Problemy psychiczne osób
uzależnionych od alkoholu

Klinika Psychiatrii UM

w Lublinie

Anna Wójcicka

Zespół uzależnienia

Kompleks zjawisk fizjologicznych,
behawioralnych i poznawczych,
wśród których przyjmowanie
substancji dominuje nad innymi
zachowaniami, które miały
poprzednio dla pacjenta większą
wartość

Uzależnienie

• Silne pragnienie przyjmowania substancji

v. poczucie przymusu jej przyjmowania

• Trudności kontrolowania zachowania

związanego z przyjmowaniem substancji

• Fizjologiczne objawy stanu odstawienia
• Stwierdzenie tolerancji
• Zwiększona ilość czasu poświęcona na

zdobywanie v. przyjmowanie

Sposób picia alkoholu się zmienia

• Abstynencja

• Picie o niskim poziomie ryzyka

• Picie ryzykowne

• Picie szkodliwe

• Uzależnienie

1 porcja standardowa alkoholu= ok. 10 g

czystego alkoholu etylowego

1. Szklanka 250 ml 5% piwa
2. Lampka 100 ml 12% wina
3. Kieliszek 30 ml 40% wódki

Picie ryzykowne wg WHO

Regularne średnie spożywanie alkoholu w ilości
Kobiety

20-40

g czystego alkoholu

łącznie tygodniowo

140-209 g

Mężczyźni

40-60

g czystego alkoholu

łącznie tygodniowo

280-349

g

Szkodliwe picie alkoholu

Wzorzec picia powodujący szkody

zdrowotne

Fizyczne

Psychiczne

Psychologiczne

Społeczne

Dane PARPA

• L. osób uzależnionych ok. 2% populacji (800 tyś)
• Dorośli żyjący w otoczeniu alkoholika ok. 4% (1,5

mln)

• Dzieci w rodzinach alkoholowych ok. 4% (1,5 mln)
• Pijący szkodliwie 5-7% populacji (2-2,5

mln)

• Ofiary przemocy domowej w rodzinach

alkoholowych
2/3 osób dorosłych
2/3 dzieci Razem ok. 2 mln

Fazy rozwoju uzależnienia

1.Faza początkowa: picie objawowe, rozładowanie

napięcia, wzrost tolerancji na alkohol

2.Faza ostrzegawcza: potrzeba spożywania alkoholu,

pierwsze upojenia amnestyczne, poczucie winy

3.Faza krytyczna: utrata kontroli nad piciem, zespół

złego rannego samopoczucia, klinowanie,

obniżenie tolerancji na alkohol, łatwość

wchodzenia w kolizje z prawem

4.Faza końcowa: wyraźny spadek tolerancji na

alkohol, zmiana zachowań w rodzinie i środowisku,

wyniszczenie fizyczne, upośledzenie sprawności

intelektualnej, pełna degradacja społeczna

Przesiewowe metody

kwestionariuszowe

• MAST(Michigan Alkoholism Screening

Test)

• AUDIT (The Alcohol Use Disorders

Identyfication Test)

• CAGE ( Cut back, Annoyed, Guilty,

Eye-opener)

• CAGE +2

CAGE

1.Czy czuł Pan/czuła Pani kiedykolwiek, że

powinien Pan/ powinna Pani przerwać picie?

2.Czy ludzie sprawiali Panu/Pani przykrość

przez krytykowanie Pana/Pani picia?

3.Czy czuł się Pan/Pani kiedykolwiek źle lub

winny z powodu Pana/Pani picia?

4.Czy kiedykolwiek po obudzeniu pierwszą

Pana/Pani myślą była myśl o wypiciu

alkoholu, aby uspokoić nerwy albo

przerwać objawy przepicia?

CAGE+ 2

5.Jaki jest najmocniejszy alkohol, który

pijesz jednego dnia?

6.Jaki jest najmocniejszy alkohol, który

pijesz w jednym tygodniu?

Dwie lub więcej odpowiedzi twierdzące sugeruje możliwe ryzyko

uzależnienia.

