Interakcje leków

Interakcje leków

Faza

farmaceutyczna

farmaceutyczna

Faza farmakokinetyczna

Faza farmakokinetyczna

Faza farmakodynamiczna

Faza farmakodynamiczna

MECHANIZM INTERAKCJI

FARMAKODYNAMICZ

NE

na receptory i struktury
pozareceptorowe

Zmiana

:

 siły

 zakresu działania

 czasu

farmakodynamiczny:

 synergizm

 antagonizm

 efekt addycyjny

FARMAKOKINETYCZNE

na ich losy na etapie:

• uwalniania z postaci

leku

• wchłaniania
• dystrybucji
• metabolizmu
• wydalania z

organizmu

Wzajemny wpływ leków

Następstwa interakcji

• Osłabienie działania farmakologicznego i
związana z tym utrata skuteczności
leczniczej.

• Zwiększenie siły działania farmakologicznego
lub działań niepożądanych i związana z tym
zwiększona toksyczność leku.

Osłabienie działania farmakologicznego

• Farmakodynamiczny antagonizm
• Utrudnienie wchłaniania

(mniejsza dostępność biologiczna)

• Nasilenie procesów biotransformacji
• Zwiększenie wydalania

Zwiększenie siły działania

Zwiększenie siły działania

farmakologicznego

farmakologicznego

•

Farmakologiczny synergizm

Farmakologiczny synergizm

•

Wypieranie leków z połączeń z

Wypieranie leków z połączeń z

białkami

białkami

•

Zahamowanie procesów

Zahamowanie procesów

biotransformacji

biotransformacji

•

Zmniejszenie wydalania

Zmniejszenie wydalania

Interakcje farmaceutyczne

• interakcje farmaceutyczne, czyli

niezgodności recepturowe lub interakcje
leków in vitro, mogą występować w trakcie
przygotowywania leku złożonego w aptece
albo podczas podawania kilku leków w
jednej strzykawce lub w płynie infuzyjnym

• mają charakter fizykochemiczny

Interakcje farmaceutyczne

• z płynami infuzyjnymi zawierającymi dekstran nie

należy mieszać ampicyliny, kwasu askorbinowego,

chlorpromazyny, barbituranów i prometazyny - mogą

tworzyć się połączenia kompleksowe lub lek może

ulec wytrąceniu

• dodanie do roztworu zawierającego heparynę -

penicyliny G, erytromycyny, gentamycyny,

kanamycyny, streptomycyny, tetracykliny,

chlorpromazyny lub promazyny spowoduje

unieczynnienie heparyny

• heparyna będzie zawsze unieczynniana jeśli roztwór,

w którym jest rozpuszczona, ma charakter zasadowy

Interakcje wpływające na wchłanianie

leków po podaniu doustnym

• leki o dużej powierzchni, np. węgiel

aktywowany, błonnik, niektóre roztwory

koloidowe - adsorbują na swojej powierzchni

inne leki, co utrudnia ich wchłanianie

• leki zawierające duże ilości kationów, sole

żelaza, wapnia, magnezu, glinu, bizmutu,

preparaty wielowitaminowe, mogą tworzyć

trudno rozpuszczalne kompleksy z

tetracyklinami, co uniemożliwia ich

wchłanianie

• preparaty żelaza - fityniany

• leki wypierające inne leki z połączeń z

białkami

– niesteroidowe leki przeciwzapalne:

kwas acetylosalicylowy, ibuprofen,

diklofenak, sulfonamidy

przeciwbakteryjne

• leki podatne na wypieranie z połączeń z

białkami osocza :

– doustne leki przeciwcukrzycowe,
– leki pzeciwzakrzepowe,
– metotreksat

Interakcje modyfikujące dystrybucję

leków

Proces indukcji enzymatycznej

induktory

rifampicyna, karbamazepina,
barbiturany, deksametazon,
kortykosteroidy, przeciwwirusowe
HIV, dziurawiec

Proces inhibicji

enzymatycznej inhibitory

antybiotyki makrolidowe,
chinolony, leki przeciwdepresyjne,
azolowe leki przeciwgrzybicze,
cymetydyna, sok grejpfrutowy

Proces biotransformacji - indukcja i

inhibicja enzymatyczna

CYP1A2 – inhibicja:

chinolony –

teofilina

(ciprofloksacyna, noksacyna,
norfloksacyna,ofloksacyna)

