Witaminy
Witaminy
Ewa Radwan
Ewa Radwan
Witaminy
Witaminy
Ewa Radwan
Ewa Radwan
Witaminy
Witaminy
•
Witaminy są niezbędne do
Witaminy są niezbędne do
prawidłowego wzrostu i rozwoju
prawidłowego wzrostu i rozwoju
organizmu – pełnią funkcję regulacyjną
organizmu – pełnią funkcję regulacyjną
•
Nie mogą zostać wytworzone w
Nie mogą zostać wytworzone w
organizmie i muszą być przyjmowane z
organizmie i muszą być przyjmowane z
dietą (wyjątek - witamina D (kalcyferol),
dietą (wyjątek - witamina D (kalcyferol),
która produkowana jest przez komórki
która produkowana jest przez komórki
skóry pod wpływem promieni UV)
skóry pod wpływem promieni UV)
Co powinniśmy wiedzieć o
Co powinniśmy wiedzieć o
witaminach
witaminach
•
Długotrwały brak określonej witaminy lub
Długotrwały brak określonej witaminy lub
zespołu witamin powoduje chorobę zwaną
zespołu witamin powoduje chorobę zwaną
awitaminozą
awitaminozą
•
Podawanie zbyt dużej ilości niektórych witamin
Podawanie zbyt dużej ilości niektórych witamin
może doprowadzić do
może doprowadzić do
hiperwitaminozy
hiperwitaminozy
•
Stany częściowego niedoboru witamin w
Stany częściowego niedoboru witamin w
organizmie, nie powodując wyraźnych zmian
organizmie, nie powodując wyraźnych zmian
chorobowych, są określone jako
chorobowych, są określone jako
hipowitaminoza
hipowitaminoza
•
Substancje, które organizm przekształca w
Substancje, które organizm przekształca w
witaminy nazwano
witaminy nazwano
prowitaminami
prowitaminami
Witaminy
Witaminy
•
Witaminy
Witaminy
— organiczne związki chemiczne,
— organiczne związki chemiczne,
egzogenne (niezbędne dla prawidłowego
egzogenne (niezbędne dla prawidłowego
funkcjonowania organizmu, muszą być
funkcjonowania organizmu, muszą być
dostarczone z pożywieniem,
dostarczone z pożywieniem,
gdyż sam organizm nie potrafi ich
gdyż sam organizm nie potrafi ich
wytworzyć).
wytworzyć).
•
Nazwa pochodzi od łacińskich
Nazwa pochodzi od łacińskich
słów vita (życie) i amina
słów vita (życie) i amina
–
–
związek chemiczny zawierający grupę
związek chemiczny zawierający grupę
aminową. Kazimierz Funk jest odkrywcą
aminową. Kazimierz Funk jest odkrywcą
witamin – w 1912 roku wyizolował tiaminę.
witamin – w 1912 roku wyizolował tiaminę.
Witaminy - podział
Witaminy - podział
Rozpuszczalne w wodzie
Rozpuszczalne w wodzie
•
(kwas askorbinowy)
•
(tiamina)
(tiamina)
•
(ryboflawina)
(ryboflawina)
•
(niacyna, witamina PP, kwas nikotynowy, amid
(niacyna, witamina PP, kwas nikotynowy, amid
kwasu nikotynowego)
kwasu nikotynowego)
•
(kwas pantotenowy)
(kwas pantotenowy)
•
(pirydoksyna, pirydoksal, adermina)
(pirydoksyna, pirydoksal, adermina)
•
(biotyna, witamina H)
•
(kwas foliowy)
(kwas foliowy)
•
(cyjanokobalamina)
(cyjanokobalamina)
•
(mieszanina pochodnych flawonoidowych np.
(mieszanina pochodnych flawonoidowych np.
hesperydyna, rutyna)
hesperydyna, rutyna)
Witaminy - podział
Witaminy - podział
Rozpuszczalne w tłuszczach
Rozpuszczalne w tłuszczach
•
Witamina A
Witamina A
(retinol i jego pochodne)
(retinol i jego pochodne)
•
Witamina D
Witamina D
(cholekalcyferol i
(cholekalcyferol i
pochodne)
pochodne)
•
Witamina E
Witamina E
(tokoferol)
(tokoferol)
•
Witamina K
Witamina K
(filochinon)
(filochinon)
Witaminy
Witaminy
•
czynniki zaburzające metabolizm tłuszczów w zakresie
czynniki zaburzające metabolizm tłuszczów w zakresie
ich trawienia i wchłaniania będą zaburzały metabolizm
ich trawienia i wchłaniania będą zaburzały metabolizm
witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
•
witaminy rozpuszczalne w tłuszczach można
witaminy rozpuszczalne w tłuszczach można
stosunkowo łatwo przedawkować, gdyż kumulują się w
stosunkowo łatwo przedawkować, gdyż kumulują się w
tkankach bogatych w lipidy. Z kolei witaminy
tkankach bogatych w lipidy. Z kolei witaminy
rozpuszczalne w wodzie (z wyjątkiem witaminy B12)
rozpuszczalne w wodzie (z wyjątkiem witaminy B12)
nie są magazynowane, ich nadmiar wydalany jest z
nie są magazynowane, ich nadmiar wydalany jest z
moczem.
moczem.
W związku z tym, witaminy rozpuszczalne w wodzie,
W związku z tym, witaminy rozpuszczalne w wodzie,
poza B12, w odróżnieniu od rozpuszczalnych w
poza B12, w odróżnieniu od rozpuszczalnych w
tłuszczach, muszą być stale dostarczane do organizmu.
tłuszczach, muszą być stale dostarczane do organizmu.
Witamina A (retinol)
Witamina A (retinol)
•
w roślinach i grzybach witamina A występuje tylko jako
w roślinach i grzybach witamina A występuje tylko jako
prowitamina i jej głównym związkiem jest Beta karoten
prowitamina i jej głównym związkiem jest Beta karoten
•
zmniejsza rogowacenie naskórka, poprawia koloryt
zmniejsza rogowacenie naskórka, poprawia koloryt
skóry
skóry
, chroni
, chroni
skórę przed promieniami UV, zwiększa zawartość kolagenu w
skórę przed promieniami UV, zwiększa zawartość kolagenu w
skórze właściwej,
skórze właściwej,
•
zapobiega kurzej ślepocie, osłabieniu
zapobiega kurzej ślepocie, osłabieniu
wzroku
wzroku
, pomaga w leczeniu
, pomaga w leczeniu
wielu chorób oczu (wchodzi w skład rodopsyny, światłoczułego
wielu chorób oczu (wchodzi w skład rodopsyny, światłoczułego
barwnika znajdującego się w pręcikach siatkówki oka)
barwnika znajdującego się w pręcikach siatkówki oka)
•
wpływa na syntezę białek, lipidów i hormonów tarczycy,
wpływa na syntezę białek, lipidów i hormonów tarczycy,
•
utrzymuje w zdrowiu
utrzymuje w zdrowiu
błonę śluzową
błonę śluzową
jamy ustnej, nosa, gardła,
jamy ustnej, nosa, gardła,
płuc, przewodu pokarmowego oraz zwiększa oporność na
płuc, przewodu pokarmowego oraz zwiększa oporność na
zakażenia.
zakażenia.
Źródła pokarmowe –
Źródła pokarmowe –
witamina A
witamina A
•
Jaja,
Jaja,
wątroba
wątroba
, mleko, masło, ser,
, mleko, masło, ser,
jagody, szpinak, tran, produkty
jagody, szpinak, tran, produkty
mleczne, tłuste mięso oraz, jako
mleczne, tłuste mięso oraz, jako
prowitamina: karoten,
prowitamina: karoten,
marchew
marchew
,
,
pomidory, sałata, groszek zielony i
pomidory, sałata, groszek zielony i
owoce dzikiej róży
owoce dzikiej róży
Awitaminoza witaminy A
Awitaminoza witaminy A
•
Ślepota zmierzchowa - „kurza ślepota”
Ślepota zmierzchowa - „kurza ślepota”
,
,
•
zahamowanie wzrostu,
zahamowanie wzrostu,
•
infekcje i stany zapalne dziąseł oraz
infekcje i stany zapalne dziąseł oraz
innych narządów,
innych narządów,
•
suchość i szorstkość skóry, suche i łamliwe
suchość i szorstkość skóry, suche i łamliwe
włosy
włosy
•
brak apetytu,
brak apetytu,
•
uczucie zmęczenia
uczucie zmęczenia
Hiperwitamioza witaminy A
Hiperwitamioza witaminy A
•
wady wrodzone u dzieci matek z
wady wrodzone u dzieci matek z
hiperwitaminozą w czasie ciąży,
hiperwitaminozą w czasie ciąży,
•
zmniejszone uwapnienie kości
zmniejszone uwapnienie kości
mogące doprowadzić do osteoporozy,
mogące doprowadzić do osteoporozy,
•
powiększenie wątroby, bóle stawów,
powiększenie wątroby, bóle stawów,
ból głowy.
ból głowy.
Ciekawostki – witamina A
Ciekawostki – witamina A
•
jako
jako
witamina A
witamina A
, zwana
, zwana
retinolem
retinolem
, znajduje się
, znajduje się
tylko w żywności pochodzenia zwierzęcego.
tylko w żywności pochodzenia zwierzęcego.
