UM

UM

WWL|SII/8

WWL|SII/8



Zjawisko nadużywania alkoholu oraz współwystępowania

zaburzeń psychicznych obejmuje szeroki zakres

problemów i stanów chorobowych.



Uzależnienie od alkoholu współwystępuje z zaburzeniami

psychicznymi o wiele częściej niż sądzi większość

klinicystów: > 20% osób z zaburzeniami psychicznymi

nadużywa alkoholu lub jest od niego uzależniona.



Zaburzenia związane z używaniem alkoholu mogą być

przyczyną wielu różnych zaburzeń psychicznych lub mogą

nasilać przebieg istniejących zaburzeń, począwszy od

schizofrenii a skończywszy na zaburzeniach lękowych.



Używanie, nadużywanie i uzależnienie od alkoholu może

powodować lub pogarszać przebieg zaburzeń osobowości.



Leczenie uzależnienia od alkoholu i współwystępujących

zaburzeń psychicznych wymaga skoordynowanego

postępowania terapeutycznego, w którym uwzględnione

zostaną oba rodzaje problemów zdrowotnych.



Częste powiedzenie A.A. brzmi „Nie istnieje taki problem,

którego alkohol nie mógłby pogorszyć”.

Epidemiologia:

Epidemiologia:



U 53% osób uzależnionych od alkoholu
stwierdzono współwystępowanie innych
zaburzeń psychicznych.



Stwierdzono, że 22,5% populacji ogólnej w
którymś okresie życia spełnia kryteria dla
zaburzeń psychicznych niezwiązanych z
uzależnieniem.



Stwierdzono, że 13,5% populacji w jakimś
okresie życia spełnia kryteria dla nadużywania
lub uzależnienia od alkoholu.

Etiopatogeneza:

Etiopatogeneza:



Czynniki genetyczne mają wpływ zarówno na nadużywanie

alkoholu, jak i występowanie wielu zaburzeń psychicznych.



Badania nad rolą czynników genetycznych w rozwoju

uzależnienia od alkoholu stworzyło okazję do uzyskania

odpowiedzi na to pytanie dzięki wykorzystaniu mapowania

ludzkiego genomu w badaniu zachowań samobójczych u

osób uzależnionych od alkoholu. Doświadczenie kliniczne

wskazuje na powszechne współwystępowanie obu tych

stanów. Hesselbrock i wsp. [2004] wykazali znaczący

genetyczny związek między zachowaniami samobójczymi a

chromosomem 2.



Inne badania Wanga i wsp. [2004] wykazały, że lokalne

zmiany w obrębie genu CHRM 2 mogą stanowić czynnik

ryzyka zarówno uzależnienia od alkoholu, jak i depresji.



Badanie par bliźniąt jednojajowych wykazało, że czynniki

genetyczne odpowiadają za ok. 49% wariancji w przypadku

wieku inicjacji alkoholowej oraz 25% wariancji czasu do

powstania uzależnienia od alkoholu [Liu i Blacker – 2004].



Alkohol jest bardzo podstępnym środkiem chemicznym,

przynoszącym ulgę lub przyjemność. Przenika do mózgu i

naśladuje produkowane przez organizm substancje kojące

m. in. endorfiny. Uzależnić może się każdy, a sprzyja temu

„polska kultura” i styl życia.



Jeżeli człowiek zetknie się z alkoholem przed

20 r.ż., nie zdaje sobie sprawy z zagrożeń jakie on niesie.

Zaczyna pić, zachwycony, że znalazł wreszcie świetne

lekarstwo na smutek i stres, a nawet na poprawę

sprawności seksualnej.



Wśród czynników sprzyjających uzależnieniu wymienia się:

a)

predyspozycje genetyczne,

b)

uwarunkowania neurofizjologiczne,

c)

cechy charakteru,

d)

uwarunkowania środowiskowe.



Bardziej podatne na uzależnienie są osoby nadwrażliwe,

nadmiernie przeżywające porażki życiowe.



