ANATOMIA

CZŁOWIEKA

UKŁAD NERWOWY

Funkcja.



„Układ nerwowy kieruje nie tylko zależnościami

między rozmaitymi narządami organizmu,

lecz również wszystkimi stosunkami między

organizmem a światem otaczającym; od niego

zależy zachowanie się organizmu jako całości.

Na łączenie oddzielnych narządów ciała w zespoły

funkcjonalne, które w sposób zgodny

i harmonijny współpracują ze sobą, oraz

na łączenie poszczególnych części układu

nerwowego, który dociera do wszystkich tkanek

i narządów ustroju, mają wpływ również hormony

gruczołów wydzielania wewnętrznego.” (Borowiec

1987)

Podział.



Układ nerwowy ośrodkowy – mózgowie i rdzeń

kręgowy; związany głównie z przejawami

somatycznymi, ścisła łączność z układem

autonomicznym, nadrzędny dla pozostałych.



Układ nerwowy obwodowy – 12 par nerwów

czaszkowych (związanych z mózgowiem), 31 par

nerwów rdzeniowych (związanych z rdzeniem

kręgowym), sploty nerwowe, nerwy obwodowe;

łączność między narządami a ośrodkami

nerwowymi mózgowia i rdzenia kręgowego.



Układ nerwowy autonomiczny – część współczulna

i przywspółczulna; kontrola czynności narządów

trzewnych

Rdzeń kręgowy.



Ma postać walcowatego słupa długości

ok. 45 cm, spłaszczonego strzałkowo,

leżącego w kanale kręgowym kręgosłupa

od podstawy czaszki do wys. L

połączonego z mózgowiem rdzeniem

przedłużonym, zakończonego u dołu

stożkiem rdzeniowym przechodzącym

w nić końcową; wykazuje dwa zgrubienia:

szyjne (od C

do Th

– nerwy do kończyn

górnych) i lędźwiowe (od Th

do L

– nerwy

do kończyn dolnych).

Rdzeń kręgowy – istota
szara.



Istota szara – stanowi część wewnętrzną

rdzenia (na przekroju poprzecznym ma

kształt litery H), zbudowana z ciał

neurytów oraz z włókien bezrdzennych, ma

postać dwóch pionowych słupów przednich

(neurony ruchowe) i dwóch tylnych

(neurony czuciowe), w odcinku Th również

dwa słupy boczne (neurony kojarzeniowe),

między słupami leży istota pośrednia

środkowa (neurony kojarzeniowe),

Rdzeń kręgowy – istota
szara.



Neurony ruchowe – skupione w jądrach

ruchowych słupów przednich, neuryty

opuszczają rdzeń jako korzenie przednie,

biegną drogą nerwów rdzeniowych

i obwodowych do mięśni somatycznych,



Neurony czuciowe – skupione w jądrach

grzbietowych i jądrach pośrednich słupów

tylnych, leżą także w zwojach rdzeniowych

(wrzecionowatych zgrubieniach korzeni

grzbietowych) – neurony zwojowe

(ich neuryty tworzą korzenie tylne),

Rdzeń kręgowy – istota
szara.



Neuryty kojarzeniowe – łączą neurony oddalone
od siebie, wyróżnia się:

neuryty kojarzeniowe tożsamostronne –
uwspółzależniają neuryty istoty szarej po tej
samej stronie i na tej samej wysokości,

neuryty kojarzeniowe naprzemianstronne –
uwspółzależniają neuryty strony lewej
z neurytami strony prawej,

neuryty kojarzeniowe podłużne – łączą
funkcjonalnie neuryty istoty szarej na różnych
wysokościach rdzenia.

Rdzeń kręgowy – istota
biała.



Istota biała – stanowi część obwodową
rdzenia, otacza płaszczowo istotę szarą,
zbudowana z mielinowych włókien
nerwowych leżących w trzech parzystych
sznurach: przednim, bocznym i tylnym,
w każdym tworząc drogi nerwowe:
wstępujące (domózgowe, czuciowe,
aferentne), zstępujące (odmózgowe,
ruchowe, eferentne) i kojarzeniowe
(wstępująco-zstępujące).

Rdzeń kręgowy – istota
biała.