•
jako
jako
prowitamina A
prowitamina A
, zwana
, zwana
karotenem
karotenem
, znajduje się
, znajduje się
w żywności pochodzenia roślinnego,
w żywności pochodzenia roślinnego,
•
witamina A (jako retinol i karoten) należy do
witamina A (jako retinol i karoten) należy do
witamin dość trwałych, która podczas gotowania i
witamin dość trwałych, która podczas gotowania i
prawidłowo przeprowadzonych procesów obróbki
prawidłowo przeprowadzonych procesów obróbki
termicznej nie ulega zmianie. W bardzo wysokich
termicznej nie ulega zmianie. W bardzo wysokich
temperaturach stosowanych podczas smażenia
temperaturach stosowanych podczas smażenia
dochodzi do dużych strat witaminy A
dochodzi do dużych strat witaminy A
•
warzywa o twardych włóknach (np. marchew)
warzywa o twardych włóknach (np. marchew)
trzeba bardzo dokładnie rozdrobnić - w ten sposób
trzeba bardzo dokładnie rozdrobnić - w ten sposób
łatwiej zostanie uwolniona witamina A
łatwiej zostanie uwolniona witamina A
D (kalcyferol)
D (kalcyferol)
•
istotna funkcja w regulowaniu przemiany wapnia i
istotna funkcja w regulowaniu przemiany wapnia i
fosforu oraz tworzeniu kości
fosforu oraz tworzeniu kości
•
wzmaga wchłanianie wapnia i fosforu z jelit
wzmaga wchłanianie wapnia i fosforu z jelit
•
hamuje ilość wapnia wydalanego z organizmu
hamuje ilość wapnia wydalanego z organizmu
•
niezbędna do optymalnego formowania układu
niezbędna do optymalnego formowania układu
szkieletowego, pośrednio wpływa korzystnie na
szkieletowego, pośrednio wpływa korzystnie na
system nerwowy i na skurcze mięśni w tym serca
system nerwowy i na skurcze mięśni w tym serca
•
odpowiednia ilość wapnia umożliwia sprawne
odpowiednia ilość wapnia umożliwia sprawne
przewodzenie impulsów nerwowych
przewodzenie impulsów nerwowych
•
zapobiega i łagodzi stany zapalne skóry,
zapobiega i łagodzi stany zapalne skóry,
•
reguluje wydzielanie insuliny, a tym samym
reguluje wydzielanie insuliny, a tym samym
wpływa na odpowiedni poziom cukru w organizmie.
wpływa na odpowiedni poziom cukru w organizmie.
Źródła pokarmowe – witamina
Źródła pokarmowe – witamina
D
D
•
Tran
Tran
, wątroba, masło, jaja, mleko,
, wątroba, masło, jaja, mleko,
mięso,
mięso,
śledź, makrela, łosoś
śledź, makrela, łosoś
Awitaminoza witaminy D
Awitaminoza witaminy D
•
krzywica u dzieci,
krzywica u dzieci,
•
osteoporoza u starszych
osteoporoza u starszych
•
krótkowzroczność,
krótkowzroczność,
•
stany poirytowania, dolegliwości
stany poirytowania, dolegliwości
nerwicowe, bezsenność.
nerwicowe, bezsenność.
Hiperwitaminoza witaminy
Hiperwitaminoza witaminy
D
D
- spadek masy ciała,
- spadek masy ciała,
- łatwe męczenie się,
- łatwe męczenie się,
- nadmierne pocenie się,
- nadmierne pocenie się,
- brak apetytu, utrata łaknienia,
- brak apetytu, utrata łaknienia,
- senność,
- senność,
- opóźnienie w rozwoju dziecka,
- opóźnienie w rozwoju dziecka,
- zaburzenia rytmu pracy serca,
- zaburzenia rytmu pracy serca,
- wzmożone oddawanie moczu,
- wzmożone oddawanie moczu,
- ból oczu,
- ból oczu,
- bóle szczęk, stawów i mięśni,
- bóle szczęk, stawów i mięśni,
- bóle głowy,
- bóle głowy,
- świąd skóry,
- świąd skóry,
- zwiększenie ryzyko powstania miażdżycy,
- zwiększenie ryzyko powstania miażdżycy,
- zwiększenie ryzyko powstania kamicy nerkowej
- zwiększenie ryzyko powstania kamicy nerkowej
Ciekawostki – witamina D
Ciekawostki – witamina D
•
witamina D powstaje w skórze człowieka w wyniku działania
witamina D powstaje w skórze człowieka w wyniku działania
słonecznych promieni ultrafioletowych
słonecznych promieni ultrafioletowych
•
Z pożywieniem przyjmuje się głównie jej formę wstępną
Z pożywieniem przyjmuje się głównie jej formę wstępną
(prowitaminę), która w kolejnym etapie przetwarzana jest w
(prowitaminę), która w kolejnym etapie przetwarzana jest w
wątrobie, nerkach i skórze na właściwą witaminę D,
wątrobie, nerkach i skórze na właściwą witaminę D,
•
ludzie starsi są szczególnie narażeni są na powstanie
ludzie starsi są szczególnie narażeni są na powstanie
niedoborów witaminy D. W związku z wiekiem maleje
niedoborów witaminy D. W związku z wiekiem maleje
bowiem zdolność skóry do produkowania tej witaminy pod
bowiem zdolność skóry do produkowania tej witaminy pod
wpływem światła słonecznego
wpływem światła słonecznego
•
witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach, ułatwia to jej
witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach, ułatwia to jej
magazynowanie w organizmie,
magazynowanie w organizmie,
•
uważa się, że już dziesięć minut słonecznej kąpieli
uważa się, że już dziesięć minut słonecznej kąpieli
codziennie w czasie letnich miesięcy zapewnia odpowiednią
codziennie w czasie letnich miesięcy zapewnia odpowiednią
dawkę tej witaminy na cały rok.
dawkę tej witaminy na cały rok.
E (tokoferol)
E (tokoferol)
•
główny antyoksydant chroniący komórki przed utleniaczami
główny antyoksydant chroniący komórki przed utleniaczami
,
,
•
chroni czerwone krwinki przed przedwczesnym rozpadem,
chroni czerwone krwinki przed przedwczesnym rozpadem,
•
zapobiega utlenianiu witaminy A , nienasyconych kwasów
zapobiega utlenianiu witaminy A , nienasyconych kwasów
tłuszczowych i innych lipidów, uniemożliwiając tym samy
tłuszczowych i innych lipidów, uniemożliwiając tym samy
tworzeniu się toksycznych produktów
tworzeniu się toksycznych produktów
•
zapobiega rozwojowi miażdżycy naczyń krwionośnych
zapobiega rozwojowi miażdżycy naczyń krwionośnych
•
obniża podwyższony poziom lipidów w surowicy krwi. Aktywując
obniża podwyższony poziom lipidów w surowicy krwi. Aktywując
układy enzymatyczne oddychania tkankowego
układy enzymatyczne oddychania tkankowego
•
ułatwia przyswajanie tlenu przez erytrocyty
ułatwia przyswajanie tlenu przez erytrocyty
•
pobudza produkcję substancji przeciwzakrzepowych, zmniejszając
pobudza produkcję substancji przeciwzakrzepowych, zmniejszając
ryzyko rozwoju schorzeń naczyń krwionośnych
ryzyko rozwoju schorzeń naczyń krwionośnych
•
współdziała z witaminami A, C i karotenoidami, zmniejszając
współdziała z witaminami A, C i karotenoidami, zmniejszając
ryzyko rozwoju chorób nowotworowych.
ryzyko rozwoju chorób nowotworowych.
Źródła witaminy E
Źródła witaminy E
•
Migdały
Migdały
, margaryna, jaja,
, margaryna, jaja,
orzechy
orzechy
włoskie i ziemne, kiełki pszenicy
włoskie i ziemne, kiełki pszenicy
,
,
mąka pełnoziarnista, mleko, brukselka
mąka pełnoziarnista, mleko, brukselka
i inne zielonolistne warzywa, owoce
i inne zielonolistne warzywa, owoce
dzikiej róży, orzechy laskowe, kwiaty
dzikiej róży, orzechy laskowe, kwiaty
lipy, algi, oleje roślinne (
lipy, algi, oleje roślinne (
sojowy
sojowy
,
,
kukurydziany,
kukurydziany,
słonecznikowy
słonecznikowy
)
)
Awitaminoza – witamina E
Awitaminoza – witamina E
•
zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni
zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni
szkieletowych (dystrofia),
szkieletowych (dystrofia),
•
rogowacenie i wczesne starzenie się skóry oraz
rogowacenie i wczesne starzenie się skóry oraz
gorsze gojenie się ran,
gorsze gojenie się ran,
•
zaburzenia neurologiczne, osłabienie zdolności
zaburzenia neurologiczne, osłabienie zdolności
koncentracji, stany rozdrażnienia,
koncentracji, stany rozdrażnienia,
•
niedokrwistość u niemowląt i dzieci,
niedokrwistość u niemowląt i dzieci,
•
bezpłodność,
bezpłodność,
•
pogorszenie wzroku,
pogorszenie wzroku,
•
zwiększone ryzyko chorób sercowo naczyniowych
zwiększone ryzyko chorób sercowo naczyniowych
Hiperwitaminoza – witamina
Hiperwitaminoza – witamina
E
E
•
Zmęczenie, bóle głowy, osłabienie
Zmęczenie, bóle głowy, osłabienie
mięśni, zaburzenia widzenia
mięśni, zaburzenia widzenia
•
Nadmiar w czasie ciąży może być
Nadmiar w czasie ciąży może być
szkodliwy dla płodu
szkodliwy dla płodu
Ciekawostki – witamina E
Ciekawostki – witamina E
•
naturalna witamina E powstaje tylko w roślinach
naturalna witamina E powstaje tylko w roślinach
•
oleje roślinne i oliwa tłoczone na zimno zawierają
oleje roślinne i oliwa tłoczone na zimno zawierają
znacznie więcej witaminy E niż te produkowane
znacznie więcej witaminy E niż te produkowane
przemysłowo, ponieważ proces uszlachetniania
przemysłowo, ponieważ proces uszlachetniania
niszczy do 75% witaminy,
niszczy do 75% witaminy,
•
niedobory witaminy E w pożywieniu mogą
niedobory witaminy E w pożywieniu mogą
przyspieszać procesy starzenia się ustroju, a także
przyspieszać procesy starzenia się ustroju, a także
zwiększać ryzyko zachorowania na miażdżycę i
zwiększać ryzyko zachorowania na miażdżycę i
nowotwory,
nowotwory,
•
współdziała z witaminami A, C i karotenoidami,
współdziała z witaminami A, C i karotenoidami,
bioflawonoidami a także z selenem zmniejszając
bioflawonoidami a także z selenem zmniejszając
ryzyko rozwoju chorób nowotworowych i
ryzyko rozwoju chorób nowotworowych i
powstawanie wolnych rodników.
powstawanie wolnych rodników.