Ilość porcji standardowych w wybranych rodzajach
alkoholu



1 porcja standardowa = 10g czystego alkoholu etylowego

Kufel piwa 200 ml = Lampka wina 100 ml = Kieliszek wódki

25 ml

o mocy 5% o mocy 10% o mocy 40%

Kufel piwa 200 ml = Lampka wina 100 ml = Kieliszek wódki

25 ml

o mocy 5% o mocy 10% o mocy 40%

PIWO

PIWO

0,33 l

0,33 l

5%

5%

=

=

1

1

2/3

2/3

porcji

porcji

(16,5 g)

(16,5 g)

PIWO

PIWO

0,5 l

0,5 l

5%

5%

=

=

2

2

1/2

1/2

porcji (25

porcji (25

g)

g)

WINO

WINO

100 ml

100 ml

10%

10%

=

=

1

1

porcja (10

porcja (10

g)

g)

WINO

WINO

100 ml

100 ml

15%

15%

=

=

1,5

1,5

porcji (15

porcji (15

g)

g)

= 2 porcje (20

= 2 porcje (20

g)

g)

WÓDKA

WÓDKA

50 ml

50 ml

40%

40%

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania

spowodowane alkoholem (wg ICD-10)

spowodowane alkoholem (wg ICD-10)



Ostre zatrucie alkoholowe



Picie ryzykowne



Picie szkodliwe



Uzależnienie od alkoholu



Zespół abstynencyjny



Majaczenie alkoholowe

Przewlekłe psychozy alkoholowe

Przewlekłe psychozy alkoholowe



Paranoja alkoholowa



Przewlekła halucynoza alkoholowa



Depresja alkoholowa



Psychoza Korsakowa

Przewlekłe zaburzenia spowodowane alkohole

Przewlekłe zaburzenia spowodowane alkohole



Encefalopatia alkoholowa



Otępienie alkoholowe

Podstawowymi pojęciami definiującymi 3 podstawowe modele

Podstawowymi pojęciami definiującymi 3 podstawowe modele

picia alkoholu są:

picia alkoholu są:



picie ryzykowne,



picie szkodliwe,



uzależnienie



Picie ryzykowne –

Picie ryzykowne –

to takie picie alkoholu, które jest potencjalnie

związane z powstawaniem szkód zdrowotnych (np. prowadzenie

samochodu, praca na wysokości, obsługiwanie urządzeń

mechanicznych pod wpływem alkoholu).



Picie szkodliwe –

Picie szkodliwe –

rozpoznaje się w przypadkach stwierdzenia, że

alkohol jest przyczyną lub współprzyczyną wystąpienia szkód

zdrowotnych: somatycznych, psychicznych lub zaburzeń

zachowania, które mogą doprowadzić do niesprawności lub

negatywnie wpływać na stosunki interpersonalne. Rozpoznanie

picia szkodliwego związane jest z określeniem szkód w

kategoriach medycznych (np. alkoholowe uszkodzenie wątroby,

polineuropatia alkoholowa, zapalenie trzustki, nadciśnienie

tętnicze, zaburzenia wchłaniania) lub psychologiczne (np. stany

depresyjne, lękowe). Innym warunkiem rozpoznania picia

szkodliwego jest niestwierdzenie objawów uzależnienia od

alkoholu.



Uzależnienie od alkoholu –

Uzależnienie od alkoholu –

to dość typowy zespół objawów

somatycznych. behawioralnych i poznawczych, w których picie

alkoholu staje się priorytetowe nad innymi poprzednio ważniejszymi

zachowaniami.

Kryteria diagnostyczne u.a.:

Kryteria diagnostyczne u.a.:



Aby je rozpoznać musimy stwierdzić występowanie w okresie

ostatniego roku przynajmniej 3 z n/w objawów:

1.

silna potrzeba („głód”) picia albo kompulsywne picie alkoholu,

2.

