi o ile zwiększy się produkcja, gdy nakład czynnika
kapitału zwiększy się o nieskończenie małą wielkość, o jednostkę
Różniczka zupełna wielkości produkcji jest równa zero, ponieważ funkcja analizowana jest
na danym poziomie produkcji.
K
K
Y
L
Y
L
L
L
Y
przyrost zaangażowania czynnika kapitału - mówi o ile faktycznie producent zwiększa zaangażowanie
czynnika kapitałowego
wpływ zwiększenia zaangażowania czynnika kapitału na produkcję
0
2
2
L
Y
krańcowa wydajność czynnika pracy - mówi o ile zwiększy się produkcja, gdy zwiększy się zaangażowanie
czynnika pracy o nieskończenie małą wielkość; to bardzo ważny wskaźnik mówiący jaka jest wydajność
krańcowa pracowników
Zmienność produkcji i zmienność czynnika ma charakter ciągły, czyli mamy do czynienia z funkcją
produkcji i ma charakter monotoniczny, nie dąży w nieokreśloność lecz ma charakter gasnący
I pochodna jest dodatnia II pochodna jest ujemna
przyrost czynnika pracy
wpływ zaangażowania czynnika pracy na produkcję
0
L
Y
L
L
Y
K
K
Y
K
Y
L
Y
L
K
/
/
Występuje substytucja między efektem wzrostu zaangażowanego czynnika kapitału i efektem
zmniejszenia zaangażowania czynnika pracy.
Jednocześnie zaangażowanie obu czynników nie może rosnąć.
I WARUNEK RÓWNOWAGI PRODUCENTA
I WARUNEK RÓWNOWAGI PRODUCENTA
Producent osiąga stan równowagi, czyli maksymalizuje produkcję z posiadanych
zasobów czynników wytwórczych kapitału i pracy przy danej ich produkcyjności
krańcowej wtedy i tylko wtedy, gdy krańcowa stopa substytucji czynnika pracy przez
czynnik kapitału jest równa odwrotności relacji ich produktywności, czyli relacja
produktywności krańcowych jest równa krańcowej stopie substytucji.
0
L
K
K
C
L
C
K
dm
L
K
C
L
C
K
K
L
C
C
L
K
II WARUNEK RÓWNOWAGI PRODUCENTA
II WARUNEK RÓWNOWAGI PRODUCENTA
Producent osiąga równowagę wtedy, gdy koszt zwiększenia zaangażowania czynnika
kapitału jest dokładnie równoważony przez spadek kosztu zaangażowania czynnika
pracy, co jest równoważne w pojęciu równości krańcowej stopy substytucji.
L
K
K
C
L
C
K
m
K
dm
K
C
K
L
C
L
ewentualny przyrost zasobów finansowych
koszt zwiększenia zaangażowania czynnika kapitału
koszt zwiększenia zaangażowania czynnika pracy
Producent osiąga równowagę wtedy, gdy krańcowa stopa substytucji czynnika pracy
przez czynnik kapitału jest równa odwrotności relacji cen.
K
L
C
C
K
Y
L
Y
L
K
III WARUNEK RÓWNOWAGI PRODUCENTA
III WARUNEK RÓWNOWAGI PRODUCENTA
Producent osiąga stan równowagi ogólnej wtedy i tylko wtedy, gdy relacja wydajności
krańcowej czynnika pracy do produkcyjności krańcowej czynnika kapitału jest dokładnie
równa odwrotności relacji cen tych czynników.
K
L
C
C
K
Y
L
Y
K
Y
K
Y
C
K
L
Y
L
Y
C
L
IV WARUNEK
IV WARUNEK
RÓWNOWAGA PRODUCENTA W SENSIE OGÓLNYM
RÓWNOWAGA PRODUCENTA W SENSIE OGÓLNYM
Zmienny jest zarówno czynnik kapitału jak i czynnik pracy oraz zmienne są ceny czynnika pracy i czynnika
kapitału; nie jest określony okres: długi czy krótki (raczej długi).
