Komunikacja w rodzinie

Uświadomienie rodzinom, że

komunikacja przebiega również

wtedy gdy

nie jest intencjonalna
nie jest świadoma
nie kończy się sukcesem –
wzajemnym porozumieniem

Praca nad tym aby wypowiedź była
przez członków rodziny rozumiana
jako:

pokazanie samego siebie
Pokazanie stosunku do swojego
słuchacza
konsekwencje do których prowadzi

Mental Research Institut Palo
Alto

Każde zachowanie jest
komunikacją

Niekomunikowanie się jako
specyficzna forma komunikacji
porozumiewanie z równych pozycji
(symetryczność)

Porozumiewanie się z nierównych
pozycji (komplementarność)
Podwójne związanie (zależność
wobec której jedynym wyjściem są
zaburzenia komunikacji)

Formowanie symptomów
(Watzlawick, Weakland, Fish,
1974)

‘”więcej tego samego” (np. zmuszanie

się do snu przez cierpiącego na

bezsenność: sposób rozwiązania

problemu zaczyna stanowić problem,

metafora dwóch żeglarzy

stabilizujących łódkę z przeciwległych

stron, stabilizowanie mniejsze i coraz

mniejsze aby drugi to poczuł, ale nie

za małe lub za duże)

Skrywane konflikty jako cichy
kontrakt rodzinny
Syndrom utopii (życiowe
„przejścia” jako cudowne
mityczne,
Utopijne cele terapii:
samorealizacja

Sztuka przeformułowań

„malowanie płotu w sobotę” –

wprowadzanie zmiany punktu widzenia w

sensie konceptualnym i emocjonalnym

ta sama sytuacja nabiera innego znaczenia,

pomimo tego że fakty się nie zmieniają.

Zmiana znaczenia sytuacji powoduje zmianę

zachowania

Sztuka przeformułowań

Przeformułowania dokonują się na
poziomie metarealności.

zmiana może nastąpić nawet
wtedy fakty zostają niezmienione.

Przeformułowania wprowadzają zmianę
na poziomie cybernetyki drugiego
rzędu:
przeniesienie nacisku z jednej klasy
obiektów na drugą
zamiast pytania: dlaczego tak powinno
być?, pytanie: co się stanie gdy
dokonamy określonego
przeformułowania?

Czterostopniowa

procedura zmiany

Jasne i konkretne zdefiniowanie
problemu
zbadanie podjętych do tej pory
rozwiązań problemu (błędne,
utopijne rozwiązania raczej
tworzą niż rozwiązują problem)

reklamowanie zamiast unikania:

potencjalne konsekwencje zaistnienia

problemu są przeżywane silniej niż

stojąca za nimi realność
(im bardziej się zatem unika zaistnienia

problemu, tym większe napięcie, stąd

terapeuta wprowadza widzenie

potencjalnych korzyści z zaistnienia

symptomu, a z do jego przepisania)

- terapeuta nie przyłącza się do
chęci potencjalnej zmiany, ale
próbuje ją podważać bądź
relatywizować „Z jakiego powodu
Pani/ Pan powinien się zmienić?”-
wyjście z gry „tak, ale”
-przestrzeganie przed zbyt szybką
zmianą „Go slow!”

Sytuacja beznadziejna!!!”

ukryty sabotaż: rodzice wprost
wspierają symptomy, ale na
poziomie ukrytym je sabotują

jasne i konkretne zdefiniowanie zmian,

które powinny zostać podjęte

( niejasno sformułowane oczekiwania

prowadzą do tego, ze terapia

zaspakaja inne cele niż wprowadza

zmianę)

sformułowanie i wprowadzenie w życie

planu, który ma spowodować zmianę

Don Jackson i Jay Haley
zastosowanie badań nad
komunikacją w terapii rodzin

proces bardziej niż treść
sposób wymiany informacji między
ludźmi definiuje relacje pomiędzy nimi
utrwalanie procesu
podstawowe, podskórne reguły
komunikacji rodzinnej najczęściej są
nieświadome i przez to
nieprzekraczalne.

Symptomy

efekt zakłóceń komunikacyjnych
w rodzinie
element będący ważną częścią
pewnego patologicznego
kompleksu, w którym są jedyną
możliwą reakcją.