Trudności w kontrolowaniu zachowań związanych z piciem w sensie

upośledzenia: kontrolowania rozpoczęcia picia, długości trwania

picia, ilości alkoholu.

3.

Zespół abstynencyjny spowodowany przerwaniem picia lub

zredukowaniem dawki alkoholu.

4.

Występowanie tolerancji (potrzeba coraz większych dawek alkoholu

do wywołania efektu upicia, poprzednio osiąganego mniejszymi

dawkami.

5.

Postępujące zaniedbywanie alternatywnych przyjemności i

zainteresowań z powodu picia.

6.

Picie alkoholu mimo wiedzy o jego szkodliwości na stan zdrowia.



Istotnym utrudnieniem w procesie diagnostyki u.a. jest fakt, że u

znacznej części osób uzależnionych występuje mechanizm

zaprzeczania, osoby te minimalizują lub wręcz negują, występowanie

problemów alkoholowych.

Ostre zaburzenia alkoholowe:

Ostre zaburzenia alkoholowe:



Wg danych PARPA, szacuje się, że w Polsce 10% populacji

nadużywa alkoholu, z tego 800 tys. to osoby uzależnione

od alkoholu. Śmiertelność w ostrych zatruciach alkoholem

etylowym wynosi około 2,5%, a w przypadku tzw. zatruć

mieszanych (alkohol + leki) jest kilkakrotnie większa. W

przypadku zatruć alkoholami nie konsumpcyjnymi

śmiertelność przekracza 20%.



Ostre zatrucie alkoholem etylowym jest następstwem

farmakologicznego działania alkoholu na organizm ludzki i

przejawiać się może zaburzeniami świadomości, procesów

poznawczych, spostrzegania, afektu, zachowań, a także

innych funkcji i reakcji psychofizycznych organizmu. W

miarę upływu czasu zaburzenia ustępują całkowicie, o ile

nie dojdzie do powikłań lub uszkodzenia tkanek.

Powikłaniami mogą być urazy, zachłyśnięcia wymiocinami,

drgawki, majaczenie, ostre choroby somatyczne, śpiączka.



Objawy ostrego zatrucia alkoholem są zazwyczaj

proporcjonalne do ilości wypitego alkoholu etylowego.

Objawy zatrucia alkoholem w zależności od jego

Objawy zatrucia alkoholem w zależności od jego

stężenia we krwi

stężenia we krwi

Fizjologiczne reakcje na alkohol

0,3–0,5 ‰

0,3–0,5 ‰

Upośledzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej, nieznaczne zaburzenia
równowagi, euforia, obniżenie krytycyzmu.

0,5–0,7 ‰

0,5–0,7 ‰

Zaburzenia sprawności ruchowej, nadmierna pobudliwość i gadatliwość, a
także obniżenie samokontroli oraz błędna ocena własnych możliwości,
które prowadzą do fałszywej oceny sytuacji.

0,7-2,0‰

0,7-2,0‰

Zaburzenia równowagi, sprawności i koordynacji ruchowej, obniżenie
progu bólu, spadek sprawności intelektualnej pogłębiające się w miarę
nasilania się intoksykacji alkoholowej. Opóźnienie czasu reakcji,
drażliwość, zachowania agresywne, pobudzenie seksualne, wzrost
ciśnienia krwi, przyspieszenie rytmu serca.

2,0-3,0‰

2,0-3,0‰

Zaburzenia mowy (bełkotliwa), wyraźne spowolnienie i zaburzenia
równowagi (chód marynarski), przewracanie się, wzmożona senność,
znaczne obniżenie zdolności do kontroli własnych zachowań.

3,0-4,0‰

3,0-4,0‰

Spadek ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała, zanik odruchów
fizjologicznych, głębokie zaburzenia świadomości prowadzące do śpiączki.

> 4,0‰

> 4,0‰

Głęboka śpiączka, zaburzenia czynności ośrodka naczynio-ruchowego i
oddechowego, możliwość porażenia tych ośrodków przez alkohol – stan
zagrożenia życia.

