Apelacja

I. Wybrana literatura przedmiotu:

P. Hofmański, S. Zabłocki, Wzory pism procesowych w
sprawach karnych, Warszawa 2000
S. Waltoś, Proces karny. Zarys sytemu, LexisNexis 2009,
s. 536
E.  Samborski,  Pisma  procesowe  w  sprawach  karnych,
LexisNexis 2010
A.  Goździk,  B.  Michalski,  Wzory  pism  prokuratora  w
sprawach karnych, LexisNexis 2008
E.  Samborski,  Zarys  metodyki  pracy  prokuratora,
LexisNexis 2008
M.  Gabriel  –  Węglowski,  Komentarz  do  Regulaminu
wewnętrznego  urzędowania  powszechnych  jednostek
organizacyjnych  prokuratury,  LEX  2009  (komentarz  do  §§
253-255)  –  dot.  Regulaminu  już  nieobowiązującego,
zastąpionego nowym z 2010 r.
A.  Ferenc,  Rewizja  strony  w  postępowaniu  karnym,
Warszawa 1987

• Z. Doda, Zażalenie w procesie karnym,

Warszawa 1985

• Środki zaskarżania w procesie karnym.

Księga pamiątkowa ku czci prof. Zbigniewa
Dody, (red.) A. Gaberle i S. Waltoś,
Zakamycze 2000

• K. Łojewski, Apelacja karna, C.H. Beck

2005

• S. Zabłocki (w: J. Bratoszewski i inni),

Komentarz do k.p.k., W-wa 1998

S. Jaworski, Apelacje cywilne i karne, C.H.Beck 2010
R.  Stefański,  Pisma  procesowe  w  sprawach  karnych  z
objaśnieniami, Warszawa 2007
Węzłowe  problemy  procesu  karnego,  pod  red.  Piotra
Hofmańskiego, Wolters Kluwer 2010
T.  Razowski,  Formalna  i  merytoryczna  kontrola
oskarżenia w polskim procesie karnym, Zakamycze 2005
W.    Wassermann,    Zasady  formułowania  zarzutów
apelacyjnych  w  obowiązującej  procedurze  karnej,
Prokuratura i Prawo 2010, nr 6
W.  Grzeszczyk,  Praktyczne  aspekty  gravamen  w
procesie karnym Prokuratura i Prawo 2008, nr 11
W.  Grzeszczyk,    Reguły  ne  peius  w  postępowaniu
karnym, Prokuratura i Prawo 2008, nr 2
J.  Brylak,    Orzekania  wbrew  kierunkowi  środka
odwoławczego  na  niekorzyść  oskarżonego,  Prokuratura  i
Prawo 2006, nr 7-8
M.  Syta,  Gravamen  jako  przesłanka  zażalenia  w
postępowaniu karnym, Prokuratura i Prawo 2004, nr 4

D. Świecki, Apelacja w postępowaniu karnym,
Warszawa 2011
Z. Doda, Uwagi na temat kierunku i granic środka
odwoławczego w k.p.k., Palestra 1979, nr 2
Z. Doda, A. Gaberle, Kontrola odwoławcza w procesie
karnym. Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Komentarz t.
2, Warszawa 1997
M. Klejnowska, Ograniczenia sądu odwoławczego
orzekającego w sprawie karnej o wniesieniu środka
odwoławczego, Rzeszów 2008
M. Kondracki, Rola zarzutów odwoławczych w procesie
karnym, Palestra 2009, nr 3 – 4
Z. Muras, Bezwzględne przyczyny odwoławcze w
polskim procesie karnym, Toruń 2004
S. Pawela, Względne przyczyny odwoławcze, Warszawa
1970
F. Prusak, Podstawy rewizji w procesie karnym,
Bydgoszcz 1970
M. Fingas, S. Steinborn, Glosa do post. SN z
16.11.2009, IV KK 101/09 (uzupełnienie apelacji) Prok. i
Pr. 2011. nr 3

• D. Wysocki, Nieprawidłowe sporządzenie uzasadnienia

wyroku jako uchybienie niestanowiące podstawy

uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego

rozpoznania sądowi pierwszej instancji, Przegląd

Sądowy 2011, nr 11 – 12,s. 27 – 36

• E. Samborski, Zarys metodyki pracy prokuratora,

LexisNexis 2008

• A. Bojańczyk, O prawnej podstawie i procesowym

zasięgu oddziaływania bezwzględnych przyczyn

odwoławczych w procesie karnym, (w:) Węzłowe

problemy procesu karnego (red.) P. Hofmański. Wolters

Kluwer 2010, s. 935 - 962

• A. Horodyński, Skutki naruszenia przepisów o składzie

sądu w polskim procesie karnym, Prokuratura i Prawo
2003, nr 1

• M. Figas, S. Steinborn, Glosa do postanowienia SN z

dnia 16 listopada 2009, sygn. IV KK 101/09 (dot.
uzupełnienia apelacji), Prokuratura i Prawo 2011, nr 3,
s. 163-174

• J. Gurgul, Glosa do wyroku S.A. w Krakowie z dnia 5

listopada 2008 r., sygn. II AKa 87/08 (dot. zarzutów
środków odwoławczych), Prokuratura i Prawo 2010, nr
4, s. 185-195

II. Apelacja jako pismo procesowe winna spełniać

ogólne  warunki  pisma  procesowego  określone  w
art.  119  §  1  k.p.k.:  oznaczenie  strony,  od  której
pochodzi,  wskazanie  nazwy  sądu  apelacyjnego,  do
którego  jest  skierowana  oraz  nazwę  sądu  pierwszej
instancji,  do  którego  się  ją  wnosi,  oznaczenie  daty
wyroku, sądu, który go wydał i sprawy, w której wyrok
zapadł.

Konstrukcja apelacja:

- kierunek,
- zakres,
- zarzuty,
- wnioski,
- uzasadnienie.

Dewolutywność i suspensywność apelacji

• Błędne

oznaczenie

podstawy

prawnej

skazania nie należy do kręgu tych

omyłek, które podlegają sprostowaniu w

ramach instytucji przewidzianej w art. 105

par.1 k.p.k., to jest jako oczywistej omyłki

pisarskiej”.

• „Samo wyjaśnienie w pisemnych motywach

sądu odwoławczego, że powołując w wyroku

jedne

przepisy,

miał

myśli

zastosowanie

zupełne

innych

przepisów trudno przyjąć za usunięcie

sprzeczności powstałej między orzeczeniem

i jego uzasadnieniem”.

(wyrok SN z 3 lipca 2007 r., III KK 467/06)

• Sąd

odwoławczy

nie

może

przeprowadzić

postępowania

dowodowego co do istoty sprawy
(art. 452 par. 1 k.p.k.), wyjątkowo
może to uczynić, jeśli :

- przyczyni się to do przyspieszenia

postępowania

- nie jest na nowo konieczne

przeprowadzenie

przewodu

sądowego

„Zarówno w teorii procesu,

jak  i  praktyce  sądowej  przez
granice  apelacji  rozumie  się
wykazanie  tych  części  wyroku,
o których uchylenie lub zmianę
strona wnosi.

Są to te części wyroku,

które  dotyczą  poszczególnych
przestępstw,  kary,  środków
zabezpieczających,  powództwa
cywilnego”.

• Zgodnie z art. 433 par 1 k.p.k.: sąd

odwoławczy  rozpoznaje  sprawę  w
granicach  środka  odwoławczego,
a  w  zakresie  szerszym  o  tyle,  o  ile
ustawa tak przewiduje.

• Zakreślenie granic apelacji jest

oświadczeniem  woli  jej  autora,  że
domaga  się  od  sądu  drugiej  instancji
skontrolowania  całego  wyroku  lub
jego ściśle określonej części .

• Odpowiedzialność wnoszącego apelacje

podmiotu

„kwalifikowanego”

(t.j.:

oskarżyciela  publicznego,  pełnomocnika        i
obrońcy oskarżonego) polega na tym, że on
sam    decyduje  o  zakresie  orzekania
kontrolnego  przez  ten  sąd,  a  jednocześnie
określa  granice  zaskarżenia  w  apelacji
pisemnej,  traci  w  zasadzie  prawo  do  ich
rozszerzenia  w  oświadczeniu  ustnym  na
rozprawie apelacyjnej .

Podstawy prawne apelacji:

art.  425  §  1  (niektórzy  uważają,  że  w  apelacji
powoływanie  tego  przepisu  jest  zbędne,  bowiem
przepisem  szczególnym  jest  wówczas  art.  444  k.p.k.)  i
2 k.p.k.  ewentualnie § 3 i 4 k.p.k. (legitymacja czynna
do  wniesienia  środka  zaskarżenia,  zakres  zaskarżenia,
gravamen,  kierunek  środka  odwoławczego),  art.  444
k.p.k.  (legitymacja  czynna  do  wniesienia  apelacji,
orzeczenia zaskarżalne apelacją), art. 447 § 1 – 3 k.p.k.
(zakres  apelacji),  art.  438  k.p.k.  (względne  przyczyny
odwoławcze),  art.  439  k.p.k.  (bezwzględne  przyczyny
odwoławcze),

art.

427

k.p.k.

(treść

środka

odwoławczego,  wnioski  odwoławcze  i  zarzuty,  tzw.
nowości),  art.  437  §  1  k.p.k.  (rodzaje  orzeczeń  sądu
odwoławczego:  reformatoryjne,  kasatoryjne,  umorzenie
postępowania,  przekazanie  do  ponownego  rozpoznania),
art.  454  §  1,  2,  3    k.p.k.  (reguły  ne  peius),  art.  456
k.p.k. (wyrok sądu odwoławczego).

                          Odwołujący  powinien  wskazać  zaskarżone
rozstrzygnięcie  lub  ustalenie,  a  także  podać,  czego
się  domaga  (art.  427  k.p.k.),  wskazać  czy  zaskarża
wyrok  w  całości,  czy  w  części,  a  jeżeli  tak  to  w  jakiej
oraz  do  jakiego  orzeczenia  sądu  apelacyjnego  dąży
(wnioski odwoławcze – petitum) - według art. 433 § 2 sąd
odwoławczy jest obowiązany rozważyć wszystkie wnioski,
wobec  tego  muszą  one  być  w  apelacji  zawarte  –  jest  to
zakreślenie granic  zaskarżenia.
            Brak wskazania zaskarżonego rozstrzygnięcia lub
wniosków uniemożliwia rozpoznanie środka odwoławczego
(wezwanie w trybie art. 120 k.p.k.)
                        Apelacja  może  mieć  granice  podmiotowe
(dotyczyć  niektórych  oskarżonych),  przedmiotowe
(dotyczyć  tylko  niektórych  przestępstw  lub  elementów
orzeczenia)  i  podmiotowo  –  przedmiotowe  (dotyczyć
niektórych oskarżonych i niektórych przestępstw).
       Zakres apelacji może odnosić się do  uzasadnienia
wyroku (art. 425 § 2 k.p.k.)

             Wnioski  odwoławcze  (petitum)  to podanie czego
skarżący  się  domaga  –  uchylenia  zaskarżonego  wyroku
czy tylko jego zmiany (reguły ne peius).

                Formułując  żądania  domagania  się  uchylenia  lub
zmiany wyroku należy, aby skutek ten osiągnąć, powołać
się na takie uchybienia sądu pierwszej instancji, których
stwierdzenie  stanowi  dla  sądu  apelacyjnego  podstawę
rozstrzygnięcia.
              Te  konkretne  uchybienia  stanowią  zarzuty
apelacyjne,  a  ich  rodzaj  i  treść  zakreślają  granice
zarzutów apelacyjnych.

                  Apelacje  jako  pismo  należy  oznaczyć  tytułem
„Apelacja”.

