STRUKTURA NARODOWA I GRUPY ETNICZNE W POLSCE

Co to jest narodowość ?

• Narodowość

- pochodzenie określane w naszym

kręgu kulturowym zwykle zgodnie z pochodzeniem

rodzica bądź też jego przodka, przynależność do

określonego narodu, poczucie przynależności do narodu.

• Przy przyjętej przez GUS definicji:

"Narodowość jest deklaratywną (opartą na

subiektywnym odczuciu) cechą indywidualną każdego

człowieka, wyrażającą jego związek emocjonalny

(uczuciowy), kulturowy lub genealogiczny (ze względu

na pochodzenie rodziców) z określonym narodem"

96,74% ankietowanych obywateli Polski zadeklarowało

narodowość polską, podczas przeprowadzonego w 2002

roku spisu powszechnego. W Polsce odróżnia się

narodowość od obywatelstwa. Chociaż preambuła

Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej posługuje się

zwrotem my, Naród Polski - wszyscy obywatele

Rzeczypospolitej, to jednak zwrot Naród Polski należy

traktować szerzej niż obywatele Rzeczypospolitej .

Mniejszości narodowe i

etniczne w Polsce

Polskie ustawowe określenie oddzielnych, mniejszych niż

dominująca, grup społecznych zamieszkujących

Rzeczpospolitą Polską. Według ustawy z 6 stycznia 2005

r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o

języku regionalnym mniejszości te są wyodrębniane na

podstawie łącznie sześciu kryteriów, w szczególności

mniejszej niż pozostała ludność liczebności i

zamieszkiwania obecnego terytorium RP przez przodków

jej członków od co najmniej 100 lat. Definicja ta podaje

też jedno kryterium odróżniające mniejszość etniczną od

narodowej - pierwsza oznacza grupę, która nie

utożsamia się z innym narodem (współcześnie)

zorganizowanym we własnym państwie.

Mniejszości narodowe i etniczne stanowią w Polsce

kilka procent ludności kraju. RP należy do tych

państw europejskich, które mają ich najniższy

odsetek

Wyróżnia się następujące grupy mniejszościowe:

1. Zwarte.
2. Rozproszone.

Mniejszości o zwartej strukturze to takie, które od

lat przebywają na tym samym terenie co ich

przodkowie, kultywują tradycję i zachowują

odrębność m. in. pod względem kulturowym i

obyczajowym, niejednokrotnie starają się

stworzyć własne władze samorządowe.

Natomiast osoby należące do mniejszości, które

są rozproszone w zdecydowanie większym

stopniu asymilują się z liczniejszą grupą,

zatracają swoją tożsamość narodową. Z reguły

tego typu zjawiska mają miejsce w dużych

miejskich metropoliach. Bywa i tak, że celowo

pewne osoby chcą zatracić swoją tożsamość i
budować nowe życie - bez przeszłości.

Polacy posługują się językiem polskim zaliczanym

do rodziny języków słowiańskich. Dla pewnej części

Polaków językiem ojczystym jest blisko z nim

spokrewniony język kaszubski. Język polski jest

językiem urzędowym Rzeczypospolitej, jakkolwiek

prawo gwarantuje mniejszościom narodowym

używanie ich własnych języków, zwłaszcza na

obszarach, gdzie występują ich większe skupiska.
W

21 gminach

jako pomocnicze języki

urzędowe stosowane są
język niemiecki,
język kaszubski, język litewski
oraz język białoruski.

W Narodowym Spisie

Powszechnym z 2002 r. ponad

96% ankietowanych

zadeklarowało narodowość

polską, 1,23% (471,5 tys. osób)

zadeklarowało przynależność do

innej narodowości, natomiast

2,03%

ludności (774,9 tys.

osób) nie określiło swej

przynależności narodowościowej.

Najbardziej liczne mniejszości

narodowe i etniczne stanowią

Ślązacy (173,2 tys.) Niemcy

(152,9 tys.), Białorusini (48,7

tys), Ukraińcy (31,0 tys),

Romowie (12,9 tys), Rosjanie

(6,1 tys.), Łemkowie (5,9 tys.) i

Litwini (5,8 tys.).