Witamina K (filochinon)
Witamina K (filochinon)
•
jest koenzymem syntezy protrombiny w wątrobie czyli
jest koenzymem syntezy protrombiny w wątrobie czyli
białka osocza krwi, które bierze udział w procesie
białka osocza krwi, które bierze udział w procesie
krzepnięcia krwi,
krzepnięcia krwi,
•
uszczelnia śródbłonki naczyń krwionośnych,
uszczelnia śródbłonki naczyń krwionośnych,
zapobiega krwawieniom wewnętrznym oraz
zapobiega krwawieniom wewnętrznym oraz
krwotokom,
krwotokom,
•
uczestniczy w formowaniu tkanki kostnej,
uczestniczy w formowaniu tkanki kostnej,
•
wpływa na przemiany metaboliczne kwasów
wpływa na przemiany metaboliczne kwasów
nukleinowych,
nukleinowych,
•
posiada właściwości przeciwbakteryjne oraz
posiada właściwości przeciwbakteryjne oraz
przeciwgrzybicze, wykazuje również działanie
przeciwgrzybicze, wykazuje również działanie
przeciwzapalne i przeciwbólowe.
przeciwzapalne i przeciwbólowe.
Źródła witaminy K
Źródła witaminy K
•
Brokuły
Brokuły
, rzepa,
, rzepa,
szpinak
szpinak
, sałata,
, sałata,
kapusta właściwa, lucerna,
kapusta właściwa, lucerna,
morszczyn, awokado, brzoskwinie,
morszczyn, awokado, brzoskwinie,
ziemniaki, jaja, jogurt, ser, wątroba,
ziemniaki, jaja, jogurt, ser, wątroba,
olej sojowy i szafranowy, tran,
olej sojowy i szafranowy, tran,
brukselka
brukselka
Awitaminoza – witamina K
Awitaminoza – witamina K
•
krwawienia – tzw. skazy krwotoczne,
krwawienia – tzw. skazy krwotoczne,
•
słaba krzepliwość krwi,
słaba krzepliwość krwi,
•
łatwość powstawania krwotoków
łatwość powstawania krwotoków
wewnętrznych i zewnętrznych,
wewnętrznych i zewnętrznych,
•
problemy z gojeniem się ran,
problemy z gojeniem się ran,
•
trudności w mineralizacji kości,
trudności w mineralizacji kości,
•
zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów,
zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów,
zapalenie jelita.
zapalenie jelita.
Hiperwitaminoza – witamina
Hiperwitaminoza – witamina
K
K
•
Rozpad krwinek czerwonych,
Rozpad krwinek czerwonych,
•
niedokrwistość,
niedokrwistość,
•
nadmierne wydzielanie potu, uczucie
nadmierne wydzielanie potu, uczucie
gorąca,
gorąca,
•
wydłużenie czasu krzepnięcia krwi,
wydłużenie czasu krzepnięcia krwi,
•
u niemowląt – żółtaczkę i
u niemowląt – żółtaczkę i
uszkodzenia tkanki
uszkodzenia tkanki
Ciekawostki – witamina K
Ciekawostki – witamina K
•
u zdrowych osób dorosłych witamina ta
u zdrowych osób dorosłych witamina ta
wytwarzana jest przez florę bakteryjną jelit,
wytwarzana jest przez florę bakteryjną jelit,
•
leczenie antybiotykami może powodować
leczenie antybiotykami może powodować
niedobory witaminy K, ponieważ antybiotyki
niedobory witaminy K, ponieważ antybiotyki
zniszczą florę jelitową,
zniszczą florę jelitową,
•
jogurt i kefir to idealne potrawy między
jogurt i kefir to idealne potrawy między
posiłkami, pobudzające wytwarzanie witaminy
posiłkami, pobudzające wytwarzanie witaminy
K,
K,
Witamina B1 (tiamina)
Witamina B1 (tiamina)
•
prawidłowy stan tkanki nerwowej
prawidłowy stan tkanki nerwowej
(regeneracja systemu nerwowego)
(regeneracja systemu nerwowego)
•
metabolizm cukrów i lipidów
metabolizm cukrów i lipidów
•
wspomaga proces
wspomaga proces
•
przyspiesza gojenie się ran i
przyspiesza gojenie się ran i
wykazuje działanie uśmierzające ból
wykazuje działanie uśmierzające ból
Źródła witaminy B1
Źródła witaminy B1
•
Mięso, wątroba, jaja,
Mięso, wątroba, jaja,
drożdże
drożdże
, owoce
, owoce
strączkowe, chleb razowy, mleko,
strączkowe, chleb razowy, mleko,
pestki słonecznika, kiełki
pestki słonecznika, kiełki
pszenicy
pszenicy
Awitaminoza witaminy B1
Awitaminoza witaminy B1
•
Niedobór może być wywołany spożywaniem
Niedobór może być wywołany spożywaniem
alkoholu
alkoholu
•
porażenie nerwów i atrofia mięśni kończyn (choroba
porażenie nerwów i atrofia mięśni kończyn (choroba
beri beri),
beri beri),
•
zaburzenia czynności centralnego układu
zaburzenia czynności centralnego układu
nerwowego (oczopląs, zaburzenia pamięci,
nerwowego (oczopląs, zaburzenia pamięci,
koncentracji, zakłócenia równowagi emocjonalnej),
koncentracji, zakłócenia równowagi emocjonalnej),
•
niewydolność krążenia (przyspieszona akcja serca,
niewydolność krążenia (przyspieszona akcja serca,
powiększenie wymiarów serca, obrzęki kończyn
powiększenie wymiarów serca, obrzęki kończyn
górnych i dolnych),
górnych i dolnych),
•
zakłócenia w procesie trawienia (utrata łaknienia,
zakłócenia w procesie trawienia (utrata łaknienia,
nudności, wymioty, biegunki),
nudności, wymioty, biegunki),
•
zaniki gruczołów dokrewnych
zaniki gruczołów dokrewnych
Hiperwitaminoza – witamina
Hiperwitaminoza – witamina
B1
B1
•
Nadmiar możliwy tylko w wypadku
Nadmiar możliwy tylko w wypadku
zastrzyków
zastrzyków
•
osłabienie, obrzęki, poty, nudności,
osłabienie, obrzęki, poty, nudności,
zmęczenie, duszność, obrzęk krtani,
zmęczenie, duszność, obrzęk krtani,
zawroty głowy, drżenie mięśni,
zawroty głowy, drżenie mięśni,
zaburzenia rytmu serca, reakcje
zaburzenia rytmu serca, reakcje
alergiczne, w skrajnych przypadkach
alergiczne, w skrajnych przypadkach
może dojść do śmierci.
może dojść do śmierci.
Ciekawostki – witamina B1
Ciekawostki – witamina B1
•
mąka jest zwykle wzbogacana w witaminę B1 w celu
mąka jest zwykle wzbogacana w witaminę B1 w celu
zrekompensowania strat powstałych w procesie mielenia
zrekompensowania strat powstałych w procesie mielenia
ziarna,
ziarna,
•
osoby ciężko pracujące fizycznie, sportowcy, kobiety
osoby ciężko pracujące fizycznie, sportowcy, kobiety
ciężarne i karmiące, a także ludzie palący papierosy,
ciężarne i karmiące, a także ludzie palący papierosy,
nadużywający alkohol i spożywający duże ilości cukru mają
nadużywający alkohol i spożywający duże ilości cukru mają
wyższe zapotrzebowanie na witaminę B1,
wyższe zapotrzebowanie na witaminę B1,
•
witamina B1 należy do witamin najbardziej wrażliwych na
witamina B1 należy do witamin najbardziej wrażliwych na
działanie wysokiej temperatury i promieni jonizujących,
działanie wysokiej temperatury i promieni jonizujących,
łatwo ulega zniszczeniu w środowisku zasadowym. Podczas
łatwo ulega zniszczeniu w środowisku zasadowym. Podczas
procesów kulinarnych straty sięgają 20-50%,
procesów kulinarnych straty sięgają 20-50%,
•
ludzie z niedoborem tiaminy często padają ofiarą komarów i
ludzie z niedoborem tiaminy często padają ofiarą komarów i
innych owadów. Przyczyną jest niższy poziom substancji
innych owadów. Przyczyną jest niższy poziom substancji
odstraszających owady w skórze.
odstraszających owady w skórze.
