SKLEPY CYNAMONOWE

Bruno Schulz:

• Prozaik, krytyk literacki, grafik
• 12 VII 1892 – 19 XI 1942
• Pochodzenie: drobnomieszczańska

polskojęzyczna rodzina żydowska

• Nauka: 1902-10 gimnazjum drohobyckie;

1910-13 architektura na Politechnice Lwowskiej;
1914-15 malarstwo w ASP w Wiedniu

• 1924-41 nauczyciel rysunków ręcznych w

gimnazjum i szkołach drohobyckich

• Do bliskich mu pisarzy należeli: Z. Nałkowska, W.

Gombrowicz, S.I. Witkiewicz, T. Breza.

• Zginął 19 XI 1942 zastrzelony przez gestapowca

w getcie w Drohobyczu.

• Twórczość literacka – proza

* Debiut: pierwszy znany utwór Noc lipcowa 1928

* Sanatorium Pod Klepsydrą 1937
* Od 1934 Schulz pracował nad powieścią

Mesjasz, ale ukazały się jedynie dwa
wyodrębnione fragmenty powieści: Genialna
epoka i Księga, które weszły jako samodzielne
utwory do tomu Sanatorium… Reszta –
prawdopodobnie nigdy nie ukończona – zaginęła.
* Zachowały się poza tym 4 utwory prozatorskie
drukowane w prasie lit.
*Inne utwory zaginęły.
* Wartość dokumentalno-informacyjną, a także
artystyczną mają listy pisarza (ponad 100).

• Twórczość malarska i grafiki

* Pracę artystyczną rozpoczął Schulz właśnie jako
grafik – litografie, sztychy i rysunki wystawiał w
salonie wydawniczym J. Mortkowicza w
Warszawie.
* Obrazy zaginęły. Zachowały się rysunki i grafiki:
• teka Xięga bałwochwalcza 1988,
• ilustracje do jego Sanatorium Pod Klepsydrą
oraz szkicu Ferdydurke Gombrowicza.

SKLEPY CYNAMONOWE
Geneza:

• Cykl opowiadań pisany był pierwotnie jako

postscripta w listach do zaprzyjaźnionej z Schulzem
poetki i prozaiczki lwowskiej Debory Vogel.

• Dzięki poparciu Zofii Nałkowskiej gotowa książka

stała się debiutem Schulza.

• Powieść autobiograficzna – prywatna mitologia
• Opowiadania mają charakter wspomnień z

dzieciństwa

• Oglądanie świata oczami dziecka
• Ewoluowanie wspomnień, odnajdywanie własnej

tożsamości

• Tytuł: „Sklepy cynamonowe” to tytuł jednego z

opowiadań, widocznie najważniejszego

Forma:

• Proza poetycka

- cykl utworów prozaicznych, w

których jednak czynniki fabularne odgrywają rolę

drugorzędną; ważniejszy jest styl narracji

• Poetyckość tekstu:
*bogata metaforyka, dążenie do komplikacji

znaczeniowych słów,

*inne figury poetyckie (m.in. animizacje,

personifikacje, powtórzenia, instrumentacja

głoskowa, regularność intonacyjna),

*nagromadzenie osobliwego słownictwa,

*muzyczność, rytmiczność języka,

*elementy fantastyczne, konwencja oniryczna

*symbole,
• Elementy liryczne:
*uzewnętrznienie postawy ja mówiącego,

nacechowanie emocjonalne słów (indywidualizacja).

Czas i miejsce:

• Początek XX wieku, czas nie jest do końca określony
• Opowiadania dzieją się w trzynastym, nadliczbowym

miesiącu – poza czasem

• Czas ulega rozciągnięciom, zaburzeniom
• Miejsce: małe miasteczko (prawdopodobnie

Drohobycz)

• Nie jest to przestrzeń realistyczna (wbrew pozorom)
• Zmienianie się świata w czasie dorastania człowieka
• Czas dla dziecka: w momencie trwania wydłużają się

rzeczy nieprzyjemne; we wspomnieniach: wydłużają
się wspomnienia pozytywne

Świat przedstawiony:

• Opisany z perspektywy dziecka, dojrzałym językiem
• Rzeczywistość przekształcona w dziecięcej wyobraźni
• Zatarcie granicy między tym co żywe, a tym co

nieożywione

• Nadanie światu przedstawionemu cech

fantastycznych, baśniowych przez dziecięcą fantazję

• Świat i postaci ulegają wiecznej metamorfozie
• Istotne są doznania zmysłowe, ich opis stanowi filar

konstrukcji opowiadań

• Konwencja oniryczna
• Wszystko jest możliwe, nie obowiązują prawa logiki,

zachwiana jest linearność czasu

Traktat o manekinach:

• Opowiadanie ojca, w którym zawarte jest jego

postrzeganie świata

• Konfrontacja tradycji i nowoczesności
• Manekiny – namiastka ludzi. W ich wnętrzu jest

jedynie pustka i bezsens

• Współcześni ludzie zatracili najbardziej

elementarne wartości

• Konfrontacja świata ciała (materii) ze światem

ducha

• Manekiny – owoc pracy człowieka i jego

możliwości kreacyjnych.

• Człowiek jako budowniczy rzeczywistości

Mit dzieciństwa:

• Mitotwórstwo rzeczywistości
• Wszystko ulega mitologizacji
• Podświadomość – klucz do zrozumienia człowieka
• Tworząc swoją mitologię chce zrozumieć siebie
• Dziecko chłonie świat, głęboko przeżywa jego

kolory, smaki, zapachy (sensualizm)

• Deformacja rzeczywistości
• Dzieciństwo – czas przełomu. Nieaktualne stają

się stare wartości a ich miejsce zajmuje kicz i
populizm (Ulica Krokodyli)

• Centrum świata:

Język narracji:

• Język jest współtworzy dystans narratora do:
*opisywanego świata
*zawartej w dziele filozofii
• Precyzyjność, intelektualizm, zapożyczenia

obcojęzyczne.

• Język człowieka dorosłego, wrażliwego poety
• Mitotwórczość
• Przefiltrowanie rzeczywistości przez dziecięcą

wyobraźnię

Symbolika:

• Ojciec: poczucie braku ojca. Ojciec w postaci: kupca,

maga, proroka, karakona, artysty. Dusza poetycka,
przypisywanie mu przez narratora mocy kreacyjnej.
Współtwórca mitów Schulza. Jego filozofia została
wyłożona w „Traktacie o manekinach”.

• Sklep ojca: warsztat pracy, mały sklepik sprzedaż

tkanin. Prywatna przestrzeń, azyl dla ojca.

• Ptaki: symbol wolności, twórczości. Przegonienie

ptaków przez Adelę: proza, zniewolenie, materializm

• Strych: przestrzeń ojca. Wysokość: wzniesienie

duchowe, coś ponad rzeczywistością, wyzwolenie,
sfera marzeń