Formy patologicznej komunikacji
według grupy z Palo Alto

negowanie prób
komunikowania się
drugiej osoby
dyskwalifikowanie
informacji
podawanych przez
drugą osobę
mieszanie
poziomów
komunikacji

symetryczna

eskalacja

prowadząca do

rywalizacji
sztywna

komplementarność
komunikacja

paradoksalna

(paradoksalne

nakazy w rodzinach)

 

Cele terapii

skoncentrowanej na

komunikacji

rozłożenie-reorganizacja
symptomu poprzez zastąpienie go
innym, niesymptomatycznym
zachowaniem takim, które
przerywa cykl powracania danego
objawu

Z-zidentyfikowanie symptomu jako
zakodowanej informacji – sposobu
komunikowania się

•-zastąpienie symptomu innym
zachowaniem wyrażającym ten sam
przekaz, ale takim, które nie jest
destruktywne

•-przekierowanie zachowań, które
mogą stymulować powrót do
symptomu

-

jeżeli symptom jest rozumiany

jako ukryta informacja, to jednym
ze sposobów wyeliminowania go
jest uczynienie tej informacji
jawną, co ma wyeliminować
potrzebę istnienia symptomu

-uchwycenie problematycznych
sekwencji zachowań i posłużenie
się nimi w ten sposób aby
osiągnąć cel terapeutyczny

-pobicie rodzin ich własną bronią,
gra w ich własną grę przy ich
współpracy, lub bez niej, nie
wprost (nurt strategiczny w
terapii rodzin)

-zmiana sposobu mówienia o
symptomach

-to nie symptomy im się
wydarzają,
ale oni w nich uczestniczą

„mam nerwicę natręctw”– „w
sposób natrętny myje ręce”
(kiedy z powodu czego?, kogo? )

Ustrukturowany wywiad z
rodziną (Watzlawick)

1. Określenie co jest głównym problemem
2. Wspólne zaplanowanie rodzinnej
wycieczki
3. Rodzice dyskutują między sobą to jak
się poznali.
4. Rodzina dyskutuje znaczenie
przysłowia
5. Zidentyfikowanie zakłóceń

Jackson

u rodzin, z oporem wobec mówienia o
swoich problemach, wskazujących tylko
na identyfikowanego pacjenta
prowokowanie kłótni pomiędzy rodzicami

używanie wobec rodzin sprzecznych
komunikatów, prowokując bunt, który im
pozwoli zobaczyć ich własne sprzeczności.

Haley

problemy rodzinne jako pozostające ze sobą

w konflikcie poziomy komunikacji
aktywne intewencje
stymulowanie rodziny do swobodnego

wyrażania uczuć
pozytywne przeformułowania
odkrywanie i demaskowanie ukrytych reguł

komunikacji i zachowań
albo zachowanie odwrotne, albo nasilenie

tego samego

 

5 podstawowych wzorców

interakcyjnych według V Satir

1 jedna osoba zawsze zgadza się z

wszystkimi członkami rodziny
niezależnie od tego jak naprawdę
się czuje

2 jedna osoba tak radzi sobie z

różnicami, że nigdy się nie
zgadza, stale wyszukuje cudze
błędy i obwinia innych

3. jednostka eliminuje zarówno

siebie jak i innego poprzez
wygłaszanie kazań i
racjonalizowanie jednocześnie
udając bezruch i niezaangażowanie
emocjonalne (jej sposób radzenia
oparty pozornie na „rozsądnych”
podstawach) co dalej???

4. Zacieranie jasnośi przekazu,

wielowątkowość, mieszanie
poziomów

5.możliwość włączenia do systemu

siebie jak i innego. Jasne i otwarte
negocjowanie różnicy zdań.

poczucie zagrożenia obrazu swojej osoby

w oczach innych jako źródło zaburzonej

komunikacji

Efekty:

próba łagodzenia wszystkiego
oskarżanie
superracjonalność
chaos

pojęcie dojrzałości wg V.
Satir

dojrzałą jest osoba, która kieruje
do świata jasne, funkcjonalne
komunikaty

Jednostka dysfunkcjonalna
to taka

 która zarówno

siebie jak i

przekazów ze świata

nie jest w stanie

interpretować we

właściwy sposób

nie rozumiejąca

kontekstu

      

nie uzgadniająca
swoich
spostrzeżeń z
aktualną sytuacją

o niskiej samoocenie

Podstawy pracy

klaryfikowanie niejasnych informacji

każdy wypowiada się w swoim
własnym imieniu

mówienie wprost do siebie, a nie o
sobie

Terapia jako „uczenie” wzorców

komunikacji

• terapeuta w tym procesie jako osoba źródłowa
– model komunikacji:

•przykłady dobrej komunikacji

•sposoby osiągania dobrej komunikacji

•przejrzystość

.

