Elementy rynku popyt, podaż, 

cena

Lekcja 3

Lekcja 3

Popyt

Popyt

Popyt jest to ilość towarów i usług, jaka może

być kupiona przez konsumentów na rynku po

y

p

p

y

p

danych cenach w określonym czasie.

P

t

j

ś i j j t t ż

i

t

l d i

h

k

ić

Popyt najczęściej jest utożsamiany z tym, co ludzie chcą kupić.
Ta chęć zakupu musi być jednak związana z możliwością i
gotowością zakupu po określonej cenie

gotowością zakupu po określonej cenie.
Wielkość popytu to ilość danego dobra, która znajduje
nabywców po określonej cenie.

nabywców po określonej cenie.

Popyt

Popyt

Popytem rynkowym

nazywamy
zapotrzebowanie
wszystkich

kupujących

w określonym czasie,
którzy chcą i mogą przy
danej cenie kupić dany
produkt.

Czynniki kształtujące popyt

Czynniki kształtujące popyt

Ek

i

Ekonomiczne

•Dochody, ceny, skłonność do oszczędzania, poziom cen, dóbr i usług 

substytucyjnych i komplementarnych

Demograficzno ‐ przyrodnicze

•Klimat, liczba ludności, struktura ludności wg płci i wieku, fizjologia człowieka

Społeczne

Wykształcenie, religia, tradycje

y

,

g ,

y j

Materialne

• Postęp naukowo techniczny stan posiadania społeczeństwa

• Postęp naukowo – techniczny, stan posiadania społeczeństwa,

Psychologiczne

• Moda, podatność na reklamę, oddziaływanie grupy na człowieka

Popyt

Popyt

•

Dobra substytucyjne

to dobra wzajemnie się

zastępujące i konkurujące, z racji takich

ęp ją

ją

j

samych lub zbliżonych właściwości (np. masło i
margaryna)

margaryna)

•

Dobra komplementarne

to takie dobra, które

ł

k

(

wzajemnie się uzupełniają i warunkują (np.
samochód i paliwo)

Rodzaje popytu

Rodzaje popytu

¾Popyt produkcyjny, czyli zapotrzebowanie na

¾Popyt produkcyjny, czyli zapotrzebowanie na

dobra i usługi produkcyjne

¾P

k

j

li

b

i

¾Popyt konsumpcyjny, czyli zapotrzebowanie

na

produkty

służące

bezpośrednio

do

zaspokojenia potrzeb ludzkich

Popyt

Popyt

Nie jest wielkością stałą,

ulega ciągłym zmianom
pod wpływem działania
różnych czynników tzw.
determinant popytu.

Pochodzą one ze strony

konsumentów,

jak

i

producentów.

Czynniki oddziałujące na popyt ze 

strony konsumentów

• wzrost dochodów ludności na ogół  wywołuje wzrost popytu na produkty 

o wyższych wartościach użytkowych i spadek popytu na produkty gorsze

Wielkość dochodów konsumentów 

które tworzą popyt

•decydują o strukturze popytu, inna wielkość zapotrzebowania na napoje 

Potrzeby wymagania i gusta

y

ją

p py ,

p

p j

chłodzące będzie w krajach śródziemnomorskich, a inna w krajach 
skandynawskich

Potrzeby , wymagania i gusta 

konsumentów

•Np. rynek polski jest atrakcyjny  dla potencjalnych sprzedawców, gdyż mają oni 

d ć d ść d ż li b

i h

d któ

Liczba konsumentów tworząca

szanse sprzedać dość dużą liczbę swoich produktów

Liczba konsumentów tworząca 

wielkość popytu

• określająca wielkość zapotrzebowania na poszczególne  rodzaje 

produktów przez określonych klientów

Struktura demograficzna

produktów przez określonych klientów

Struktura demograficzna

• Np. zmniejszenie uprawy buraków cukrowych spowoduje obniżenie 

produkcji cukru co może być efektem paniki klientów i okresowego 

t

i lk ś i

t

ki

Oczekiwania konsumentów co do 

ceny określonych produktów

wzrostu wielkości popytu na cukier 

ceny określonych produktów

•Efekt ten występuje wówczas, kiedy popyt na dany produkt zgłaszany przez 

pojedynczego konsumenta zmienia się w ten sposób, że dąży do 
podporządkowania się popytowi większości  konsumentów , typowy przykład 

Efekt naśladownictwa i 

demonstracji

moda

Czynniki oddziałujące na popyt ze 

strony producentów

Wielkość i struktura zaoferowanych do 
sprzedaży produktów

p

y p

Cechy produktów utożsamiane przede 
wszystkim z ich wartościami użytkowymi 

Działania promocyjne prowadzone przez

Działania promocyjne prowadzone przez 
producentów i handlowców, np. reklama 
public relations, sprzedaż ratalna, itp. 