Wywiad alkoholowy AUDIT

1.Jak często pije Pan

napoje zawierające
alkohol

2.Ile standardowych

porcji zawierąjących
alkohol wypija Pan w
dniu w którym Pan pije

3.Jak często wypija Pan

sześć lub więcej porcji
alkoholu w ciągu dnia

4.Jak często w ostatnim

roku nie mógł Pan
zaprzestać picia po
jego rozpoczęciu

Wywiad alkoholowy AUDIT

5.Jak często w ciągu

ostatniego roku z

powodu picia alkoholu

zrobił Pan coś

niewłaściwego, co

naruszyło przyjęte w

Pana środowisku normy

społeczne

6.Jak często w ostatnim

roku potrzebował Pan

napić się alkoholu rano

następnego dnia po

„dużym piciu”, aby móc

dojść do siebie

7.Jak często w ostatnim

roku miał Pan poczucie

winy lub wyrzuty

sumienia po piciu

alkoholu

8.Jak często w ostatnim

roku nie mógł pan

przypomnieć sobie, co

zdarzyło się

poprzedniego dnia lub

nocy, z powodu picia

Wywiad alkoholowy AUDIT

9.Czy kiedykolwiek Pan lub ktoś inny doznał

jakiegoś urazu fizycznego w wyniku Pana
picia

10.Czy ktoś z rodziny, lekarzy lub innych

pracowników służby zdrowia interesował
się Pana piciem albo sugerował jego
ograniczenie

Wskaźniki laboratoryjne w badaniach

przesiewowych

• γ-glutamylotransferaza (>30U/l)
• Transferyna uboga w weglowodany (>20mg/l)
• Średnia objętość erytrocyta (>91µm)
• Kwas moczowy(>6.4 mg/dl M,5.0 mg/dl K)
• Aminotransferaza asparaginowa (>45 IU/l)
• Aminotransferaza alaninowa (>45 IU/l)
• Trójglicerydy ( >160mg/dl)

Wskaźniki laboratoryjne w

badaniach przesiewowych

• ↑GGT i aminotransferaz występuje u34-

85% pijących systematycznie ponad 40g
alkoholu dziennie. Normalizacja trwa ok. 4-
5 tyg.

• Makrocytozę stwierdza się u 50-96%

pijących codziennie.

• Specyficznym markerem spożycia

alkoholu jest 5-hydroksytryptofan.
Aktywność β-heksozoaminazy w moczu
znacząco wzrasta u >90%

Somatyczne szkody zdrowotne

• Schorzenia z niedożywienia układu

nerwowego

• Zespół Wernickiego-Korsakowa
• Zwyrodnienie móżdżku
• Polineuropatia obwodowa
• Neuropatia nerwu wzrokowego
• Pelagra

Somatyczne szkody zdrowotne

• Zaburzenia poalkoholowe o niejasnej

patogenezie

• Ośrodkowa mielinoza mostu
• Choroba Marchiafavy-Bignamiego
• Płodowy zespół alkoholowy
• Miopatia
• Otępienie alkoholowe
• Alkoholowy zanik mózgu

Somatyczne szkody zdrowotne

• Choroby układowe z powikłaniami

neurologicznymi

• Encefalopatia wątrobowa

• Nabyte (niewilsonowskie) zwyrodnienie

wątrobowo-mózgowe

• Zespoły złego wchłaniania

• Zespoły po gastrektomii

• Kardiomiopatia z możliwością wystąpienia

zatorów i zaburzeń krążenia mózgowego

• Arytmie z zaburzeniami ciśnienia

tętniczego i krążenia mózgowego

Somatyczne szkody zdrowotne

• Niedokrwistość, leukopenia,

trombcytopenia

• Depresja ośrodka oddechowego
• Zaburzenia elektrolitowe prowadzące

do zaburzeń świadomości

• Zwiększona częstość urazów

Ocena pacjenta

• Elementy życiowe wzorca spożywania alkoholu
• Pytania dotyczące obecnego spożycia alkoholu
• Objawy uzależnienia
• Zdrowie fizyczne/psychiczne
• Problemy związane z alkoholem
• Poprzednie próby leczenia
• Historia rodzinna
• Stosunek do leczenia
• Cele pacjenta
• Badanie fizykalne
• Badania laboratoryjne

Planowanie leczenia

• Rozmowy motywacyjne
• Planowanie działania
• Abstynencja v picie kontrolowane
• Nawrót
• Poradnictwo rodzinne
• Czynniki prognostyczne

Leczenie

• Psychoterapia grupowa
• Psychoterapia indywidualna
• Terapia rodzinna
• AA i Al-Anon
• Psychofarmakoterapia
• Leczenie powikłań somatycznych

tylko w przypadku

ciężkich zespołów

abstynencyjnych

Detoksykacja
alkoholowa

Detoksykacja alkoholowa

• powikłane zespoły

abstynencyjne

• zły stan somatyczny

Bezwzględne wskazania

• majaczenie alkoholowe
• halucynoza alkoholowa
• abstynencyjne napady drgawkowe

Czynniki zwiększające prawdopodobieństwo

wystąpienia majaczenia alkoholowego

1.Choroby zakaźne
2.Częstoskurcz
3.tętno>120 u/min
4.Objawy alkoholowego zespołu

abstynencyjnego

5.Napady padaczkowe w wywiadzie
6.Majaczenie alkoholowe w wywiadzie

Alkoholowy zespół abstynencyjny z

majaczeniem

1.Zaburzenia świadomości
2.Znaczna nadczynność układu wegetatywnego:

