Świat GRECKI w V-IV w. P.N.E

1. Demokracja ateńska po

wojnach grecko – perskich

2. Wojna peloponeska 431-

404 r. p.n.e.

KONSEKWENCJE WOJEN GRECKO - PERSKICH

 Wzrost znaczenia Aten i

Sparty w Helladzie

 Powstanie Związku

Morskiego pod

przywództwem Aten

 Wykorzystywanie

funduszy Związku

Morskiego na rozbudowę

floty ateńskiej oraz na

rozmaite potrzeby

ateńskiej demokracji

 Konflikt pomiędzy

Atenami o Spartą o

przywództwo w Helladzie

DEMOKRACJA

Demokracja[gr.], rządy ludu. W

starożytnych Atenach ustrój
polityczno-społeczny, kształtujący
się w końcu VII w przeciągu V w.
p.n.e.

Istota demokracji ateńskiej:
• równość wszystkich wobec prawa
• uznawanie woli większości
• wolność jednostki

„równość wszystkich wobec

prawa”

• wszyscy obywatele mają możliwość czynnego

uczestnictwa w życiu publicznym

• Ateńczyk głosując decydował o losach państwa
• Równe prawo głosu w trakcie debaty (prawo

wypowiedzi i równa ranga głosu)\

• Obywatele mieli prawo do piastowania

urzędów(wynagrodzenie, losowanie) – wyjątek

urzędy wymagające zabezpieczenia

majątkowego

• Wprowadzenie diet dla członków Rady 500 i

sędziów w 450 r.

• J.w dla uczestników eklezji w 403

uznawanie woli większości

• podejmowanie decyzji poprzez głosowanie

większością

• dyskusje nad projektami
• zgłaszanie własnych propozycji
• w sprawach najważniejszych głosowanie tajne

9 zgromadzenie władne odrzucić każdy projekt

uchwały)

• wybrani lub wylosowani urzędnicy

odpowiedzialni przed zgromadzeniem

• quorum 6 tysięcy
• około 40 posiedzeń całodziennych w skali roku

wolność jednostki

• wolność słowa
• państwo nie ingeruje w życie

prywatne obywateli

DEMOKRACJA ATEŃSKA – ZGROMADZENIE LUDOWE

 skład wszyscy obywatele Aten

( mężczyźni, 20 lat, rodzice

Ateńczykami)

 zbierało się 40 razy do roku,

najczęściej na agorze

 uczestnik otrzymywał wynagrodzenie

(reformy Peryklesa)

 prawo zgłaszania wniosków i

zabierania głosu

 głosowano przez podniesienie rąk

 kompetencje:
- wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju
- decyzje w sprawach polityki

wewnętrznej i zagranicznej

- ostracyzm
- sądy w niektórych sprawach

politycznych

- prawo inicjatywy ustawodawczej
- kontrola urzędników (z możliwością

zdjęcia z urzędu)

Pnyks, miejsce zgromadzeń - mównica

DEMOKRACJA ATEŃSKA – RADA PIĘCIUSET

 powoływana we wstępnych

wyborach i losowaniu

 dzieliła się na 10 zespołów( z

których każdy dyżurował

przez 1/10 roku) kierujących

bieżącą polityką państwowa

 kompetencje:
- ustalanie porządku obrad

zgromadzenia

- przygotowywanie wniosków

pod obrady zgromadzenia

- zarządzanie finansami polis
- bieżąca współpraca z

urzędnikami

- przyjmowanie posłów z

zagranicy

ruiny buleuterionu (budynku rady)

DEMOKRACJA ATEŃSKA – AREOPAG

 skład – byli

archonci

 kompetencje:
- sądy w sprawach o

przelew krwi i
zabójstwo,
podpalenie, otrucie
lub próbę otrucia

DEMOKRACJA ATEŃSKA – 10 STRATEGÓW

 dowódcy wojskowi

wybierani przez
zgromadzenie( moż
liwość ponownego
wyboru)

 zajmowali się

polityką
zagraniczną

DEMOKRACJA ATEŃSKA – URZĘDNICY

 wybierani lub wyłaniani

poprzez losowanie

 sprawowali urząd przez 1

rok( odpowiedzialność

finansowa)

 kompetencje:
- współpraca z Radą 500
- wykonywanie uchwał

zgromadzenia w zakresie

odpowiednim do

kompetencji danego urzędu

- przewodniczenie trybunałom

sądowym w sprawach

związanych z zakresem

działania danego urzędnika

DEMOKRACJA ATEŃSKA – SĄDY

 składał się z

6 tysięcy

członków

wybieranyc

h przez

losowanie

 dzielił się na

10

trybunałów(

skład

sądzący

minimum

200

sędziów)