Mniejszość niemiecka

• Niemcy to najliczniejsza mniejszość narodowa zamieszkująca

Polskę. Podczas przeprowadzonego w 2002 r. Narodowego Spisu

Powszechnego Ludności i Mieszkań narodowość niemiecką

zadeklarowało 147 094 obywateli polskich, w tym: w województwie

opolskim - 104 399, śląskim - 30 531, dolnośląskim - 1 792,

warmińsko-mazurskim - 4 311, pomorskim - 2 016,

zachodniopomorskim - 1 014, wielkopolskim - 820, kujawsko-

pomorskim - 636, lubuskim – 513, mazowieckim - 351, łódzkim - 263.

Największe skupiska obywateli polskich narodowości niemieckiej

znajdują się w centralnych i wschodnich powiatach województwa

opolskiego: strzeleckim (20,62 % mieszkańców powiatu), opolskim

(19,82 %), krapkowickim (18,38 %), oleskim (16,82 %), prudnickim

(14,93 %), kędzierzyńsko-kozielskim (13,15 %), kluczborskim (9,75

%) i opolskim-miejskim (2,46 %) oraz w zachodnich powiatach

województwa śląskiego: raciborskim (7,24 %), gliwickim (4,25 %), i

lublinieckim (3,10 %). Na terenie 27 gmin województwa opolskiego i

jednej gminy województwa śląskiego przedstawiciele mniejszości

niemieckiej stanowią ponad 20 % mieszkańców gminy.

• W Parlamencie zasiada jeden przedstawiciel mniejszości niemieckiej,

wybrany z listy wyborczej komitetu mniejszości niemieckiej. W

wyborach samorządowych przeprowadzonych w 2006 r.

ŚLĄZACY

Ślązacy zamieszkują obecnie głównie tereny

Górnego Śląska oraz Niemiec, jednak istnieją

również emigracyjne skupiska w USA i całej

Europie, głównie zachodniej. Najbardziej znanym

przykładem śląskiej osady w USA jest Panna

Maria w Teksasie. W przeszłości Ślązacy

zamieszkiwali zarówno Dolny, jak i Górny Śląsk.

Po II wojnie światowej, zgodnie z ustaleniami

mocarstw w czasie konferencji jałtańskiej,

niemieckojęzyczna ludność Śląska (który stał się

częścią Polski) została przesiedlona do Niemiec.

Na mocy tzw. "Dekretów Beneša" do Niemiec

przesiedlono również niemieckojęzycznych

mieszkańców Śląska Czeskiego. W wyniku obu

tych wydarzeń została wysiedlona prawie cała

ludność Dolnego Śląska i znaczna część

mieszkańców Górnego Śląska.

ROMOWIE

• Romowie to mniejszość etniczna, do której

przynależność podczas przeprowadzonego w 2002 r.

Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań

zadeklarowało 12 731 obywateli polskich, w tym: w

województwie małopolskim - 1 678, dolnośląskim - 1

319, mazowieckim - 1 291, śląskim - 1 189,

wielkopolskim - 1 086, łódzkim - 1 018, opolskim - 847,

podkarpackim - 712, zachodniopomorskim - 699,

lubelskim - 670, kujawsko-pomorskim - 634,

warmińsko-mazurskim - 426, podlaskim - 365,

świętokrzyskim - 338, lubuskim - 272, pomorskim -

187. Romowie w Polsce należą do czterech grup

etnicznych: Polska Roma, Romowie Karpaccy (Bergitka

Roma), Kełderasze i Lowarzy.

• Pierwszy dokument poświadczający obecność Romów

w Polsce datowany jest na rok 1401 i pochodzi z

Krakowa.