Drogi sznura przedniego (przewaga dróg ruchowych):

korowo-rdzeniowa przednia – część drogi piramidowej

(głównej drogi ruchowej, skrzyżowanej), wpływa na ruchy

dowolne, hamuje aktywność jąder ruchowych sznurów

przednich rdzenia,

przedsionkowo-rdzeniowa – pozapiramidowa zstępująca,

odruchy zmian napięcia mięśniowego regulującego

równowagę ciała,

rdzeniowo-wzgórzowa przednia – wstępująca przewodząca

bodźce bólowe, dotykowe i termiczne (skrzyżowana),

pęczek podłużny przyśrodkowy – zstępujący, zawiaduje

ruchem przepony,

pęczek kojarzeniowy własny przedni – kojarzeniowa.

Rdzeń kręgowy – istota
biała.



Drogi nerwowe sznura bocznego:

rdzeniowo-móżdżkowa przednia i tylna – wstępujące dla

impulsów prioprioceptywnych,

rdzeniowo-pokrywowa – wstępująca,

rdzeniowo-wzgórzowa boczna – wstępująca dla impulsów

z exteroceptorów,

pokrywowo-rdzeniowa – zstępująca, przekłada impulsy

wzrokowe i słuchowe na charakter i natężenie ruchu,

siatkowo-rdzeniowa – rozległa droga kojarzeniowa,

korowo-rdzeniowa boczna – część drogi piramidowej,

czerwienno-rdzeniowa – zstępująca, wpływa na napięcie

mięśniowe i regulację postawy ciała,

pęczek kojarzeniowy własny boczny – kojarzeniowa.

Rdzeń kręgowy – istota
biała.



Drogi nerwowe sznura tylnego:

rdzeniowo-opuszkowa (pęczek smukły
i pęczek klinowaty) – wstępująca dla
impulsów z extero i prioprioceptorów,

pęczek kojarzeniowy własny tylny – droga
kojarzeniowa.

Rdzeń kręgowy.



Korzenie rdzeniowe – połączone z rdzeniem

symetrycznie parami (31 par) na całej jego

długości, dzielą rdzeń na 31 neuromerów

(8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych,

5 krzyżowych i 1 guziczny), dzielą się na: korzenie

brzuszne (przednie) i korzenie grzbietowe (tylne)

związane ze zwojem rdzeniowym.



Opony rdzenia – twarda (obszerny

łącznotkankowy worek przylegający do ścian

kanału kręgowego, w przestrzeni

nadtwardówkowej leżą sploty żylne i tkanka

tłuszczowa).

Rdzeń kręgowy.



Opony rdzenia – miękka (łącznotkankowa,
przylegająca ściśle do rdzenia, wrastając
weń blaszkami i beleczkami, zawiera
naczynia krwionośne dla rdzenia);
pajęczynówka (cienka blaszka
łącznotkankowa pomiędzy oponą twardą
i miękką, przestrzeń podpajęczynówkowa
wypełniona jest płynem mózgowo-
rdzeniowym).

Rdzeń kręgowy – funkcja.



Odbiera impulsy czuciowe z receptorów skóry

i układu ruchu oraz przekazuje impulsy ruchowe do

efektorów (układu mięśni szkieletowych).



Skupia drogi nerwowe kierujące impulsy czuciowe do

czuciowych ośrodków podkorowych i korowych, drogi

łączące ruchowe ośrodki podkorowe i korowe z jądrami

ruchowymi rdzenia kręgowego oraz drogi kojarzeniowe,

koordynujące czynność poszczególnych odcinków rdzenia.



Zawiera ośrodki autonomiczne zawiadujące funkcją

narządów trzewnych.



Jest siedliskiem elementarnych, automatycznych odruchów

rdzeniowych (obronnych, związanych ze statyką i dynamiką

ciała, regulacją napięcia mięśniowego, trzewnych).

Rdzeń kręgowy – odruch.



Odruch to zmiana funkcji, reakcja ustroju,
zachodząca za pośrednictwem układu nerwowego
ośrodkowego w odpowiedzi na pobudzenie
zewnątrz lub wewnątrzorganiczne.



Podłożem materialnym odruchu jest łuk
odruchowy: receptor, neuron dośrodkowy,
neuron(y) pośredniczący(e), neuron odśrodkowy,
efektor.



Zależnie od ilości zaangażowanych komórek
nerwowych wyróżnia się łuki: dwu, trój
i wieloneuronowe.

Mózgowie.