Producent osiąga stan równowagi, gdy cena pracy jest dokładnie równa produkcyjności
krańcowej czynnika pracy, a cena kapitału jest dokładnie równa produkcyjności
krańcowej czynnika kapitału.
Cena czynnika pracy jest parametrem egzogennym (zewnętrznym) dla producenta, ale weryfikuje ją przez
parametr wewnętrzny – wydajność krańcową tego czynnika.
Producent nigdy nie zwiększy zatrudnienia, gdy
L
Y
C
L
K
C
C
C
m
L
L
C
C
C
m
K
L
K
L
L
K
L
K
K
ZAGADNIENIE POPYTU NA CZYNNIKI WYTWÓRCZE
L
K
K
C
L
C
K
m
Popyt na czynnik kapitału jest pochodną ceny relatywnej czynnika kapitału, czyli stosunku ceny
tego czynnika do posiadanego kapitału finansowego, stosunku tej ceny do ceny pracy
i zaangażowanego czynnika pracy.
RÓWNANIA WARUNKOWE POPYTU NA CZYNNIKI WYTWÓRCZE
WYNIKAJĄCE Z OGRANICZENIA WARUNKU OGRANICZAJĄCEGO
Popyt na czynnik pracy jest pochodną ceny relatywnej czynnika pracy, czyli stosunku ceny tego
czynnika do posiadanych możliwości finansowych przez producenta, stosunku tej ceny do ceny
kapitału i wyposażenia kapitałowego
Cena czynnika kapitału jest kształtowana na rynku i jest taka sama dla wszystkich producentów.
W sensie relatywnym natomiast jest bardzo różna dla każdego producenta, bo zależy od posiadanego
kapitału finansowego. Czym więcej kapitału w stosunku do ceny tym więcej można zainwestować w kapitał –
nowoczesne technologie.
Jeśli cena pracy będzie niska to popyt na kapitał będzie relatywnie mały.
RÓWNANIA SYNTETYCZNE POPYTU
Y
C
C
K
L
Y
C
C
L
K
L
K
K
L
,
,
,
,
0
0
K
L
C
K
C
L
0
L
Y
L
RÓWNANIE PODSTAWOWE POPYTU
POPYT W STOSUNKU DO CENY CZYNNIKA
POPYT W STOSUNKU DO PRODUKTYWNOŚCI DANYCH CZYNNIKÓW
Mechanizm rynku i popytu jest taki sam na rynku dóbr i usług konsumpcyjnych jak i na rynku
czynników wytwórczych.
Mechanizm rynku i popytu jest taki sam na rynku dóbr i usług konsumpcyjnych jak i na rynku
czynników wytwórczych.
Równanie mówi o ile zwiększy bądź zmniejszy się popyt na czynnik pracy/czynnik kapitału, gdy zwiększy
bądź zmniejszy się cena pracy/kapitału.
0
K
Y
K
0
0
K
L
C
L
C
K
RÓWNANIE POPYTU W STOSUNKACH SUBSTYTUCYJNYCH
Wzrost produktywności,
wydajności czynnika pracy
prowadzi do spadku zatrudnienia
Wzrost produktywności czynnika
kapitału prowadzi do wzrostu
popytu na ten czynnik
Jeśli cena pracy rośnie to popyt
na czynnik kapitału również
rośnie
Jeśli cena kapitału rośnie to popyt
na czynnik pracy również rośnie
ENDOGENNE I EGZOGENNE WARUNKI KSZTAŁTOWANIA ZYSKU
BĄDŹ UTRZYMANIA OPŁACALNOŚCI U PRODUCENTA
CZYNNIKI ENDOGENNE - uwarunkowania zależne od producenta: EFEKTYWNOŚĆ
CZYNNIKI EGZOGENNE - uwarunkowania niezależne od producenta: OPŁACALNOŚĆ
Z
C
L
C
K
C
Y
L
K
Y
L
K
Y
L
L
K
K
Y
Y
C
C
L
L
C
C
K
K
C
C
Y
Y
L
K
Y
C
C
C
,
przychody producenta - koszty = zysk
W warunkach równowagi konkurencyjnej strona przychodowa jest równa stronie kosztowej
Przedsiębiorstwa uzyskują zyski na poziomie zerowym, jest to układ Pareto optymalnej - nikt nie może poprawić
swojej sytuacji.