„Pomimo dyskusji w tym zakresie Sąd Najwyższy od
dawna ujmuje

„granice środka odwoławczego”

jako

trójwymiarową konstrukcję wyznaczoną przez”

- kierunek zaskarżenia, czyli stosunek środka
odwoławczego do interesów oskarżonego;

- zakres zaskarżenia, a więc wskazanie, czy środek
zaskarżenia obejmuje całość, czy część orzeczenia;

- zarzuty odwoławcze, czyli zawarte w środku
odwoławczym

stwierdzenia

dotyczące

uchybień

orzeczenia (wyrok SN z 12 kwietnia 2001 r., III KKN
354/00, LEX nr 51922)

Należy wskazać podstawy prawne apelacji przez

powołanie  przepisów  art.  444  i  425  §  1  k.p.k.,  a  gdy
apelację wnosi oskarżyciel publiczny na korzyść także art.
425 § 4 k.p.k.
                  Konieczne  jest  wymienienie  imion  i  nazwisk
oskarżonych,  których  apelacja  dotyczy  oraz  ogólne
oznaczenie  jej  zakresu  (czy  wyrok  zostaje  zaskarżony  w
całości  czy  w  części).  Na  przykład:  „zaskarżam  powyższy
wyrok  w  części  uniewinnienia  Jana  Kowalskiego  od  czynu
zarzuconego w pkt. I aktu oskarżenia”.
                    Apelacja  prokuratora  winna  wskazywać  jej
kierunek (na korzyść czy też na niekorzyść oskarżonego)
–  gravamen  –  stosunek  apelacji  do  interesu  prawnego
oskarżonego.  Art.  425  §  3  k.p.k.  –  rozstrzygnięcia  lub
ustalenia są niekorzystne dla skarżącego. Jeśli są obojętne
– środek odwoławczy niedopuszczalny.

• Następnie

należy

przytoczyć

zarzuty

apelacyjne  i  wnioski.  W  tej  części  autor
apelacji  ma  przekonać  sąd  apelacyjny  o
wadach i brakach postępowania sądu pierwszej
instancji  a  zwłaszcza  zapadłego  wyroku,  a
następnie  przedstawić  sposób  dokonania
naprawy  postępowania  oraz  prawidłowe,
ostateczne rozstrzygniecie sprawy.

• Wnioski apelacyjne powinny być w

istocie propozycją treści wyroku apelacyjnego.

• Postawienie zarzutów i sformułowanie

wniosków wymaga pisemnej argumentacji
ujętej w odrębnej części apelacji –
uzasadnieniu.

• Apelacja musi być podpisana.

III. Zarzuty apelacyjne

1.          Apelacja,  która  pochodzi  od  oskarżyciela
publicznego, obrońcy lub pełnomocnika powinna zawierać
wskazanie  zarzutów  stawianych  rozstrzygnięciu
oraz uzasadnienie (tzw. bezwzględne wymogi środka
odwoławczego,  art.  427  §  2  k.p.k.).  Zarzuty  -  obok
kierunku,  zakresu,  wniosków  i  uzasadnienia  -  stanowią
cześć składową apelacji.

Zarzuty odwoławcze

to twierdzenia strony o

uchybieniach  popełnionych  przez  sąd  pierwszej  instancji.
Art..  427  §  2  k.p.k.  nakłada  na  podmiot  kwalifikowany
obowiązek  wskazania  zarzutów

Zarzuty mają zawsze

odcień subiektywny, bez względu na ich odbicie w
faktach.

Przepisy nie określają jak powinien być

sformułowany zarzut odwoławczy i na czym polega.

Natomiast „

przyczyny odwoławcze

” to uchybienia,

które stwierdzone przez organ odwoławczy powodują
określone następstwa procesowe w stosunku do
zaskarżonego

orzeczenia.

W przeciwieństwie do „zarzutów”, uważa się, że
„przyczyny” są do pewnego stopnia zobiektywizowane.

                        Domagając  się  uchylenia  lub  zmiany  wyroku
należy,  aby  skutek  ten  osiągnąć,  powołać  się  na  takie
skonkretyzowane  uchybienia  sądu  pierwszej  instancji,
których

stwierdzenie

stanowić

będzie

dla

sądu

apelacyjnego  podstawę  rozstrzygnięcia.  Te  konkretne
uchybienia stanowią zarzuty apelacyjne.
              Szczegółowe przedstawienie uchybień nastąpi
także w uzasadnieniu środka odwoławczego.

             Przede wszystkim poprzez sformułowane zarzuty
autor apelacji ma przekonać sąd apelacyjny o wadach i
brakach  postępowania  sądu  pierwszej  instancji,  a
zwłaszcza  zapadłego  wyroku,  co  w  konsekwencji  ma
doprowadzić  do    dokonania  naprawy  postępowania  oraz
prawidłowego, ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy.

                  Sąd  odwoławczy  ma  obowiązek  rozpoznania
wszystkich stawianych zarzutów.
                  W  toku  postępowania  odwoławczego  można
uzupełnić  swoją  argumentację  oraz  wskazać  na
uchybienia, które sąd odwoławczy  winien uwzględnić z
urzędu.
           Postawienie zarzutów, a następnie  sformułowanie
wniosków  wymaga  pisemnej  argumentacji  ujętej  w
odrębnej części apelacji – uzasadnieniu.

                    Treść  uzasadnienia  winna  w  pełni
odpowiadać  postawionym  zarzutom,  a  zwłaszcza
nie może być z nimi sprzeczna.

przypadku apelacji wniesionej na korzyść

oskarżonego sąd odwoławczy nie jest związany granicami
podniesionych w niej zarzutów

, co oznacza, że w

granicach zaskarżenia powinien skontrolować wyrok pod
kątem wszystkich przyczyn odwoławczych pokreślonych w
art. 438 k.p.k.

        W konsekwencji, po upływie terminu do złożenia
apelacji, można podnosić dodatkowe zarzuty odwoławcze
w  granicach  zaskarżenia  lub  wskazywać  na  uchybienia
podlegające  uwzględnieniu  z  urzędu  (poza  granicami
zaskarżenia), które sąd odwoławczy powinien rozpoznać i
ustosunkować  się  do  nich  w  uzasadnieniu  wyroku  (M.
Fingas,  S.  Steiborn,  Glosa  do  postanowienia  Sądu
Najwyższego  z  dnia  16  listopada  2009  r.,  sygn.  IV  KK
101/09,  OSNKW  2010,  nr  1,  poz.  8,  Prokuratura  i  Prawo
2011, nr 3, s. 163 – 174)

                  Środek  odwoławczy  od  orzeczenia  sądu  pierwszej
instancji  przesyła  do  sądu  prokurator,  który  skierował
akt oskarżenia (§ 337 ust. 1 Regulaminu wewnętrznego
urzędowania  powszechnych  jednostek  organizacyjnych
prokuratury z  24 marca 2010 r., Dz. U. Nr 49, poz. 296).

                Równocześnie  w  przesłaniem  do  sądu  środka
odwoławczego  należy  przekazać  prokuratorowi,  który
będzie  występował  przed  sądem  odwoławczym,  akta
podręczne wraz z odpisem zaskarżonego orzeczenia
i  dodatkowym  odpisem  środka  odwoławczego  (§  339  ust.
1 Regulaminu).

                    Należy  unikać  zarzutów  mieszanych,  a  więc
łączących w sobie elementy różnych rodzajowo zarzutów,
co uważa się za błędne. Nie oznacza to, że  w apelacji nie
mogą  być  podnoszone  różne  rodzajowo  zarzuty,  jeżeli
stan sprawy tego wymaga. Należy je jednak wysuwać jako
zarzuty samodzielne, nie łączące się ze sobą.
           Ujecie zarzutów powinno być zwięzłe i jasne, a
ich

układ

kolejność

odpowiadać

porządkowi

ustalonemu  w  art.  438  k.p.k.  (jeżeli  zarzuty  odnoszą  się
do  względnych  przyczyn  odwoławczych,  co  w  praktyce
występuje  najczęściej).    Są  także  inne  poglądy  w  tym
względzie, o czym później.

Uważa się jednocześnie, że przy

formułowaniu

zarzutów

strona

winna

być

ograniczona  jedynie  przepisami  ustawy.  Dopuszcza
się także „stopniowanie” zarzutów  i  formułowanie
zarzutów,  które  w  zależności  od  okoliczności
sprawy

mają

większe

lub

mniejsze

szanse

powodzenia. Jeżeli zamierzony cel może być
osiągnięty przez podniesienie wielu zarzutów, nie
ma powodów do ich ograniczania.

„Nie jest właściwe formułowanie w apelacji czy

zażaleniu zarzutu naruszenia prawa materialnego czy

procesowego przez użycie określenia,

że zarzut ten

dotyczy „w szczególności” wymienionych przez

skarżącego przepisów.

Takie sformułowanie oznacza, że skarżący

sugeruje

naruszenie

także

jakichś

innych,

nie

wyszczególnionych w środku odwoławczym przepisów

prawa. Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, że

zwrot „w szczególności” jest semantycznie pusty.

Jeśli skarżący uważa, że sąd dopuścił się naruszenia

innych

jeszcze,

poza

wskazanymi

środku

odwoławczym przepisów to powinien zarzuty te

wyartykułować wprost”.

(post. SA w Katowicach z 17 lutego 2010 r., II AKz

80/10, LEX nr 574492).

• Nie jest dopuszczalne przypisanie oskarżonemu - jako

wartości przedmiotu zagarnięcia - w sposób

alternatywny różnych kwot z oznaczeniem górnej i

dolnej granicy; jeżeli sądy, po wyczerpaniu wszystkich

dowodów, nie są w stanie dokładnie ustalić wartości

zagarniętego

mienia,

powinny

przyjąć

kwotę

niebudzącą wątpliwości i taką przypisać sprawcy;

wolno jest w takiej sytuacji oznaczyć tę kwotę zwrotem

„co najmniej” albo „nie mniej”, o ile jest pewne,

że faktyczna wartość była wyższa, ale niemożliwa do

określenia

(post. SN z 4 stycznia 2011 r., III KK 184/10, OSNKW

2011/4/33, Biul.SN 2011/4/13).

                      Pamiętać  jednak  należy,  że  wybór
właściwego  zarzutu  apelacyjnego  wymaga  przede
wszystkim  umiejętności  uchwycenia  w  wyroku  lub
postępowaniu  tego    rodzaju  błędu,  który  stał  się
przyczyną nieprawidłowego rozstrzygnięcia sądu.

Chodzi więc o wykrycie „źródła błędu a nie jego

skutków”.

                        Na  przykład  błędna  kwalifikacja  prawna  czynu
może  być    następstwem  wadliwego  ustalenia  faktów,
wówczas to ustalenia faktyczne będą źródłem błędu, a ich
skutkiem  nieprawidłowa  kwalifikacja  prawna.  Apelacja  w
takim  wypadku  winna  więc  zarzucać  błąd  w  ustaleniach
faktycznych.

•

Dwa spośród zarzutów: obraza przepisów prawa

materialnego, oraz rażąca niewspółmierność kary

mają w zasadzie za podstawę fakty uznane przez sąd za

udowodnione i przez apelację niekwestionowane. Także

w przypadku zarzutu błędu w ustaleniach

faktycznych możemy mieć do czynienia z taką

sytuacją, gdy istotą zarzutu będzie wadliwość

wnioskowania z prawidłowo ustalonych faktów co do

istnienia lub nieistnienia innego faktu. Różnice miedzy

tymi grupami polegają przede wszystkim na tym, że: do

obrazy praw materialnego należy sięgać wtedy, gdy

błąd sądu polega na nieprawidłowej lub niepełnej

ocenie faktów pod względem prawnym w zakresie norm

prawa karnego; do błędu w ustaleniach faktycznych

wtedy, gdy sąd z przyjętych faktów wysuwa błędne

wnioski co do istnienia lub nieistnienia dalszych innych

faktów lub błędnie ocenia wartość i znaczenie

dowodów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy; do

rażącej niewspółmierności kary, gdy błędność oceny

tych faktów odnosi się do wymiaru kary i wyraża się w

orzeczeniu kary rażąco niewspółmiernej.