Witamina B2 (ryboflawina)
Witamina B2 (ryboflawina)
•
przemiana białek i węglowodanów,
przemiana białek i węglowodanów,
•
współdziała w prawidłowym
współdziała w prawidłowym
funkcjonowaniu układu nerwowego,
funkcjonowaniu układu nerwowego,
•
współuczestniczy z witaminą A w
współuczestniczy z witaminą A w
prawidłowym funkcjonowaniu błon
prawidłowym funkcjonowaniu błon
śluzowych, dróg oddechowych, śluzówki
śluzowych, dróg oddechowych, śluzówki
przewodu pokarmowego, nabłonka naczyń
przewodu pokarmowego, nabłonka naczyń
krwionośnych i skóry,
krwionośnych i skóry,
•
odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu
odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu
narządu wzroku.
narządu wzroku.
Źródła witaminy B2
Źródła witaminy B2
•
Jaja, wątroba, ser chudy, migdały,
Jaja, wątroba, ser chudy, migdały,
grzyby, dziczyzna, zielone części
grzyby, dziczyzna, zielone części
warzyw, łosoś, pstrąg, makrela,
warzyw, łosoś, pstrąg, makrela,
pieczywo pełnoziarniste, małże,
pieczywo pełnoziarniste, małże,
fasola, groch, soja, mleko, jogurt,
fasola, groch, soja, mleko, jogurt,
kefir, maślanka,
kefir, maślanka,
drożdże
drożdże
i orzechy
i orzechy
włoskie,
włoskie,
wątroba wieprzowa
wątroba wieprzowa
Awitaminoza – witamina B2
Awitaminoza – witamina B2
•
dystrofia mięśni
dystrofia mięśni
•
spadek masy ciała,
spadek masy ciała,
•
uczucie pieczenia skóry,
uczucie pieczenia skóry,
•
uczucie bólu błon śluzowych, przekrwienie
uczucie bólu błon śluzowych, przekrwienie
•
zapalenie błony śluzowej kącików ust (zajady),
zapalenie błony śluzowej kącików ust (zajady),
•
zapalenie rąbka czerwieni warg,
zapalenie rąbka czerwieni warg,
•
zapalenie języka,
zapalenie języka,
•
zapalenie spojówek,
zapalenie spojówek,
•
zahamowanie rozwoju umysłowego u dzieci,
zahamowanie rozwoju umysłowego u dzieci,
•
niedokrwistość,
niedokrwistość,
•
światłowstręt
światłowstręt
Hiperwitaminoza – witamina
Hiperwitaminoza – witamina
B2
B2
•
Nudności i wymioty
Nudności i wymioty
Ciekawostki – witamina B2
Ciekawostki – witamina B2
•
50% witaminy B2 ulega zniszczeniu
50% witaminy B2 ulega zniszczeniu
po wystawieniu na bezpośrednie
po wystawieniu na bezpośrednie
działanie światła słonecznego
działanie światła słonecznego
•
osoby żyjące w stresie potrzebują
osoby żyjące w stresie potrzebują
więcej witaminy B2, dzięki niej jest
więcej witaminy B2, dzięki niej jest
możliwe wydalanie adrenaliny z
możliwe wydalanie adrenaliny z
komórek rdzenia nadnercza
komórek rdzenia nadnercza
Witamina B3, PP (niacyna)
Witamina B3, PP (niacyna)
•
utlenianie biologiczne,
utlenianie biologiczne,
•
uczestniczy w tworzeniu czerwonych ciałek
uczestniczy w tworzeniu czerwonych ciałek
krwi,
krwi,
•
hamuje toksyczne działanie związków
hamuje toksyczne działanie związków
chemicznych i leków,
chemicznych i leków,
•
reguluje poziom cholesterolu we krwi,
reguluje poziom cholesterolu we krwi,
•
rozszerza naczynia krwionośne,
rozszerza naczynia krwionośne,
•
oddziałuje korzystnie na system nerwowy i
oddziałuje korzystnie na system nerwowy i
stan psychiczny,
stan psychiczny,
•
poprawia ukrwienie skóry i kondycję
poprawia ukrwienie skóry i kondycję
Źródła witaminy PP
Źródła witaminy PP
(niacyny)
(niacyny)
•
Wątroba, chude mięso, serca, drób,
Wątroba, chude mięso, serca, drób,
ryby, fasola, groch,
ryby, fasola, groch,
drożdże
drożdże
, masło
, masło
orzechowe, odtłuszczone mleko, ser,
orzechowe, odtłuszczone mleko, ser,
soja,
soja,
orzechy
orzechy
, suszone brzoskwinie,
, suszone brzoskwinie,
pełne ziarno, migdały, grzyby,
pełne ziarno, migdały, grzyby,
otręby
otręby
pszenne
pszenne
Stosowanie leków
Stosowanie leków
przeciwpadaczkowych, nadmierne
przeciwpadaczkowych, nadmierne
spożywanie cukru, słodyczy lub napojów
spożywanie cukru, słodyczy lub napojów
słodzonych prowadzi do utraty niacyny.
słodzonych prowadzi do utraty niacyny.
Awitaminoza – witaminy PP
Awitaminoza – witaminy PP
•
zaburzenia w działaniu układu nerwowego (agresja,
zaburzenia w działaniu układu nerwowego (agresja,
niepokój, depresje, nadmierna aktywność),
niepokój, depresje, nadmierna aktywność),
•
choroby skórne, wrażliwość skóry na światło
choroby skórne, wrażliwość skóry na światło
•
wystąpienia pelagry - tzw. rumień lombardzki -
wystąpienia pelagry - tzw. rumień lombardzki -
szorstkość i zaczerwienienie skóry,
szorstkość i zaczerwienienie skóry,
•
zaburzenia procesu oddychania komórkowego
zaburzenia procesu oddychania komórkowego
•
dysfunkcji układu trawiennego (biegunki, spadek
dysfunkcji układu trawiennego (biegunki, spadek
masy ciała, osłabienie)
masy ciała, osłabienie)
•
zakłócenia w funkcjonowaniu układu nerwowego
zakłócenia w funkcjonowaniu układu nerwowego
(bezsenność, zawroty głowy, bóle głowy, zapalenie
(bezsenność, zawroty głowy, bóle głowy, zapalenie
nerwów, zaburzenia pamięci
nerwów, zaburzenia pamięci
Pelagra
Pelagra
Hiperwitaminoza – witamina
Hiperwitaminoza – witamina
PP
PP
•
uszkodzenie wątroby,
uszkodzenie wątroby,
•
niemiarowość pracy serca,
niemiarowość pracy serca,
•
dolegliwości skórne (pieczenie i
dolegliwości skórne (pieczenie i
swędzenie),
swędzenie),
•
podniesienie poziomu glukozy we krwi
podniesienie poziomu glukozy we krwi
Ciekawostki – witamina PP
Ciekawostki – witamina PP
(29.10)
(29.10)
•
jest to jedna z nielicznych witamin nieulegających
jest to jedna z nielicznych witamin nieulegających
zmianom mimo procesów przetwarzania i
zmianom mimo procesów przetwarzania i
przechowywania żywności,
przechowywania żywności,
•
niedobór witaminy PP może spowodować
niedobór witaminy PP może spowodować
niekorzystne zmiany w osobowości, ponieważ
niekorzystne zmiany w osobowości, ponieważ
witamina ta jest konieczna do prawidłowego
witamina ta jest konieczna do prawidłowego
funkcjonowania mózgu i obwodowego układu
funkcjonowania mózgu i obwodowego układu
nerwowego,
nerwowego,
•
badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych
badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych
wykazały, że stosowanie niacyny obniża poziom
wykazały, że stosowanie niacyny obniża poziom
cholesterolu nawet o 22%,
cholesterolu nawet o 22%,
Witamina B5 (kwas
Witamina B5 (kwas
pantotenowy)
pantotenowy)
•
bierze udział w syntezie i rozkładzie
bierze udział w syntezie i rozkładzie
kwasów tłuszczowych, syntezie
kwasów tłuszczowych, syntezie
cholesterolu i hormonów steroidowych
cholesterolu i hormonów steroidowych
•
bierze udział w regeneracji komórek
bierze udział w regeneracji komórek
skóry i błon śluzowych,
skóry i błon śluzowych,
•
uczestniczy w wytwarzaniu przeciwciał
uczestniczy w wytwarzaniu przeciwciał
•
wspomaga proces pigmentacji włosów
wspomaga proces pigmentacji włosów
Źródła witaminy B5
Źródła witaminy B5
•
drożdże, wątróbka, otręby
drożdże, wątróbka, otręby
pszenne, pstrąg, pestki
pszenne, pstrąg, pestki
słonecznika
słonecznika
, śledź, makrela, jaja,
, śledź, makrela, jaja,
ser Camembert, orzechy włoskie,
ser Camembert, orzechy włoskie,
mąka pełnoziarnista, kraby,
mąka pełnoziarnista, kraby,
dziczyzna, mleko pełne
dziczyzna, mleko pełne
Awitaminoza – witamina B5
Awitaminoza – witamina B5
•
zespół piekących stóp,
zespół piekących stóp,
•
zmęczenie, osłabienie,
zmęczenie, osłabienie,
•
bóle głowy i brzucha,
bóle głowy i brzucha,
•
nudności i wymioty,
nudności i wymioty,
•
zmniejszenie - zmiany w skórze,
zmniejszenie - zmiany w skórze,
•
zaburzenia pigmentacji włosów, siwienie,
zaburzenia pigmentacji włosów, siwienie,
•
pęknięcia skóry w kącikach ust i oczu,
pęknięcia skóry w kącikach ust i oczu,
•
bóle i sztywność stawów,
bóle i sztywność stawów,
•
skurcze ramion i nóg.
skurcze ramion i nóg.