Konsekwencje kliniczne:
wzrost stężenia teofiliny – zaburzenia
rytmu serca, tachykardia, drgawki, drżenie

chinolony – klozapina

Następstwa:

drgawki, zaparcia,

zatrzymanie moczu, senność



Leki immunosupresyjne cyklosporyna, takrolimus,

rapamycyna



Leki przeciwdepresyjne amitryptylina, citalopram,

fluoksetyna



Leki przeciwarytmicze amiodaron, propafenon



Antagoniści wapnia amlodypina, felodypina,

nifedypina,werapamil



Statyny atorwastatyna, simwastatyna,

lowastatyna



Leki przeciwhistaminowe loratadyna, terfenadyna,

ebastyna



Antybiotyki makrolidowe klarytromycyna,

erytromycyna,



Inne cizapryd

LEKI METABOLIZOWANE PRZEZ CYP3A4



Leki przeciwdepresyjne – fluoksetyna, paroksetyna



Antybiotyki – erytromycyna, klarytromycyna,

ciprofloksacyna, norfloksacyna



Azololowe leki przeciwgrzybicze – ketokonazol,
flukonazol,

itrakonazol



Inne – sok gejpfrutowy

LEKI ORAZ INNE SUBSTANCJE

HAMUJĄCE AKTYWNOŚC CYP3A4

Felodypina, nifedypina, werapamil, nimodypina,

isradypina

inhibitory:

sok grejpfrutowy, antybiotyki makrolidowe,

azolowe leki przeciwgrzybicze, SSRI

znaczny wzrost stężenia antagonistów wapnia w surowicy

• skutek: gwałtowny, nieprzewidywalny spadek ciśnienia

z równoczesną aktywacją układu sympatycznego

mogące prowadzić do zawału  serca czy udaru mózgu

INTERAKCJE ANATAGONISTÓW WAPNIA

Leki alternatywne – nie dają

interakcji z CYP3A4

Antybiotyki :

penicylina, tetracyklina,

azytromycyna,

klindamycyna

Leki przeciwgrzybicze:

nystatyna, amfoterycyna B

zamiast azolowych

leków

przeciwgrzybiczych

• Leki moczopędne – inne leki

przez zwiększenie filtracji kłębuszkowej i

objętości

moczu, mogą zwiększać

wydalanie leków i ich

metabolitów -

leczenie zatruć

• Zmiana pH moczu

• Zmiana transportu aktywnego przez cewki

nerkowe

Interakcje modyfikujące wydalanie

leków

• Receptorowe, enzymatyczne, fizjologiczne (czynnościowe)
• Interakcje receptorowe/enzymatyczne – leki działają na ten

sam receptor/enzym

• Interakcje czynnościowe – różne receptory lub enzymy,

takie same lub przeciwne skutki fizjologiczne

• Wynik – synergizm, antagonizm
np. synergizm

wzmożenie działania nefro- i ototoksycznego (synergizm):
leki moczopędne (furosemid, kwas etakrynowy) i AA,
zwiększona skłonność do krwawień – leki
przeciwzakrzzepowe

(dikumarol) i kwas acetylosalicylowy

INTERAKCJE FARMAKODYNAMICZNE

• Antagonizm

np. - przeciwstawny wpływ na ciśnienie tętnicze
metyldopa, klonidyna (leki hipotensyjne) – TLPD

- osłabienie działania przeciwzakrzepowego
pochodne kumaryny z witaminą K, pochodnymi

metyloksantyny, estrogenami, kortykosteroidami
(leki te zwiększają stężenie protrombiny i in. czynników
krzepnięcia w surowicy)

- leczenie zatruć
morfina – nalokson
benzodiazepiny – flumazenil

INTERAKCJE FARMAKODYNAMICZNE

Interakcje farmakodynamiczne

Zwiększenie toksyczności glikozydów

nasercowych

Digoksyna – sole wapnia

TLPD
diuretyki,

glikokortykosteroidy
(podane ogólnie) – hipokaliemia

werapamil

Leki przeciwpłytkowe i

przeciwzakrzepowe – interakcje

Kwas acetylosalicylowy (lek p. płytkowy) –

NLPZ

ryzyko krwawień zaleca się:

paracetamol

ibuprofen,

naproksen – znoszą efekt p.

płytkowy,

natomiast nie znoszą tego

efektu

paracetamol,

diklofenak,
Klopidogrel – NLPZ (CYP2C9) - zaleca się:

paracetamol, metamizol,

ketoprofen

Doustne leki przeciwzakrzepowe – unikać
leków silnie

wiążących się z

białkami (salicylany,
sulfonamidy, metronidazol)

Przykłady niekorzystnych interakcji

farmakodynamicznych NLPZ o znaczeniu

klinicznym

LEK 1

LEK 2

WYNIK INTERAKCJI

NLPZ

Inhibitory

konwertazy

angiotensyny,

diuretyki, leki

beta

adrenolityczne

Zmniejszenie skuteczności

terapeutycznej leków

krążeniowych i diuretyków

( syntezy prostaglandyn

przez NLPZ)