Leży w jamie czaszki, kształt jajowaty,
długość śr. 15-17cm, szerokość śr. 14cm,
wysokość śr. 12cm, średnia masa u
dorosłych: ♂ 1375g, ♀ 1245g.



Podział: kresomózgowie, międzymózgowie,
śródmózgowie, tyłomózgowie,
rdzeniomózgowie.

Rdzeniomózgowie.



Rdzeniomózgowie (rdzeń przedłużony,
opuszka rdzenia kręgowego) –
maczugowate zgrubienie długości 3 cm,
od przodu graniczy z mostem
tyłomózgowia, z tyłu przechodzi w rdzeń
kręgowy (na wysokości pierwszej pary
nerwów rdzeniowych), budowa
wewnętrzna – duże podobieństwo
z rdzeniem kręgowym, zawiera piramidę,
oliwkę i twór siatkowaty.

Tyłomózgowie.



Tyłomózgowie – górna część zamózgowia, graniczy

z rdzeniem przedłużonym (u dołu) i śródmózgowiem

(od góry), od przodu ograniczone komorą czwartą, w jego

skład wchodzi: most i móżdżek;



Most – część dolna tyłomózgowia, wypukły czworoboczny

poprzeczny wał graniczący od przodu z konarami

śródmózgowia, od tyłu z rdzeniem przedłużonym, część

podstawna zawiera jądra mostu, część grzbietowa – twór

siatkowaty i jądra nerwów czaszkowych;



Móżdżek – kształt elipsoidy spłaszczonej w kierunku

pionowym, leży pod płatami potylicznymi półkul

mózgowych, składa się z półkul móżdżku i robaka, istota

szara móżdżku zawiera korę i jądra, istota biała – ciało

rdzenne i konary.

Śródmózgowie.



Śródmózgowie – od góry graniczy
z półkulami kresomózgowia, wyodrębnia
się tu: ściany górną i dolną oraz wodociąg
mózgu, zawiera jądro czerwienne, jądra
nerwów czaszkowych i twór siatkowaty.

Międzymózgowie.



Międzymózgowie – leży głęboko pośrodku
przodomózgowia, składa się z komory trzeciej,
wzgórzomózgowia, zawzgórza, nadwzgórza i
podwzgórza:



Komora trzecia – połączona z wodociągiem i z
komorami bocznymi półkul mózgowych,
ograniczona spoidłami: przednim i tylnym;



Wzgórzomózgowie – składa się ze wzgórza
(podkorowe jądra czuciowe), gałki bladej
(podkorowe ośrodki ruchowe) i jądra
podwzgórzowego (podkorowe ośrodki ruchowe);

Międzymózgowie.



Zawzgórze – tworzą parzyste ciała kolankowate

(ośrodki czuciowe);



Nadwzgórze – stanowi nieparzystą szyszynkę

(gruczoł dokrewny, masa: ok. 0,2 g);



Podwzgórze – całość istoty szarej zawartej pod

parzystym wzgórzem i dnem komory trzeciej,

obejmuje: skrzyżowanie wzrokowe, ciała

suteczkowate, guz popielaty, przysadkę mózgową

(gruczoł dokrewny, masa: ok. 0,5 g, dwa płaty:

przedni – gruczołowy i tylny – nerwowy), torebkę

wewnętrzną i ośrodki trzewne: naczynioruchowy,

termoregulacji, gospodarki wodnej ustroju,

gospodarki tłuszczowej, gospodarki

węglowodanowej, czynności płciowych, snu.

Kresomózgowie.



Kresomózgowie – dwie półkule mózgowe

połączone ciałem modzelowatym,

spoidłem przednim i spoidłem sklepienia,

rozdzielone szczeliną podłużną mózgu, od

móżdżku oddzielone szczeliną poprzeczną;

wyróżnia się 3 powierzchnie półkuli:

wypukłą, przyśrodkową i podstawną;

powierzchownie leży kora mózgowa

(płaszcz) z istoty szarej tworząca zakręty

i bruzdy, głęboko – istota biała (środek

półowalny);

Kresomózgowie.



Płaty półkuli mózgowej:

czołowy – ku przodowi od bruzdy środkowej,

ciemieniowy – ku tyłowi od bruzdy środkowej,
przodowi od bruzdy ciemieniowo-potylicznej i ku
górze od bruzdy bocznej,

potyliczny – ku tyłowi od bruzdy ciemieniowo-
potylicznej,

skroniowy – poniżej bruzdy bocznej,

wyspa – na dnie bruzdy bocznej.