Hiperwitaminoza witaminy
Hiperwitaminoza witaminy
B5
B5
•
nieznaczny rozstrój układu pokarmowego
nieznaczny rozstrój układu pokarmowego
i biegunka,
i biegunka,
•
uczulenia,
uczulenia,
•
zaburzenia akcji serca,
zaburzenia akcji serca,
•
zaburzenia pracy mięśni szkieletowych,
zaburzenia pracy mięśni szkieletowych,
•
narastanie kamicy żółciowej lub
narastanie kamicy żółciowej lub
moczowej
moczowej
Ciekawostki – witamina B5
Ciekawostki – witamina B5
•
kwas pantotenowy należy do najmniej trwałych
kwas pantotenowy należy do najmniej trwałych
witamin z grupy B. W procesie mielenia zboża
witamin z grupy B. W procesie mielenia zboża
straty kwasu pantotenowego wynoszą około 50%,
straty kwasu pantotenowego wynoszą około 50%,
wskutek pieczenia mięsa około 25 do 50%, a
wskutek pieczenia mięsa około 25 do 50%, a
podczas gotowania około 15 do 30%.
podczas gotowania około 15 do 30%.
•
u osób, których głównymi składnikami diety są
u osób, których głównymi składnikami diety są
potrawy gotowane, żywność puszkowana, frytki,
potrawy gotowane, żywność puszkowana, frytki,
białe pieczywo, pizza, makaron, ponadto
białe pieczywo, pizza, makaron, ponadto
spożywają dużo cukru i słodyczy może wystąpić
spożywają dużo cukru i słodyczy może wystąpić
niedobór kwasu pantotenowego,
niedobór kwasu pantotenowego,
•
ludzie żyjący w stresie i pracujący ciężko fizycznie,
ludzie żyjący w stresie i pracujący ciężko fizycznie,
sportowcy - powinni przyjmować zwiększone
sportowcy - powinni przyjmować zwiększone
dawki tej witaminy.
dawki tej witaminy.
Witamina B6 (pirydoksyna)
Witamina B6 (pirydoksyna)
•
przemiany aminokwasów,
przemiany aminokwasów,
•
procesy krwiotwórcze,
procesy krwiotwórcze,
•
prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego,
prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego,
•
zwiększa odporność organizmu,
zwiększa odporność organizmu,
•
łagodzi skutki uboczne leków,
łagodzi skutki uboczne leków,
•
wspomaga leczenie nerek, zapobiega tworzeniu się
wspomaga leczenie nerek, zapobiega tworzeniu się
kamieni nerkowych,
kamieni nerkowych,
•
łagodzi objawy tzw. napięcia przedmiesiączkowego
łagodzi objawy tzw. napięcia przedmiesiączkowego
(depresji, drażliwości, bolesności piersi, bólów
(depresji, drażliwości, bolesności piersi, bólów
głowy),
głowy),
•
wspomaga leczenie łojotokowego zapalenia skóry,
wspomaga leczenie łojotokowego zapalenia skóry,
wypadania włosów, zapalenia warg i języka
wypadania włosów, zapalenia warg i języka
Źródła witaminy B6
Źródła witaminy B6
•
wątroba
wątroba
, mięso, drób, makrela, jaja,
, mięso, drób, makrela, jaja,
mleko,
mleko,
drożdże
drożdże
, warzywa (kapusta,
, warzywa (kapusta,
groszek zielony, kalafior, marchew,
groszek zielony, kalafior, marchew,
szpinak, ziemniaki, fasola), zboża (kiełki
szpinak, ziemniaki, fasola), zboża (kiełki
pszenicy),
pszenicy),
soja
soja
, orzeszki ziemne,
, orzeszki ziemne,
orzechy włoskie, pestki dyni, banany,
orzechy włoskie, pestki dyni, banany,
awokado.
awokado.
Awitaminoza – witamina B6
Awitaminoza – witamina B6
•
stany zapalne skóry - dermatitis (łojotokowe
stany zapalne skóry - dermatitis (łojotokowe
zmiany na twarzy, podrażnienie języka i błon
zmiany na twarzy, podrażnienie języka i błon
śluzowych jamy ustnej,
śluzowych jamy ustnej,
•
zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (języka,
zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (języka,
kącików warg),
kącików warg),
•
zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym
zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym
(apatia, bezsenność, nadwrażliwość, napady
(apatia, bezsenność, nadwrażliwość, napady
drgawek),
drgawek),
•
zwiększona podatność na infekcje,
zwiększona podatność na infekcje,
•
nadmierne pocenie się,
nadmierne pocenie się,
Hiperwitaminoza –witamina
Hiperwitaminoza –witamina
B 6
B 6
•
Zaburzenia układu nerwowego:
Zaburzenia układu nerwowego:
trudności w poruszaniu się, brak
trudności w poruszaniu się, brak
koordynacji ruchu, zwyrodnienia
koordynacji ruchu, zwyrodnienia
tkanki nerwowej, uczucie mrowienia –
tkanki nerwowej, uczucie mrowienia –
drętwienie kończyn
drętwienie kończyn
Ciekawostki – witamina B6
Ciekawostki – witamina B6
•
nadmiar witaminy B6 przyjmowanej w postaci
nadmiar witaminy B6 przyjmowanej w postaci
tabletek może być toksyczny,
tabletek może być toksyczny,
•
wraz ze wzrostem spożycia białka, rośnie
wraz ze wzrostem spożycia białka, rośnie
zapotrzebowanie na witaminę B6, podczas
zapotrzebowanie na witaminę B6, podczas
smażenia, gotowania i peklowania mięsa ubytki
smażenia, gotowania i peklowania mięsa ubytki
witaminy B6 wynoszą 30-50%,
witaminy B6 wynoszą 30-50%,
•
stres, miesiączka, ciąża, dolegliwości serca,
stres, miesiączka, ciąża, dolegliwości serca,
podeszły wiek, zbyt niski poziom cukru we krwi i
podeszły wiek, zbyt niski poziom cukru we krwi i
zażywanie pigułek antykoncepcyjnych zwiększają
zażywanie pigułek antykoncepcyjnych zwiększają
zapotrzebowanie na tą witaminę,
zapotrzebowanie na tą witaminę,
•
u ludzi nie stwierdzono ostrych niedoborów
u ludzi nie stwierdzono ostrych niedoborów
witaminy B6, być może dlatego, że jest ona
witaminy B6, być może dlatego, że jest ona
syntetyzowana przez florę bakteryjną w przewodzie
syntetyzowana przez florę bakteryjną w przewodzie
pokarmowym człowieka.
pokarmowym człowieka.
Witamina B7, H (biotyna)
Witamina B7, H (biotyna)
•
uczestniczy w syntezie aminokwasów, cukrów,
uczestniczy w syntezie aminokwasów, cukrów,
białek i kwasów tłuszczowych,
białek i kwasów tłuszczowych,
•
wspomaganiu funkcji tarczycy,
wspomaganiu funkcji tarczycy,
•
wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry i
wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry i
włosów,
włosów,
•
uczestniczy z witaminą K w syntezie
uczestniczy z witaminą K w syntezie
protrombiny (odpowiedzialnej za krzepliwość
protrombiny (odpowiedzialnej za krzepliwość
krwi)
krwi)
•
wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry oraz
wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry oraz
włosów, zapobiega siwieniu włosów oraz łysieniu
włosów, zapobiega siwieniu włosów oraz łysieniu
•
uczestniczy przy wchłanianiu witaminy C
uczestniczy przy wchłanianiu witaminy C
Źródła witaminy B7
Źródła witaminy B7
•
Wątroba
Wątroba
,
,
orzechy włoskie i
orzechy włoskie i
ziemne
ziemne
, mąka sojowa,
, mąka sojowa,
żółtka jaj
żółtka jaj
,
,
kraby, migdały, sardynki, grzyby, ryż
kraby, migdały, sardynki, grzyby, ryż
brązowy (naturalny), mąka
brązowy (naturalny), mąka
pełnoziarnista, szpinak, marchew,
pełnoziarnista, szpinak, marchew,
pomidory.
pomidory.
