TECHNIKA HODOWLI

LASU

ĆWICZENIA

DR INŻ. JAN CEITEL

PROJEKTOWANIE

SKŁADU GATUNKOWEGO

W OBSZRACH

ZAMIERANIA LASU

Praca projektowa

1. Zaprojektować skład gatunkowy uprawy wg przyjętego przez

siebie szkodliwego oddziaływania (nadmiar związków azotu,
nadmierne zakwaszenie gleb, depozyt metali ciężkich,
zasolenie, itp.) dla przyjętej rejonizacji przyrodniczo-leśnej i
kilku typów siedliskowych lasu.

2. Podać argumenty uwiarygodniające dobór.

PODSTAWY ZAGOSPODAROWANIA

LASU

(THOMASIUS 1998)

1.

Kompleks siedliskowy - rodzaj, rozmiar

i tempo zmian środowiska.

2.

Kompleks biocenotyczny - reakcja lasów

na zmiany środowiska.

3.

Kompleks polityki leśnej - zdefiniowanie

celu gospodarki leśnej przy uwzględnieniu

zmieniających się warunków środowiska.

WSZYSTKIE ZMIANY MUSZĄ BYĆ

MONITOROWANE.

Stan

wyjściowy

Drzewosta

ny

w stanie

rozpadu

Strategia

hodowlana

Proekologic

zna

gospodarka

leśna

Strategia

przetrwan

ia

Strategia

odnowieni

a

Założon

y

cel

Lasy stabilne, zbliżane do naturalnych, o

zróżnicowanej strukturze

i trwałe

Lasy

zgodne

z

siedliskie

m

Odnowienie

gatunkami

tymczasowymi

(niezgodne z

siedliskiem,

przedplonowe)

Powierzchnie

wylesione

Strategia

przetrwani

a i

przebudow

y

STRATEGIA HODOWLANA

STAN DRZEWOSTANÓW I STRATEGIE HODOWLANE W PRZEBUDOWIE LASÓW

ODNOWIENIE LASU

DOBÓR GATUNKÓW DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ

I.

Zastrzeżenia natury ogólnej

1.

Nie ma gatunków drzew i krzewów absolutnie odpornych na szkodliwe
oddziaływanie związków emitowanych przez przemysł.

2.

Względna odporność gatunków lub ekotypów na jeden czynnik nie
świadczy o ich odporności na pozostałe skażenia (Łukasiewicz 1986). Nie
ma jednak pod tym względem zgodności (Rhomeder, Schöborn 1965,
Ilkun 1978.

3.

Gatunki dostosowane w sposób optymalny do siedliska posiadają na
ogół największą odporność i tolerancję wobec różnego rodzaju zagrożeń
wywoływanych przez czynniki abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne.

4.

Drzewostany mieszane o składzie gatunkowym zbliżonym do
naturalnego i zgodnym z siedliskiem nie są oszczędzane przez
„zamieranie lasów”, posiadają jednaj większa witalność i siłę oporu, np..
przeciwko szkodnikom wtórnym.

ODNOWIENIE LASU

DOBÓR GATUNKÓW DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ

II. Czynniki

1.

Warunki siedliskowe

2.

Dotychczasowy sposób użytkowania gruntów (las, grunty
porolne, nieużytki).

3.

Stopień destrukcji drzewostanu (całkowicie martwy – pow.
otwarta, osłona martwych drzew, przerzedzony, równomierny,
lukowaty).

4.

Zagrożenia związane z imisjami przemysłowymi
(zanieczyszczenia środowiska) – swoistymi dla danego regionu.

5.

Odporność poszczególnych gatunków na zanieczyszczenia
przemysłowe

REAKCJA GATUNKÓW DRZEW NA RÓŻNE CZYNNIKI

REAKCJA GATUNKÓW DRZEW NA RÓŻNE CZYNNIKI

REAKCJA GATUNKÓW DRZEW NA RÓŻNE CZYNNIKI

REAKCJA GATUNKÓW DRZEW NA RÓŻNE

CZYNNIKI

REAKCJA GATUNKÓW DRZEW NA RÓŻNE CZYNNIKI

REAKCJA

GATUNKÓW

DRZEW NA

RÓŻNE

CZYNNIKI

ODNOWIENIE LASU

DOBÓR GATUNKÓW DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ

III. Zasady doboru gatunków (Schütz):

1.

Rozproszenia ryzyka hodowlanego na wiele
gatunków.

2.

Zmniejszenie ryzyka hodowlanego.

ODNOWIENIE LASU

DOBÓR GATUNKÓW DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ

Podstawa planowania składu gatunkowego

Gospodarczy typ drzewostanu

(GTD) –

destrukcja drzewostanu na skutek

czynników naturalnych.