•

Natomiast jeżeli w toku analizowania treści wyroku z

uzasadnieniem

okaże

się,

że

nieprawidłowe

rozstrzygnięcie jest następstwem uchybień tkwiących w

postępowaniu i powoduje np. luki w materiale

dowodowym,

albo

nieprawidłowym

wyrokowaniu

wskutek oparcia wyroku nie na wszystkich dowodach

ujawnionych lub nie ujawnionych; w wadliwym

uzasadnieniu lub braku uzasadnienia stanowiska sądu -

to wówczas zarzut apelacyjny winien dotyczyć obrazy

przepisów postępowania.

„Nie sposób naruszenia przepisu art. 7

k.p.k.

argumentować

dokonaniem

nieprawidłowych ustaleń faktycznych. Wszak to

zarzut błędu w ustaleniach faktycznych może być

wywodzony z błędnej oceny materiału dowodowego, ale

nie odwrotnie. Nie może przecież budzić wątpliwości, że

to ocena materiału dowodowego generuje ustalenia

faktyczne” (wyrok SA w Katowicach z 21 maja 2009 r., II

Aka 120/09, Prok.i Pr.-wkł. 2010/4/28, KZS 2010/4/47).

• Przystępując do sporządzenia apelacji

opartej na pierwszej lub trzeciej podstawie

zaskarżenia autor powinien bardzo wnikliwie

rozważyć co chce uczynić przedmiotem

zarzutu apelacyjnego:

czy ustalenia faktyczne dokonane przez sąd,

niezgodne

treścią

prawidłowo

przeprowadzonych i ocenionych dowodów,

czy też jedną z postaci obrazy prawa

materialnego polegającą na niewłaściwym

rozumieniu przez sąd nieostrego wyrażenia

ustawowego, niezgodnym ze znaczeniem

nadanym przez ustawę” (prok. Z. Jeleń PA w

Krakowie).

                  Formułowanie  zarzutu  rozpoczyna  się  od
stwierdzenia:  „zarzucam”.  Dalsza  część  zarzutu  jest
zależna  od  jego  przedmiotu  i  określają  to  kolejne  punkty
art. 438 k.p.k. lub art.439 § 1 k.p.k.

         Następnie należy wskazać konkretne uchybienie
zawarte  w  rozstrzygnięciu  lub  ustaleniu  sądu  pierwszej
instancji.

         Wskazanie takie powinno być stanowcze w formie
i  treści,  a  nadto  należy  określić,  jeżeli  zachodzi  taka
potrzeba, konkretny czyn i konkretnego oskarżonego.

• Układ i kolejność zarzutów: zgodna z

porządkiem ustalonym w art. 438

k.p.k., jeżeli zarzuty odnoszą się do

względnych przyczyn odwoławczych, co

praktyce

występuje

najczęściej.

Uważa się także, że należy zachować

kolejność, w której winien je rozpoznać

sąd odwoławczy (zasada hierarchii).

• „Przepis art. 427 § 2 k.p.k. obliguje

do wskazania w apelacji wszystkich

zarzutów” (wyrok z 6 listopada 2008 r., II

AKa 160/08, Prok. i Pr. - wkł. 2009/6/56).

Zasady

formułowania zarzutów:

- zasada pierwszego ogniwa – zarzut z apelacyjny winien uderzać
w pierwotną przyczynę uchybienia  (należy dążyć do wyeliminowania
przyczyny, a nie tylko samych skutków);
- zasada pojedynczego zarzutu – wynika z poprzedniej zasady - ta
sama  okoliczność  podnoszona  w  środku  odwoławczym  powinna
znaleźć  odzwierciedlenie  tylko  w  jednym  zarzucie;  zakaz
formułowania  zarzutów  mieszanych    w  odniesieniu  do  tej  samej
okoliczności;
-  zasada  wszechstronności  –  wolno  w  środku  odwoławczym
przedstawić  wiele  różnych    rodzajowo  zarzutów,  ale  każdy  musi
dotyczyć  innej  okoliczności.  Nie  można  wykluczyć  jednoczesnego
kwestionowania  ustaleń  faktycznych  oraz  prawidłowości  subsumcji
(obraza prawa materialnego), jeśli dotyczą różnych okoliczności  (tzw.
zarzut ewentualny). Sąd odwoławczy winien rozpoznać oba zarzuty, z
tym, że w pierwszej kolejności zarzut błędu w ustaleniach faktycznych
(?);
-  zasada  hierarchii  –  zarzuty  powinno  się  stawiać  w  kolejności,  w
której powinien  jej rozpoznać sąd odwoławczy; najpierw bezwzględne
przyczyn  odwoławcze,  potem  względne  stawiane  wobec  części
faktycznej orzeczenia, a  następnie odnoszące się do sfery prawa (?).

2. Zarzuty odnoszące się do względnych
przyczyn odwoławczych:

Obraza przepisów prawa materialnego

– error

iuris  (art. 438 pkt 1 k.p.k.)
         Dotyczy zarówno prawa karnego materialnego jak i
innych  gałęzi  prawa  (np.  cywilnego,  administracyjnego
jeżeli  taki  przepis  miał  zastosowanie  w  rozstrzygnięciu
karnym).
                Najczęściej  zarzuty  te  odnoszą  się  do  takich
naruszeń norm prawa karnego, które polegają na błędnym
zastosowaniu  tego  prawa  lub  jego  niezastosowaniu  w
wypadkach, gdy istnieją ku temu podstawy.

Będą to więc najczęściej zarzuty:
nadania czynowi błędnej kwalifikacji prawnej –
(zastosowanie

niewadliwie

ustalonego

stanu

faktycznego  niewłaściwego  przepisu  –  nieprawidłowa
subsumpcja),  uniewinnienia  mimo  istnienia  znamion
przestępstwa w czynie ustalonym przez sąd lub skazania
mimo  braku  znamion  przestępstwa  w  czynie,  błędnej
wykładni innych przepisów prawa karnego materialnego
(zwłaszcza

zawierających

znamiona

ocenne),

konsekwencji  prawnych  czynu  (orzeczenia  lub
nieorzeczenia  -  nieprawidłowego  orzeczenia  -  kar  lub
środków  karnych  wbrew  lub  niezgodnie  z  przepisami
prawa karnego).
                      Decyzja  o  potrzebie  podniesienia  tego  zarzutu
musi się opierać na całym wyroku, a więc brać pod uwagę
zarówno jego część dyspozytywną  jak i uzasadnienie.
                    Uważa  się,  że  uzasadnienie  odsłania  tok
rozumowania  sądu  i  stwarza  możliwości  krytycznej
oceny jego poglądów prawnych.

                    Obraza  prawa  materialnego  może  stanowić
prawidłowo  powołaną  przyczynę  odwoławczą  jedynie
wówczas,  gdy  ma  charakter  samoistny  (nie  można  jej
powoływać  np.  gdy  wadliwość  orzeczenia  w  zakresie
subsumcji  jest  wynikiem  błędnych  ustaleń  faktycznych).
Należy  unikać  występującego  dość  często  błędu
„mieszania” tych dwóch zarzutów.

                      Jeżeli  ustawa  stwarza  jedynie  możliwość
zastosowania  określonego  przepisu  prawa  karnego
materialnego,  to  przez  niezastosowanie  (lub  też
zastosowanie) tego przepisu sąd nie dopuszcza się obrazy
przepisu prawa materialnego.

• „Obraza prawa materialnego nie polega na

tym, że sąd nie zastosował jakiejś konstrukcji

prawnej, jeżeli nie miał takiego obowiązku” (post.

SN z 22 grudnia 2010 r., II KK 279/10, OSNwSK

2010/1/2550).

• „Przepis art. 69 § 1 k.k. ma charakter

przepisu fakultatywnego, a to dlatego, że

ustawodawca nie nałożył na orzekający w sprawie

sąd obowiązku jego zastosowania. Przepis ten

więc nie może stać się podstawą sformułowania

zarzutu obrazy prawa materialnego w żadnym

układzie” (post. SN z 7 października 2010 r., II KK

246/10, OSNwSK 2010/1/1902).

„O obrazie prawa materialnego możemy mówić

wtedy,  gdy  do  prawidłowo  ustalonego  stanu  faktycznego
(gdy  ustalenia  faktyczne  nie  są  kwestionowane),
sąd  wadliwie  zastosował  normę  prawną  lub  bezzasadnie
jej nie zastosował, bądź gdy zarzut dotyczy zastosowania
lub  niezastosowania  przepisu  zobowiązującego  sąd  do
jego bezwzględnego respektowania.
                  Jeżeli  zaś  zarzucona  wadliwość  zaskarżonego
orzeczenia  polega  na  przyjęciu  za  jego  podstawę
błędnych  ustaleń  faktycznych,  to  ocenie  instancyjnej
podlega  trafność  ustaleń  faktycznych,  a  nie  obraza
przepisów prawa materialnego”

(wyrok SA w Krakowie z 4 sierpnia 2009 r., II AKa 143/09,
KZS 2009/7-8/55).

• Apelacja zawiera sprzeczność, bo

zarzucając obrazę przepisów prawa
materialnego,

nietrafność

subsumcji  przypisanego  oskarżonemu
czynu, kwestionuje ustalenia faktyczne
przyjęte  za  podstawę  orzeczenia,  a  to
sprawstwo  oskarżonego”  (wyrok  SA  w
Krakowie  z  5  października  2010  r.,  II
AKa 10/10, KZS 2011/4/45).

Powszechna praktyka sądów uznaje od dawna, że

zarzut  obrazy  prawa  materialnego  jest  uprawniony
wtedy tylko, gdy apelujący nie kwestionuje treści ustaleń
poczynionych  przez  sąd  I  instancji  albo  gdy  kwestionując
je, jednocześnie zarzuca, że nawet w stosunku do faktów,
które  sąd  ustalił,  prawo  materialne  zastosował  wadliwie
(wyrok SA w Krakowie z 14 maja 2008 r., II AKz 49/08, KZS
2008/7-8/61, Prok. i Pr. - wkł. 2009/1/46).

• „Obie apelacje formułują zarzuty obrazy

przepisu prawa materialnego - zaś apelacja

sporządzona przez pełnomocnika oskarżycielki

posiłkowej - również zarzuty natury procesowej.

Jako że zarzut obrazy prawa materialnego może

być skutecznie postawiony jedynie w sytuacji

dokonania w sprawie niekwestionowanych

ustaleń faktycznych, przeto w pierwszej

kolejności rozpoznaniu podlegać muszą zarzuty

obrazy przepisów procedury, dopiero bowiem ich

nieskuteczność otworzyć może drogę do badania

prawidłowości dokonanej subsumcji” (wyrok SN z

14 lipca 2009 r., WA 22/09, OSNwSK 2009/1/1523)

• „Skarżący zawarł w jednym środku odwoławczym

zarówno zarzut obrazy prawa materialnego, jak

i zarzut błędu w ustaleniach faktycznych

przyjętych za podstawę orzeczenia i mających wpływ

na jego treść. Taka redakcja tego środka jest

oczywiście wadliwa, bo dotknięta wewnętrzną

sprzecznością.

Istnieje

jednak

możliwość

jej

rozwiązania.

W takim przypadku sąd odwoławczy zobowiązany

jest rozważyć w pierwszej kolejności zarzuty

dotyczące błędnych ustaleń faktycznych i dopiero w

wypadku uznania ich za bezskuteczne, może przejść

do rozpoznania zarzutu obrazy prawa materialnego”.

(wyrok SN z 18 maja 2006 r., WA 9/06, OSNwSK

2006/1/1062).