Nietypowe reakcje na alkohol

Nietypowe reakcje na alkohol

Upicie

Upicie

patologiczne

patologiczne

Przemijająca, krótkotrwała psychoza po relatywnie małych
dawkach alkoholu (nie powodujących znacznych zaburzeń
zachowania u innych osób). Skutkiem najczęściej są czyny
karalne. Upicie patologiczne kończy się nagle snem
terminalnym i pozostawia po sobie niepamięć przeżyć i
wydarzeń.

Upicie powikłane

Upicie powikłane

Nieproporcjonalne do ilości wypitego alkoholu zmiany
zachowania połączone z silnym pobudzeniem ruchowym.

Złożona postać

Złożona postać

upicia zwykłego

upicia zwykłego

Występuje wówczas, kiedy na osobę będącą w stanie zwykłego
upicia zadziała silny bodziec w postaci urazu psychicznego lub
mechanicznego. Stan upicia pogłębia się gwałtownie i na plan
pierwszy wysuwać się może pobudzenie ruchowe połączone z
agresją.

Stany silnego

Stany silnego

depresyjnego

depresyjnego

pobudzenia

pobudzenia

Mogą łączyć się z niespodziewanymi i udanymi zamachami
samobójczymi.

Zespół abstynencyjny (odstawienia)

Zespół abstynencyjny (odstawienia)



U osób uzależnionych od alkoholu, w miarę postępu uzależnienia,

równolegle rozwijają się objawy z.a. Do wystąpienia tych objawów

prowadzi przerwanie lub ograniczenie picia alkoholu; równocześnie

występuje głód alkoholowy któremu towarzyszy świadomość, że

kolejna porcja alkoholu spowoduje złagodzenie dolegliwości.



W ok. 24-36 godzin po znacznym ograniczeniu lub zaprzestaniu

picia rozwija się z.a. o zróżnicowanym obrazie i nasilaniu.



Na przebieg z.a. mają wpływ: rodzaj alkoholu, długość picia oraz

stan psychofizyczny osoby pijącej.



Objawy abstynencyjne utrzymują się od kilkunastu godzin do kilku

dni, a postępowanie jest uzależnione od stanu klinicznego pacjenta.



W z.a. można wyodrębnić dwie podstawowe grupy objawów:

A)

somatyczne –

somatyczne – gł. zw. z zaburzeniami układu autonomicznego (brak

łaknienia, nudności, wymioty, biegunka, tachykardia,  C.T.K.,

potliwość).

B)

psychiczne –

nadpobudliwość, niepokój, lęk, zaburzenia nastroju,

dysforia, drażliwość, poczucie winy, zaburzenia snu).



U ok. 5% hospitalizowanych pacjentów dochodzi do powikłania z.a.

majaczeniem alkoholowym lub drgawkami.



Z.a. z majaczeniem

Z.a. z majaczeniem

– powikłanie z.a. ostrą psychozą alkoholową

(majaczenie alkoholowe, ostra halucynoza alkoholowa) jest

bezwzględnym wskazaniem do hospitalizacji psychiatrycznej.

M.a. jest najczęściej spotykaną psychoza alkoholową i występuje

u około 5% osób uzależnionych.

Do objawów nasilonego z.a. dołączają się: nasilony niepokój, lęk, ok.

zaburzenia świadomości, omamy, iluzje, urojenia. Objaw

Liepmana (ucisk na gałki oczne powoduje pojawienie się omamów

wzrokowych). Objaw Reichardta (czystej kartki). Poza tym

charakterystyczne dla majaczenia są: bezsenność i nasilenie

objawów wieczorem i w nocy. Śmiertelność dochodzi do 1%.



