Wykład 2.

Rynek

1

RYNEK - to zespół przesłanek

doprowadzających do kontaktu między

kupującymi i sprzedającymi w procesie

wymiany dóbr. Pojęcie rynku możemy

rozpatrywać z dwóch punktów widzenia:

2

Pojęcie rynku z ekonomicznego punktu widzenia – rynek

jest to proces w ramach którego….

3

W ramach tego procesu uczestnicy rynku poszukują informacji

mających dla nich istotne znaczenie.

4

Pojęcie rynku z technicznego punktu widzenia – rynek

jest to miejsce (hala aukcyjna, giełda), przestrzeń lub
płaszczyzna (Internet, telefon, fax) w których…...

5

UCZESTNIKAMI RYNKU SĄ:

• Gospodarstwa

domowe

–

grupa

ludzi

wspólnie

zamieszkujących i podejmujących wspólne decyzje.

• Przedsiębiorstwa – podmiot gospodarujący,…...

• Rząd (władza centralna) – obejmuje instytucje należące do

rządu i te, które swoje istnienie zawdzięczają rządowi, jedną
z funkcji władzy centralnej jest kierowanie gospodarką.

6

Rodzaje rynków

I. Wg rodzaju dóbr będących przedmiotem obrotu
• rynek towarów

– rynek dóbr konsumpcyjnych
– rynek dóbr przemysłowych

• rynek usług - obejmuje dobra które są konsumowane w

trakcie ich produkcji np.: usługi spedycyjne, bankowe;

• rynek finansowy - obejmuje obrót pieniądzem, akcjami,

obligacjami, środkami dewizowymi, instrumentami
pochodnymi, ubezpieczeniami;

• rynek czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału);

7

Rodzaje rynków cd.

II. Wg zasięgu geograficznego
• lokalny - w bezpośrednim otoczeniu klienta;
• regionalny - do kontaktów między klientem a dostawcami

dochodzi na większym terenie, np. powiatu, województwa;

• narodowy (krajowy) - funkcjonuje w obrębie państwa;
• międzynarodowy - prowadzone są transakcje pomiędzy

przynajmniej dwoma państwami;

• światowy - dotyczy wymian dóbr i usług na obszarze całego

świata;

8

Rodzaje rynków cd.

III. Wg głównych miejsc produkcji i konsumpcji
• rynek pierwotny - główne miejsca produkcji
• rynek centralny – główne miejsce obrotu i konsumpcji

9

Rodzaje rynków cd.

IV. Wg relacji popytu do podaży
• rynek nabywcy
• rynek sprzedawcy

10

Rodzaje rynków cd.

V. Wg swobody dokonywania transakcji na rynku
• rynek wolny – swoboda obrotu, podjęcia działalności,

minimalizacja ograniczeń dostępu do poszczególnych
rynków międzynarodowych.

• rynek reglamentowany
• szary rynek - posiadanie reglamentowanych dóbr jest

legalne, ale obrót nimi poza wyznaczonym systemem
reglamentacji jest zakazany.

• czarny rynek - obrót wartościami, których posiadanie jest

nielegalne lub ograniczone do pewnych organizacji,
zakazany jest także obrót tymi wartościami.

11

Rodzaje rynków cd.

VI. Wg zorganizowania rynków
• rynki formalne
• rynki formalne ułomne
• rynki nieformalne

12

Rodzaje rynków cd.

VII. Wg kryterium skali lub wielkości transakcji
• hurtowy
• detaliczny (półhurt)

13

Rodzaje rynków cd.

VIII. Wg charakteru transakcji handlowej
• dóbr i usług

– produkcyjny - rynek elementów służących do dalszej

produkcji (np. maszyn, urządzeń) lub elementów
służących do dalszego przetworzenia, półproduktów
(np. surowców, minerałów)

– konsumpcyjny - zaspakaja bezpośrednio

zapotrzebowanie konsumentów

• kapitałowy - np. środków pieniężnych, papierów

wartościowych

• pracy

14

Rodzaje rynków cd.