Przykłady obrazy prawa karnego materialnego:
-    skazanie oskarżonego pomimo, że jego zachowanie nie
zawierało znamion przestępstwa;
-            uniewinnienie,  pomimo  że  oskarżony  swym
zachowaniem wyczerpał znamiona przestępstwa;
-            wymierzenie  kary  poniżej  lub  powyżej  ustawowego
zagrożenia;
-      nie  zastosowanie  kwalifikowanej  lub  uprzywilejowanej
kwalifikacji przestępstwa;
-      zaniechanie  skazania  za  wszystkie  zbiegające  się
przepisy ustawy karnej (art. 11 § 2 k.k.);
-          nie  zastosowanie  obligatoryjnego  orzeczenia  co  do
nadzwyczajnego  złagodzenia  kary  lub  odstąpienia  od  jej
wymierzenia,  środka  karnego,  dozoru,  naprawienia
szkody;
-              obostrzenie  lub  złagodzenie  kary  w  sposób
nieprawidłowy;
-       błędne określenie okresu próby;
-       naruszenie zasad orzeczenia kary łącznej.

Obraza przepisów postępowania

(jeżeli mogła

ona  mieć  wpływ  na  treść  orzeczenia)    -  error  in
procedendo  (art. 438 pkt 2 k.p.k.)
                  Występuje  głównie  w  toku  postępowania
sądowego.  Może  wystąpić  także  w  postępowaniu
przygotowawczym,  wyjątkowo  tylko  wtedy,  gdy
uchybienia  te  nie  usunięte  w  postępowaniu  sądowym
przerodziły się w konsekwencji w obrazę przepisów przed
sądem  (jest  to  działanie  wtórne)  –  nieprzedstawienie
zarzutów, brak obrońcy w przypadkach przewidzianych w
ustawie,  brak  podpisu  oskarżyciela  w  akcie  oskarżenia.
Obraza

przepisów

niezgodność

przebiegu

postępowania  z  przepisami  prawa  procesowego,  to  jest
niezastosowanie  się  do  normy  procesowej  nakazującej
dokonanie  lub  zakazującej  dokonania  czynności  w
określonej  sytuacji  procesowej.  Zaniechanie  wypełnienia
konkretnych nakazów przepisów prawa procesowego oraz
działanie  sprzeczne z konkretnymi przepisami procedury.
Na  przykład  obraza  art.  5  §  2  k.p.k.,  gdy  sąd  pomimo
wątpliwości nie rozstrzyga ich na korzyść oskarżonego.

Przy  tego  rodzaju  zarzutu  konieczne  jest  wskazanie  na
czym polega sprzeczność działania lub zaniechania sądu z
ustawą  procesową  lub  przepisem  procesowym  innej
ustawy.

Skarga  oparta  na  tym  zarzucie  (obrazy  prawa
procesowego)  nie  atakuje  przedmiotu  dowodów  ani
wyniku  postępowania  dowodowego,  czyli  ustalonego
stanu  faktycznego  (jak  to  czyni  w  wypadku  podstawy
określonej  w  art.  438  pkt  3  k.p.k.),  a  jedynie  sposób
przeprowadzenia

dowodów

lub

decyzję

zaniechaniu

przeprowadzenia

dowodów.

Przepisy określają pewne zasady dotyczące metod
oceny

dowodów.

            Rażące  naruszenie  tych  zasad,  a  więc  błąd  w
konstruowaniu  orzeczenia,  również  stanowić  może
podstawę zarzutu z art. 438 pkt. 2 k.p.k.

• Przy stosowaniu tego zarzutu, dla oceny czy

obraza przepisów postępowania miała wpływ

na treść orzeczenia, przydatny może być tzw.

test negatywny:

• „

stwierdzone uchybienie procesowe

wtedy może być uznane za niestanowiące

podstawy do wzruszenia orzeczenia, gdy

sąd dojdzie do zasadnego przekonania, że

dane uchybienie było na tyle nieistotne,

iż gdyby go nie było musiałoby zapaść

takie samo orzeczenie jak to, które

zapadło przy wystąpieniu danego

uchybienia

”.

                  Obraza  przepisów  postępowania  może  dotyczyć
zarówno  ogólnych  zasad,  jak  i  konkretnych
przepisów  procesowych,  przy  czym  naruszenie  zasady
powinno  być  zawsze  poparte  konkretnymi  przykładami,
zasady  procesowe  mają  zbyt  ogólny  charakter,  by  mogły
stanowić samodzielne podstawy zaskarżenia.

        „Sumaryczne wyliczenie dowodów, na podstawie
których  sąd  ustalił  stan  faktyczny  w  sprawie,  stanowi
obrazę  przepisów  procesowych”  (wyrok  SN  z  13  marca
2008 r., III KK 242/07, LEX nr 406851).

• „Zawarty w przepisie art. 5 § 2 k.p.k. nakaz

rozstrzygnięcia wątpliwości na korzyść oskarżonego

naruszony jest jedynie wówczas, gdy sąd nabierze

wątpliwości co do przebiegu inkryminowanego

zdarzenia, lub co do interpretacji podlegającego

zastosowaniu w sprawie przepisu, a następnie wobec

braku

możliwości

usunięcia

tych

wątpliwości,

rozstrzygnie je na niekorzyść oskarżonego.

Tylko niedające się usunąć wątpliwości (a nie

wszystkie) i to wątpliwości, które zrodzą się u organu

procesowego (sądu orzekającego), a nie te, które

istnieją w ocenie stron postępowania, rozstrzyga się

na korzyść oskarżonego” (wyrok SN z 8 września 2009

r., WA 26/09, OSNwSK 2009/1/1844).

• „Jeżeli prokurator uczestniczył w rozprawie,

lecz nie stawił się na ogłoszeniu wyroku,

kiedy jego obecność nie była obowiązkowa,

nie zwalnia to od oznaczenia w wyroku

oskarżyciela publicznego poprzez wskazanie

tego oskarżyciela, który uczestniczył w

rozprawie, w dacie gdy zamknięto przewód

sądowy

udzielono

stronom

głosu.

Zaniechanie

oznaczenia

wyroku

oskarżyciela

niewątpliwie

stanowi

uchybienie, ale nie tego rodzaju, które

mogłoby mieć jakikolwiek wpływ na treść

wyroku”.

(wyrok SA w Katowicach z 21 maja 2009 r., II

AKa 120/09, LEX nr 519633)

Uchybienia procesowe mogące mieć wpływ na treść
wyroku to na przykład:

- obraza art. 410 k.p.k. przez oparcie wyroku na
okolicznościach, które nie zostały ujawnione na rozprawie
głównej, bądź też w razie pominięcia niektórych
dowodów,

nierozważenia

treści

zeznań,

opinii

dokumentów, albo poczynienie ustaleń dowolnych lub
sprzecznych z dowodami;

• -

art. 413 par. 1 pkt 3 k.p.k.: pytanie:

„czy podanie w komparycji bądź sentencji wyroku

imienia i nazwiska osoby innej niż ta, która w istocie
była  osoba  oskarżoną  w  danej  sprawie,  jeśli  wynika
to  z  oczywistego  błędu,  może  być  korygowane  jako
oczywista  omyłka  pisarska  w  trybie  art..  105  k.p.k.,
czy  też,  naprawienie  takiego  błędu  nastąpić  może
wyłącznie  w  drodze  wniesienia  i  uwzględnienia
zwykłego  środka  odwoławczego  (lub  gdy  orzeczenie
się

uprawomocniło)

drodze

wniesienia

uwzględnienia nadzwyczajnego środka zaskarżenia”.

• Podanie w komparycji lub sentencji wyroku

personaliów  innych  niż  te,  które  nosi  w
rzeczywistości  osoba,  która  była  oskarżona  w  danej
sprawie, może być skorygowane w trybie określonym
w  art..  105  k.p.k.  jedynie  wówczas,  gdy  istota
rozbieżności  ma  czysto  pisarski  (błąd  co  do
oznaczenia tożsamości), a nie merytoryczny (błąd co
do  ustalenia  tożsamości)  charakter.  To,  czy  korekta
omyłki co do personaliów jest dopuszczalna w trybie
określonym  w  art.  105  k.p.k.,  ocenić  należy  na  tle
niepowtarzalnych  okoliczności  konkretnej  sprawy
(uchwała SN z 28 marca 2012 r. I KZP 24/11).

- obraza art. 424 k.p.k., przez niezgodne z przepisami prawa

sporządzenie uzasadnienia wyroku
(nieuwzględnienie  w  ocenie  całokształtu  okoliczności  sprawy  opinii
biegłego  i  nieustosunkowanie  się  do  ujawnionych  w  toku  rozprawy
zeznań;  niedokonanie  oceny  wszystkich  dowodów;  zanegowanie
prawdziwości  wyjaśnień  oskarżonego  bez  wskazania  dowodów  na
uzasadnienie  tego  twierdzenia;  globalne  powołanie  się  przez  sąd  na
przeprowadzone

dowody,

lakoniczne,

ogólnikowe

ustalenia

sprowadzające się w znacznej mierze do bezkrytycznego, a w
niektórych częściach niemalże dosłownego, przytoczenia fragmentów
uzasadnienia

aktu

oskarżenia;

uzasadnienie

zachodzących

sprzeczności w zeznaniach na rozprawie i w postępowaniu
przygotowawczym

stwierdzeniem,

że

„protokół

nigdy

nie

odzwierciedla  relacji  z  zeznania”;  niedokonanie  kompleksowej  oceny
wyjaśnień  oskarżonego  i  oparcie  się  wyłącznie  na  zeznaniach
pokrzywdzonej;  oparcie  ustaleń  na  niektórych  wyjaśnieniach  bez
wskazania, dlaczego inne wyjaśnienia sąd uznał za nie odpowiadające
prawdzie; arbitralne stwierdzenie, że z dwóch sprzecznych wyjaśnień
sąd wybiera jedno i jemu daje wiarę, bez wskazania dlaczego, a także
  sprzeczność  między  materiałem  dowodowym  a  dokonanymi  przez
sąd  ustaleniami,    sprzeczność  miedzy  rozstrzygnięciem  zawartym  w
wyroku a uzasadnieniem);

• Zob. także kontrowersyjne poglądy zawarte w artykule: D.

Wysocki, Nieprawidłowe sporządzenie uzasadnienia wyroku

jako uchybienie niestanowiące podstawy uchylenia wyroku i

przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi

pierwszej instancji w postępowaniu karnym, Przegląd

Sądowy 2011, nr 11-12, s. 27 – 36.

• „Nawet przy potwierdzeniu braków formalnych w

uzasadnieniu, nie oznaczają one wprost braku trafności

wyroku, bo uzasadnienie ma zawsze charakter

sprawozdawczy, przedstawiający argumentację sądu

z procesu wyrokowania i zostało sporządzone już po

ogłoszeniu

wyroku,

zatem

nie

mogło

mieć

bezpośredniego wpływu na jego treść, jak tego wymaga

przepis art. 438 pkt 2 k.p.k.”

(wyrok SA w Katowicach z 8 grudnia 2010 r., II AKa

192/10, LEX nr 785442)

Błąd w ustaleniach faktycznych

przyjętych za

podstawę  orzeczenia  (jeżeli  mógł  on  mieć  wpływ  na
treść orzeczenia) – error facti (art. 438 pkt 3 k.p.k.)

           Jest związany z zasadą prawdy materialnej (art.. 2
k.p.k.).  Obejmuje  grupę  zarzutów  oderwanych  od
rozważań

prawnych.