Łemkowie

• Łemkowie to mniejszość etniczna, do której przynależność

podczas przeprowadzonego w 2002 r. Narodowego Spisu

Powszechnego Ludności i Mieszkań zadeklarowało 5 850 obywateli

polskich, w tym: w województwie dolnośląskim - 3 082,

małopolskim - 1 580, lubuskim - 784, podkarpackim - 147,

zachodniopomorskim - 66. Tradycyjnie członkowie tej mniejszości

zamieszkiwali tzw. Łemkowszczyznę, czyli Beskid Niski i część

Beskidu Sądeckiego. Na tereny obecnego zamieszkiwania

(zachodnie województwa kraju) zostali przesiedleni w 1947 r. w

wyniku akcji „Wisła” (potępionej przez Senat Rzeczypospolitej

Polskiej w 1990 r.). Współcześnie jedynie część Łemków mieszka

na terenach historycznej Łemkowszczyzny (województwo

małopolskie).

• Część Łemków podkreśla swoją przynależność do narodu

ukraińskiego, inni deklarują, że z narodem tym nie mają związków.

• W roku szkolnym 2005/2006 języka łemkowskiego uczyło się w 37

placówkach oświatowych

295 uczniów

należących do tej

mniejszości.

• Łemkowie w zdecydowanej większości należą do dwóch Kościołów:

Kościoła Katolickiego Obrządku Bizantyńsko-Ukraińskiego oraz

Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

DEMOGRAFIA A NARODOWOŚĆ

Zgodnie z wynikami Narodowego Spisu Powszechnego z

2002, narodowość śląską w polskiej części Śląska

zadeklarowało 173 200 osób, w tym 148,5 tys

mieszkańców województwa śląskiego i 24,2 tys osób w

województwie opolskim. Natomiast w czeskim spisie

powszechnym z 2001 roku do narodowości śląskiej

przyznało się 10 878 obywateli Czech, głównie

mieszkańców kraju śląsko-morawskiego (w spisie z 1991

roku liczba ta wynosiła 44 446 osób).

Wyniki spisów

powszechnych nie oddają jednak dokładnie liczby osób

faktycznie poczuwających się do narodowości śląskiej

gdyż osoby, które z różnych przyczyn nie brały udziału w

spisie powszechnym (wymagane było przepytanie tylko

jednej osoby na lokal), lub były osobami niepełnoletnimi,

nie miały możliwości zadeklarowania preferowanej

narodowości. Ponadto, Ruch Autonomii Śląska zarzucił

organizatorom spisu, iż w wielu przypadkach rachmistrze

spisowi odmawiali wpisania narodowości śląskiej do

formularza. Zarzuty tego rodzaju wysunął również

Związek Ukraińców w Polsce; według ZUP niektórzy

rachmistrze wpisywali deklarowaną narodowość

ołówkiem, by móc później ją zmienić.

W Polsce nie obserwuje się masowego napływu

imigrantów jak w krajach zachodnich. Niemniej

jednak coraz więcej firm sprowadza pracowników

zza granicy, szczególnie z Ukrainy, Białorusi oraz

Dalekiego Wschodu (Chiny, Wietnam). Zajmują

oni lukę na rynku pracy powstałą z powodu

nasilonej w ostatnich latach emigracji zarobkowej

młodych Polaków. Źródła UE wskazują, że w ciągu

najbliższych lat i do Polski ściągać będą imigranci,

głównie ze wschodniej Europy. Pojawiają się też,

wraz z zagranicznymi firmami otwierającymi

fabryki w Polsce, zagraniczni pracownicy

średniego i wyższego szczebla kierowniczego

wraz z rodzinami, w tym oprócz pochodzących z

Europy Zachodniej i Ameryki, także z Azji: Korei

Południowej i Japonii.

Według spisu ludności z 2002

roku struktura narodowości w

Polsce przedstawia się

następująco:

Narodowość

(grupa

etniczna)

liczba

Polacy

36 658 166

95,63%

Ślązacy

173 200

0,45%

Niemcy

152 900

0,40%

Białorusini

48 700

0,13%

Ukraińcy

31 000

0,08%

Romowie

12 900

0,03%

Rosjanie

6 100

0,01%

Łemkowie

5 900

0,01%

Litwini

5 800

0,01%

inna narodowość

471 500

1,23%

nieokreślona

774 900

2,03%

POLACY JAKO

MNIEJSZOŚĆ

Według danych

szacunkowych poza

terytorium Polski

mieszka

do 21

milionów

Polaków i

osób pochodzenia

polskiego. W Polsce

mieszka ok. 38,1 mln

Polaków (stan na

2008 r.)

