Ochrona własności

intelektualnej

Katarzyna Bergier

Dz. U. 1994 Nr 24 poz. 83 (Dz. U. 2000 Nr 80 poz. 904 oraz

Dz. U. 2006 Nr 90 poz. 631) – ustawa o prawie autorskim i

prawach pokrewnych

Prawa pokrewne –przedmiot

Artystyczne wykonanie - wykonanie

utworów lub dzieł sztuki ludowej
mające charakter artystyczny.

Przedmiot ochrony – każde

artystyczne wykonanie utworu lub
dzieła sztuki ludowej niezależnie od
jego wartości, przeznaczenia i
sposobu wyrażenia (

art.85 ust.1

).

Prawa pokrewne – przedmiot

Przykłady artystycznych wykonań:
1) Działania aktorów
2) Działania recytatorów
3) Działania dyrygentów
4) Działania instrumentalistów
5) Działania wokalistów
6) Działania tancerzy i mimów
7) Działania innych osób, które w sposób

twórczy przyczyniają się do powstania

artystycznego wykonania.

Prawa pokrewne - uprawnienia osobiste artysty
wykonawcy

Artyście wykonawcy przysługuje wyłączne

prawo do ochrony dóbr osobistych w
zakresie:

wskazywania go jako wykonawcy, chyba że

pominięcie jest zwyczajowo przyjęte,

decydowania o sposobie oznaczenia

wykonawcy, w tym zachowanie
anonimowości albo posługiwanie się
pseudonimem,

sprzeciwianie się jakimkolwiek wypaczeniom,

przeinaczeniom i innym zmianom wykonania,
które mogłyby naruszać jego dobre imię.

Prawa pokrewne – uprawnienia majątkowe artysty
wykonawcy

Artyście wykonawcy przysługuje w

granicach określonych przepisami

wyłączne prawo do korzystania z

artystycznego wykonania i

rozporządzania prawami do niego na

następujących polach eksploatacji:

 w zakresie utrwalania i zwielokrotniania
 w zakresie obrotu egzemplarza, na

którym utrwalono artystyczne wykonanie

 w zakresie rozpowszechniania

artystycznego wykonania

Prawa pokrewne – prawa majątkowe

Czas trwania prawa
majątkowego do artystycznych
wykonań wynosi 50 lat od
ustalenia artystycznego
wykonania.

Prawa pokrewne – fonogramy i wideogramy

Fonogram – pierwsze utrwalenie

warstwy dźwiękowej wykonania
albo innych zjawisk akustycznych
(

art.94 ust.1

)

Wideogram – pierwsze utrwalenie

sekwencji ruchomych obrazów z
dźwiękiem lub bez, niezależnie czy
stanowi ono utwór audiowizualny
(

art. 94 ust.2)

Prawa pokrewne – uprawnienia majątkowe producenta
fonogramów lub wideogramów

Producent fonogramu lub wideogramu

ma wyłączne prawo do rozporządzania
i korzystania z nich w zakresie:

1) zwielokrotniania określoną techniką
2) wprowadzenia do obrotu
3) najmu oraz użyczania egzemplarzy
4) publicznego udostępniania, tak aby

każdy miał do niego dostęp w miejscu
i czasie przez siebie wybranym.

Prawa pokrewne – prawa majątkowe

Czas trwania prawa
majątkowego do fonogramów i
wideogramów wynosi
50 lat następujących po roku, w
którym zostały sporządzone.

Prawa pokrewne - prawa do nadań programów radiowych
i telewizyjnych

Bez uszczerbku dla praw twórców,
artystów wykonawców, producentów
fonogramów i wideogramów
organizacji radiowej i
telewizyjnej przysługuje wyłączne
prawo do rozporządzania i
korzystania ze swoich nadań
programów w zakresie:

Prawa pokrewne

 utrwalania
 zwielokrotnienia określoną

techniką

 nadawania przez inną organizację

radiową i telewizyjną

 reemitowania
 wprowadzenia do obrotu utrwaleń
 odtwarzania w miejscach

dostępnych za opłatą wstępu

Prawa pokrewne - prawa do nadań programów radiowych
i telewizyjnych

Czas trwania prawa do nadań

programów wygasa z upływem
50 lat liczonych po roku
pierwszego nadania.