Źródła popytu

Źródła popytu

Ź ódł

t

Źródłem

popytu

są

potrzeby.
To, że odczuwamy jakąś

y j ą

potrzebę, nie oznacza, że

automatycznie

zgłaszamy

popyt na dobro, które ją

p py

,

ją

zaspokaja.
Liczba

potrzeb

jest

nieograniczona

natomiast

nieograniczona,

natomiast

możliwości ich zaspokojenia

są

ograniczone

i

w

zależności

od

warunków

zależności

od

warunków

zgłasza się popyt tylko na

wybrane dobra.

Prawo popytu

Prawo popytu

d

k

Poziom cen w gospodarce rynkowej
określają popyt i podaż.
Im bardziej pożądane i im trudniej

j p ą

j

dostępne jest dane dobro, tym wyższa jest
jego cena i tym samym mniej ludzi kupi
dane dobro

dane dobro.

Ceny stanowią istotną informację dla

sprzedawców dóbr i usług.

Wzrost

cen

przyciąga

nowych

producentów,

często

pobudza

rozwój

produkcji danego dobra, natomiast spadek

p

j

g

,

p

cen ich odstrasza.

Prawo popytu

Prawo popytu

d

dl

l

ść

d

l ś

dób

Odzwierciedla zależność między ceną a ilością dóbr i

usług, które zostały nabyte po danej cenie.

W dł

j ż li

d

Według prawa popytu, jeżeli cena danego
dobra podnosi się, to spada jego sprzedaż
(

d

d b

l j )

i

(popyt na dane dobro maleje). Natomiast
wraz ze sadkiem ceny popyt na dany produkt
wzrasta.

Krzywa popytu jest graficzną ilustracją prawa popytu.
Krzywa popytu ma nachylenie ujemne, jest to efekt tego,

ze gdy cena spada ludzie są gotowi kupić więcej.

Prawo popytu

Prawo popytu

Tabela 1

Tabela 1 
Popyt na telewizory w lutym

Cena 1 

Popyt na 

Krzywa popytu

telewizora w 
zł

telewizory w  
szt.

800

50

1000

40

1000

40

1200

30

1400

20

1400

20

Prawo popytu

Prawo popytu

Przedstawiona na wykresie krzywa popytu

wskazuje

zmiany

wielkości

popytu

j

y

p py

spowodowane

zmianami

ceny

przy

pozostałych wielkościach stałych Jak wynika z

pozostałych wielkościach stałych. Jak wynika z
tabeli, przy niższej cenie 1 telewizora popyt
pojedynczego konsumenta jest większy a przy

pojedynczego konsumenta jest większy, a przy
wyższej mniejszy.

Podaż

Podaż

Podaż to konkretna ilość dóbr i usług

zaoferowanych do sprzedaży przez
producenta (handlowca) w danym

producenta (handlowca) w danym
czasie i przy określonej cenie.
Podaż jest relacją między ilością dobra

Podaż jest relacją między ilością dobra
oferowanego do sprzedaży a jego ceną.
Wielkość

podaży

to

ilość

dobra

p

y

oferowana po danej cenie.

Czynniki kształtujące podaż

Czynniki kształtujące podaż

Ceny czynników produkcji 

tzn.  surowców , materiałów, urządzeń, wysokości płac,

Czas, jaki upływa od chwili zgłoszenia przez rynek zapotrzebowania 

na dany produkt do momentu  przekazania do sprzedaży.

Warunki finansowo  ‐ kredytowe

Warunki zapotrzebowania wytwórczego, czyli możliwość zdobycia 

nowych maszyn, urządzeń, technologii

dolność przewidywania cen przetwórców np. sadownicy

Prawo podaży

Prawo podaży

Prawo podaży odzwierciedla

trwałą zależność między ceną
i podażą, która polega na
tym, że wraz ze wzrostem
ceny produktu wzrasta jego
podaż, natomiast wraz ze
spadkiem

ceny

spada

również podaż.

Prawo podaży

Prawo podaży

Graficzną ilustracja tej zależności jest krzywa podaży.

Krzywa podaży ma nachylenie dodatnie. Jest

Krzywa podaży ma nachylenie dodatnie. Jest

odzwierciedleniem faktu, że przy wyższych cenach
producenci są skłonni zaoferować więcej towarów na

producenci są skłonni zaoferować więcej towarów na
rynek.

Dzieje się tak dlatego, iż przy wyższych cenach zwiększają się

Dzieje się tak dlatego, iż przy wyższych cenach zwiększają się
przychody producentów, co przy nie zmienionych warunkach
produkcji podniesie zyski.
Spadek ceny produktu wywołuje spadek jego podaży, gdyż
relatywnie do innych produktów mniej korzystne staja się
jego wytwarzanie i handel nim.

Prawo podaży

Prawo podaży

Tabela  2
Podaż na telewizory w lutym 

izora

Cena 1 szt. 
telewizora

Podaż telewizorów 
w szt.