Dotyczy

oceny

materiału

dowodowego w pełni zabranego, nie mającego luk i
poddanego rozważeniu i ocenie sądu w wyroku
wydanym

postępowaniu

nie

dotkniętym

uchybieniami procesowymi.
                      Zarzuty  te  godzą  w  podstawę  faktyczną
wyroku. Apelacja ma wykazać, że sąd chociaż wziął pod
uwagę  wszystkie  istotne  dowody  to  jednak  oceniając  je  i
budując na nich swe ustalenia, popełnił błąd.
                      Może  się  on  wyrazić  w  niesłusznym  uznaniu
pewnego  faktu  za  udowodniony  lub  przeciwnie  za
nieudowodniony,  bądź  w  wadliwym  wnioskowaniu  z
prawidłowo  ustalonych  faktów  co  do  istnienia  lub
nieistnienia innego faktu.

           Błąd ma tkwić w sposobie rozumowania. Nie
narusza  to  zasady  swobodnej  oceny  dowodów,  gdyż  nie
może  ona  polegać  na  dowolności.  Zasada  swobodnej
oceny dowodów odnosi się także do sądu apelacyjnego.
            Sąd pierwszej instancji może się jednak powołać
na  wrażenia  odniesione  w  związku  z  bezpośrednim
zetknięciem  się  z  dowodem,  jako  przesłanką  oceny
dowodów. Można jednak wyjątkowo wnosić o uzupełnienie
przewodu  przez  ponowne  bezpośrednie  przeprowadzenie
dowodu.
             Zarzut ten nie może się sprowadzać jedynie do
polemiki    z  ustaleniami  sądu,  lecz  wskazywać  jakich
mianowicie  konkretnych  uchybień  w  zakresie  zasad
logicznego  rozumowania  dopuścił  się  sąd  w  ocenie
zebranego materiału dowodowego.
             Jeżeli sąd odwoławczy ma zmienić ocenę faktów,
to  musi  wytłumaczyć  w  uzasadnieniu  na  jakich  oparł  się
przesłankach,  odrzucając  ocenę  dokonaną  przez  sąd  I
instancji  i  nadając  faktom  tym  ocenę  własną,  odmienną
od tamtej.

• „

Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za

podstawę wyroku nie może sprowadzać się do samej

polemiki z ustaleniami sądu wyrażonymi w uzasadnieniu

zaskarżonego wyroku, lecz powinien zmierzać do

wykazania, jakich konkretnie uchybień w zakresie

logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego

dopuścił się sąd, oceniając zebrany materiał dowodowy.

Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom

sądu orzekającego odmiennego poglądu w kwestii

ustaleń faktycznych, opartego na innych dowodach od tych,

na których oparł się sąd I instancji, a zwłaszcza tylko na

wyjaśnieniach oskarżonego, nie może prowadzić do wniosku

o popełnieniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych”.

(wyrok SA w Krakowie z 29 października 2010 r., II Aka

162/10, KZS 2011/3/47).

                      Zadaniem  skarżącego  nie  jest  przedstawienie
własnej  wersji  wydarzeń,  błędnego  ustalenia  przez  sąd
faktów z punktu widzenia swobodnej oceny dowodów
                      Przy  zarzucie  błędu  w  ustaleniach  faktycznych,
który  z  natury  jest  zwięzły,  ogólnikowy,  wysiłek
sporządzenia

apelacji

przesuwa

się

jej

uzasadnienie,  w  którym  należy  szerzej  rozwinąć
konieczną argumentację.
                  W  orzecznictwie  Sądu  Najwyższego
wypracowano  wymogi,    którym  podlegać  musi
ocena  dowodów,  aby  nie  przekształciła  się  w
„dowolną”.
                  Przekonanie  sądu  o  wiarygodności  jednych
dowodów  i  niewiarygodności  innych  pozostaje  pod
ochroną art. 7 k.p.k. wtedy, gdy:

- jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej
całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 k.p.k.) i to w
sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy
(art. 2 § 2 k.p.k.),

- stanowi wyraz rozważenia wszystkich tych okoliczności
przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść
oskarżonego (art. 4 k.p.k.),

- jest wyczerpujące i logiczne – z uwzględnieniem
wskazań

wiedzy

doświadczenia

życiowego

–

uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (art. 424 § 1 pkt
1 k.p.k.).

„

Błąd ustaleń faktycznych istotnych w orzekaniu

zachodzi,  gdy  treść  dokonanych  ocen  i  wyników
wyprowadzonych  przez  sąd  nie  odpowiada  zasadom
rozumowania,  a  błąd  ten  mógł  mieć  wpływ  na  treść
orzeczenia.
               Zarzut takiego błędu nie jest uzasadniony, gdy
sprowadza  się  do  samego  zakwestionowania  stanowiska
sądu, czy do polemiki z ustaleniami sądu.
                        Sama  możliwość  przeciwstawienia  ustaleniom
sądu  odmiennego  poglądu  nie  wystarcza  do  wniosku  o
popełnieniu przez sąd istotnego błędu ustaleń.
            Zarzut taki powinien wskazać nieprawidłowości w
rozumowaniu sądu w zakresie istotnych ustaleń

”.

(wyrok SA w Krakowie z 14 maja 2008 r., II AKa 50/08,
Prok. i Pr. 2009/1/29).

          Uważa się także, że błąd w ustaleniach faktycznych
nie  jest  zarzutem  samodzielnym,  bowiem  w  praktyce
każdy  taki  błąd  jest  skutkiem  naruszenia    przepisów
postępowania (?) - lecz nie odwrotnie :

- sąd ustalił stan faktyczny pomijając zeznania
kluczowego świadka (obraza art. 7 i art. 410 k.p.k.);

-  ustalono  stan  faktyczny  w  oderwaniu  od  zasad  logiki  i
doświadczenia  życiowego,  a  także  wskazań  wiedzy  (błąd
dowolności) – naruszenie art.  7 i art. 424  1 k § k.p.k.;

- sąd ustalił stan faktyczny i nie sięgnął (pominął) po
określony dowód (błąd braku) - obraza art. 2 § 2, art.
167, 170, 193 lub art. 201 k.p.k

• W przypadku zbiegu podstaw

odwoławczych w postaci błędu w
ustaleniach faktycznych i obrazy
przepisów

postępowania

zarzut

apelacji należy wiązać z oceną
charakteru

stwierdzonego

uchybienia, a więc, czy było to
uchybienie o charakterze pierwotnym
czy pochodnym.

Rażąca niewspółmierność kary

lub niesłuszne

zastosowanie

albo

niezastosowanie

środka

zabezpieczającego  lub  innego  środka  –  error  in
puniendo (art. 438 pkt 4 k.p.k.)

                    Stosuje  się  wówczas,  gdy  ustalenia  faktyczne
konieczne  do  oceny  orzeczenia  o  karze,  oparte  na
prawidłowym

zastosowaniu

przepisów

prawa

materialnego, nie są w apelacji kwestionowane.

Niewspółmierność kary – to przede wszystkim
dyrektywy z art. 53 i 54 k.k.
Kara powinna uwzględniać w równym stopniu stronę
przedmiotową i podmiotową przestępstwa.

                  Ustawa  wymaga  by  niewspółmierność  była
rażąca.
                  Jeżeli  pominięto  lub  orzeczono  fakultatywne
elementy  kary  pojętej  jako  całość  dolegliwości,  które
sprawcę  powinny  dotknąć  –  odbiera  się  tak  pojętej  karze
cechę  współmierności  i  istnieją  wówczas  podstawy  do
zarzutu rażącej niewspółmierności kary.
          Suma zastosowanych kar i środków za przypisane
przestępstwo nie uwzględnia należycie stopnia społecznej
szkodliwości  czynu  oraz  nie  realizuje  w  wystarczającej
mierze  celu  kary  w  zakresie  kształtowania  świadomości
prawnej  społeczeństwa,  z  jednoczesnym  uwzględnieniem
celów  zapobiegawczych  i  wychowawczych,  jakie  kara  ma
osiągnąć w stosunku do skazanego.
          Niewspółmierność kary to pojęcie ocenne.
          Chodzi o dysproporcję znaczną „bijącą wręcz w
oczy”.
                    W  trybie  instancyjnym  nie  może  dochodzić  do
zmian nieistotnych czy wręcz kosmetycznych.

• Ustawodawca obostrzył pojęcie

„niewspółmierności kary”, uzasadniającej zmianę

orzeczenia o karze w ramach czwartej podstawy

odwoławczej,

zawężającym

znamieniem

„rażącej” po to, by pewne różnice w ocenie

łagodności lub surowości kary między sądem a

stroną skarżącą (skądinąd naturalne) nie prowadziły

w każdym takim wypadku do zmiany w II instancji

wysokości kary, a nawet do wnoszenia odwołania

od oceny sądu I instancji. Pojęcie „rażącej

niewspółmierności” zostało sprecyzowane w

praktyce, jako różnica „wyraźna”, „bijąca w

oczy” czy „oślepiająca”

(wyrok SA w Krakowie z 28 maja 2010 r., II Aka

82/10).

• „Kara rażąco niewspółmierna to taka, która

nawet gdy mieści się w ustawowych
granicach zagrożenia, to nie uwzględnia w
sposób

właściwy

zarówno

okoliczności

popełnienia przestępstwa, jak i osobowości
sprawcy.

Należy

podkreślić,

iż

miarą

surowości kary nie jest ilościowe oznaczenie
czasu pozbawienia wolności, ale stopień
wykorzystania sankcji karnej przewidzianej za
dane przestępstwo” (wyrok SA w Lublinie z 25
marca 2010 r., II Aka 59/10, OSA 2011/9/3).

Przykładowe przesłanki mogące stanowić podstawę zarzutu

rażącej surowości lub łagodności kary:

- kierowanie się przez sąd orzekający nie zasadami wymiaru kary, ale
zasadami  przedterminowego  zwolnienia  z  reszty  kary  pozbawienia
wolności;
-  wzgląd  na  wychowawczą  funkcję  kary  nie  oznacza  łagodnego
traktowania sprawców młodocianych i nieletnich; niekiedy konieczne
jest  orzeczenie  kary  surowej  z  uwagi  na  potrzebę  dłuższego  okresu
resocjalizacji;
-    dotychczasowa  niekaralność    oskarżonego  ma  znaczenie  przy
wymiarze kary;
- działanie sprawcy pod wpływem alkoholu z reguły zwiększa stopień
zawinienia;
-  wzgląd na społeczne oddziaływanie kary nie oznacza orzekania tyko
kar surowych;
-  istotną  okolicznością  łagodzącą  wymiar  kary  jest  ujawnienie  przed
organami ścigania wszystkich okoliczności czynu;
-  orzeczenie  o  warunkowym  zawieszeniu  wykonania  kary  jest
orzeczeniem o karze w rozumieniu art. 438 pkt 4 k.p.k.

Niektórzy (np. S. Waltoś, Proces karny…, s. 542)

dodają jeszcze dwie przyczyny odwoławcze:

ujawnienie nowych faktów i dowodów

po wydaniu

orzeczenia,  ale  przed  jego  uprawomocnieniem  się;
(Wskazanie nowych faktów i dowodów - art. 427 §  3 k.p.k.
  –  ujawnionych  po  wydaniu  orzeczenia  przez  sąd  I
instancji.
Nowe fakty – nieanalizowane dotychczas w postępowaniu
okoliczności.
Nowe dowody – nieprzeprowadzone dotychczas (nieznane
wcześniej), z którymi sąd I instancji się nie zetknął)

„W środku odwoławczym można wskazywać na nowe

fakty lub dowody (art. 427 § 3 k.p.k.), ale skutecznie
jedynie wtedy, gdy zostaną one nie tylko podane, ale i
wykazane, a przy tym muszą mieć znaczenie dla kontroli
zaskarżonego rozstrzygnięcia” (post. SN z 19 marca 2009
r., III KZ 17/09, LEX nr 491176).

- zaniedbanie dokumentacji procesu

, a

zwłaszcza

niesporządzenie

lub

złe

sporządzenie wyroku albo jego uzasadnienia,
jeżeli

takie

zaniedbanie

uniemożliwi

sprawdzenie,

czy

zostało

popełnione

uchybienie podniesione przez stronę w środku
odwoławczym

(w takim wypadku – jak się wydaje –

możemy mieć raczej do czynienia z
obrazą art. 424 k.p.k., art. 413 k.p.k.,
art. 143 § 1 pkt 11 k.p.k. i innych k.p.k.)