Prawa pokrewne - prawa do pierwszych wydań

Wydawcy, który jako pierwszy w

sposób zgodny z prawem opublikował

lub w inny sposób rozpowszechnił

utwór, którego czas ochrony wygasł, a

jego egzemplarze nie były jeszcze

publicznie udostępniane przysługuje

wyłączne prawo do rozporządzania

tym utworem i korzystanie z niego na

wszystkich polach eksploatacji przez

okres 25 lat od daty pierwszej

publikacji lub rozpowszechnienia.

Prawa pokrewne – prawo do pierwszych wydań

Prawo do pierwszych wydań
dotyczy również utworów i
tekstów, które z jakiś względów
nigdy nie były objęte ochroną
prawa autorskiego.

Prawa pokrewne – prawo do wydań naukowych i
krytycznych

Temu, kto po upływie czasu ochrony

prawa autorskiego do utworu
przygotował jego wydanie krytyczne
lub naukowe, nie będące utworem,
przysługuje wyłączne prawo do
rozporządzania takim wydaniem i
korzystania z niego w zakresie, o
którym mowa w art. 50 pkt. 1 i 2
przez okres 30 lat od daty publikacji.

Prawa pokrewne - podmiot

Wyróżniamy dwie grupy podmiotów:
1. Podmioty praw do artystycznych

wykonań: aktorzy, recytatorzy,

dyrygenci, instrumentaliści,

tancerze, wokaliści i mimowie.

2. Pozostałe podmioty praw

pokrewnych: producenci

fonogramów i wideogramów,

organizacje (stacje) radiowe
i telewizyjne, wydawcy.

Prawa pokrewne - ochrona

Ochrona uprawnień osobistych

podmiotów praw pokrewnych jest
taka sama jak przepisy dotyczące
ochrony autorskich praw
osobistych.

Dla ochrony uprawnień majątkowych

podmiotów praw pokrewnych mają
zastosowanie przepisy dotyczące
ochrony autorskich praw
majątkowych.

Internet jest podstawową

nowością techniczną końca XX

wieku. Uznawany jest za

symbol naszych czasów. Jest to

międzynarodowa sieć

komputerowa dla komunikacji

masowej i indywidualnej.

Internet w prawie autorskim

Najbardziej rozpowszechnionym
naruszeniem praw autorskich w
Internecie jest tworzenie przez
użytkowników kopii utworów
dostępnych w sieci.

Chcąc wykorzystać dany utwór na
własnej stronie WWW trzeba
najpierw ustalić do kogo należą
autorskie prawa majątkowe.

Internet w prawie autorskim

Strona WWW jeżeli jest rezultatem osobistej twórczości

autora podlega ochronie autorskiej.

Strona, która zawiera wyłącznie standardowe elementy,

a nie zawiera żadnych nowych, oryginalnych
rozwiązań nie jest chroniona prawem autorskim.

Mogą jednak podlegać ochronie poszczególne elementy

składowe strony: fotografie, filmy, muzyka, itp.

Nie podlegają ochronie strony automatycznie

generowane

przez programy komputerowe, ale ochrona może

odnosić się do programu komputerowego, który je
generuje.

Rozwój społeczeństwa

teleinformatycznego spowodował, że
użytkowe

programy komputerowe

stają się podstawowym źródłem
wiedzy i narzędziem pracy we
wszystkich dziedzinach życia
zawodowego.

Dlatego skuteczna ochrona tych dóbr

jest potrzebna ze względów
ekonomicznych i sprawiedliwości
społecznej.

Podstawowym celem
ochrony praw autorskich
programów
komputerowych było i jest

antypiractwo

.

Programy komputerowe

Modele ochrony programów

komputerowych:

1. Ochrona sui generis
2. Ochrona patentowa
3. Ochrona prawnoautorska

Programy komputerowe

Programy komputerowe w Polsce
początkowo korzystały z ochrony na
podstawie prawa autorskiego 1952 r.,
które mówiło, że można je traktować jako
utwory o charakterze naukowym lub
literackim.
Dopiero w ustawie z 1994 r. wprowadzono
zapis przyznający programom
komputerowym status dóbr stanowiących
przedmiot prawa autorskiego.