• ↑ RR i temperatury, tachykardia, drżenie

grubofaliste

3. Bezsenność, nudności, wymioty, lęk,

parestezje

4.Objawy towarzyszące:

• Omamy

• Iluzje patologiczne

• Urojenia
5.Napady drgawek, parestezje, hiperrefleksja

Postępowanie lecznicze

• Leczenie przyczynowe i objawowe ostrych

zaburzeń somatycznych

• Farmakoterapia zaburzeń psychicznych

związanych z intoksykacją lub abstynencją

• Zabezpieczenie przed autoagresją i agresją
• Nawiązanie kontaktu terapeutycznego celem

skierowania do dalszego leczenia

Leczenie

1.Pomiar podstawowych parametrów

co 6 godzin

2.Ciągła obserwacja
3.Unormowanie gospodarki

elektrolitowej i schorzeń
somatycznych

4.W razie odwodnienia nawodnienie

pacjenta

Leczenie

5.chlordiazepoksyd: 25-100mg p.o. co 6 h (lub inne

leki uspokajające, pochodne benzodiazepiny)

6.Tiamina: 100mg p.o., 1-3x dobę
7.Kwas foliowy: 1mg/d p.o.
8.Preparat multiwitaminowy 1xd
9.Siarczan magnezu: 1g i.m. co 6 h przez 2 dni (w

razie napadów drgawkowych)

Leczenie

10.Po wyrównaniu stanu co 5-7 dni zmniejszać

dawkę chlordiazepoksydu o 20%

11.Leki nasenne
12.Przy niedożywieniu wdrożyć odpowiednie

leczenie

13.Leki p. psychotyczne stosować ostrożnie
14.W razie objawów psychotycznych i jednocześnie

objawów toksycznego działania BDA rozważyć

zastosowanie neuroleptyków o dużej sile działania

(np. Haloperidol, Flufenazyna)

Wskazania dotyczące stosowania leków

zmniejszających ryzyko nawrotu nadużywania

alkoholu i ułatwiających podtrzymanie

abstynencji

Akamprozat – stosowanie w próbach uzyskania abstynencji.

Terapię kontynuuje się nawet w przypadku wystąpienia
nawrotu

Naltrekson – zmniejszanie ryzyka wystąpienia epizodu

niekontrolowanego picia. Dobra opcja terapeutyczna dla
osób regularnie „dawkujących sobie” alkohol -chcących
osiągnąć abstynencję

Disulfiram – u osób zmotywowanych. Stosować pod nadzorem
Baklofen - u osób zmotywowanych, cierpiących z powodu

nasilonego lęku

Politoksykomania - postępowanie

• Alkohol + związki pobudzające – lecz zatrucie

alkoholem

• Alkohol + benzodiazepiny: stosuj fenobarbital
• Kokaina i benzodiazepiny – leczy się zespół

odstawienia benzodiazepiny

• Kokaina i opiaty: leczy się zależność od opiatów
• Kokaina i amfetamina: leczenie objawowe

Lekarz uzależniony

• Zasady postępowania
• Rola Izby Lekarskiej
• Kontrakty warunkowe

Diagnoza pacjentów z podwójną

diagnozą

• ustalenie sekwencji pojawienia się

współwystępujących zaburzeń

• wiek początku psychozy
• ocena występowania chorób psychicznych i

nadużywania substancji w rodzinie.

Terapia pacjentów z podwójną

diagnozą

wielokierunkowa
elastyczna
długoterminowa
oddziaływanie środowiskowe
poprawy umiejętności społecznych i rozwiązywania

problemów

poprawy umiejętności radzenia sobie ze stresem i

objawami negatywnymi.

Terapia pacjentów z podwójną diagnozą

1.oddziaływanie środowiskowe
2.poprawa umiejętności:

-społecznych
-rozwiązywania problemów
-radzenia sobie ze stresem
-radzenia sobie ze objawami negatywnymi

Programy edukacyjne

Akceptacja:
choroby psychicznej
konieczności leczenia farmakologicznego
zapobieganie nawrotom choroby
redukcja negatywnych emocji

uwrażliwienie na stresujące wydarzenia życiowe