Rytmy biologiczne mają
zróżnicowany
czas trwania

Rozróżnia się rytmy:



dobowy



tygodniowy



miesięczny



roczny

Rytmikę okołodobową
wykazują:



rytm sen – czuwanie (aktywność)



szybkość pracy serca i ciśnienie tętnicze



zmiany temperatury ciała



zmiany stężenia we krwi hormonów: ACTH,
kortyzol, hormon wzrostu, prolaktyna i
melatonina

Rytmy dobowe mają pochodzenie

endogenne - są generowane przez
wewnętrzne dobowe/okołodobowe
oscylatory (zegary biologiczne)

Rytmy dobowe



nie zmieniają się w ściśle 24-godz. rytmie, ale

oscylują wokół tej wielkości (dlatego określa

się je mianem okołodobowych)



są wrażliwe na fotoperiod (oświetloną część

doby)



nie podlegają zmianom w dość dużym

zakresie wahań temperatury



zegar biologiczny, zawiadujący tymi rytmami

jest dziedziczony przez kolejne pokolenia

Biorytmy dopasowują się do
świata zewnętrznego

24-godzinny rytm w dużym stopniu

pozostaje pod wpływem

regularnego występowania jasności i ciemności

Rytm dobowy regulowany jest
przez:

-

właściwy zegar odpowiedzialny za wytwarzanie

endogennych rytmów okołodobowych

-

drogę aferentną doprowadzają sygnały
środowiskowe do zegara

-

drogę eferentną, za pomocą których rytmiczne

sygnały powstałe w zegarze są przesyłane do

odpowiednich struktur efektorowych
organizmu

Światło jako synchronizator
rytmów dobowych

Wewnętrzny zegar
biologiczny

Narzuca człowiekowi rytm biologiczny i

powoduje, że wszystkie funkcje życiowe
przebiegają wg tego rytmu. Obejmuje nadzór nad
przemiana materii, układem odpornościowym,
fazami snu i czuwania, naszą aktywnością

Zmiany zachodzące w
organizmie w ciągu 24-
godzinnego cyklu

1.00

• zwykle u kobiet pojawiają się skurcze porodowe
• największa liczebność limfocytów T pomocniczych

2.00

• najwyższe stężenie hormonu wzrostu

6.00

• najniższe stężenie insuliny we krwi
• wzrost stężenia hormonu stresu - kortyzolu
• spadek stężenia melatoniny

8.00

• największe niebezpieczeństwo ataku serca i udaru mózgu
• najniższa liczebność limfocytów T pomocniczych

Zmiany zachodzące w
organizmie w ciągu 24-
godzinnego cyklu

POŁUDNIE

• najwyższy poziom hemoglobiny we krwi

16.00

• najwyższe: temperatura ciała, częstość skurczów serca i

ciśnienie krwi

18.00

• najwyższa produkcja moczu

21.00

• najmniejsza wrażliwość na ból

23.00

• najczęściej występują ataki alergii

Rytm okołoroczny (trwa około 50 tygodni i

jest związany z obrotem Ziemi wokół Słońca);

występuje również określenie rytm sezonowy

-

depresja zimowa („choroba krótkiego dnia”)

-

rytm poczęcia - w Polsce, 1997 r. najwięcej

poczęć sierpień/wrzesień, najmniej w styczniu

-

rytm zgonów - w Polsce, 1997 r. najwięcej w

styczniu/lutym, najmniej w lipcu

Chronopatologia



epizody choroby niedokrwiennej oraz śmiertelny

zawał serca – szczyt występowania 8

00

– 9

00

; o tej

porze jest czterokrotnie częstszy niż między

północą a pierwszą w nocy



identyczna oscylacja dobowa w odniesieniu do

innych zaburzeń tego układu: częstoskurcz

komorowy, udar mózgu, zatory tętnicy wieńcowej i

płucnej



wspólne tło tych zaburzeń: aktywność części

współczulnej autonomicznego układu nerwowego

(„wyrzut” noradrenaliny) oraz wzmożona agregacja

płytek krwi (czynniki podlegające rytmowi

dobowemu)



układ oddechowy: astma oskrzelowa i
chroniczny bronchit → pojawiają się w
godzinach nocnych i wczesnym
rankiem; ryzyko astmy jest 70 RAZY
WIĘKSZE między godziną 5

00

a 6

00

niż

między 13

00

a 15

00



układ immunologiczny: szczyt rytmu
infekcji bakteryjnych między 5

00

a 12

00

, zaś

infekcji wirusowych – między 15

00

a 22

00



limfocyty T: szczyt 2

00

, minimum 8

00

– 9

00



limfocyty B szczyt 20

30



rano: dobra pora na transplantację (bo
mało limfocytów), ale nie na szczepienia
ochronne – najlepsza pora około 16

00