Programy komputerowe

Ochrona programów komputerowych nie
oznacza, że dotyczy to każdego
programu, lecz tylko takiego, który
zaliczono do utworów, ponieważ stanowi
przejaw działalności twórczej o
indywidualnym charakterze. Ochrona ta
obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia.
Idee i zasady będące podstawą
elementów programu np. podstawą łączy
(interfejsów), nie podlegają ochronie.

Programy komputerowe – przedmiot

Przedmioty ochrony w zakresie

programów komputerowych:

 kod/program źródłowy
 kod/program wynikowy
 mikrokod (język maszynowy,

zawarty w mikroprogramach
zawierający instrukcję co do
odczytania programu właściwego)

 flow chart, czyli projekt programu

Programy komputerowe

Ochroną prawną objęte są programy

utrwalone w ROM (Read Only Memory)
w formie kopii, np. program BIOS,
pozwalający na zmianę podstawy
konfiguracji komputera zapisany w
pamięci każdego komputera.
Także programy zapisane w pamięci
RAM (Random Access Memory), jeśli
były zapisane dłużej niż ułamki sekund
korzystają z ochrony prawnej.

Programy komputerowe - podmiot

Podmiotem prawa autorskiego do

programu komputerowego jest
twórca, a w przypadku utworu
pracowniczego wszelkie autorskie
prawa majątkowe przysługują
pracodawcy.

Pracodawcy przysługuje prawo

zezwalania na rozporządzanie
opracowaniem programu.

Programy komputerowe- prawa osobiste

Autorskie prawa osobiste do

programu komputerowego są

całkowicie niezbywalne i na zawsze

pozostają związane z osobą autora

(twórcy) utworu. Mają one charakter

niemajątkowy, zaś ich celem jest

ochrona więzi twórcy z utworem. Do

twórców programów komputerowych

znajdują zastosowanie prawo do

autorstwa utworu i prawo do

oznaczania utworu swoim nazwiskiem.

Programy komputerowe – prawa majątkowe

Podmiotowi autorskich praw majątkowych

przysługuje prawo do:

 wyrażenia zgody na zwielokrotnienie (trwałe

lub czasowe) programu komputerowego,
które jest niezbędne dla jego wprowadzenia,
wyświetlenia, stosowania, przekazywania i
przechowywania

 tłumaczenia, przystosowania, zmian w

programie komputerowym

 rozpowszechniania, w tym użyczenia lub

najmu programu komputerowego.

Programy komputerowe – prawa majątkowe

1. Czas trwania autorskich praw

majątkowych do programu
wynosi 70 lat od śmierci twórcy.

2. Jeżeli twórca nie jest znany,

okres 70 lat liczy się od pierwszej
publikacji, a gdy nie został
opublikowany od jego ustalenia.

Programy komputerowe

Wśród dozwolonych działań, czyli bez zgody podmiotu

prawa legalny dysponent programu autorskiego

może:

1) Stosować program w komputerze zgodnie z jego

przeznaczeniem,

2) Poprawiać błędy,
3) Testować program pod katem „zakażenia

wirusami” i usuwania tych wirusów,

4) Zmieniać parametry programu wywołane zmianą

standardów lub wymogów,

5) Dostosowywać program do wymogów nowych

wersji sprzętu komputerowego,

6) Integrować program z innymi stosowanymi

programami.

Program komputerowy

Zapasowa kopia

Legalny dysponent programu
komputerowego posiada nie
podlegające ograniczeniom
umownym uprawnienie do
sporządzenia kopii zapasowej, jeśli
jest to niezbędne do korzystania z
programu.

Programy komputerowe

Programy komputerowe podlegają
ochronie jak utwory literackie, o
ile przepisy nie stanowią inaczej
(

art.74

). Do legalnego korzystania z

programu komputerowego trzeba
mieć licencję od
twórcy/producenta programu
komputerowego.

Licencja

Licencja – upoważnienie lub

pozwolenie wydawane przez autora
użytkownikowi utworu/programu
komputerowego na wykorzystanie
tego utworu czy programu w sposób i
na warunkach określonych między
nimi w tzw. umowie licencyjnej, nie
powodując przy tym przeniesienia
autorskich praw majątkowych na
licencjobiorcę.

Licencje

Firmware - obejmuje oprogramowanie

układowe, czyli umieszczone na stałe w
sprzętowej części systemu komputerowego.