tempo wzrostu
przychodów
tempo wzrostu
kosztów
kapitałowych
tempo wzrostu
kosztów pracy
STRONA
STRONA
PRZYCHODOWA
PRZYCHODOWA
STRONA
STRONA
KOSZTOWA
KOSZTOWA
Y
Y
L
L
K
K
C
C
C
C
C
C
L
L
K
K
Y
Y
Tempo wzrostu efektywności produkcji (TFP) jest kształtowane przez różnicę między tempem
wzrostu produkcji a sumą tempa wzrostu zaangażowania czynnika kapitałowego i zaangażowania
czynnika pracy i jest równe tempu zmian efektywności zaangażowanych czynników wytwórczych.
UKŁAD EGZOGENNY
UKŁAD ENDOGENNY
Tempo wzrostu produkcji, tempo wzrostu
zaangażowania czynnika kapitałowego i tempo
wzrostu zaangażowania czynnika pracy zależy tylko
i wyłącznie od producenta.
Związany z kształtowaniem się relacji cen
czynników produkcji i cen produktów, relacja cen
płaconych do cen otrzymywanych - nożyce cen.
Nożyce cen mogą się rozwijać korzystnie bądź
niekorzystnie dla producenta, są autonomicznym
czynnikiem poprawy opłacalności.
O zmianach opłacalności i o zmianach zysku u producenta decydują:
• uwarunkowanie endogenne związane z poprawą efektywności
• uwarunkowanie egzogenne związane ze zmianami relacji cen płaconych do cen otrzymywanych.
O zachowaniu producenta decyduje:
• na ile poprawi efektywność
• jakie są relacje cenowe.
CZYNNIKI EGZOGENNE
CZYNNIKI EGZOGENNE
CZYNNIKI ENDOGENNE
CZYNNIKI ENDOGENNE
Z reguły ceny płacone za kapitał i za czynnik pracy rosną, a ceny otrzymywane są raczej stałe.
Jedyną drogą poprawy opłacalności i zwiększania zysków jest to, by poprawa efektywności
neutralizowała kosztowy efekt wzrostu cen.
Najczęściej w gospodarce cena czynnika kapitału i cena czynnika pracy rośnie szybciej niż cena
produktu i dobra tanieją dla konsumentów.
Taka sytuacja może występować wtedy i tylko wtedy, gdy wydajność pracy jest szybsza niż koszt
pracy w przeliczeniu na jednostkę ceny produktu i uwarunkowania: endogenne i egzogenne
równoważą się, tzn. negatywny wpływ zmian cen jest kompensowany przez pozytywny wpływ
poprawy efektywności.
L
w
L
L
Y
Y
2
2
1
1
P
x
P
x
m
K
Y
Y
K
K
c
C
C
C
C
K
w
K
K
Y
Y
K
Y
Y
L
L
c
C
C
C
C
relacje między tempem wzrostu cen za
czynnik kapitałowy (cen płaconych
w stosunku do cen otrzymywanych)
relacje między tempem wzrostu cen za
czynnik pracy (cen płaconych
w stosunku do cen
otrzymywanych)
I WSKAŹNIK
poprawa produktywności
czynnika kapitału
WSKAŹNIK KOSZTOWY
Z TYTUŁU CEN
II WSKAŹNIK
poprawa produktywności
wydajności pracy
Producent zawsze będzie tworzył inflację, czyli domagał się wzrostu cen wtedy, gdy u niego
efektywność, czyli poprawa wydajności pracy jest za niska, ponieważ nie dokonywał zmian
w strukturze technicznej, nie dokonywał substytucji czynnika pracy czynnikiem kapitału i
tempo wzrostu efektywności jest za niskie w stosunku do tego, co dzieje się na rynku.