Gatunki docelowe

- destrukcja drzewostanu

na skutek „zamierania lasu”.

Gatunki docelowe

- destrukcja drzewostanu

na skutek „zmian klimatycznych”.

ODNOWIENIE

LASU

DOBÓR

GATUNKÓW DO

ODNOWIEŃ

I ZALESIEŃ

ODNOWIENIE LASU

DOBÓR GATUNKÓW DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ

ODNOWIENIE LASU

DOBÓR GATUNKÓW DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ

ODNOWIENIE LASU

DOBÓR GATUNKÓW DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ

ODNOWIENIE

LASU

DOBÓR

GATUNKÓW DO

ODNOWIEŃ

I ZALESIEŃ

ODNOWIENIE LASU

DOBÓR GATUNKÓW DO ODNOWIEŃ I

ZALESIEŃ

Zasady
hodowli lasu
(2003)

ODNOWIENIE LASU

DOBÓR GATUNKÓW DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ

Zasady
hodowli lasu
(2003)

ODNOWIENIE LASU

DOBÓR GATUNKÓW DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ

Zasady hodowli
lasu (2003)

ODNOWIENIE LASU

DOBÓR GATUNKÓW DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ

Zasady hodowli
lasu (2003)

ODNOWIENIE LASU

DOBÓR GATUNKÓW DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ

Zasady hodowli
lasu (2003)

REWITALIZACJA GLEB

WYNIKI STOSOWANIA DOLOMITU W GÓRACH BIALSKICH

(ORLIK)

(

Ceitel, Zientarski 2002)

Picea abies L.

0

20

40

60

80

100

120

1993

0

1993

1

1994

2

1995

3

1996

4

1997

5

1998

6

1999

7

2000

8

0

20

40

60

80

100

kontrola - wysokość

dolomit - wysokość

kontrola - udatność

dolomit - udatność

%

H (cm)

Fagus sylvatica L.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1993

0

1993

1

1994

2

1995

3

1996

4

1997

5

1998

6

1999

7

2000

8

0

20

40

60

80

100

kontrola - wysokość

dolomit - wysokość

kontrola - udatność

dolomit - udatność

%

H (cm)

REWITALIZACJA GLEB

WYNIKI STOSOWANIA DOLOMITU W GÓRACH BIALSKICH

(ORLIK)

(

Ceitel, Zientarski 2002)

Larix decidua Mill.

0

50

100

150

200

1993

0

1993

1

1994

2

1995

3

1996

4

1997

5

1998

6

1999

7

2000

8

0

20

40

60

80

100

kontrola - wysokość

dolomit - wysokość

kontrola - udatność

dolomit - udatność

%

H (cm)

Acer pseudoplatanus L.

0

10

20

30

40

50

1993

0

1993

1

1994

2

1995

3

1996

4

1997

5

1998

6

1999

7

2000

8

0

20

40

60

80

100

kontrola - wysokość

dolomit - wysokość

kontrola - udatność

dolomit - udatność

%

H (cm)

REWITALIZACJA GLEB

WYNIKI STOSOWANIA DOLOMITU W GÓRACH BIALSKICH

(ORLIK)

(

CEITEL, ZIENTARSKI 2002)

Pinus cembra L.

0

20

40

60

80

1993

0

1993

1

1994

2

1995

3

1996

4

1997

5

1998

6

1999

7

2000

8

0

20

40

60

80

100

kontrola - wysokość

dolomit - wysokość

kontrola - udatność

dolomit - udatność

%

H (cm)

Sorbus aukuparia L.

0

20

40

60

80

100

1993

0

1993

1

1994

2

1995

3

1996

4

1997

5

1998

6

1999

7

2000

8

0

20

40

60

80

100

kontrola - wysokość

dolomit - wysokość

kontrola - udatność

dolomit - udatność

%

H (cm)

REWITALIZACJA GLEB

WYNIKI DOŚWIACZENIA WE WŁOCŁAWKU

(Barzdajn W., Ceitel J., Zientarski J., Sienkiewicz A., Cichocka I., Szymańska M.

1987 - 2008)

BADANE GATUNKI:

• sosna zwyczajna (Pinus sylvestris L. ),
• sosna czarna (Pinus nigra austriaca Arn.),
• modrzew europejski (Larix decidua Mill.),
• brzoza brodawkowata (Betula pendula Roth.),
• dąb szypułkowy (Quercus robur L.),
• dąb czerwony (Quercus rubra Du Roi),
• olsza czarna (Alnus glutinosa Gaertn.)
• czeremcha amerykańska (Padus serotina Ehrh.).

REWITALIZACJA GLEB

WYNIKI DOŚWIACZENIA WE WŁOCŁAWKU

(

Barzdajn W., Ceitel J., Zientarski J., Sienkiewicz A., Cichocka I., Szymańska

M.