Awitaminoza – witamina B7
Awitaminoza – witamina B7
•
wypadanie włosów,
wypadanie włosów,
•
podwyższony poziom cholesterolu,
podwyższony poziom cholesterolu,
•
biotyna może być syntetyzowana przez florę
biotyna może być syntetyzowana przez florę
bakteryjną, więc do jej niedoboru dochodzi bardzo
bakteryjną, więc do jej niedoboru dochodzi bardzo
rzadko, zwykle pod wpływem innych czynników niż
rzadko, zwykle pod wpływem innych czynników niż
niedobór pokarmowy (np. szeroko spektralna
niedobór pokarmowy (np. szeroko spektralna
antybiotykoterapia
antybiotykoterapia
•
łuszczycowe zmiany skóry na dłoniach, nogach i
łuszczycowe zmiany skóry na dłoniach, nogach i
ramionach, wysuszenie i przebarwienia skóry oraz
ramionach, wysuszenie i przebarwienia skóry oraz
błon śluzowych,
błon śluzowych,
Hiperwitaminoza – witamina
Hiperwitaminoza – witamina
B7
B7
•
bóle brzucha, nudności, wymioty,
bóle brzucha, nudności, wymioty,
złe samopoczucie, niekiedy biegunka
złe samopoczucie, niekiedy biegunka
Ciekawostki – witamina B7
Ciekawostki – witamina B7
•
bakterie jelitowe mają zdolność
bakterie jelitowe mają zdolność
wytwarzania witaminy H,
wytwarzania witaminy H,
•
niedobory witaminy H występują niezwykle
niedobory witaminy H występują niezwykle
rzadko, może je spowodować jedynie dieta
rzadko, może je spowodować jedynie dieta
złożona w 30% i więcej z czystego białka
złożona w 30% i więcej z czystego białka
kurzego. Białko jaja zawiera bowiem
kurzego. Białko jaja zawiera bowiem
substancję zwaną awidyną, która wiąże
substancję zwaną awidyną, która wiąże
witaminę H i tym samym ją dezaktywuje.
witaminę H i tym samym ją dezaktywuje.
Awidyna traci swoje właściwości, kiedy
Awidyna traci swoje właściwości, kiedy
białko zostanie podgrzane.
białko zostanie podgrzane.
Witamina B12
Witamina B12
(cyjanokobalamina)
(cyjanokobalamina)
•
uczestniczy w tworzeniu czerwonych
uczestniczy w tworzeniu czerwonych
komórek krwi,
komórek krwi,
•
tworzeniu materiału genetycznego (synteza
tworzeniu materiału genetycznego (synteza
DNA i RNA),
DNA i RNA),
•
uczestniczy w przemianach metabolicznych
uczestniczy w przemianach metabolicznych
tłuszczów i węglowodanów,
tłuszczów i węglowodanów,
•
prawidłowym funkcjonowaniu układu
prawidłowym funkcjonowaniu układu
nerwowego,
nerwowego,
•
zapobiega anemii złośliwej.
zapobiega anemii złośliwej.
Źródła witaminy B12
Źródła witaminy B12
•
Mleko, produkty pochodzenia
Mleko, produkty pochodzenia
zwierzęcego:
zwierzęcego:
wątroba
wątroba
, nerki i serce,
, nerki i serce,
chude mięso, ryby, skorupiaki, sery,
chude mięso, ryby, skorupiaki, sery,
jaja.
jaja.
ostrygi
ostrygi
Zapotrzebowanie: dorośli – ok. 1–2
Zapotrzebowanie: dorośli – ok. 1–2
μg na dobę
μg na dobę
Awitaminoza – witamina
Awitaminoza – witamina
B12
B12
•
zaburzenia powstawania ciałek krwi, zwłaszcza
zaburzenia powstawania ciałek krwi, zwłaszcza
czerwonych - niedokrwistość złośliwa,
czerwonych - niedokrwistość złośliwa,
magaloblastyczna (choroba Addisona - Biermera),
magaloblastyczna (choroba Addisona - Biermera),
•
zmiany zwyrodnieniowe błony śluzowej żołądka,
zmiany zwyrodnieniowe błony śluzowej żołądka,
•
zaburzenia żołądkowo jelitowe i brak apetytu,
zaburzenia żołądkowo jelitowe i brak apetytu,
•
stany zapalne ust,
stany zapalne ust,
•
zaburzenia w układzie nerwowym (zaburzenia
zaburzenia w układzie nerwowym (zaburzenia
czucia, niezborność ruchów, zmęczenie,
czucia, niezborność ruchów, zmęczenie,
drętwienie rąk i nóg, trudności w chodzeniu),
drętwienie rąk i nóg, trudności w chodzeniu),
•
zaburzenia wzrostu u dzieci,
zaburzenia wzrostu u dzieci,
Hiperwitaminoza – witamina
Hiperwitaminoza – witamina
B12
B12
•
Nietoksyczna, przy stosowaniu przez
Nietoksyczna, przy stosowaniu przez
dłuższy czas bardzo dużych dawek u
dłuższy czas bardzo dużych dawek u
niektórych ludzi mogą wystąpić
niektórych ludzi mogą wystąpić
objawy uczuleniowe
objawy uczuleniowe
Ciekawostki – witamina B12
Ciekawostki – witamina B12
•
zapasy witaminy B12 zgromadzone w wątrobie
zapasy witaminy B12 zgromadzone w wątrobie
zdrowego człowieka wystarczają do pokrycia
zdrowego człowieka wystarczają do pokrycia
zapotrzebowania człowieka na około 3 lata.
zapotrzebowania człowieka na około 3 lata.
•
do niedoboru dochodzi zazwyczaj u jaroszy, u
do niedoboru dochodzi zazwyczaj u jaroszy, u
osób ze schorzeniami związanymi z
osób ze schorzeniami związanymi z
nieprawidłową produkcją czynnika Castle'a w
nieprawidłową produkcją czynnika Castle'a w
żołądku lub zaburzeniami wchłaniania w
żołądku lub zaburzeniami wchłaniania w
jelitach,
jelitach,
•
wegetarianie wykluczający z diety jajka i
wegetarianie wykluczający z diety jajka i
przetwory mleczne są narażeni na niedobory
przetwory mleczne są narażeni na niedobory
witaminy B12, w perspektywie kilku lat, po
witaminy B12, w perspektywie kilku lat, po
przejściu na wegetarianizm,
przejściu na wegetarianizm,
Witamina B9 (kwas foliowy)
Witamina B9 (kwas foliowy)
•
niezbędna do syntezy kwasów nukleinowych
niezbędna do syntezy kwasów nukleinowych
•
odpowiada za prawidłowy rozwój płodu
odpowiada za prawidłowy rozwój płodu
•
bierze udział w procesie podziału komórek
bierze udział w procesie podziału komórek
•
pełni ważną funkcję w procesie tworzenia
pełni ważną funkcję w procesie tworzenia
czerwonych ciałek krwi (wraz z witaminą
czerwonych ciałek krwi (wraz z witaminą
B12),
B12),
•
uczestniczy w procesach mielizacji
uczestniczy w procesach mielizacji
(tworzenie osłonki mielinowej) neuronów
(tworzenie osłonki mielinowej) neuronów
Źródła kwasu foliowego
Źródła kwasu foliowego
•
Zielone warzywa liściaste, rośliny
Zielone warzywa liściaste, rośliny
strączkowe, ziarna zbóż, pomidory, soja,
strączkowe, ziarna zbóż, pomidory, soja,
buraki, orzechy, słonecznik,
buraki, orzechy, słonecznik,
drożdże
drożdże
,
,
wątroba
wątroba
,
,
żółtko jajka
żółtko jajka
, banany,
, banany,
pomarańcze, awokado,
pomarańcze, awokado,
szpinak
szpinak
.
.
Kobietom w ciąży i pozostałym, w wieku
Kobietom w ciąży i pozostałym, w wieku
rozrodczym zaleca się suplementację w
rozrodczym zaleca się suplementację w
dawce 0,4 mg
dawce 0,4 mg
Awitaminoza kwasu
Awitaminoza kwasu
foliowego
foliowego
•
zahamowanie wzrostu i odbudowy komórek w
zahamowanie wzrostu i odbudowy komórek w
organizmie,
organizmie,
•
mała ilość czerwonych ciałek we krwi,
mała ilość czerwonych ciałek we krwi,
•
zaburzenia rozwojowe u płodu (wady cewy
zaburzenia rozwojowe u płodu (wady cewy
nerwowej),
nerwowej),
•
niedokrwistość megaloblastyczna,
niedokrwistość megaloblastyczna,
•
nadpobudliwość,
nadpobudliwość,
•
trudności w zasypianiu,
trudności w zasypianiu,
•
słaby wzrost,
słaby wzrost,
•
problemy z trawieniem,
problemy z trawieniem,
•
niedożywienie,
niedożywienie,
Hiperwitaminoza kwasu
Hiperwitaminoza kwasu
foliowego
foliowego
•
u niektórych osób mogą tworzyć się
u niektórych osób mogą tworzyć się
szkodliwe kryształy folacyny w moczu, mogą
szkodliwe kryształy folacyny w moczu, mogą
również wystąpić alergiczne odczyny skórne
również wystąpić alergiczne odczyny skórne
•
spożycie dziennie ponad 15 mg kwasu
spożycie dziennie ponad 15 mg kwasu
foliowego może powodować zaburzenia
foliowego może powodować zaburzenia
układu nerwowego i pokarmowego.
układu nerwowego i pokarmowego.
Ciekawostki – kwas foliowy
Ciekawostki – kwas foliowy
•
niezbicie wykazano, że występowanie wrodzonych wad
niezbicie wykazano, że występowanie wrodzonych wad
układu nerwowego u noworodków uwarunkowane jest zbyt
układu nerwowego u noworodków uwarunkowane jest zbyt
niskim spożyciem kwasu foliowego przez kobiety przed
niskim spożyciem kwasu foliowego przez kobiety przed
zajściem i we wczesnych etapach ciąży,
zajściem i we wczesnych etapach ciąży,
•
zespół ekspertów Ministerstwa Zdrowia, wzorem innych
zespół ekspertów Ministerstwa Zdrowia, wzorem innych
krajów, zalecił przyjmowanie w codziennej diecie każdej
krajów, zalecił przyjmowanie w codziennej diecie każdej
młodej kobiety w wieku rozrodczym folacynę w ilości 400
młodej kobiety w wieku rozrodczym folacynę w ilości 400
µg,
µg,
•
w zależności od sposobu przyrządzania potraw, do
w zależności od sposobu przyrządzania potraw, do
gotującej wody przejść może nawet ponad 90% kwasu
gotującej wody przejść może nawet ponad 90% kwasu
foliowego a to za sprawą jego doskonałej rozpuszczalności.
foliowego a to za sprawą jego doskonałej rozpuszczalności.