NLPZ

Leki

przeciwcukrzyco

we

Nasilenie działania

hipoglikemizujacego

NLPZ

Leki

przeciwzakrzepo

we (p. kumaryny)

Wzrost ryzyka wystąpienia

krwawień z przewodu

pokarmowego (NLPZ

hamujacy wpływ na

czynność płytek krwi i

wytwarzanie protrombiny)

NLPZ

Leki

przeciwpłytkowe

(tyklopidyna,

klopidogrel)

Wzrost ryzyka wystąpienia

krwawień, synergizm

Niewłaściwe kojarzenie leków jako źródło

polekowych działań niepożądanych

LEK 1

LEK 2

WYNIK SKOJARZENIA

NLPZ

NLPZ

brak synergizmu

terapeutycznego wzrost ryzyka

uszkodzenia górnego odcinka

przewodu pokarmowego,

nefrotoksyczności i

hepatotoksyczności

Inhibitory

konwertazy

angiotensyny

Inhibitory

konwertazy

angiotensyny

brak synergizmu

terapeutycznego, wzrost ryzyka

ostrej, niezapalnej

niewydolności nerek

Statyny

Fibraty

(Gemfibrozil)

wzrost ryzyka miopatii

Antybiotyki

bakteriobójcze

Antybiotyki

bakteriostatycz

ne

brak synergizmu działania
terapeutycznego, ryzyko

nieskuteczności

SSRI

SSRI

wzrost ryzyka zespołu

serotoninowego

NLPZ

H

2

blokery

H

2

blokery nie zabezpieczają

przed uszkodzeniem górnego

odcinka przewodu

pokarmowego przez NLPZ,

natomiast maskują objawy tego

uszkodzenia

PRZYKŁAD 1

• 81-letniej kobiecie przepisano indometacynę 25mg

trzy razy dziennie; wcześniej kobieta cierpiała na

niestrawność i sporadycznie przyjmowała tabletki

ranitydyny

• miesiąc po rozpoczęciu leczenia indometacyną,

wystąpiły u niej wymioty krwawe i zmarła

– ryzyko krwotoku jelitowo-żołądkowego jest

wyraźnie wyższe u pacjentów przyjmujących

NLPZ szczególnie, jeśli są to pacjenci w

podeszłym wieku.

Leków tych nie należy stosować u pacjenta

z aktywnym wrzodem trawiennym

PRZYKŁAD 2

• 82-letnia kobieta, który przyjmowała 75

mg indometacyny na zapalenie stawów,
zaczęła wymiotować i rozwinął się u niej
kolkowy ból brzucha

• pacjentka dwukrotnie otrzymała pomoc

doraźną, lecz nie przerwano leczenia
indometacyną

• zmarła z powodu poważnego krwotoku

jelitowo-żołądkowego a w czasie sekcji
zwłok odkryto przewlekły wrzód żołądka

PRZYKŁAD 3

• 79-letniej kobiecie podawano 150 mg

diklofenaku dziennie przeciw zapaleniu
stawów;

• po około roku leczenia rozwinęła się

niestrawność, która zanikła po
odstawieniu diklofenaku;

• leczenie diklofenakiem później

wznowiono i kobieta zmarła po dwóch
tygodniach w szpitalu z powodu
pękniętego wrzodu dwunastnicy.

PRZYKŁAD 4

• 76-letni mężczyzna regularnie przyjmował

heparynę po wymianie zastawki aorty;

• rozwinęło się zapalenie uchyłka jelita i

rozpoczęto leczenie metronidazolem;

• wystąpił krwotok jelitowo-żołądkowy -

pacjent zmarł.

Metronidazol zwiększa
przeciwzakrzepowe działanie heparyny

PRZYKŁAD 5

• 16-letnia uczennica cierpiąca z powodu

znacznie nasilonych objawów astmy

otrzymała radę od pulmonologa, aby

nigdy nie przyjmować aspiryny, lecz

gdy w szkole zabolała ją głowa, podano

jej tabletkę aspiryny;

• zasłabła i zmarła w przeciągu dwóch

godzin na skutek ciężkiej

niewydolności krążeniowo-oddechowej.

• na działania niepożądane występujące w

następstwie interakcji leków najbardziej narażeni

są pacjenci powyżej 65. roku życia

• z otrzymanych raportów wynika, że w 23 na 108

(21,3%) przypadków konieczna była hospitalizacja

w następstwie polekowych działań niepożądanych

(dane WHO)

• istotną rolę w indukowaniu polekowych działań

niepożądanych odgrywają NLPZ

• nie należy jednocześnie podawać leków o

wspólnym profilu działań niepożądanych

INTERAKCJE LEKÓW JAKO ŹRÓDŁO DZIAŁAŃ

NIEPOŻĄDANYCH

WNIOSKI