1987 - 2008)

WARIANTY NAWOŻENIA KOMPENSACYJNEGO:

• powierzchnia kontrolna - bez nawożenia i wapnowania

(O),

• nawożenie dolomitem (Ca) - 1500 kg /ha.

• bezazotowe nawożenie organiczne trocinami (Tr) - 100

m3/ha,

• nawożenie fosforowo-potasowo-magnezowe (PK) -

superfosfat potrójny granulowany (46 % P2O5) - 60

kg/ha P2O5, sól potasowa (50 % K2O) - 90 kg/ha K2O,

kainit magnezowy (14 % K2O, 5 % MgO) - 30 kg/ha MgO.

• połączenie wszystkich zabiegów, czyli bezazotowego

nawożenia organicznego z wapnowaniem i nawożeniem

mineralnym (TrPKCa).

REWITALIZACJA GLEB

WYNIKI DOŚWIACZENIA WE WŁOCŁAWKU

(Barzdajn W., Ceitel J., Zientarski J., Sienkiewicz A., Cichocka I., Szymańska M.

2006)

REWITALIZACJA GLEB

WYNIKI DOŚWIACZENIA WE WŁOCŁAWKU

(Ceitel J., Sienkiewicz A.,. Zientarski J., 2001)

REWITALIZACJA GLEB

WYNIKI DOŚWIACZENIA WE WŁOCŁAWKU

(Ceitel J., Sienkiewicz A.,. Zientarski J., 2001)

• Miarą przydatności poszczególnych gatunków do przebudowy

drzewostanów w zasięgu imisji zakładów azotowych jest ich

przeżywalność i wzrost. Obie te cechy muszą wy stąpić w stopniu

zadowalającym.

• Z badanych w obu doświadczeniach gatunków wysoką udatnością i dobrym

wzrostem charakteryzowała się brzoza brodawkowata oraz czeremcha

amerykańska. Doświadczenie z terenu Włocławka dowodzi także, że sosna

zwyczajna (nie badana w Puławach), jeśli tylko stężenie skażeń nie jest

letalne, nie ustępuje sośnie czarnej.

• Wyniki przedstawionych doświadczeń wskazują na słuszność zasady

rozproszenia i ograniczenia ryzyka hodowlanego przy doborze gatunków na

tereny zagrożone imisjami zanieczyszczeń przemysłowych (Bernadzki

1987). Jako zasadę należy także przyjąć ograniczenie udziału gatunków

obcych dla danego terenu - introdukowanych i spoza zasięgu naturalnego

(Barzdajn i in.1991).

• Usytuowanie zakładów azotowych na słabych glebach (założenie

planowania przestrzennego) ogranicza znacznie możliwość doboru

gatunków. Przedstawione wyniki badań wskazują, że do próby regeneracji

ekosystemu leśnego w obrębie oddziaływania imisji zakładów azotowych

można stosować głównie sosnę zwyczaj na {Pinus sylvestri L), brzozę

brodawkowata (Betula pendula Roth.) oraz jako domieszkę dęba

bezszypułkowego (Quercus petraea Matt.)), co jest zgodne propozycjami

Kowalkowskiego i in.(1999).

REWITALIZACJA GLEB

WYNIKI DOŚWIACZENIA W PUŁAWACH

(KOWALKOWSKI, MIAZGA, STRYKOWSKI 1996)

Bez nawożenia

Nawożenie torfem

REWITALIZACJA GLEB

WYNIKI DOŚWIACZENIA W PUŁAWACH

(KOWALKOWSKI, MIAZGA, STRYKOWSKI 1996)

Pod względem zdolności do przeżywania i adaptacji w warunkach presji

azotogennej zakładów azotowych w Puławach podzielono badane

gatunki drzew na cztery grupy:

Grupa I. Nie przeżywające:

Pinus nigra.

Grupa II. Przeżywające krótki okres - 5-8 lat, bez zdolności do adaptacji:

Ailanthus glandulosa, Fagus silvatica, Thuja occidentalis. Morus alba,

Carpinus betulus, Eleagnus angustifolia.

Grupa III. Przeżywające dłuższy okres - do 12 -15 lat, adaptujące się

częściowo:

Quercus petraea, Q. rubra, Sorbus aucuparia, Larix decidua, Alnus

glutinosa, Tilia cordata, Robinia pseudoacacia, Acer platanoides, A.

pseudoplatanus, Populus tremula. Rosa rugosa, Ribes alpinum,

Sambucus nigra, S. racemosa, Frangula alnus, Rhamnus cathartica,

Symphoricarpos albus, Euonymus europea.

Grupa IV. Długo przeżywające - ponad 20 lat i adaptujące się:

Betula pendula, Acer negundo, Caragana arborescens i Padus serotina.