•
przy udziale kwasu foliowego powstają tzw. hormon
przy udziale kwasu foliowego powstają tzw. hormon
szczęścia - serotonina działająca kojąco i uspokajająco oraz
szczęścia - serotonina działająca kojąco i uspokajająco oraz
noradrenalina, która jest odpowiedzialna za aktywność i
noradrenalina, która jest odpowiedzialna za aktywność i
dynamikę w ciągu dnia,
dynamikę w ciągu dnia,
Witamina C (kwas
Witamina C (kwas
askorbinowy)
askorbinowy)
•
prawidłowy stan tkanki łącznej,
prawidłowy stan tkanki łącznej,
•
poprawia odporność
poprawia odporność
•
przyspiesza okres gojenia
przyspiesza okres gojenia
•
uczestniczy w produkcji kolagenu i podstawowych
uczestniczy w produkcji kolagenu i podstawowych
białek w całym organizmie (kości, chrząstki, ścięgna,
białek w całym organizmie (kości, chrząstki, ścięgna,
więzadła),
więzadła),
•
jeden z najważniejszych przeciwutleniaczy pełni także
jeden z najważniejszych przeciwutleniaczy pełni także
istotną funkcję w reakcjach odtruwania i odporności
istotną funkcję w reakcjach odtruwania i odporności
organizmu chroniąc go przed procesami utleniania,
organizmu chroniąc go przed procesami utleniania,
•
uczestniczy w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu i
uczestniczy w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu i
kwasów żółciowych, uczestniczy w regeneracji witaminy E,
kwasów żółciowych, uczestniczy w regeneracji witaminy E,
•
jest czynnikiem stabilizującym układ odpornościowy i
jest czynnikiem stabilizującym układ odpornościowy i
immunologiczny,
immunologiczny,
•
hamuje powstawanie w żołądku rakotwórczych nitrozoamin,
hamuje powstawanie w żołądku rakotwórczych nitrozoamin,
•
ma właściwości bakteriostatyczne i bakteriobójcze w
ma właściwości bakteriostatyczne i bakteriobójcze w
stosunku do niektórych drobnoustrojów chorobotwórczych,
stosunku do niektórych drobnoustrojów chorobotwórczych,
Źródła witaminy C
Źródła witaminy C
•
Ziemniaki, kapusta kiszona,
Ziemniaki, kapusta kiszona,
owoce
owoce
dzikiej róży
dzikiej róży
, czarne jagody, maliny,
, czarne jagody, maliny,
jeżyny, owoce cytrusowe,
jeżyny, owoce cytrusowe,
papryka
papryka
czerwona
czerwona
, brukselka, kapusta,
, brukselka, kapusta,
cebula, szpinak, brokuły, kalarepa,
cebula, szpinak, brokuły, kalarepa,
jabłka, soja, pomidory, karczochy,
jabłka, soja, pomidory, karczochy,
czarna porzeczka
czarna porzeczka
Awitaminoza – witamina C
Awitaminoza – witamina C
•
zaburzenia w tworzeniu kolagenu (zwiększona
zaburzenia w tworzeniu kolagenu (zwiększona
łamliwość kości), wolniejsze gojenie się ran,
łamliwość kości), wolniejsze gojenie się ran,
•
bladość skóry i błon śluzowych,
bladość skóry i błon śluzowych,
•
osłabienie naczyń włosowatych i możliwości
osłabienie naczyń włosowatych i możliwości
powstawania mikrowylewów w różnych narządach,
powstawania mikrowylewów w różnych narządach,
•
zmniejszenie odporności na infekcje,
zmniejszenie odporności na infekcje,
•
bóle mięśniowe, zmęczenie, apatia i brak apetytu,
bóle mięśniowe, zmęczenie, apatia i brak apetytu,
•
występowanie szkorbutu (gnilca) objawiającego się
występowanie szkorbutu (gnilca) objawiającego się
obrzękami i krwawieniem z dziąseł oraz
obrzękami i krwawieniem z dziąseł oraz
wypadaniem zębów
wypadaniem zębów
Hiperwitaminoza – witamina
Hiperwitaminoza – witamina
C
C
•
stosowanie wysokich dawek powoduje
stosowanie wysokich dawek powoduje
zakwaszenie moczu, upośledzając w ten
zakwaszenie moczu, upośledzając w ten
sposób wydalanie stałych kwasów i zasad.
sposób wydalanie stałych kwasów i zasad.
Kwaśny odczyn moczu może powodować
Kwaśny odczyn moczu może powodować
wytrącanie się moczanów i cystynianów oraz
wytrącanie się moczanów i cystynianów oraz
tworzenie się kamieni w drogach moczowych
tworzenie się kamieni w drogach moczowych
Ciekawostki – witamina C
Ciekawostki – witamina C
•
palacze mają wyższe zapotrzebowanie na witaminę C niż osoby
palacze mają wyższe zapotrzebowanie na witaminę C niż osoby
niepalące,
niepalące,
•
człowiek musi pobierać witaminę C z pokarmu, natomiast zwierzęta
człowiek musi pobierać witaminę C z pokarmu, natomiast zwierzęta
są w stanie wytwarzać ją same (w wyjątkiem małp i świnek
są w stanie wytwarzać ją same (w wyjątkiem małp i świnek
morskich),
morskich),
cebula i czosnek, wbrew powszechnym opiniom, zawierają mało
cebula i czosnek, wbrew powszechnym opiniom, zawierają mało
witaminy C, cebula mniej niż 10 mg, a czosnek ok. 30 mg, ich
witaminy C, cebula mniej niż 10 mg, a czosnek ok. 30 mg, ich
pozytywne działanie wiąże się nie tyle z obecnością witaminy C, co z
pozytywne działanie wiąże się nie tyle z obecnością witaminy C, co z
zawartością w nich bioflawonoidów, a także substancji o charakterze
zawartością w nich bioflawonoidów, a także substancji o charakterze
bakteriobójczym,
bakteriobójczym,
•
witamina C należy do najmniej trwałych - ulega zniszczeniu w
witamina C należy do najmniej trwałych - ulega zniszczeniu w
wyższej temperaturze, przy sporządzaniu potraw (gotowanie,
wyższej temperaturze, przy sporządzaniu potraw (gotowanie,
duszenie) traci się do 75% witaminy C, przy suszeniu owoców do
duszenie) traci się do 75% witaminy C, przy suszeniu owoców do
90%
90%
•
procesy technologiczne, takie jak pasteryzacja, sterylizacja, a także
procesy technologiczne, takie jak pasteryzacja, sterylizacja, a także
mieszanie połączone z napowietrzaniem, niszczą witaminę C,
mieszanie połączone z napowietrzaniem, niszczą witaminę C,
- surówki z pomidorów lub z kapusty długo zachowują witaminę C,
- surówki z pomidorów lub z kapusty długo zachowują witaminę C,
natomiast dodatek świeżych ogórków, które zawierają dużo czynnej
natomiast dodatek świeżych ogórków, które zawierają dużo czynnej
askorbinazy przyspiesza w surówce z pomidorów rozkład witaminy C,
askorbinazy przyspiesza w surówce z pomidorów rozkład witaminy C,
Bioflawonoidy
Bioflawonoidy
•
Bioflawonoidy są "towarzyszem broni" witaminy C
Bioflawonoidy są "towarzyszem broni" witaminy C
•
są pomocne w przyswajaniu witaminy C i w ochronie tej
są pomocne w przyswajaniu witaminy C i w ochronie tej
witaminy przed utlenianiem
witaminy przed utlenianiem
•
podnoszą kondycję naczyń włosowatych, uszczelniają i
podnoszą kondycję naczyń włosowatych, uszczelniają i
wzmacniają ściany naczyń krwionośnych i ich
wzmacniają ściany naczyń krwionośnych i ich
przepuszczalność, zapobiegają krwawieniom,
przepuszczalność, zapobiegają krwawieniom,
wybroczynom, poprawiają przepływ krwi w naczyniach
wybroczynom, poprawiają przepływ krwi w naczyniach
wieńcowych
wieńcowych
•
obniżają ciśnienie,
obniżają ciśnienie,
•
rozkurczają mięśnie gładkie naczyń krwionośnych i
rozkurczają mięśnie gładkie naczyń krwionośnych i
przewodów żółciowych, są pomocne w leczeniu miażdżycy,
przewodów żółciowych, są pomocne w leczeniu miażdżycy,
poprawiają przepływ krwi w naczyniach wieńcowych i
poprawiają przepływ krwi w naczyniach wieńcowych i
obniżają ciśnienie, działają przeciwalergicznie,
obniżają ciśnienie, działają przeciwalergicznie,
przeciwgrzybicznie, przeciwnowotworowo i przeciwrzodowo
przeciwgrzybicznie, przeciwnowotworowo i przeciwrzodowo
Źródła w pożywieniu -
Źródła w pożywieniu -
bioflawonoidy
bioflawonoidy
•
Kasza gryczana, borówki, jeżyny, czarna i
Kasza gryczana, borówki, jeżyny, czarna i
czerwona porzeczka, pomidory, papryka, grejfruty,
czerwona porzeczka, pomidory, papryka, grejfruty,
sałata, kiwi, brokuły, ruta, cebula, czerwone wino,
sałata, kiwi, brokuły, ruta, cebula, czerwone wino,
cytryny ze skórką, kasza gryczana, grejpfruty,
cytryny ze skórką, kasza gryczana, grejpfruty,
głóg, szpinak, śliwki węgierki, wiśnie, owoc dzikiej
głóg, szpinak, śliwki węgierki, wiśnie, owoc dzikiej
róży.
róży.