GŁÓWNE OŚRODKI POLONIJNE

1) W Stanach Zjednoczonych:

stany Illinois, Michigan, Wisconsin, Nowy Jork, New Jersey

•Chicago blisko 1,5 mln

(największe skupisko Polaków poza Polską)

•Detroit 400 tys., w stanie Michigan mieszka w sumie prawie 1 mln Polaków

•New York City Metropolitan Area 700 tys. *, w stanie Nowy Jork jest w sumie ponad 1 mln

•polskie dzielnice w paru miastach USA: Chicago – Jackowo (Milwaukee Av), Chicago –

Trojcowo, Detroit – Hamtramck, Nowy Jork (Brooklyn-Greenpoint), Filadelfia – Richmond

•Ponadto: Cleveland, Buffalo, Milwaukee, Columbus, Boston, Baltimore, Filadelfia, Portland,

Los Angeles, San Francisco, Miami, Waszyngton, Seattle, Sandusky, Pulaski i miejscowości

o polskich nazwach jak Warsaw (skupiska powstały po latach 1850.-1990.).

2) W Niemczech:

dawne Niemcy Zachodnie (zwłaszcza stara emigracja i emigracja lat 80.)

•Zagłębie Ruhry 700 tys. (Dortmund, Krefeld, Recklinghausen, Düsseldorf)

•Berlin 180 tys.,

•Hamburg i okolice 110 tys.

•Brema 30 tys.

•Hanower, Frankfurt, Monachium

•polskie skupiska w niemieckich miastach: Berlin – Tempelhof, Hamburg –

Billstedt/Mümmelmannsberg

3) W Brazylii:

Stany Parana, Rio Grande do Sul, Santa Catarina, São Paulo, Rio de Janeiro

•Kurytyba w Stanie Parana uchodzi za wielka kolebkę emigracji chłopskiej

•Parana według danych polonijnych 700 tys.,

•Santa Catarina – około 280 tys.,

•Rio Grande do Sul – 300 tys.

4) Na Ukrainie:

Lwów, obwody żytomierski i chmielnicki (mniejszość polska), Kijów ponad

10 tys.

5) We Francji:

Paryż ponad 300 tys. (wielka emigracja i emigracja solidarnościowa) oraz

regiony północno-zachodnie (emigracja robotnicza)

6) Białoruś:

Grodno (40 proc. mieszkańców), obwody brzeski, miński i witebski

(społeczność polska na Kresach Wsch.)

7) Kanada:

Toronto – 220 tys. (szczególnie Roncesvalles Avenue i okolice oraz Brampton i

Mississauga), Winnipeg (55 tys.), Montreal (40 tys.), Vancouver (60 tys.), Edmonton (55

tys.), Calgary (40 tys.) (Polonia przed i powojenna + następne pokolenia), London (Ontario)

(18 tys.),

PRZYCZYNY EMIGRACJI

• Polscy emigranci pochodzą z kilku fal migracji:
• uchodźcy po powstaniach narodowych w XIX w.

(głównie do Francji, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii,

Niemiec i Ameryki Północnej),

• emigracja zarobkowa w II poł. XIX w. aż do 1939 r.

(robotnicy głównie do Francji, Belgii i Niemiec; chłopi

do Stanów Zjednoczonych, Kanady, Brazylii i

Argentyny),

• emigracja na skutek II wojny światowej oraz z

przyczyn politycznych po wojnie,

• emigracja z przyczyn ekonomicznych i politycznych w

latach 80. XX wieku,

• emigracja zarobkowa po 1989 r. (głównie do Wielkiej

Brytanii, Irlandii, Niemiec, Austrii, Włoch, Kanady i

Stanów Zjednoczonych).

Document Outline