1800

2000

Krzywa podaży

Cena

 1

 telew

1200

250

1400

350

1000

1200

1400

1600

1600

450

400

600

800

1000

1800

550

0

200

250

350

450

550

Podaż telewizorów w szt

Prawo podaży

Prawo podaży

Z tabeli wynika, ze przy niższej cenie 1

telewizora podaż tego dobra realizowana

p

g

przez pojedynczego wytwórcę jest niższa, a
przy wyższej jest wyższa

przy wyższej jest wyższa.

Istota mechanizmu rynkowego

Istota mechanizmu rynkowego

Mechanizmem rynkowym nazywa się procesy

Mechanizmem rynkowym nazywa się procesy 

wzajemnego dopasowania się popytu, podaży 
i ceny w celu osiągnięcia równowagi rynkowej

i ceny w celu osiągnięcia równowagi rynkowej.

Cena równowagi rynkowej

Cena równowagi rynkowej 

Jest

ceną,

przy

której

następuje zrównanie popytu z
podażą

podażą.
Konsumenci chcą za tą cenę
kupić dokładnie tyle danego

kupić dokładnie tyle danego
produktu, ile producenci chcą
dostarczyć.
Tylko wtedy, gdy dostarczona
ilość danego dobra będzie
równa

ilości

żądanej,

nie

wystąpi ani nadwyżka, ani
niedobór

niedobór.

Graficzna ilustracja ceny 

równowagi rynkowej

Nadwyżka rynkowa

Nadwyżka rynkowa

Nadwyżka rynkowa jest to ilość podaży

rynkowej, o jaką jej wielkość przewyższa

y

j

j ą j j

p

y

wielkość popytu przy danej cenie produktu i
w danym czasie

w danym czasie.

Na wykresie pojawia się nad punktem

k

h

przecięcia krzywych podaży i popytu.

Nadwyżka powoduje wśród producentów

Nadwyżka powoduje wśród producentów

m.in. konkurencje cenową, w wyniku której
następuje obniżka ceny

następuje obniżka ceny.

Niedobór rynkowy

Niedobór rynkowy

Niedobór rynkowy jest odzwierciedleniem tej

wielkości popytu rynkowego, która nie ma

p py

y

g

pokrycia w podaży rynkowej przy danej cenie i
w danym czasie

w danym czasie.

Niedobór rynkowy na wykresie pojawia się

k

k

h

pod punktem przecięcia krzywych popytu i
podaży.

Niedobór niweluje konkurencja między konsumentami.

Kupujący nie mogąc nabyć odpowiedniej liczby produktów,

Kupujący nie mogąc nabyć odpowiedniej liczby produktów,
będą akceptowali wyższe ceny.

Funkcje mechanizmu rynkowego

Funkcje mechanizmu rynkowego

• Równoważy popyt z podażą – produkuje się tylko tyle, ile ludzie chcą kupić 

• Dostosowuje podaż do popytu – na rynku firmy sprzedadzą  tylko te produkty, które 

przy bardzo podobnych walorach użytkowych mają najniższe ceny

• W sytuacji braków rynkowych zmusza producentów do rozpoczęcia takiej produkcji, 

która zaspokoi niezrealizowane jeszcze potrzeby konsumentów

która zaspokoi niezrealizowane jeszcze potrzeby konsumentów

• Narzuca bezpośrednią odpowiedzialność firmy za podejmowane przez nią decyzje 

d

gospodarcze

Działanie mechanizmu rynkowego

Działanie mechanizmu rynkowego

Popyt = Podaż

Popyt = Podaż

Cena 

równowagi

równowagi 

rynkowej

Działanie mechanizmu rynkowego

Działanie mechanizmu rynkowego

Popyt > podaż

Cena rynkowa wzrasta

Siła nabywcza pieniądza spada

Opłacalność produkcji wzrasta

Działanie mechanizmu rynkowego

Działanie mechanizmu rynkowego

Popyt<Podaży

Cena rynkowa spada

Siła nabywcza pieniądza wzrasta

Opłacalność produkcji spada

Bibliografia

Bibliografia

•

Sylwester Gregorczyk ., Maria Romanowska, Agnieszka
Sopińska, Piotr Wachowiak. „Przedsiębiorczość bez tajemnic”.
Wydawnictwo WSiP Warszawa 2002

Wydawnictwo WSiP Warszawa 2002.

•

Agnieszka Mikina, Małgorzata Sienna „Przedsiebiorczość –
klucz do sukcesu” Wydawnictwo REA Warszawa 2002

klucz do sukcesu Wydawnictwo REA, Warszawa 2002.

•

Małgorzata Biernacka, Jarosław Korba, Zbigniew Smutek
„Podstawy przedsiębiorczość” wydawnictwo Operon, Gdynia

„

y p

ę

y

p

,

y

2007.

•

Jacek

Musiałkiewicz

„Podstawy

przedsiębiorczości”

wydawnictwo Ekonomik, Warszawa 2002.