Piotr Gorczyca

Katedra i Oddział Kliniczny Psychiatrii

WLzOLD w Zabrzu SUM w

Katowicach, Tarnowskie Góry

Psychologiczne aspekty

wypadków masowych i

katastrof

Typy katastrof

Wspólne:

trzęsieni

e ziemi +

zła

konstruk

cja

budynkó

w

Naturalne

katastrofy:

powodzie,

trzęsienia

ziemi, pożary,

huragany ,

tsunami

Katastrofy

spowodowane
przez
człowieka:
wypadki
transportowe,
zawalenia
budynków,
wybuchy
nuklearne,
wypadki
przemysłowe,
terroryzm

Rodzaje odpowiedzi na

stres

Zachowania

związane ze

stresem

:

zaburzenia snu,

lęk, gniew,

irytacja,

martwienie się,

objawy

somatyczne

Zachowania

ryzykowne

: zmiany

w podróży, lęk

separacyjny,

zachowanie

ucieczkowe, wzrost

picia, palenia,

nadmierne

poświęcenie się

Zaburzenia

psychiczne

:

PTSD, depresja,

ASD, GAD,

nadużycie i

uzależnienie od

substancji p-a.

Mediatory stresu

Historia rozwoju

osoby

Czynniki

biologiczne

Wcześniejsza

choroba

Wcześniejsze

narażenie na

stres

Wsparcie

społeczne

Kontekst

społeczno-

kulturowy

Rozumienie

Znaczenie

Atrybucja

Rodzaje emocji w związku z

katastrofą



Wybór mi

ę

dzy obowiązkami pracy/pomocy a

rodzin

ą



Żal, przera

ż

enie, szok, dysocjacja,



Zaostrzenie starych dolegliwo

ś

ci psychicznych,

b

ą

d

ź

powstanie nowych



Tym wi

ę

ksza odpowied

ź

organizmu im wi

ę

ksze

zagro

ż

enie utraty

ż

ycia i im mniejsze poczucie

kontroli



Powrót do swoich ról z przed katastrofy jest
raczej reguł

ą

(zdolno

ść

odbijania stresu w czasie

poprzez optymizm, inteligencj

ę

, humor,

kreatywno

ść

, aktywno

ść

, na

ś

ladownictwo)

Zdrowienie po katastrofie



U wi

ę

kszo

ś

ci osób po katastrofie wyst

ę

puj

ą

przemijaj

ą

ce zaburzenia snu, zamartwienia

si

ę

i l

ę

k i mog

ą

one mie

ć

charakter

adaptacyjny po doznanym stresie.
Wi

ę

kszo

ść

osób nie wymaga formalnego

leczenia, cho

ć

szybciej dochodzi do „formy”

(zdrowia) po interwencji osadzonej w
otoczeniu (wspólnocie).



Ponadto jest mo

ż

liwa interwencja

psychologiczna,

bądź

przej

ś

ciowa

psychofarmakoterapia (bezsenno

ść

).

Niekorzystne skutki zdrowotne

po katastrofie



Mniejsza podgrupa osób mo

ż

e rozwija

ć

zaburzenia psychiczne, wł

ą

czając

zaburzenia l

ę

kowe, l

ę

k uogólniony oraz

zespół stresu pourazowego (PTSD),
zaburzenia depresyjne, zaburzenia
związane z przyjmowaniem substancji
psychoaktywnych.



PTSD 10-40% (Schlenger et al. 2002)



ASD (ostra reakcja na stres) 2 dni-4 tyg.,

je

ż

eli dłu

ż

ej to PTSD.

Możliwe diagnozy

psychiatryczne po katastrofie



PTSD



ASD



Du

ż

a depresja



Uzale

ż

nienia od substancji psychoaktywnych



Lęk uogólniony



Zaburzenia zachowania



Organiczne zaburzenia psychiczne po urazie
głowy, nara

ż

enia na toksyny, odwodnienie itd.



Czynniki psychologiczne w odpowiedzi na
chorob

ę

somatyczn

ą

, w tym uszkodzenie ciała

Grupa osób podwyższonego

ryzyka po katastrofie



Zagro

ż

enie

ż

ycia



Bycie rannym



Osoby z pierwszej linii nara

ż

enia (stra

ż

acy,

policja, ratownicy medyczni)



Dzieci



Kobiety



Uchod

ź

cy: brak wsparcia, negatywne

wydarzenia

ż

yciowe, wcze

ś

niejsze nara

ż

enia

i jego skutki.

Planowanie interwencji

zdrowotnej i odpowiedzi



Przewodnictwo powinno być wyznaczone aby:



Dokonać dokładnego zbadania zasoby w
społeczności



Identyfikacja populacji ryzyka



Określić najlepszy sposób włączenia
społeczności przyjęty w danej kulturze



Trening w zasadach dobrego komunikowania
się w sytuacji ryzyka



Przygotować tłum (stan wyjątkowy, środki
zabezpieczenia i plany)

Zasady dobrej komunikacji w

sytuacji ryzyka



Dostarczanie informacji z wiarygodnego

i pewnego źródła



Unikanie spekulacji



Nie należy mieszać faktów z zapewnieniami

/przypuszczeniami



Szkice określonych kroków, jak uchronić

dane osoby i ich rodziny

Składniki pierwszej pomocy

psychologicznej – 1.



1. Bezpieczeństwo: pomóż ludziom w

podstawowych potrzebach, to są: żywność,
schronienie, opieka medyczna (ratunkowa)



Dostarczaj powtarzające się, proste i

dokładne informacje, jak otrzymać tę
pomoc



2. Kontakt/komunikacja: pomóż w kontakcie

z przyjaciółmi i ukochanymi osobami



Trzymaj rodziny razem; dzieci z rodzicami

bądź z krewnymi, bliskimi rodzicom

Składniki pierwszej pomocy

psychologicznej – 2.



3. Skuteczność własnych działań: dawaj
praktyczne rady, jak ludzie mają sobie pomóc



Angażuj ludzi do odkrywania własnych potrzeb



4. Wyciszenie się: słuchaj ludzi, którzy chcą
się podzielić własnymi historiami i
przeżyciami. Pamiętaj, że nie ma dobrych ani
złych sposobów odczuwania



Bądź przyjazny i współczujący, nawet jeżeli
ludzie są trudni



Oferuj dokładne informacje na temat
katastrofy czy urazu

Składniki pierwszej pomocy
psychologicznej – 3.



5. Nadzieja:



Dowiedz się o rodzajach i lokalizacji służb

pomocowych i pokieruj tam ludzi



Przypomnij ludziom (jeżeli wiesz), że

większa pomoc czy ratunek zostaną
udzielone, gdy okażą oni lęk (strach) czy
zmartwienie.

Bibliografia:



*Hamaoka D. A., Benedek D. M.,

Ursano R. J. (2008). Managing
Psychological Consequences in
Disaster Populations.

W: Psychiatry.

Third Edition. Volume 2. Editors: Tasman
A., J. Kay, J. A. Lieberman, M. B. First, M.
Maj.



*

Department of Psychiatry, Uniformed

Services University of the Health
Sciences. Bethesda, MD, USA