Napady padaczkowe –

Napady padaczkowe –

kolejnym powikłaniem z.a. są napady

drgawek. Występują u ok. 5-15% alkoholików w ok. pierwszego

tygodnia po odstawieniu alkoholu. Napady padaczkowe mają

charakter uogólnionych napadów toniczno-klonicznych typu

grand mal. W ok. między napadami zapis EEG jest prawidłowy.



Ostra halucynoza alkoholowa –

Ostra halucynoza alkoholowa –

występuje rzadziej niż

majaczenie drżenne. Głównymi objawami są: omamy słuchowe

oraz wiążące się z nimi urojenia, omamy imperatywne o

nieprzyjemnej treści. Psychoza trwa od kilku dni do kilku

miesięcy. Zachowana jest dobra pamięć doznań psychotycznych.

Ustępuje przy zachowaniu abstynencji.

Postępowanie w nasilonych z.a.:

Postępowanie w nasilonych z.a.:



W przypadku cech odwodnienia – podawanie
dożylnie płynów wieloelektrolitowych,
glukozy i soli fizjologicznej.



Uzupełnienie niedoboru witamin gr. B oraz A,
E, D i C.



Uzupełnienie niedoboru elektrolitów (K, Mg).



W calu złagodzenia objawów z.a. stosuje się
Diazepam oraz Klometiazol.



Neuroleptyki stosuje się ostrożnie gł. w
przypadkach ciężkich majaczeń i ostrej
halucynozy alkoholowej.

Przewlekła halucynoza alkoholowa

Przewlekła halucynoza alkoholowa



Podstawowe objawy są takie same jak w o.h.a. Występują one

jednak przewlekle, mają tendencję do nawrotów nawet przy

całkowitej abstynencji. Omamy słuchowe z upływem czasu są mniej

intensywne i mniej częste, nieraz alkoholik odnosi się do nich

krytycznie. Może się jednak zdarzyć, że objawy psychotyczne

(urojenia) utrzymują się i tworzą pewien system. Przebieg p.h.a.

jest o tyle niepomyślny, że chorzy po wyjściu ze szpitala wracają do

picia. Powoduje to zaostrzenie objawów psychotycznych, które

nawet po ponownym zachowaniu abstynencji mogą utrzymywać się

latami.

Paranoja alkoholowa (obłęd zazdrości alkoholowe, z. Otella)

Paranoja alkoholowa (obłęd zazdrości alkoholowe, z. Otella)



Charakteryzuje się urojeniami niewierności. Przebieg wyraźnie

przewlekły, urojenia wskazują tendencję do rozbudowy i

systematyzacji. Zazdrość o partnerkę jest zjawiskiem częstym u

alkoholików i wchodzi ona w systemy racjonalizacyjne jako

usprawiedliwienie picia, jest powodem dla którego zdegradowani

psychicznie alkoholicy w sposób brutalny traktują swoje żony, a

nierzadko i dzieci, gdyż wątpią w swoje ojcostwo. Dopóki nie

wystąpi psychoza, zarzuty zdrady wypowiadane są w st. upicia. W

p.a. pojawiają się już urojenia, a psychoza jest trudna do leczenia.

Nierzadko osoby te prowadzą rejestr rywali. Urojenia mają

charakter absurdalnych. Rokowanie niepomyślne i nawet

długotrwała abstynencja i leczenie nie wpływa na powrót

krytycyzmu.

Depresja –

Depresja –

jedną z konsekwencji nadużywania

alkoholu mogą być zaburzenia depresyjne do

złudzenia przypominające klasyczne objawy

depresji pod postacią obniżonego nastroju,

poczucia beznadziejności i zaburzeń snu. Zawsze

należy rozważyć postawienie wstępnego

rozpoznania indukowanych alkoholem

chorobowych zaburzeń nastroju, lękowych czy

psychotycznych, zanim nie uzyska się ostatecznego

dowodu w postaci ustąpienia objawów depresji po

zaprzestaniu picia. To, że alkohol może powodować

objawy depresji i zaburzeń lękowych nie jest

szczególnie zaskakujące, biorąc pod uwagę, że pod

względem farmakologicznym można go uznać za

substancję działającą depresyjnie na O.U.N.