•
Ponadto występują w ziołach: rumianku, lukrecji,
Ponadto występują w ziołach: rumianku, lukrecji,
miłorzębie japońskim, skrzypie, fiołku
miłorzębie japońskim, skrzypie, fiołku
trójbarwnym, bzie czarnym, dziurawcu.
trójbarwnym, bzie czarnym, dziurawcu.
Ciekawostki - bioflawonoidy
Ciekawostki - bioflawonoidy
•
bioflawonoidy podtrzymują działanie adrenaliny, czyli
bioflawonoidy podtrzymują działanie adrenaliny, czyli
hormonu nadnercza, który ma znaczenie mobilizujące i
hormonu nadnercza, który ma znaczenie mobilizujące i
stymulujące. Dzięki niej czujemy się rześko i nie męczymy
stymulujące. Dzięki niej czujemy się rześko i nie męczymy
się szybko. Dlatego też warto codziennie w naszym
się szybko. Dlatego też warto codziennie w naszym
pożywieniu uwzględniać porcję surówek, w której skład
pożywieniu uwzględniać porcję surówek, w której skład
wchodzą warzywa zawierające flawonoidy (np. sałatę,
wchodzą warzywa zawierające flawonoidy (np. sałatę,
pomidory, paprykę),
pomidory, paprykę),
•
zażywanie zwiększonych dawek rutyny (flawonoid) i
zażywanie zwiększonych dawek rutyny (flawonoid) i
witaminy C
witaminy C
(w formie naturalnej) zapobiega przeziębieniom, infekcjom
(w formie naturalnej) zapobiega przeziębieniom, infekcjom
oraz grypie. Uszczelniają one naczynia krwionośne, chroniąc
oraz grypie. Uszczelniają one naczynia krwionośne, chroniąc
je przed uszkodzeniami oraz atakiem wirusów i bakterii.
je przed uszkodzeniami oraz atakiem wirusów i bakterii.
Cholina
Cholina
•
Organizm ludzki może sam
Organizm ludzki może sam
produkować cholinę za pomocą
produkować cholinę za pomocą
kwasu foliowego, witaminy B12 i
kwasu foliowego, witaminy B12 i
aminokwasów (metionina, seryna).
aminokwasów (metionina, seryna).
Jednak nie zawsze są to ilości
Jednak nie zawsze są to ilości
wystarczające i musimy je
wystarczające i musimy je
uzupełniać.
uzupełniać.
Cholina – układ nerwowy
Cholina – układ nerwowy
•
Jest nazywana witaminą ożywiającą umysł. Już w
Jest nazywana witaminą ożywiającą umysł. Już w
okresie niemowlęctwa dzięki cholinie znajdującej
okresie niemowlęctwa dzięki cholinie znajdującej
się w mleku matki rozwija się mózg i cały system
się w mleku matki rozwija się mózg i cały system
nerwowy. Podczas przemiany materii z choliny
nerwowy. Podczas przemiany materii z choliny
wytwarza się także acetylocholina
wytwarza się także acetylocholina
(neuroprzekaźnik), która jest odpowiedzialna za
(neuroprzekaźnik), która jest odpowiedzialna za
prawidłowe funkcjonowanie mózgu i układu
prawidłowe funkcjonowanie mózgu i układu
nerwowego (koncentracja się przy wytężonym
nerwowego (koncentracja się przy wytężonym
działaniu)
działaniu)
•
wykorzystuje się w leczeniu zaburzeń pracy układu
wykorzystuje się w leczeniu zaburzeń pracy układu
nerwowego związanych z niskim poziomem
nerwowego związanych z niskim poziomem
acetylocholiny w mózgu (choroba Alzheimera,
acetylocholiny w mózgu (choroba Alzheimera,
niezdolność do uczenia się, utrudnione uczenie się
niezdolność do uczenia się, utrudnione uczenie się
mowy i opóźnienie funkcji motorycznych).
mowy i opóźnienie funkcji motorycznych).
Cholina – transport
Cholina – transport
tłuszczów
tłuszczów
•
Cholina należy do tzw. substancji
Cholina należy do tzw. substancji
lipotropowych zajmujących się
lipotropowych zajmujących się
przetwarzaniem, stapianiem i
przetwarzaniem, stapianiem i
transportowaniem molekuł tłuszczu. Razem z
transportowaniem molekuł tłuszczu. Razem z
innymi substancjami cholina, która sama jest
innymi substancjami cholina, która sama jest
częścią substancji tłuszczowych i lipoprotein,
częścią substancji tłuszczowych i lipoprotein,
nie tylko ułatwia przenoszenie tłuszczów z
nie tylko ułatwia przenoszenie tłuszczów z
wątroby do innych narządów, ale i
wątroby do innych narządów, ale i
wchłanianie oraz zużytkowanie go w
wchłanianie oraz zużytkowanie go w
komórkach.
komórkach.
Źródła w żywności - cholina
Źródła w żywności - cholina
•
żółtka jaj, drożdże, szpinak,
żółtka jaj, drożdże, szpinak,
pomidory, kapusta, groch, wątroba,
pomidory, kapusta, groch, wątroba,
fasola, ryby, ser, sałata, otręby
fasola, ryby, ser, sałata, otręby
pszenne
pszenne
Awitaminoza – cholina
Awitaminoza – cholina
•
stany lękowe,
stany lękowe,
•
dolegliwości sercowe,
dolegliwości sercowe,
•
bóle głowy.
bóle głowy.
Hiperwitaminoza - cholina
Hiperwitaminoza - cholina
•
stany oszołomienia,
stany oszołomienia,
•
mdłości,
mdłości,
•
biegunki,
biegunki,
•
rybi zapach z ust
rybi zapach z ust
Ciekawostki - cholina
Ciekawostki - cholina
•
brak choliny sprawia, że już od
brak choliny sprawia, że już od
czterdziestego roku życia, a nieraz nawet
czterdziestego roku życia, a nieraz nawet
wcześniej, może nastąpić typowo starczy
wcześniej, może nastąpić typowo starczy
rozkład psychiczny, którego najbardziej
rozkład psychiczny, którego najbardziej
charakterystyczne symptomy to zaniki
charakterystyczne symptomy to zaniki
pamięci oraz niezdolność do koncentracji,
pamięci oraz niezdolność do koncentracji,
•
ludzie żyjący w ciągłym stresie psychicznym
ludzie żyjący w ciągłym stresie psychicznym
mogą zużywać podwójne dawki choliny.
mogą zużywać podwójne dawki choliny.
Kwas
Kwas
paraaminobenzoesowy
paraaminobenzoesowy
•
Jest częścią witaminy B9 (kwasu foliowego)
Jest częścią witaminy B9 (kwasu foliowego)
•
uczestniczy w produkcji czerwonych ciałek krwi
uczestniczy w produkcji czerwonych ciałek krwi
•
stymuluje florę bakteryjną do produkcji kwasu
stymuluje florę bakteryjną do produkcji kwasu
foliowego, który z kolei wpływa na wytwarzanie
foliowego, który z kolei wpływa na wytwarzanie
dużych ilości witaminy B5 (kwasu pantotenowego(
dużych ilości witaminy B5 (kwasu pantotenowego(
•
zapobiega bezpłodności,
zapobiega bezpłodności,
•
zapewnia zdrowie skórze, kolor włosów,
zapewnia zdrowie skórze, kolor włosów,
•
koncentruje się w komórkach skóry - chroni przed
koncentruje się w komórkach skóry - chroni przed
szkodliwym promieniowaniem UV.
szkodliwym promieniowaniem UV.
Źródła w pożywieniu - PABA
Źródła w pożywieniu - PABA
•
wątroba, drożdże, kiełki pszenicy,
wątroba, drożdże, kiełki pszenicy,
jaja, jogurt
jaja, jogurt
Awitaminoza - PABA
Awitaminoza - PABA
•
uczucie zmęczenia,
uczucie zmęczenia,
•
poddenerwowanie, depresja,
poddenerwowanie, depresja,
nerwowość,
nerwowość,
•
wypadanie włosów,
wypadanie włosów,
•
przedwczesne siwienie
przedwczesne siwienie
Hiperwitaminoza - PABA
Hiperwitaminoza - PABA
•
nudności i wymioty,
nudności i wymioty,
•
wysypka,
wysypka,
•
uszkodzenie wątroby, serca, nerek,
uszkodzenie wątroby, serca, nerek,
•
reakcje alergiczne
reakcje alergiczne
Ciekawostki - PABA
Ciekawostki - PABA
•
podobny do substancji używanej do
podobny do substancji używanej do
znieczulania - nowokainy, która
znieczulania - nowokainy, która
również powstrzymuje proces
również powstrzymuje proces
starzenia się i zapobiega
starzenia się i zapobiega
zmarszczkom i siwiźnie.
zmarszczkom i siwiźnie.