Kresomózgowie.



Anatomia kory mózgu – grubość: 2-5 mm, neurocyty różnego typu

wśród obficie unaczynionej tkanki glejowej, leżące

w 6 warstwach:

Blaszka drobinowa – głównie komórki glejowe, nieliczne neurocyty

wielobiegunowe; pod oponą miękką,

Blaszka ziarnista zewnętrzna – drobne neurocyty okrągłe

lub wielokształtne (kojarzeniowe),

Blaszka piramidowa zewnętrzna – neurocyty piramidowe małe

i średnie łączące blaszkę ziarnistą zewnętrzną z istotą białą

półkuli,

Blaszka ziarnista wewnętrzna – neurocyty małe gwiazdkowe

wielobiegunowe (kojarzeniowe),

Blaszka piramidowa wewnętrzna – duże neurocyty piramidowe

i piramidowe olbrzymie (Betza) tworzące drogi korowo-rdzeniowe,

-opuszkowe i –mostowe,

Blaszka neurocytów wielokształtnych – neurocyty trójkątne,

wielokształtne, owalne i wrzecionowate; na granicy istoty białej.

Kresomózgowie.



Neurocyty kory mózgu pełnią zadania
w zakresie przejawów świadomych,
rozpoznawczych (gnostycznych)
i myślenia symbolicznego.



Ośrodki czuciowe i ruchowe tworzą pola
projekcyjne leżące wśród pól
kojarzeniowych (asocjacyjnych). Stanowią
one materialne podłoże wyższych
czynności nerwowych człowieka.

Kresomózgowie.



Rozmieszczenie ośrodków nerwowych:

- Płat czołowy – pole rzutowo-ruchowe kory dla

skoordynowanych ruchów dowolnych

powodowanych mięśniami somatycznymi (od

góry: ruchy kończyn dolnych, tułowia, kończyn

górnych, twarzy, języka, krtani), ośrodki ruchowe

półkuli prawej zarządzają ruchem lewej połowy

ciała i odwrotnie (drogi korowo-rdzeniowe są

skrzyżowane w rdzeniu przedłużonym); ośrodek

spojrzenia – kojarzeniowy koordynujący ruch

głowy i gałek ocznych; ośrodek mowy (porażenie

oznacza afazję motoryczną – utratę zdolności

mowy),

Kresomózgowie.

- Płat ciemieniowy – ośrodki czucia skórnego

i kinestetycznego dla oceny i rozpoznania (gnozji)
wszelkich impulsów czuciowych (lokalizacja
podobna do rozmieszczenia ośrodków
ruchowych); ośrodek stereognostyczny
dla rozpoznania dotykiem kształtu, wymiarów,
ciężaru i charakteru materii; ośrodek wzrokowy
mowy (wzrokowy czytania) dla zapamiętywania
znaków pisarskich; ośrodek praksyczny
dla koordynowania nabytych w życiu osobniczym
(ontogenezie) złożonych, celowych ruchów,

Kresomózgowie.

- Płat skroniowy – ośrodek słuchowy

dla rozumienia znaczenia odbieranych
dźwięków; ośrodek słuchowy mowy
dla rozumienia słyszanych słów,

- Płat potyliczny – ośrodek wzroku

dla przyswojenia obrazu powstającego
w siatkówce oka oraz nadania mu cech
świadomego wrażenia.

Kresomózgowie.



Procesy zachodzące w ośrodkach
czuciowych wywołane napływającymi
impulsami czuciowymi, dzięki
scalaniu i uzgadnianiu stanów
czynnościowych w ośrodkach
kojarzeniowych, stają się punktem
wyjściowym stanów pobudzenia
i hamowania w ośrodkach ruchowych
zawiadujących świadomymi ruchami.

Kresomózgowie.



Układy włókien asocjacyjnych:

Wiązki Baillargera – kojarzą najbliższe skupienia
neurocytów,

Włókna kojarzeniowe krótkie – wewnątrzpłatowe,

Włókna kojarzeniowe długie – międzypłatowe,

Włókna spoidłowe – wiążą półkule mózgowe
tworząc ciało modzelowate.

Włókna rzutowe (projekcyjne) – łączą korę mózgu
z ośrodkami niższych odcinków mózgowia
i z rdzeniem kręgowym.