Specjalne techniki V. Satir

 analiza technik używanych przez
każdego członka rodziny do radzenia
sobie z istnieniem odmienności

funkcjonalna analiza ról

analiza samowyrażania się

Tworzenie chronologii życia

rodzinnego

Ewolucja rodziny począwszy od
narodzin dziadków

zobrazowanie wzorców tworzenia
relacji

Rekonstruowanie rodziny

Sterowane fantazje, psychodrama,

odgrywanie ról i rzeźba rodziny

Cel: porzucenie nieadekwatnych wzorców

relacji i pozbycie się błednych przekoań

Ponowna analiza przekonań i

rekonstrukcja znaczeń w odniesieniu do

doświadczeń z przeszłości

Terapia dialogiczna

Terapia rodzin jako dialog żywych
osób z całym bagażem ich
życiowego zaangażowania,
marzeń, rozczarowań wspomnień i
obaw (Case: nie będę mówił, ale
rysował).

Terapeuta wchodzi w życie
drugiego człowieka badając
przestrzeń jego możliwych
głosów wewnętrznych.

Niewypowiedziane reguły
dotyczące bezsłownej
konwersacji

kto mówi, a kto milczy

o czym się mówi, a co pozostaje ukryte

jaki jest cel danej konwersacji

kto weźmie na siebie ryzyko otwierania
trudnych, bolesnych tematów

kto bierze odpowiedzialność i
zaczyna mówić wtedy, kiedy
narasta napięcie

co w trakcie rozmowy jest
dozwolone, a co jest niedozwolone

        

to jak terapeuta i członkowie rodziny
zachowują się na sesji jest zaproszeniem
dla pojawienia się na niej takich a nie
innych znaczeń (dziewczynka z
narysowaną perfekcyjnie, cudownie
mamą)

rozumienie jest aktywnym procesem
wyrastającym z wewnętrznych dialogów

koncepcja dialogu „żywych
osób”

poznawanie i nie poznawanie,

identyfikowaniu tego, co jest w

dialogu, a co pozostaje poza nim

pokój terapeutyczny jako miejsce

otwarte na „wielość głosów”.

 

„

Niewiedzenie” a wewnętrzna

konwersacja terapeuty

pacjent jako ekspert

zdobyta w doświadczeniu,
profesjonalna versus osobista
„przedwiedza” terapeuty

Bachtin

idea odmienności wręcz obcości
mówiącego i słuchacza

•rozumienie, które nie może być
podwojeniem znaczenia

•odmienność jako znaczący czynnik w
rozumieniu, ponieważ tylko ona
tworzy możliwość wzbogacenia
dialogu

 

Proces mówienia jako wzajemnie
się napędzający akt
wewnętrznego i zewnętrznego
komunikowania.

Ja staje się wobec tego zbiorem
wewnętrznych dialogów pomiędzy
licznymi wewnętrznymi głosami

 

Słuchanie wypowiedzi pacjenta
jako wielu współwystępujących
w nim głosów
(głosu pełnego rozpaczy
głosem, głosu wyrażającego
nadzieję, czy też głosu
będącego przyswojonym
głosem żony)

Wyróżnienie wewnętrznych głosów

terapeuty pochodzących z dwóch

poziomów

Ja doświadczające samego
siebie: wspomnienia, wyobrażenia,
fantazje aktywowane przez to, co
terapeuta obserwuje w trakcie sesji
rodzinnej (I for –myself).
wrażliwość na opowieści pacjentów
i na to, co pod wpływem tych
historii dzieje się w terapeucie.

Ja profesjonalne: tworzenie hipotez
w głowie terapeuty i przygotowywanie
się na interwencje, odpowiedź na to,
co mówi rodzina (I-for others).
Korzystanie ze swojego doświadczenia
i wiedzy w strukturowaniu informacji i
połączeniu ich w jedną całość.