Chociaż ważne jest rozróżnienie pomiędzy ciężkim

epizodem depresyjnym, a depresją związaną z

nadużywaniem alkoholu, lekarze raczej rzadko

mają możliwość, aby odczekać 3 tyg. w celu

zróżnicowania tych zaburzeń.

Psychoza Korsakowa

Psychoza Korsakowa



Jest rzadkim powikłaniem alkoholizmu; przebieg

choroby jest przewlekły, a rokowania niepomyślne.

Zapadają na nią starsi wiekiem alkoholicy,

stosunkowo częściej kobiety.



Pierwszoplanowym objawem w p.K. są zaburzenia

funkcji pamięci, głównie procesów zapamiętywania.

Chory prawie natychmiast zapomina o wydarzeniach

bieżących, dawniejsze natomiast pamięta nieco

lepiej, chociaż ich zasób sukcesywnie także ubożeje.



Niezdolność zapamiętywania prowadzi do znacznego

zaburzenia orientacji. W następstwie zaburzeń

pamięci powstają tzw. luki pamięciowe, które

wypełnia konfabulacjami t.j. naprędce zmyślonymi

fantazjami.



Stan somatyczny tych osób wskazuje na znaczne

wyniszczenie. P.K. prowadzi raczej rzadko do

śmierci, stanowi jednak jedno z najważniejszych, bo

nieodwracalnych powikłań alkoholizm.



Plany leczenia muszą być dostosowane do

indywidualnej sytuacji alkoholika.



Największą skuteczność terapeutyczną zapewnia

skierowanie pacjenta na odpowiednio dobrany 12-

to stopniowy program w Oddziale Leczenia

Uzależnień.



W terapii osób uzależnionych od alkoholu różne

techniki psychoterapii grupowej.



A.A. –

A.A. –

żadna inna metoda nie okazała się tak

skuteczna, jak wzajemnie świadczona sobie pomoc

przez alkoholików w ramach meetingów A.A.



Tylko autentyczne przyznanie się przed samym

sobą do utraty zdolności do kierowania własnym

życiem w związku z piciem alkoholu, może

stanowić wstępny krok do znalezienia takich form i

umiejętności kierowania własnymi czynami, które

mogą dać efekt terapeutyczny.

„

„

Przestaniesz pić albo umrzesz”

Przestaniesz pić albo umrzesz”



Pomoc udzielana osobom uzależnionym od
alkoholu polega na:

a)

Przerwaniu ciągu picia,

b)

Wsparciu zmagań pacjentów z psychicznymi i
fizycznymi następstwami nadużywania
alkoholu,

c)

Nakłanianiu do zachowania abstynencji.



Głównym celem terapii osób uzależnionych od

alkoholu jest zapobieganie nawrotom picia alkoholu.



I etap

I etap

terapii zaczyna się od 30-to dniowego

programu realizowanego w warunkach szpitalnych

lub w warunkach leczenia dziennego.



II etap

II etap

polega na psychoterapii grupowej mającej

na celu wypracowanie poznawczych strategii

zapobiegania nawrotom pomagających unikać

sytuacji, w których pacjentowi może grozić powrót

do picia. Celem jest nauczenie pacjentów nowych

zachowań, aby radzili sobie w sytuacjach

prowadzących do ponownego picia.



III etap –

III etap –

przynależność do grupy samopomocy A.A.

realizującej filozofię 12-tu kroków do trzeźwości.



Zgodnie z filozofią A.A.:

„

Człowiek nie ma dostatecznej mocy, aby

Człowiek nie ma dostatecznej mocy, aby

panować nad uzależnieniem od alkoholu bez

panować nad uzależnieniem od alkoholu bez

pomocy istoty wyższej oraz wsparcia innych

pomocy istoty wyższej oraz wsparcia innych

osób

osób

”.