Kresomózgowie.



Jądra kresomózgowia – leżą w istocie
białej; wyróżnia się: ciało prążkowane,
przedmurze i ciało migdałowate; są
nadrzędnymi środkami aktywności
ruchowej związanej z tzw. zachowaniem
instynktownym, regulują rozkład napięcia
mięśniówki podczas przygotowania do
każdego aktu ruchowego, hamują
automatyzmy ruchowe niższych ośrodków.

Nerwy czaszkowe.



Nerwy węchowe (I) – nerwy czuciowe
(zmysłowe); wiodą od komórek węchowych
nabłonka błony śluzowej okolicy węchowej jamy
nosowej, przez blaszkę kości sitowej, opuszkę
węchową, pasmo węchowe, trójkąt i prążek
węchowy do kory mózgu okolicy hipokampa.



Nerw wzrokowy (II) – nerw czuciowy
(zmysłowy); wiodą od pręcików i czopków
siatkówki przez oczodół, skrzyżowanie wzrokowe,
pasma wzrokowe, ciała kolankowate boczne,
torebkę wewnętrzną do kory płata potylicznego.

Nerwy czaszkowe.



Nerw okoruchowy (III) – nerw ruchowy
zawierający włókna przywspółczulne; zaopatruje:
wszystkie zewnętrzne mięśnie gałki ocznej
(z wyjątkiem prostego bocznego i skośnego
górnego oka) oraz zwieracz źrenicy i mięsień
rzęskowy; porażenie powoduje: opadnięcie
powieki, zez rozbieżny, zaburzenia akomodacji.



Nerw bloczkowy (IV) – nerw ruchowy; unerwia
m. skośny oka górny; porażenie powoduje zez
zbieżny z odchyleniem gałki ocznej ku górze.

Nerwy czaszkowe.



Nerw trójdzielny (V) – nerw mieszany; gałęzie czuciowe:

n. oczny (unerwia: gruczoł łzowy, powiekę górną, spojówki,

skórę czoła i nosa, okostną i śluzówkę zatoki czołowej

i klinowej, gałkę oczną, śluzówkę jamy nosowej),

n. szczękowy (unerwia: zęby szczęki, powiekę dolną,

śluzówkę górnego odcinka przedsionka jamy ustnej, skórę

i śluzówkę przedniej części nosa, skórę wargi górnej,

śluzówkę zatoki szczękowej, gruczoł łzowy, skórę skroni

i policzka) i n. żuchwowy (unerwia: śluzówkę i skórę

policzka, staw skroniowo-żuchwowy, śliniankę przyuszną,

błonę bębenkową, skórę małżowiny usznej, ok. skroniowej,

brody i wargi dolnej, zębodoły, zęby i dziąsła żuchwy,

śluzówkę wargi dolnej, cieśni gardzieli i przedniej

cz. języka); gałęzie ruchowe unerwiają: mm. żwacze,

żuchwowo-gnykowy i brzusiec przedni dwubrzuścowego;

gałęzie autonomiczne unerwiają: ślinianki, gruczoł łzowy,

gruczoły jamy nosowej, języka, podniebienia i gardła, błonę

bębenkową.

Nerwy czaszkowe.



Nerw odwodzący (VI) – nerw ruchowy;

zaopatruje m. prosty boczny oka;

porażenie: zez zbieżny.



Nerw twarzowy (VII) – nerw ruchowy;

unerwia: mięśnie wyrazowe twarzy,

szeroki szyi, mięśnie małżowiny usznej, cz.

potyliczną m. potyliczno-czołowego);

autonomicznie zaopatruje: gruczoły: łzowy,

jamy nosowej, podniebienia

i języka, ślinianki: podżuchwową

i podjęzykową.

Nerwy czaszkowe.



Nerw przedsionkowo-ślimakowy (VIII)
– nerw czuciowy (zmysłowy); cz.
ślimakowa unerwia ślimak, cz.
przedsionkowa – przewód słuchowy
wewnętrzny (kanały półkoliste, woreczek i
łagiewkę).



Nerw językowo-gardłowy (IX) – nerw
mieszany;

Nerwy czaszkowe.