IX. Wg stopnia zaspokojenia potrzeb

 producenta - Jest to taka sytuacja na rynku w której warunki

dyktuje producent. Występuje brak konkurencji (monopol),
…..

Konsekwencją - może być korupcja, wprowadzanie

reglamentacji sprzedaży, przydziałów, talonów i wreszcie
dystrybucja za pomocą systemu kartkowego

 konsumenta - Nieodzownym elementem tego rynku jest

konkurencja……

15

Istotnym elementem każdego procesu rynkowego jest

KONKURENCJA, czyli siła pozwalająca rozwiązać konflikt.

Konkurencja rozumiana jest jako proces przy pomocy którego

uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów,

próbują przedstawić

• korzystniejsze od innych warunki dotyczące ceny,
• jakości,
• innych elementów mających wpływ na decyzję zawarcia

transakcji.

16

POPYT I WIELKOŚĆ

POPYTU

POPYT (demand) jest to ilość dóbr i usług, jaką

konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w

określonym miejscu i czasie przy różnym

poziomie ceny i pozostałych warunkach stałych

(ceteris paribus).

WIELKOŚĆ POPYTU – jest to zapotrzebowanie

zgłaszane przez konsumentów w danym czasie i

miejscu po danej (konkretnej) cenie.

17

POPYT: KRZYWA I PRAWO

POPYTU

18

P

Q

D

ZMIANA WIELKOŚCI POPYTU,

ZMIANA POPYTU

ZMIANA WIELKOŚCI
POPYTU – jest
następstwem zmiany
ceny danego dobra,
przy zachowaniu
stałości pozostałych
czynników (ceteris
paribus), zmiana
wielkości popytu
obrazowana jest
ruchem wzdłuż krzywej
popytu.

P

p3 A

p2 B

p1

c

D

q1

q2

q3

Q

19

Zmiana popytu

ZMIANA POPYTU –
jest następstwem
zmiany czynników
pozacenowych (np. ceny
innych dóbr, dochód
konsumentów),
ilustrowana jest
równoległym
przesunięciem krzywej
popytu.

P

p2

D

1

p1

D

D

2

q

1

q

2

q

3

q

4

Q

20

Determinanty popytu

związane z rynkiem
- cena towaru:

– ceny substytutów,
– ceny dóbr komplementarnych,
– przewidywania co do kształtowania się cen w

przyszłości,

– antycypacja popytu, czyli wyprzedzanie faktycznego

popytu (np. wykupywanie towaru przed zapowiedzianą
podwyżką, tak jak to miało miejsce w Polsce przed 1
maja 2004 r.)

21

Determinanty popytu cd.

• nie związane z rynkiem (pozarynkowe):
- preferencje konsumentów:

- gusty konsumentów,
- upodobania i przyzwyczajenia,

- moda,
• czynniki demograficzne:

- liczba ludności,
- struktura wiekowa konsumentów,
- struktura płciowa konsumentów,
- stan cywilny,
- poziom wykształcenia,
- wyznanie,

22

Determinanty popytu cd.

• warunki geograficzne
• warunki klimatyczne,
• pora roku,
• poziom zamożności,
• sytuacja gospodarcza,
• sytuacja polityczna.

23

PODAŻ I WIELKOŚĆ

PODAŻY

PODAŻ (supply) – ilość dóbr i usług, jaką

producenci skłonni są zaoferować w określonym

miejscu przy różnym poziomie ceny i pozostałych

warunkach stałych (ceteris paribus).

WIELKOŚĆ PODAŻY – jest to ilość dóbr i usług,

jaką producenci gotowi są zaoferować w danym
czasie i miejscu po danej (konkretnej) cenie.

24

PODAŻ: KRZYWA I PRAWO

PODAŻY

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

5,5

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ilość (Q)

ce

n

a

(

P

)

Q

e

25

S

Zmiana wielkości podaży

• Zmiana wielkości

podaży – wywołana jest
zmianą ceny danego
dobra, przy zachowaniu
stałości pozostałych
czynników (ceteris
paribus), ilustrowana
jest ruchem wzdłuż
krzywej podaży.