 kompetencj

e wszystkie

przestępstw

a z

wyjątkiem

zabójstwa

żetony z brązu do głosowania

OGRANICZENIA DEMOKRACJI

Ograniczenia i fikcje demokracji
Prawa obywatelskie:
•

tylko mężczyźni

•

wiek 20 lat

•

obydwoje rodzice Ateńczykami

warunki spełniało ok. 40 tysięcy na 250

tysięcy mieszkańców

Fikcja równości
•

dominacja elit retoryków (nieliczni) –

osób umiejących sztuka przemowy

zdominować słuchaczy

•

wpływy demagogów – nierealne

obietnice

•

korupcja – ludzie ubodzy dochodząc do

władzy podatni na nią

•

mimo wprowadzenia wynagrodzeń dla

urzędników i diet w życiu publicznym,

wielu w nim nie uczestniczyło ze

względów finansowych – posiedzenia

odbywały się dość często( 40 razy w

roku)

Fikcja wolności – wszechwładny lud

może narzucać swoją wole

niepokornym politykom

David, Śmierć Sokratesa

Peloponeska wojna

(431-404 p.n.e.), wojna

o przywództwo w Grecji,

którą prowadziły ze

sobą Ateny (i ich

sprzymierzeńcy) oraz

Sparta i Związek

Peloponeski.

Przyczyny wojny były

zarówno natury

ekonomicznej (potęga

Aten i jej Związku,

wypierająca z rynków

zachodnich i

północnych Spartę i jej

sojuszników), jak i

politycznej (demokracja

Aten i oligarchia

Sparty).

• W początkowej fazie wojny

Tebańczycy (sprzymierzeńcy

Sparty) usiłowali opanować

Plateje, natomiast Spartanie

rozpoczęli akcję

wyniszczania Attyki, chcąc w

ten sposób zmusić Ateny do

szybkiego zawarcia pokoju.

• Sytuacja Aten była bardzo

trudna, gdyż w

przeludnionym mieście

wybuchła zaraza. Nie

wszyscy Ateńczycy zgadzali

się też ze strategią, jaką

przyjął Perykles.

• Plan Peryklesa polegał na

ekonomicznym zniszczeniu

Peloponezu. Ludność Attyki

została zmuszona przesiedlić

się na teren miasta

Pireus

i

za tzw. "długie mury", resztę

kraju zaś pozostawiono

Sparcie do zniszczenia. W

tym czasie flota Aten

blokowała Peloponez i

pustoszyła jego wybrzeża.

• Po śmierci Peryklesa (w 429 r.

p.n.e.) podział społeczeństwa

ateńskiego jeszcze bardziej się

utrwalił. Demokraci - na czele

z Kleonem - byli rzecznikami

dalszej akcji zbrojnej (widzieli

w wojnie pewne korzyści),

natomiast tzw. obóz

arystokratyczny - na czele z

Nikiaszem - opowiadał się za

pokojem. Został on zawarty w

421 r. p.n.e. i przywracał stan

sprzed wybuchu wojny.

• Żadna ze stron nie była

usatysfakcjonowana takim

stanem rzeczy. W Atenach dużą

popularność zdobył Alkibiades

(kuzyn Peryklesa), który

zręcznie podsycił nastroje

wojenne. Także członkowie

Związku Peloponeskiego, którzy

nie zdążyli skorzystać na wojnie

(za to ponieśli duże straty - jak

np. Arkadia) byli zainteresowani

dalszym jej trwaniem.

• By wzmocnić swoje siły, Ateny

zawarły sojusz z Argos,

Mantineją i Elidą, ale koalicja ta

szybko została pokonana przez

Spartan w 418 r. p.n.e.

Alkibiades, którego pozycja

polityczna została przez to

osłabiona, zdecydował się

podjąć interwencję zbrojną

przeciwko Syrakuzom (skąd

sprowadzano na Peloponez

zboże). Jednak w Atenach znów

doszło do sporów politycznych i

spóźniona, źle przygotowana

wyprawa przeciwko Syrakuzom

zakończyła się tragicznie:

znaczna część Ateńczyków (ok.

6000 zginęła), reszta dostała się

do niewoli.

• Korzystając z osłabienia Aten,

Sparta rozpoczęła w 413 r. p.n.e.

nowy etap działań zbrojnych.

• W Dekelei wybudowano obóz

warowny, skąd podejmowano

liczne zbrojne wyprawy przeciwko

Atenom.

• Z czasem do konfliktu przyłączyła

się także Persja (po stronie

Sparty), która liczyła na

odzyskanie miast położonych na

wybrzeżach Azji Mniejszej.

• Dzięki subsydiom pieniężnym

króla Persji Cyrusa, Spartanie

zniszczyli w 405 r. p.n.e. pod

Aigospotamoi flotę ateńską. W

obliczu widma głodu Ateny

zostały zmuszone do kapitulacji.