Nerw błędny (X) – nerw mieszany, najdłuższy ze
wszystkich nerwów czaszkowych; część ruchowa
unerwia mięśnie prążkowane gardła
i krtani; część czuciowa odbiera impulsy z dróg
oddechowych, przewodu trawiennego i serca;
część autonomiczna (przywspółczulna) zaopatruje
mięśniówkę gładką oskrzeli, części przewodu
trawiennego (od przełyku po zagięcie śledzionowe
okrężnicy), mięsień sercowy
i gruczoły układów: trawiennego i oddechowego.

Nerwy czaszkowe.



Nerw dodatkowy (XI) – nerw ruchowy;
zaopatruje mięsień czworoboczny grzbietu
i mostkowo-obojczykowo- sutkowy.



Nerw podjęzykowy (XII) – nerw
ruchowy; unerwia wszystkie mięśnie
języka.

Nerwy rdzeniowe.



31 par nerwów związanych z rdzeniem
kręgowym; wychodzą z kanału kręgowego przez
otwory międzykręgowe, nawiązują łączność
między narządami somatycznymi a ośrodkami
rdzenia; powstają przez połączenie czuciowych
włókien korzeni grzbietowych z ruchowymi
włóknami korzeni brzusznych (są nerwami
mieszanymi); po wyjściu z kanału kręgowego
dzielą się na 4 gałęzie: brzuszną, grzbietową,
łączące (do pnia współczulnego) i oponową
(do opon rdzenia).

Nerwy rdzeniowe.



Wyróżnia się: 8 par nerwów szyjnych, 12 par
piersiowych, 5 par lędźwiowych, 5 par
krzyżowych i 1 parę nerwów guzicznych.



Gałęzie grzbietowe: włókna czuciowe unerwiają
skórę potylicy, grzbietu, lędźwi i częściowo
pośladków; włókna ruchowe zaopatrują mięśnie
karku i głębokie grzbietu.



Gałęzie brzuszne: unerwiają skórę i mięśnie
szyi, klatki piersiowej, brzucha, kończyn górnych
i dolnych oraz przeponę i mięśnie powierzchowne
grzbietu; łącząc się z sobą tworzą 5 splotów.

Sploty nerwowe.



Splot szyjny (C

-C

)

– leży pod m. mostkowo-

obojczykowo-sutkowym; unerwia ruchowo

głębokie mięśnie szyi i przeponę, czuciowo:

opłucną i osierdzie; główny nerw obwodowy: n.

przeponowy.



Splot ramienny (C

-Th

) – leży pod

obojczykiem; czuciowo i ruchowo zaopatruje

okolicę piersiową, obręcz barkową (część

nadobojczykowa – gałęzie krótkie) i kończynę

górną (część podobojczykowa – gałęzie długie);

główne nerwy obwodowe: pośrodkowy, łokciowy,

promieniowy.

Sploty nerwowe.



Nerwy międzyżebrowe (Th

-Th

) – nerwy rdzeniowe

odc. Th nie tworzą splotów; unerwiają czuciowo skórę klatki

piersiowej i brzucha oraz gruczoł sutkowy, ruchowo:

mięśnie międzyżebrowe i część mięśni brzucha.



Splot lędźwiowy (Th

-L

) – leży przykręgosłupowo

w okolicy L (m. lędźwiowy większy); unerwia czuciowo:

skórę okolicy biodrowej, pachwin, wzgórka łonowego, zewn.

narządów płciowych, uda (oprócz pow. tylnej), kolana

i podudzia (pow. przednia i przyśrodkowa), ruchowo:

mięśnie brzucha, obręczy biodrowej, grup przyśrodkowej

i przedniej uda; główne nerwy obwodowe: udowy,

zasłonowy.

Sploty nerwowe.



Splot krzyżowy (L

-S

) – największy

ze splotów, leży na m. gruszkowatym;
zaopatruje czuciowo i ruchowo okolice:
pośladkową, tylną uda, całe podudzie
i stopę; główne nerwy obwodowe:
kulszowy (piszczelowy i strzałkowy),
pośladkowe górny i dolny.



Splot guziczny (S

-Co

) – unerwia

czuciowo ok. odbytu.

Układ nerwowy
autonomiczny.



Układ wegetatywny składa się z części współczulnej,

przywspółczulnej i enterycznej. Unerwia narządy trzewne,

zaopatruje gruczoły, włókna mięśni gładkich, włókna

mięśnia sercowego. Jest odpowiedzialny za utrzymanie

homeostazy niezależnie od zmiennych warunków

środowiska zewnętrznego i aktualnej aktywności. Reguluje

wiele podstawowych funkcji organizmu: krążenie,

temperaturę ciała, czynność układu trawiennego,

wydalanie, rozrodczość itd. Jest aktywowany w sytuacjach

stresowych. Jego działanie w zasadzie nie podlega woli.