Na rynku cena czynnika kapitału rośnie, cena czynnika pracy rośnie, a cena produktów jest stała.
Każdy producent musi dokonywać zmian technicznych, by poprawić efektywność. Jeśli tego nie
może zrobić, musi podnosić ceny produktów i tworzy presję inflacyjną. Jednak w warunkach
równowagi konkurencyjnej jest to niemożliwe, bo jego produkcję przejmą konkurenci.
Dla producenta cena jest zawsze taka sama.
Inna sytuacja może występować, gdy wzrost ceny czynnika kapitałowego i wzrost ceny czynnika
pracy (ceny płacone) jest kompensowany przez wzrost ceny produktu (ceny otrzymywane).
Będziemy mieli wtedy do czynienia z procesem inflacji, bo tempo poprawy efektywności jest za
niskie.
W szczególności, możemy mieć wtedy do czynienia z sytuacją, gdy tempo wzrostu produktywności
czynnika kapitału nie równoważy kosztowego efektu niekorzystnych zmian cen produktu do ceny
kapitału oraz przede wszystkim tempo wzrostu wydajności pracy nie kompensuje niekorzystnych
zmian relacji cen czynnika pracy do cen produktów, które skutkują wzrostem kosztów.
Y
Y
L
L
K
K
C
C
C
C
C
C
0
K
Y
C
K
L
K
0
,
Y
L
K
C
L
C
K
L
L
K
L
K
f
Y
,
0
L
Y
C
L
L
L
0
,
L
K
f
Y
L
MINIMALIZACJA KOSZTÓW U PRODUCENTA DLA OSIĄGNIĘCIA
DANEGO ZYSKU
Funkcja celu - minimalizacja kosztów
przy danym zastosowaniu czynnika kapitałowego i pracy K, L
Warunek ograniczający - wielkość produkcji
λ – mnożnik,
wskaźnik Lagrange’a
Różniczkowanie funkcji po wskaźnikach K, L, λ
I POCHODNA
Pochodna funkcji po K
II POCHODNA
Pochodna funkcji po L
III POCHODNA
Pochodna funkcji po mnożniku
L
K
C
L
C
K
min
FUNKCJA LAGRANGE’A
L
Y
K
Y
C
C
K
L
L
K
Otrzymaliśmy 3 równania wyznaczające ekstremum funkcji, dla której celem jest minimalizacja
kosztów na uzyskanie danego efektu produkcji.
K
Y
C
K
/
Mnożniki Lagrange’a w interpretacji ekonomicznej oznaczają krańcową użyteczność kapitału finansowego
przeznaczonego na zakup czynnika kapitału albo czynnika pracy.
W szczególności mówią ile produkcyjności krańcowej uzyskujemy z jednostki zaangażowanego
(wydatkowanego) kapitału finansowego. To decyduje o strukturze (podziale) wydatkowanego kapitału
finansowego i mówi jaka jest efektywność wydatkowania 1 PLN, 1 USD, 1 EUR na zakup czynnika kapitału
bądź czynnika pracy. Efektywność ta jest określona relacją ceny danego czynnika do jego produktywności
krańcowej.
Gdy jesteśmy w jednej walucie to wskaźniki określają porządek w jakim wydajemy środki finansowe na
zakup czynników wytwórczych, natomiast między walutami pokazują siłę nabywczą danej waluty.
W tym punkcie producent osiąga równowagę, która jest wyznaczana przez równość
krańcowej stopy substytucji pracy przez kapitał z odwrotnością relacji cen oraz
z odwrotnością relacji produktywności tych czynników.
Niezależnie od tego, czy celem jest maksymalizacja produkcji z danych nakładów,
bądź minimalizacja kosztów na daną produkcję, warunki równowagi są takie same,
co jest ilustracją zagadnienia racjonalności.