Freeware (Oprogramowanie darmowe) –

rozpowszechnianie po kosztach nośnika
danych.

Licencja grupowa (Site licence) – określa, że

zakupiony program może być użytkowany w
sieci lub w zestawie komputerów (np.
pracownia komputerowa ) w określonej
ilości tzn. może być instalowany na
określonej liczbie stanowisk.

Rodzaje licencji

Licencja jednostanowiskowa (One-
site licence) – uprawnia użytkownika do
instalowania nabytego oprogramowania
tylko na jednym stanowisku
komputerowym. Użytkownikowi nie
wolno udostępniać takiego
oprogramowania w sieci ani używać na
więcej niż jednym komputerze w tym
samym czasie. Zezwala na sporządzanie
kopii zapasowej oprogramowania.

Rodzaje licencji

Public Domain – licencja dobroczynna

czyniąca z oprogramowania własność

ogółu, w myśl której autor zrzeka się praw

do upowszechniania oprogramowania na

rzecz ogółu użytkowników.

Shareware – oprogramowanie

rozpowszechniane na jej zasadach

zezwala na bezpłatne korzystanie z

oprogramowania przez okres próbny (ok.

1 miesiąc), który ma zachęcić

użytkownika do zakupu oprogramowania.

Wolne Oprogramowanie

Wolne Oprogramowanie (free

software)

Pozwala użytkownikowi na jego

swobodne studiowanie,
rozpowszechnianie i modyfikację, bez
ograniczeń. Przykładem Wolnego
Oprogramowania jest Linux i Open
Office – w pełni otwarta wersja Star
Office.

Programy komputerowe – piractwo (sankcje prawne)

 Producenci mają prawo domagać się odszkodowania

w wysokości podwójnej wartości licencji, gdy

użytkownik korzystał z kradzionego

oprogramowania nieświadomie, tzn. nie zdawał

sobie sprawy, że naruszył ich prawa autorskie.



Za kradzież oprogramowania z premedytacją, kara

sięga
potrójnej wartości licencji.



Ponadto - producenci mogą domagać się kary za

szkody, które ponieśli w związku z tym, że naruszono

ich własność intelektualną, a także wystąpić do sądu

o wpłacenie pewnej kwoty na konto Funduszu

Promocji Twórczości (dotyczy to firm, które

korzystały z nielegalnych programów, nie zaś

użytkowników indywidualnych).

Organizacje Zbiorowego Zarządzania prawem autorskimi lub
prawami pokrewnymi

Są to stowarzyszenia zrzeszające
twórców, artystów wykonawców,
producentów lub organizacje
radiowe i telewizyjne, których
statutowym zadaniem jest
zbiorowe zarządzanie i ochrona
powierzonych im praw autorskich
lub pokrewnych oraz wykonywanie
uprawnień wynikających z ustawy.

Organizacje Zbiorowego Zarządzania....

Jeżeli na danym polu eksploatacji
działa więcej niż jedna organizacja
zbiorowego zarządzania, to właściwą
jest ta, do której należy twórca lub
artysta wykonawca, a gdy
twórca/wykonawca nie należy do
żadnej organizacji albo nie ujawnił
swojego autorstwa, to właściwą
organizację wskazuje Komisja Prawa
Autorskiego.

Organizacje Zbiorowego Zarządzania

Komisja Prawa Autorskiego – grupa

osób zaufania publicznego
posiadających wiedzę i doświadczenie
na określonym polu korzystania z
utworów mająca za zadanie
bezstronne rozstrzyganie o zasadach
wynagradzania w zakresie
zbiorowego zarządzania prawami
autorskimi i pokrewnymi oraz
orzekania w spornych przypadkach.

Organizacje Zbiorowego Zarządzania

W skład Komisji Prawa Autorskiego
wchodzi 40 arbitrów powołanych
przez Ministra Kultury i
Dziedzictwa Narodowego
wybranych z grona kandydatów
zgłoszonych przez organizacje
zbiorowego zarządzania.
Komisja orzeka w składzie 3 lub 7-
osobowym.

Organizacje Zbiorowego Zarządzania

Kompetencje Komisji Prawa

Autorskiego

1. Zatwierdzanie tabel wynagrodzeń

za korzystanie z utworów lub
artystycznych wykonań objętych
zbiorowym zarządzaniem.