Zarzuty odnoszące się do bezwzględnych

przyczyn odwoławczych

(art. 439 § 1 pkt 1 – 11

k.p.k.) – jest to grupa zarzutów odnoszących się również
do uchybień procesowych (za wyjątkiem pkt 5):
a. udział w orzeczeniu osoby nieuprawnionej,
niezdolnej

orzekania

lub

podlegającej

wyłączeniu  na  zasadzie  art.  40  k.p.k.    (osoba  nie
posiadająca  legitymacji  ustawowej  do  orzekania,  stany
spowodowane  alkoholem  lub  środkami  odurzającymi,
zaśnięcie sędziego podczas rozprawy itp.);

  „Użyte  w  art.  439  §  1  pkt  1  k.p.k.  sformułowanie  „...w  wydaniu  orzeczenia
brała udział osoba nieuprawniona...” odnosi się do sytuacji, w której członek
składu  sądu,  nie  mając  uprawnień  do  orzekania,  wykonuje  funkcje
sędziowskie,  aż  do  merytorycznego  rozstrzygnięcia  sprawy,  które  kończy
etap  wyrokowania  -  narada  nad  wyrokiem,  głosowanie  członków  składu
orzekającego  i  ogłoszenie  wyroku  zredagowanego  w  formie  pisemnej
niezwłocznie  po  ukończeniu  głosowania.  Natomiast  nie  dotyczy  czynności
związanych
z  opracowaniem  uzasadnienia,  które  sporządza  się  na  wniosek  strony,  poza
wypadkami,  gdy  następuje  to  z  urzędu”  (post.  SN  z  31  marca  2011  r.,  II  KK
265/10, OSNKW 2011/7/59, Biul.PK 2011/6/25);

• b. nienależyta obsada sądu (obsada nieznana

ustawie,

niewłaściwe

proporcje

czynnika

zawodowego i społecznego, orzekanie przez

sędziego bez wymaganej delegacji itp.). „W sytuacji

zbiegu bezwzględnych przyczyn odwoławczych

określonych w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. i art. 439 § 1

pkt 8 k.p.k., pierwszeństwo zastosowania będzie

miała ta określona w pkt. 8 art. 439 § 1 k.p.k., jako

powodująca dla procesu nieodwracalne, a przez to

zdecydowanie dalej idące, skutki” (post. SN z 31

maja 2011 r., V KK 412/10, LEX nr 848188).

• „Sąd był nienależycie obsadzony w rozumieniu

art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., jeżeli w jego składzie

orzekał sędzia sądu rejonowego, na którego

delegowanie do pełnienia obowiązków sędziego na

obszarze

właściwości

tego

samego

sądu

okręgowego, prezes sądu okręgowego nie uzyskał

zgody kolegium sądu dotyczącej imiennie tego

sędziego” (wyrok SN z 17 maja 2011 r., III KK

104/11, LEX nr 795788);

d.  orzekanie  przez  sąd  niższego  rządu  w  sprawie
należącej  do  właściwości  sądu  wyższego  rządu
(sądem właściwym nie jest ten sąd, które został wskazany
jako  właściwy  przy  nieprawidłowej  kwalifikacji  prawnej
czynu,  ale  ten  który  powinien  być  właściwy  przy
prawidłowej kwalifikacji);
e.

orzeczenie

kary,

środka

karnego

lub

zabezpieczającego  nieznanego  ustawie  (kara,  która
w  ogóle  nie  została  wymieniona  w  katalogu  kar  prawa
karnego materialnego);
f.  wydanie  orzeczenia  z  naruszeniem  zasady
większości  głosów  lub  brak  jego  podpisania  przez
osobę  biorącą  udział  w  jego  wydaniu  (z  uwagi  na
tajemnicę  narady  nad  wyrokiem  ujawnienie  uchybień  w
głosowaniu  jest  utrudnione);

„Pojęcie nie podpisania orzeczenia w

rozumieniu art. 439 § 1 pkt 6 k.p.k., jak i inne uchybienia wskazane w art. 439
§  1  k.p.k.,  nie  może  być  interpretowane  rozszerzająco,  zatem  trzeba  je
rozumieć jako rzeczywisty brak podpisu pod treścią orzeczenia osoby biorącej
udział  w  jego  wydaniu,  tj.  nie  opatrzenie  orzeczenia  znakiem  graficznym,
stanowiącym  zapis  imienia  i  nazwiska,  względnie  tylko  nazwiska,  o
określonych  cechach  wyróżniających,  w  tym  pod  względem  złożoności  i
czytelności, sporządzonym odręcznie przez tę osobę” (post. SN z 28 kwietnia
2011 r., V KK 3/11, LEX nr 817556).

h. res iudicata (zawisłość sprawy nie stanowi
bezwzględnej przyczyn odwoławczej);
i. występują okoliczności przewidziane w art. 17 § 1
pkt 5, 6, i 8-11 k.p.k. (oskarżony zmarł, nastąpiło
przedawnienie

karalności,

sprawca

nie

podlega

orzecznictwu  sądów  polskich,  brak  skargi  uprawnionego
oskarżyciela,  brak  wymaganego  zezwolenia  na  ściganie
lub  wniosku,  zachodzą  inne  okoliczności  wyłączające
ściganie);
j.  sprawę  rozpoznano  pod  nieobecność  obrońcy,
którego  udział  był  obowiązkowy  (art.  79  §  1  i  2  oraz
art. 80 k.p.k., a także - do nowelizacji k.p.k., która weszła
w  życie w czerwcu 2010 r. – również art. 517i § 1 k.p.k.);

k. sprawę rozpoznano podczas

nieobecności

oskarżonego,

którego

obecność

była

obowiązkowa (uchybienie to
dotyczy

całości

rozprawy;

jeżeli

oskarżony nie był obecny na jej
fragmencie, np. co do jednego zarzutu,
to tylko w tym zakresie postępowanie
jest dotknięte tych uchybieniem).

•

„Naruszenie

obowiązku

zapewnienia

oskarżonemu

możliwości

osobistego

uczestniczenia  w  rozprawie  głównej  i  obrony
na niej swoich praw i interesów trzeba ocenić
jako  uchybienie  o  charakterze  rażącym.  W
sytuacji  gdy  strona  oskarżana  nie  była  w
ogóle  reprezentowana  w  fazie  procesu
sądowego bez możliwości wyrażenia swej woli
w  tym  zakresie,  uchybienie  powyższe  mogło
wywrzeć  istotny  wpływ  na  treść  wyroku”
(wyrok SN z 18 maja 2011 r., LEX nr 817548).

• „Uchybienie określone w art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k.

ma indywidualny charakter i nie powoduje skutków

procesowych wobec innych oskarżonych, w

sprawach złożonych podmiotowo. Uchybienie to

powinno być podobnie oceniane w sprawach

złożonych przedmiotowo i powodować skutek

przewidziany w art. 439 § 1 k.p.k. jedynie w

odniesieniu do tej przedmiotowej części procesu,

której dotyczyła prowadzona pod nieobecność

oskarżonego część rozprawy, pod warunkiem że

realia konkretnego procesu na takie wyodrębnienie

pozwalają” (post. SN z 6 kwietnia 2011 r., III KK

216/10, OSNKW 2011/8/71, Biul.SN 2011/8/9).

•

„W procesie złożonym podmiotowo większość uchybień

określonych w art. 439 § 1 k.p.k. dotyczy całego wyroku,

a więc także wszystkich oskarżonych, wobec czego ich

wystąpienie musi spowodować uchylenie orzeczenia

także na korzyść współoskarżonych, którzy nie wnieśli

środka odwoławczego (art. 435 k.p.k.). Są jednak wśród

nich także takie, które mogą dotyczyć, w konkretnej

sprawie, tylko niektórych oskarżonych (art. 439 § 1 pkt

5, 8, 9, 10 i 11 k.p.k.). W tych ostatnich wypadkach

orzeczenie należy uchylić tylko na korzyść tego

oskarżonego, którego takie uchybienie dotyczy (post.

SN z 17 listopada 2004 r., V KK 158/04, OSNKW

2004/11-12/107,

Biul.SN

2004/12/15,

Wokanda

2005/5/16, OSP 2005/9/103).

                        Uchylenie  orzeczeń  wyłącznie  z  powodów
określonych w art. 439 § 1 pkt 9 – 11 k.p.k. może nastąpić
wyłącznie  na  korzyść  oskarżonego  (art.  439  §  2
k.p.k.).

           Formułując zarzuty w oparciu o art. 439 § 1
k.p.k.  należy  wprost  odwołać  się    do  okoliczności
wymienionych  w  tym  przepisie,  przy  jednoczesnym
wskazaniu  tych  okoliczności, które uzasadniają konkretną
przesłankę.
         Wskazanie tych okoliczności polegać powinno tylko
na ich zasygnalizowanie, bez przytaczania motywów.
                    Zarzut  oparty  na  bezwzględnej  przesłance
odwoławczej może w apelacji występować obok zarzutów
opartych na przesłankach względnych.
                      Czasami  może  wystąpić  kilka  zarzutów  o
charakterze bezwzględnym

Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia (art. 440
k.p.k.)
Nie jest to przyczyna samodzielna (strona nie może
niesprawiedliwości

orzeczenia

jako

takiej

uczynić

przedmiotem jedynego zarzutu w środku odwoławczym)
„Zgodnie z treścią (...) art. 440 k.p.k., (….) stan rażącej
niesprawiedliwości,

uniemożliwiający

utrzymanie

orzeczenia  w  mocy  zachodzi  wówczas,  gdy  w  toku
procedowania  doszło  do  takich  uchybień,  które  rażąco
naruszają  poczucie  sprawiedliwości.  W  grę  wchodzi  więc
każda ze względnych przyczyn odwoławczych stwierdzona
poza granicami zaskarżenia, pod warunkiem, że wpłynęła
ona  na orzeczenie,  a jej natężenie  jest takie,  iż w rażący
sposób  czyni  to  orzeczenie  niesprawiedliwym  (post.  SN  z
1 października 2010 r., V KK 71/10, Biul. PK 2010/8/20).

                  Kluczowe  znaczenie  ma  przepis  art.  443  k.p.k.
odczytywany  w  powiązaniu  z  art..  434  par.  1  k.p.k.
zezwalający    -  co  do  zasady  –  na  wydanie  przy  ponowny
rozpoznaniu  sprawy  surowszego  orzeczenia  jedynie  w
stosunku  do  tych  rozstrzygnięć  sądu  pierwszej  Instancji,
które  zostały  wcześniej  zaskarżone  na  niekorzyść
oskarżonego.

•

Ta część orzeczenia sądu a quo, która nie została

zaatakowana w złożonej apelacji nie może być w wyniku
ponownego postępowania ukształtowana surowiej (wyrok
SN z 29.06.2011 r.,
V KK 238/10) oraz z 26.08.2010, VKK 67/10, R-OSNKW
2010 poz. 1610.

•

„Stosowanie art. 440 k.p.k. przez sądy odwoławcze musi

być wyjątkowe, gdy stan rażącej niesprawiedliwości

uniemożliwia utrzymanie wyroku w mocy. Nie każdy zatem

błąd sądu I instancji i nie każde uchybienie skutkować

musi zmianą lub uchyleniem orzeczenia na podstawie art.