26

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

5,5

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ilość (Q)

ce

n

a

(

P

)

Q

e

26

S

A

B

Zmiana podaży – jest

efektem zmiany czynników

pozacenowych (np. ceny

innych dóbr, ceny

czynników produkcji,

zmianą technologii),

obrazowana jest

równoległym

przesunięciem krzywej

podaży.

27

Zmiana podaży

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

5,5

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

ilość (Q)

ce

n

a

(

P

)

Q

e

27

S

S
1

S
2

Determinanty podaży

• cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent

otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra

• ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię,

czynsz, ceny urządzeń i surowców, procenty od
zaciągniętych kredytów – czyli poziom kosztów produkcji

• technologia, czyli postęp techniczny
• ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych
• liczba producentów na danym rynku
• cele przedsiębiorstwa

28

Determinanty podaży cd.

• oczekiwania dotyczące zmian cen
• eksport oraz import
• wielkość rezerw
• czynniki przypadkowe, np. pogoda
• czas, jakim dysponują producenci
• interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje,

warunki prawne

• elastyczność podaży

29

PRAWO PODAŻY

PRAWO PODAŻY – wzrostowi ceny towarzyszy wzrost

wielkości podaży, a spadkowi ceny spadek wielkości podaży

dobra (lub usługi), przy innych czynnikach stałych (ceteris

paribus). Prawo podaży zakłada dodatnią zależność między

ceną a wielkością podaży, jeśli nic w otoczeniu nie ulega

zmianie.

30

PRAWO POPYTU

PRAWO POPYTU – wzrostowi ceny dobra towarzyszy spadek

wielkości popytu, a spadkowi ceny dobra wzrost wielkości
popytu, przy innych czynnikach niezmienionych (ceteris
paribus).

Prawo popytu wyraża odwrotną zależność między

poziomem ceny w wielkością popytu (ceteris
paribus).

31

Popyt można rozpatrywać dwojako, w ujęciu:

mikroekonomicznym i makroekonomicznym

• popyt indywidualny - wielkość popytu od strony

pojedynczego, konkretnego podmiotu gospodarczego na
określone dobro przy różnych cenach ,

• popyt rynkowy - suma popytów indywidualnych, który

obrazuje wielkość popytu wszystkich podmiotów
gospodarczych na określone dobro przy różnych cenach.

32

Rodzaje popytu

• Popyt efektywny – chęć nabycia towaru poparta jest

posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu.

• Popyt potencjalny – oznacza pragnienie nabycia

określonego dobra nie poparte możliwościami
dochodowymi.

ze względu na rodzaj dobra:
• popyt substytucyjny
• popyt komplementarny

ze względu na elastyczność cenową:
• popyt sztywny (nieelastyczny) - zmiana ceny nie

wywołuje zmian popytu

• popyt elastyczny

33

PARADOKS GIFFENA – dotyczy dóbr podstawowych

(niezbędnych

do

życia,

np.

chleb),

na

które

zapotrzebowanie rośnie wraz ze wzrostem cen tych dóbr.

PARADOKS VEBLENA (EFEKT SNOBA) – dotyczy

zapotrzebowania na dobra luksusowe, które rośnie wraz ze
wzrostem ich cen. Konsumenci kupują dobra pomimo ich
bardzo wysokiej ceny, gdyż dają one prestiż.

34

EFEKT OWCZEGO PĘDU – oznacza potrzebę naśladowania

innych konsumentów, ich stylu życia. Popyt na dane dobro
wzrasta, ponieważ inni je konsumują.

EFEKT SPEKULACYJNY – związany jest z oczekiwaniami

dotyczącymi poziomu cen w przyszłości. Jest związany z
oczekiwaniami konsumentów co do możliwości uzyskania
dodatkowego dochodu w przypadku wzrostu lub spadku
cen.

35