2. Rozstrzyganie sporów dotyczących

stosowania tabel wynagrodzeń.

3. Rozstrzyganie sporów dotyczących

zawarcia umowy.

Organizacje zbiorowego zarządzania prawem autorskim i
prawami pokrewnymi

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS
Stowarzyszenie Architektów Polskich

SARP

Stowarzyszenie Filmowców Polskich SFP
Stowarzyszenie Niezależnych Autorów

Radiowych i Telewizyjnych

Stowarzyszenie Polski Rynek

Oprogramowania PRO

Stowarzyszenie Twórców Ludowych
Związek Polskich Artystów Plastyków

ZPAP

Organizacje zbiorowego zarządzania prawem autorskim i
prawami pokrewnymi

Związek Artystów Scen Polskich

ZASP

Związek Polskich Artystów

Fotografików ZPAF

Związek Producentów Audio-Video

ZPAV

Związek Stowarzyszeń Artystów

Wykonawców STOART

Komisja Prawa Autorskiego

Bazy danych

Prawna ochrona baz danych
Źródło prawa krajowego – ustawa z

27 lipca 2001 r. o ochronie baz dany.

Źródło prawa europejskiego –

Dyrektywa Parlamentu Europy i
Rady 96/9/WE z dnia 11 marca 1996
r. w sprawie ochrony prawnej baz
danych.

Bazy danych

Baza danych – zbiór dzieł
(literackich, artystycznych,
muzycznych, itp.) lub jakichkolwiek
innych materiałów (teksty, dźwięki,
obrazy, liczby, kombinacje tych
materiałów) porządkowanych,
magazynowanych i udostępnianych
za pomocą środków
elektronicznych.

Bazy danych

Pobieranie danych – stałe lub
czasowe przejęcie lub
przeniesienie całości lub istotnej,
co do jakości lub ilości, części
zawartości baz danych na inny
nośnik, bez względu na sposób lub
formę tego przejęcia lub
przeniesienia.

Baza danych

Przedmiotem jest baza danych.
Podmiotem jest producent baz danych lub

jego następca prawny.

Zgodnie z ustawą producentowi baz danych

przysługuje wyłączne i zbywalne prawo
pobierania danych i wtórnego ich
wykorzystania w całości lub w części.
Wtórne wykorzystanie – publiczne
udostępnianie baz danych, czyli
rozpowszechnianie, przekazywanie lub
najem.

Bazy danych

Dozwolony użytek chroniony baz danych
Wolno korzystać z istotnej części

rozpowszechnionej bazy danych:

1)

Do własnego użytku osobistego, ale tylko z

zawartości nieelektronicznej bazy danych.

2)

W charakterze ilustracji, w celach

dydaktycznych lub naukowych ze

wskazaniem źródła, a takie korzystanie

jest uzasadnione celem niekomercyjnym.

3)

Dla celów bezpieczeństwa wew.,

postępowania sądowego lub

administracyjnego.

Bazy danych

Nie jest dozwolone powtarzające się

systematyczne pobieranie lub

wtórne wykorzystanie baz danych.

Czas trwania ochrony baz danych liczy

się od jej sporządzenia i wynosi 15

lat następujących po roku, w którym

baza danych została sporządzona. W

przypadku jakichkolwiek zmian

uzupełnień albo usunięcia części

bazy danych okres jej ochrony liczy

się odrębnie.

Nieprawda

Jeśli brakuje informacji o własności praw

autorskich, to dany utwór nie jest
chroniony tym prawem.

Nie czerpię z tego korzyści materialnych,

więc nie naruszam prawa autorskiego.

Materiały opublikowane w Internecie

stanowią własność publiczną.

Dostałem egzemplarz pocztą

elektroniczną, więc mogę go
opublikować.

Odpowiedzialność karna

1. Przywłaszczenie sobie autorstwa całego

lub części utworu, bezprawne utrwalenie w
celu rozpowszechniania cudzego utworu,
za rozpowszechnianie cudzego utworu bez
podania nazwiska, za zniekształcenie
utworu – pozbawienie wolności do lat 2,
ograniczenie wolności, grzywna.

2. Naruszenie cudzego prawa autorskiego dla

korzyści majątkowej bądź osobistej –
pozbawienie wolności do roku,
ograniczenie wolności, grzywna.