440 k.p.k., a tylko takie, które mają rzeczywisty wpływ na

treść orzeczenia, wskutek czego staje się ono

niesprawiedliwe. Nie sposób zatem uważać, że brak

precyzyjnego opisu czynu przypisanego, winien być

naprawiony przez zastosowanie art. 440 k.p.k., trudno

bowiem uznać, aby w efekcie tego naruszenia przepisów

prawa karnego procesowego, utrzymanie w mocy wyroku

sądu I instancji jest rażąco niesprawiedliwe” (wyrok SA w

Katowicach z 12 lutego 2009 r., II AKa 2/09, Prok. i Pr. wkł

2009/11-12/46).

• „Z brzmienia przepisu art. 440 k.p.k. wynika że

przewidziany w nim zakres rozpoznania sprawy
niezależnie

granic

zaskarżenia

podniesionych zarzutów, może prowadzić,
poprzez uchylenie zaskarżonego orzeczenia,
także

rozstrzygnięcia

dalszym

postępowaniu  niekorzystnego  w  porównaniu  z
treścią  orzeczenia  zaskarżonego.  Nie  stoi  temu
na przeszkodzie art. 443 k.p.k., który dopuszcza
wydanie  orzeczenia  surowszego  niż  uchylone,
gdy było ono zaskarżone na niekorzyść”.

•

„Przepis art. 440 k.p.k. przewiduje przecież nie tylko

zmianę orzeczenia na korzyść oskarżonego, jeżeli

utrzymanie go w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, ale

także uchylenie orzeczenia niezależnie od granic

zaskarżenia i podniesionych zarzutów z tego samego

powodu. Do tego drugiego typu rozstrzygnięcia nie odnosi

się ukierunkowanie „na korzyść oskarżonego”, co wynika z

samej natury orzeczenia uchylającego, jako nie

rozstrzygającego merytorycznie. Z brzmienia przepisu

wynika zatem, że przewidziany w nim zakres rozpoznania

sprawy, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych

zarzutów,

może

prowadzić,

poprzez

uchylenie

zaskarżonego orzeczenia, także do rozstrzygnięcia w

dalszym postępowaniu niekorzystnego w porównaniu z

treścią orzeczenia zaskarżonego”. (wyrok SN z 20 stycznia

2011 r., V KK 366/10, Prok.i Pr.-wkł. 2011/6/16, LEX nr

736405).

Przykłady zarzutów apelacyjnych

- na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 1
k.p.k.

zaskarżonemu

wyrokowi

zarzucam

obrazę

przepisów  prawa  materialnego,  a    to  art.  86  §  1  k.k.,
polegającą  na  wymierzeniu  oskarżonemu  XY  za  dwa
przypisane  mu  przestępstwa  kary  łącznej  pozbawienia
wolności  w  rozmiarze  1  roku,  a  więc  powyżej    sumy
orzeczonych  kar  jednostkowych:  6  i  5  miesięcy
pozbawienia wolności  za poszczególne przestępstwa;

-  na  podstawie  art.  427  §  1  i  2  k.p.k.  oraz  art.  438  pkt  2
k.p.k.,  zaskarżonemu  wyrokowi  zarzucam  obrazę
przepisów  postępowania,  mającą  wpływ  na  treść
wydanego  orzeczenia,    a  to  art.  201  k.p.k.  polegającą
na  zaniechaniu    powołania  nowych  biegłych
z  zakresu  techniczno  –  kryminalistycznej  rekonstrukcji
wypadków drogowych, pomimo istnienia  w rozpatrywanej
sprawie  dwóch  różnych,  sprzecznych  ze  sobą,  opinii
biegłych,  oraz  obrazę  art.  170  §  1  pkt  3  k.p.k.  poprzez
niezasadne oddalenie przez sąd pierwszej instancji, na tej
podstawie,    wniosku  dowodowego  prokuratora    w  tym
zakresie;

-  na  podstawie  art.  427  §  1  i  2  k.p.k.  oraz  art.  438  pkt  3
k.p.k.  zaskarżonemu  wyrokowi  zarzucam  błąd  w
ustaleniach  faktycznych,  mający  wpływ  na  treść
wydanego  orzeczenia,  a  polegający  na    uznaniu,  że
oskarżony XY nie popełnił zarzucanego mu przestępstwa,
podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego materiału
dowodowego,
a  w  szczególności  zeznań  świadków  ZY  i  XZ    pozwala
uznać,  że  zamknięty  łańcuch  poszlak  prowadzi  do
wniosku,  iż  oskarżony  dokonał  zarzucanej  mu  zbrodni
zabójstwa;

- na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 4
k.p.k.

zaskarżonemu

wyrokowi

zarzucam

rażącą

niewspółmierność kary, wyrażającą się w wymierzeniu
oskarżonemu  uprzednio  karanemu,  którego  rola  w
popełnieniu przestępstwa wspólnie z innymi osobami była
znaczna,  zbyt  niskiej  kary  3  lat  pozbawienia  wolności  za
przypisane  mu  przestępstwo  tzw.  kwalifikowanego
rozboju, w stosunku do społecznej szkodliwości czynu oraz
winy,  co powoduje, że kara ta nie spełnia swej funkcji w
zakresie  prewencji  ogólnej  i  szczególnej  oraz  nie  spełnia
celów  w  zakresie  kształtowania  świadomości  prawnej
społeczeństwa;

- na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 4 in
fine k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucam niezasadne
odstąpienie od orzeczenie na podstawie art. 42 § 1
k.p.k. fakultatywnego środka karnego określonego w
art.  39  pkt  3  k.k.,  chociaż  oskarżony  rażąco  i  umyślnie
naruszył  podstawowe  zasady  bezpieczeństwa  w  ruchu
lądowym,  jest  sprawcą  tragicznego  w  skutkach  wypadku
drogowego,  a  z  okoliczności  sprawy  wynika,  że  dalsze
prowadzenie  przez  niego  pojazdów  samochodowych
będzie zagrażać bezpieczeństwu w komunikacji;

-  na  podstawie  art.  427  §  1  i  2  k.p.k.  oraz  art.  438  pkt  2
k.p.k.  zaskarżonemu  uzasadnieniu  zarzucam  naruszenie
przepisów  postępowania  mające  wpływ  na  treść
części motywacyjnej wyroku, a mianowicie art. 424 § 2
k.p.k.,    poprzez    zaniechanie  odniesienia  się  przez  sąd  I
instancji

uzasadnieniu

wyroku

całości

zgromadzonego  w  sprawie  materiału  dowodowego  i
poprzestaniu  na  sumarycznym  wyliczeniu  dowodów
będących podstawą ustaleń faktycznych oraz zaniechaniu
wskazania,  którym  konkretnie  zeznaniom  świadków
i  w  jakim  zakresie  dał  wiarę,  a  w  jakim  odmówił
wiarygodności  oraz  wskazania  przyczyn  powyższych
decyzji,

uniemożliwia

prawidłową

kontrolę

zaskarżonego wyroku;

Wnioski apelacyjne

to propozycje rozstrzygnięcia

sądu odwoławczego, decydują o nich przepisy art.: 427 §
1, 437  1 i § 2, 454 § 1, 2 i 3, art. 456 k.p.k.
                      Rodzaj  orzeczenia  drugo  instancyjnego  nie  jest
uzależniony  od  rodzaju  wniosku  zawartego  w  środku
odwoławczym.  Rodzaj  orzeczenia  zależy  od  warunków
wymienionych w art. 437 § 2 k.p.k.
                      Zmiana  zaskarżonego  orzeczenia  polega  na
odmiennym orzekaniu co do istoty, jeżeli pozwalają na to
dowody zebrane w postępowaniu pierwszo instancyjnym i
uzupełniającym

postępowaniu

dowodowym

przed

instancją odwoławczą (art. 452 § 2 k.p.k.).

• Uchylenie zaskarżonego orzeczenia może

powodować:

• - umorzenie postępowania,
• - przekazanie sprawy instancji a quo do

ponownego rozpoznania

• Zmiana wyroku i taki wniosek –

dopuszczalne tylko wówczas, gdy pozwalają na to

zebrane dowody.

• Wniosek o uchylenie wyroku w całości lub

części, gdy zebrane dowody nie pozwalają na

rozstrzygnięcie.

• Reguły ne peius (art. 454 k.p.k.)

Sąd odwoławczy, w oparciu o materiał dowodowy

zgromadzony  w  aktach  w  trakcie  postępowania,  ma
możliwość,  zgodnie  z  art.  437  §  2  k.p.k.  wydania
orzeczenia  reformatoryjnego.  Ustawowe  granice
takiego orzekania nie stoją na przeszkodzie ani odmiennej
ocenie  dowodów,  ani  nawet  modyfikacji  ustaleń
faktycznych. Jednakże podstawowym warunkiem podjęcia
innego  rozstrzygnięcia  co  do  istoty  jest  to,  aby  pozwalał
na  to  stan  przeprowadzonych  dowodów,  które  winny
mieć  jednoznaczną  wymowę,  a  ocena  ich  przez  sąd
pierwszej  instancji  jest  rażąco  wadliwa,  zwłaszcza,  gdy
obarczona  jest  błędami  logicznymi  w  rozumowaniu.
Dokonywanie  jednakże  przez  sąd  odwoławczy
odmiennych  ustaleń  od  dokonanych  przez  sąd
pierwszej  instancji  wymaga  daleko  posuniętej
ostrożności  ze  względu  na  brak  bezpośredniego
przeprowadzenia  dowodów  oraz  ze  względu  na  to,  że
ustalenia  takie  nie  podlegają  już  sprawdzeniu  w  toku
dalszego  postępowania  instancyjnego  (wyrok  SN  z  9
czerwca 2009 r., III KK 444/08, OSNwSK 2009/1/1295).

Możliwość podjęcia innego rozstrzygnięcia co do istoty

istnieje  tylko  wtedy,  gdy  przeprowadzone  dowody  mają
jednoznaczną wymowę, a  ocena ich przez sąd a quo jest
rażąco  wadliwa,  zwłaszcza,  gdy  obarczona  jest  błędami
logicznymi  w  rozumowaniu.  W  przeciwnym  razie,  a
szczególnie,  gdy  z  całokształtu  dowodów  wyłaniają  się
różne  wersje  przebiegu  zdarzenia,  stanowiącego
substrat

faktyczny

oskarżenia,

dające

kontradyktoryjnym procesie sposobność wykazywania ich
zgodności z rzeczywistością, sąd odwoławczy powinien
powstrzymać

się

wydania

odmiennego

merytorycznie

orzeczenia,

wyłączałoby

praktycznie możliwość jego instancyjnej kontroli. W
takim  wypadku,  celowe  staje  się,  na  podstawie  tego
samego  przepisu  art.  437  §  2  k.p.k.,  uchylenie
zaskarżonego  orzeczenia  i  przekazanie  sprawy  sądowi
pierwszej  instancji  do  ponownego  rozpoznania  (wyrok  SN
z  17  października  2007  r.,  V  KK  28/07,  OSNwSK
2007/1/2243).

Zgodnie z treścią art. 437 § 2 k.p.k. Sąd

odwoławczy, jeżeli pozwalają na to zebrane dowody,
może

zmienić

zaskarżone

orzeczenie,

orzekając

odmiennie

istoty,

pod

warunkiem

respektowania wymogów art. 7 k.p.k. oraz art. 410
k.p.k. (wyrok SN z 2 września 2009 r., WK 11/09, OSNwSK
2009/1/1782).

III.

Uzasadnienie

                akt  oskarżenia  jest  pismem  procesowym  o
charakterze sprawozdawczym .
        apelacja jest pismem o charakterze polemicznym.

Treść i zakres uzasadnienia wyznacza jego cel
procesowy, z czego autor apelacji powinien zdawać sobie
sprawę unikając w tym piśmie wszelkich zbędnych
rozważań

nie związanych ściśle z

przedmiotem

zaskarżania .

• Uzasadnienie apelacji powinno mieć

zarysowane dwie części:

- przedstawienie tematu sprawy,

która ma być przedmiotem rozpoznania;

- właściwą argumentację, wywód

mający na celu przekonanie sądu
apelacyjnego o słuszności zarzutów i
wniosków apelacyjnych.