W tym punkcie producent osiąga równowagę, która jest wyznaczana przez równość
krańcowej stopy substytucji pracy przez kapitał z odwrotnością relacji cen oraz
z odwrotnością relacji produktywności tych czynników.
Niezależnie od tego, czy celem jest maksymalizacja produkcji z danych nakładów,
bądź minimalizacja kosztów na daną produkcję, warunki równowagi są takie same,
co jest ilustracją zagadnienia racjonalności.
L
Y
C
L
/
0
/
0
/
K
Y
C
L
Y
C
K
L
MODEL SOLOWA
Jeśli wzrasta wydajność czynnika pracy/czynnika kapitału to może wzrastać jego wynagrodzenie
L
C
L
Y
L
K
I
S
Punkt równowagi
Stan ustalony u producentów, jest równoważony
równowadze producentów i wtedy i tylko wtedy
gospodarka rozwija się harmonijnie, czyli relacja między
produktywnością czynnika pracy a kosztem jego
uzyskania jest równa stopie oszczędności
u konsumentów.
stopa oszczędności S = I
L
Y
S
L
K
OPTIMUM TECHNICZNE I OPTIMUM EKONOMICZNE
To równość kosztu krańcowego z kosztem
przeciętnym.
Daje zysk nadzwyczajny, producenci nie
zwiększają produkcji.
OPTIMUM TECHNICZNE
OPTIMUM TECHNICZNE
OPTIMUM EKONOMICZNE
OPTIMUM EKONOMICZNE
P
K
K
K
Y
K
K
C
U
K
To równość kosztu krańcowego z utargiem
krańcowym, co jest równe cenie produktu.
Producenci są w stanie równowagi, bo
maksymalizują produkcję w ramach danej
ceny.
W warunkach równowagi konkurencyjnej zawsze jest tendencja do ustalania się optimum
ekonomicznego i optimum techniczne jest równe optimum ekonomicznemu.
W warunkach równowagi konkurencyjnej zawsze jest tendencja do ustalania się optimum
ekonomicznego i optimum techniczne jest równe optimum ekonomicznemu.
E
T
O
O
1
P
U
C
K
Y
P
K
K
K
T
O
RELACJE MIĘDZY PRODUKCJĄ CAŁKOWITĄ A PRODUKCYJNOŚCIĄ
KRAŃCOWĄ I PRODUKCYJNOŚCIĄ PRZECIĘTNĄ
Z funkcji wynikają następujące wielkości:
L
Y
L
Y
E
K
Y
K
Y
E
L
Y
K
Y
W ujęciu tym zawsze jeden czynnik jest stały
(constans), a drugi zmienny.
L
Y
L
Y
Y
L,
K
Y
L,
K
E=1
albo
W punkcie przecięcia się krzywej produkcyjności
krańcowej z krzywą produkcyjności przeciętnej
kształtuje się elastyczność produkcji względem czynnika
pracy bądź względem czynnika kapitałowego.
Elastyczność mówi, o ile zwiększy się
produkcyjność, gdy nakład danego czynnika
zwiększy się o 1 %.
1
L
Y
L
Y
E
1
L
Y
L
Y
E
Producent nie wykorzystuje w tym momencie swoich możliwości
produkcyjnych; albo ma za mało czynników, albo za mało produkuje;
są możliwości wzrostu.
Jeżeli każde zwiększenie nakładu danego czynnika daje więcej niż
proporcjonalny efekt to gospodarka jest w fazie wzrostowej.
Oznacza to złą sytuację w gospodarce (albo jest za mały popyt, albo jest
złe zarządzanie), ale są dobre perspektywy.
Gospodarka jest w sferze racjonalnego gospodarowania, zbliża się do
poziomu optimum ekonomicznego, wyznaczanego przez krzywą relacji
cen.
Funkcja jest w tym przedziale asymptotyczna do wielkości produkcji,
która wyznaczana jest przez rynek.
Jeżeli
Jeżeli