Nadrzędną rolę w kontroli uk. autonomicznego odgrywa

podwzgórze i układ limbiczny.



Ośrodki autonomiczne leżą w OUN. Układ ten tworzy zwoje

wegetatywne. Nie wytwarza własnych dróg aferentnych.

Drogi eferentne składają się z dwóch neuronów połączonych

w zwoju (włókno przed i zazwojowe).

Część współczulna
(sympatyczna, piersiowo-
lędźwiowa).



Ośrodki leżą w słupach bocznych rdzenia,
w segmentach od VIII szyjnego do II-III
lędźwiowego. Włókna przedzwojowe
biegną do zwojów na obwodzie: pnia
współczulnego.



Pień współczulny leży w okolicy bocznych
ścian trzonów kręgów; dzieli się go na
części: szyjną, piersiową, lędźwiową,
miedniczną.

Część współczulna.



Część szyjna pnia współczulnego: zwój
górny zaopatruje naczynia, gruczoły
i mięśnie gładkie głowy i szyi.



Serce unerwione jest przez nerwy sercowe
i splot sercowy.



Narządy jamy brzusznej i miednicy
unerwione są przez zwój trzewny i zwoje
krezkowe górny i dolny.

Część współczulna.

Część cholinergiczna – neurony
przedzwojowe oraz pozazwojowe
gruczołów potowych i naczyń mięśni
szkieletowych; neurotransmittery: głównie
acetylocholina także dopamina i hormon
uwalniający gonadotropinę.
Część noradrenergiczna – neurony
pozazwojowe; neurotransmittery:
noradrenalina, także adrenalina.

Część współczulna.



Jest układem walki i czuwania. Uaktywnia
się w sytuacjach stresowych stwarzając
warunki wewnętrzne do przeciwdziałania
zagrożeniom (rozszerzenie źrenic,
uaktywnienie akcji serca, wzrost RR,
wzrost stężenia glukozy i WKT we krwi,
wzmożenie czujności i in.)

Część przywspółczulna
(parasympatyczna, czaszkowo-
krzyżowa)



Ośrodki leżą w pniu mózgu (jądra nerwów
czaszkowych III, VII, IX, X) i w istocie szarej
rdzenia (S

-S

). Zwoje przywspółczulne leżą

w pobliżu efektorów.



Włókna przywspółczulne nerwów czaszkowych
unerwiają narządy głowy, szyi, klatki piersiowej
i znacznej części jamy brzusznej.



Włókna części krzyżowej – poprzez nerwy
miedniczne i splot miedniczny unerwiają pęcherz
moczowy, jelito grube, gruczoł krokowy, naczynia
miednicy i zewnętrznych narządów płciowych.

Część przywspółczulna.



Neurotransmitterem jest acetylocholina.



Jest to układ odpoczynku i trawienia.



Czynnościowo, obie części układu
autonomicznego są antagonistyczne.
Jednak istnieją narządy unerwione tylko
przez jedną część (naczynia kończyn) lub
obie, wywołujące podobne efekty
(ślinianki).

Autonomiczny układ
nerwowy.

Część współczulna

Narząd

Część

przywspółczulna

rozszerza
zwęża
rozszerza
przyspieszenie czynności
rozszerza
hamuje perystaltykę
i wydzielanie
hamuje perystaltykę
hamuje wydzielanie insuliny

zatrzymanie moczu
zwęża naczynia
pobudza wydzielanie
pobudza wydzielanie
zwiększa katabolizm
podwyższa

źrenica
naczynia skóry twarzy
naczynia wieńcowe
serce
oskrzela
żołądek

jelita
trzustka

pęcherz moczowy
narząd płciowy
gruczoł tarczowy
gruczoły potowe
przemiana materii
temperatura ciała

zwęża
rozszerza
zwęża
zwolnienie czynności
zwęża
przyśpiesza perystaltykę
i wydzielanie
przyśpiesza perystaltykę
pobudza wydzielanie
insuliny
opróżnienie
rozszerza naczynia
hamuje wydzielanie
hamuje wydzielanie
zwiększa anabolizm
obniża