          W pierwszej części należy wskazać jakiej treści i
jakiej  części  wyroku  apelacja  dotyczy.  Następuje  to
przez  przytoczenie  treści  wyroku  –  w  całości  jeżeli
apelacja go zaskarża w całości oraz w części, jeżeli jest on
zaskarżony w części.

(Przyjmuje się także, że zaskarżony wyrok winien być

w uzasadnieniu apelacji jedynie zasygnalizowany, bez
przytaczania jego opisu)

          Akt oskarżenia przytacza się tylko wówczas,
gdy  wyrok  zapadł  niezgodnie  z  aktem  oskarżenia,  a
apelacja  domaga  się  wydania  orzeczenia  zgodnego  z
oskarżeniem.

                      Należy  przytoczyć  fragmenty  uzasadnienia
wyroku

przedstawiające

stanowisko

sądu

interesującym nas zakresie.

            Ta część uzasadnienia zamyka się stwierdzeniem,
że  wyrok  ten  jest  niesłuszny  w  takiej  to  a  takiej
części.

                    W  drugiej  części  uzasadnienia  winno  nastąpić
rozwinięcie  argumentacji  odpowiedniej  do  rodzaju
zarzutu zmierzające do wykazania  nieprawidłowości oraz
w razie potrzeby ich wpływu na treść wyroku.
                    Można  powołać  się  na  argumentację  zdania
odrębnego jeżeli zostało zgłoszone.
         Wywody powinna cechować zwięzłość i jasność.
         Unikać należy ogólników mogących odnosić się do
każdej

sprawy.

         Powoływanie się na dowody powinno być wsparte
wskazaniem kart i tomów akt sprawy.
           Gdy poodnosimy  problematykę prawną  należy
oprzeć  się  na  orzecznictwie  sądowym  i  literaturze
prawniczej.
                    Towarzyszyć  nam  powinna  troska  o  szatę
językowa.

• Błędy:
- sporządzanie uzasadnień

apelacji wedle wymogów jakim powinno
odpowiadać uzasadnienie wyroku, a
także

bezkrytycznym

posługiwaniu

sformułowaniami jakimi sąd zazwyczaj
uzasadnia swoje stanowisko

- sporządzanie uzasadnień według

wymogów aktu oskarżenia

       Język apelacji:  język sądowy, to język polski. Musi
być  poprawny.  Apelacja  powinien  być  napisana
(zwłaszcza uzasadnienie) w sposób zrozumiały dla stron,
nie  powinien  to  być  jednak  język  potoczny,  odbiegający
od języka prawniczego, musi być pozbawiony emocji.

            „Niestosowne  jest  posługiwanie  się  w  apelacji
oskarżyciela  publicznego  argumentami  o  „zdziwieniu”
autorki  bądź  jej  „zbulwersowaniu”  ustaleniami  Sądu
Okręgowego  zamiast  argumentami  racjonalnymi,  które
jedynie  mogą  się  liczyć  w  kontroli  odwoławczej,  a  nie
uczucia  osób  pełniących  funkcje  organów  procesowych.
Te  ostatnie  są  ich  osobistą  sprawą,  niezasługującą
na  wyrażanie  w  dokumentach  procesowych”  (wyrok
SA  w  Krakowie  z  29  grudnia  2006  r.,  II  AKa  234/06,  KZS
2007/2/43).

• Apelacja jest oczywiście bezzasadna,

gdy  została  sporządzona  bardzo  skrótowo,
a  większość  jej  uzasadnienia  powtarza
przebieg  zdarzenia,  a  więc  ustalony  przez
Sąd

stan

faktyczny

oraz

skrótowo

przedstawia  treść  wyjaśnień  oskarżonego  i
zeznań  pokrzywdzonego,  a  w  końcowej
części  wskazuje  na  niektóre  okoliczności,
mające  stanowić  argumenty  za  wersją
oskarżonego,  zresztą  także  rozważone
przez Sąd Okręgowy.

(wyrok SA w Krakowie z 4 listopada

2009 r., II AKa 188/09, KZS 2009/12/65).

                    Przy  powoływaniu  się  na  dowód  należy  w
uzasadnieniu  środka  odwoławczego  wskazać  numer
karty  akt  sprawy,  a  także  postanowienia  o
ujawnieniu dowodu.

                          Jeżeli  w  środku  odwoławczym  powołuje  się  na
dowody  objęte  wnioskiem  o  sprostowanie  protokołu
rozprawy,  a  w  kwestii  tej  nie  nastąpiło  jeszcze
rozstrzygnięcie,  treść  dowodów  można  także  podać  w
brzmieniu  określonym  we  wniosku  o  sprostowanie
protokołu  rozprawy  (§  338  ust.  1  i  2  Regulaminu
wewnętrznego  urzędowania  powszechnych  jednostek
organizacyjnych prokuratury z 24 marca 2010 r.).

IV.

Ocena sporządzonej dla celów szkoleniowych

apelacji winna obejmować

- zasadność merytoryczną wniesienia apelacji,

- prawidłowość konstrukcji pisma procesowego,

prawidłowość

zastosowania

przepisów

prawa

(przytoczenie podstawy prawnej),
a w zakresie uzasadnienia apelacji:

- prawidłowość ustaleń faktycznych rozstrzygnięcia i
ocenę dowodów,

- prawidłowość zastosowanych przepisów i ich wykładnię,

- przytoczone orzecznictwo, język, styl i staranność pracy.

V. (

Wzór apelacji wg prok. M. Łuczkowskiej – Czerwińskiej)

Sygnatura akt sprawy
Miejscowość, data….. dnia……………………
prokuratorska oraz sądowa
                                                  Sąd Okręgowy
                                                  (lub Apelacyjny)
                                                  w  ………………….
                          za pośrednictwem
                                                   Sądu Rejonowego
                                                  (lub Okręgowego)
                                                   w  …………………….
                                                   Wydział……………..

Apelacja

Prokuratora

Rejonowego

(Okręgowego)

…………………od wyroku Sądu (pełna nazwa sądu I
instancji) z dnia …………. sygn. akt ……….. w sprawie
przeciwko

oskarżonemu

popełnienie

przestępstwa z art. …………..

I.      Na zasadzie art. 425 § 2 k.p.k., art. 444 k.p.k. i
447  §  ….  k.p.k.  zaskarżam  powyższe  orzeczenie  w
całości  (w  części  dotyczącej  orzeczenia  o  ……),  w
stosunku  do  ……  (jeśli  nie  wszystkich  oskarżonych
obejmuje  apelacja),  na  korzyść,  (niekorzyść)
oskarżonego (oskarżonych):

- Art. 444 – prawo stron do apelacji;
- Art. 425 § 1- prawo do środka odwoławczego;
- Art. 425 § 2 – granice środka odwoławczego;
- Art. 447 § 1 – apelacja od winy;
- Art. 447 § 2 – apelacja od kary i środków karnych;
- Art. 447 § 3 – zarzuty nie stanowiące przedmiotu
zażalenia;

II.   na zasadzie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt ……
k.p.k.  (lub  439  §  1  pkt….  k.p.k.)  wyrokowi  temu
zarzucam  obrazę  prawa  materialnego,  a  to  art.  ….
polegającą na ……, lub obrazę prawa procesowego,
a  to  art.  …..  k.p.k.  mającą  wpływ  na  treść
orzeczenia  a  polegającą  na…..,  lub  błąd  w
ustaleniach  faktycznych,  przyjętych  za  podstawę
orzeczenia,  mający  wpływ  na  treść  orzeczenia,  a
polegający  na  …….,  lub  rażącą  niewspółmierność
orzeczonej

wobec

oskarżonego

kary

…..,

wyrażającą się w orzeczeniu wobec niego ……
(ewentualnie zarzut co do środka).

- Art. 427 § 2 k.p.k. – oskarżyciel publiczny
wskazuje zarzuty i je uzasadnia;
- Art. 438 i 439 k.p.k. – zarzuty.

III.  na  zasadzie  art.  427  §  1  k.p.k.,  art.  437  §  ….
k.p.k. (ewentualnie art. 454 § 1, 2 lub 3 k.p.k.) i art.
456  k.p.k.  wnoszę  o  zmianę  zaskarżonego
orzeczenia  lub  przekazanie  sprawy  do  ponownego
rozpoznania sądowi I instancji.

- Art. 427 § 1 k.p.k. – wniosek skargi;
-  Art.  437  §1  i  2  k.p.k.  –  rodzaje  orzeczeń  sądu
odwoławczego;
-  Art.  454  §  1  k.p.k.  –  reguły  ne  peius;  §  2  –
surowsza kara; § 3 dożywocie;
-  Art.  456  k.p.k.  –  sąd  odwoławczy  orzeka
wyrokiem.

Uzasadnienie

•Prezentacja wyroku sądu I instancji;

•Własna ocena orzeczenia;

•Wskazanie błędów sądu i argumentacja faktyczna
na poparcie ich zaistnienia;

•Argumentacja prawna – wywód prawny, dotyczący
poparcia

własnego

stanowiska

sprawie;

(zasadniczo nie wymaga uzasadnienia podstawa
zaskarżenia);

•Wskazanie stanowisk judykatury lub doktryny,
wspierających naszą argumentację;

•Reasumpcja;

•Wniosek.

Podpis

VI. Wybrane orzecznictwo sądowe:

• wyrok SA w Krakowie z 28 maja 2010 r., II AKa 82/10, KZS

2010/6/45

• wyrok SA w Krakowie z 18 lutego 2010 r., II AKa 258/09, KZS

2010/4/34

• wyrok SA w Krakowie z 10 lutego 2010 r., II AKa 267/09, KZS

2010/4/33

• postanowienie SA z 24 listopada 2009 r., III KK 148/09, LEX nr

560583

• wyrok SA w Katowicach z 5 listopada 2009 r., II AKa 297/09,

LEX nr 553884

• wyrok SA w Lublinie z 13 października 2009 r., II AKa 118/09,

LEX nr 550536

• wyrok SA w Krakowie z 4 sierpnia 2009 r., II Aka 143/09, KZS

2009/7-8/60

• wyrok SN z 30 czerwca 2009 r., WA 19/09, OSNwSK

2009/1/1255

• wyrok SA w Krakowie z 17 czerwca 2009 r., II AKz 220/09, KZS

2009/10/52

• wyrok SA w Łodzi z 27 czerwca 2006 r., II AKa 104/06, Prok. i Pr.

2007/9/36

• wyrok SA w Łodzi z 20 marca 2002 r.. II AKa 49/02, Prok. i Pr.

2004/5/20

• wyrok SA w Łodzi z 10 maja 2001 r., II AKa 80/01, Prok. i Pr.

2002/11/27

• postanowienie SN z 16 czerwca 2005 r., II KK 479/04,

OSNwSK 2005/1/1188

• wyrok SA w Krakowie z 28 września 2006 r., II AKa 135/06,

Prok. i Pr. 2007/4/30

• postanowienie SN z 17 kwietnia 2007 r., V KK 79/07, LEX nr

280729

• wyrok SN z 6 października 2005 r., WA 19/05, OSNwSK

2005/1/1813

• postanowienie SA w Łodzi z 16 stycznia 2002 r., I AKa 243/01,

Prok. i Pr. 2004/6/24

• postanowienie SN z 8 stycznia 2002 r., V KKN 214/01, LEX nr

53005

• wyrok SN z 27 listopada 2003 r., WA 54/03, OSNwSK

2003/1/2560

• wyrok z 5 kwietnia 2001 r., IV KKN 579/00, LEX nr 51503

• wyrok SA w Łodzi z 28 lutego 2001 r., II Aka 13/01, Prok. i Pr.

2002/11/26

• postanowienie SN z 27 maja 2002 r., V KKN 314/01, LEX nr

53334

Document Outline