Epidemiologia

Katedra i Zakład Epidemiologii
Akademii Medycznej w Lublinie

Medycyna, jako część wiedzy o

otaczającym nas świecie, jest nauką o

chorobie i zdrowiu człowieka, a jako

dziedzina społecznej działalności ludzi

jest sztuką (umiejętnością) leczenia

chorych i zapobiegania chorobom.

DZIAŁ

MEDYCYNY

ZAKRES DZIAŁAŃ

Medycyna

profilaktyczna

cechy genetyczne i osobnicze
środowisko życia ludzi
profilaktyka nieswoista
zapotrzebowanie na usługi medyczne

Medycyna

lecznicza

zgłaszalność chorych
leczenie ambulatoryjne
leczenie szpitalne

Medycyna

rehabilitacyjn
a

badanie niepełnosprawności
rehabilitacja (sanatoria itp.)
inwalidztwo — praca chroniona lub domy

opieki

śmiertelna choroba — łagodzenie cierpień,

opieka preagonalna

 

zgon — lekarskie potwierdzenie

Między pełnym zdrowiem, stanami pośrednimi i chorobą jest
wiele skomplikowanych zależności. Istniały i istnieją różne
określenia pojęcia „człowiek zdrowy".

Oficjalna definicja zdrowia według

specjalistów Światowej Organizacji Zdrowia

brzmi:

„Zdrowie jest pełnym dobrostanem

fizycznym, psychicznym i społecznym,

a nie wyłącznie brakiem choroby lub

niedomagania".

Definicja ta bierze pod uwagę w zasadzie tylko odczucia
subiektywne człowieka. Z codziennej praktyki lekarskiej
wiemy, że niektórzy ludzie nie potrafią oceniać
subiektywnie swojej sytuacji zdrowotnej, np.
hipochondrycy albo ciężko chorzy o dobrym
samopoczuciu.

W praktycznej działalności służby zdrowia przyjmuje się

następującą definicję:

„Zdrowie to stan lub zdolność organizmu ludzkiego

do wykonywania odpowiednich czynności w

określonych warunkach środowiskowych i

genetycznych".

Definicja ta bierze pod uwagę w zasadzie kryterium

obiektywno-praktyczne, nad którym także można

dyskutować, np. w przypadkach niektórych chorób

psychicznych chory może pracować, może mieć dzieci.

Jeszcze inna definicja uwzględnia kryteria

ekologiczno-ewolucyjne:

„Zdrowie jest to stan swoistej

równowagi albo oddziaływania między

układem, jaki stanowi organizm

człowieka, a otaczającym go

środowiskiem zewnętrznym, równowagi

umożliwiającej trwanie, rozwój i

reprodukcję człowieka".

Z powyższych rozważań wynika, że przy

definiowaniu pojęcia „człowiek zdrowy"

należy brać pod uwagę jego aktualną

sytuację, tj. wiek, płeć, rasę i miejsce pobytu,

a w nim warunki mieszkaniowe, klimat,

warunki pracy, tradycyjny tryb życia.

W medycynie często używa się pojęcia „zdrowie populacji" lub
„zdrowie społeczeństwa". Wybitny polski epidemiolog, prof. J.

Kostrzewski, tak definiuje to pojęcie

:

„Zdrowie społeczeństwa ludzkiego jest to

nie tylko brak choroby oraz dobry stan
zdrowia fizycznego, psychicznego i
społecznego jednostek składających się
na dane społeczeństwo, ale również
harmonijny rozwój naturalny ludności
oraz takie warunki otoczenia, które
sprzyjają zdrowiu ludności".

Epidemiologia to nauka o przyczynach i

prawach szerzenia się chorób w populacji
ludzkiej, o ich natężeniu i zapobieganiu
im.

W szerokim ujęciu jest to nauka o czynnikach

wpływających na częstość występowania i
skalę rozpowszechniania się chorób w
populacji ludzi (te same prawa odnoszą się do
zwierząt i w znacznej mierze do roślin).

Epidemiologia jako nauka

W celu poznania przyczyn i praw pojawiania

się i szerzenia się chorób, epidemiolodzy
„liczą, mierzą i analizują" zjawiska
zdrowotne — pozytywne i negatywne —
oraz czynniki narażenia zdrowia w ludzkiej
populacji.

Pochodną powyższej charakterystyki są dwie

definicje podawane przez biura WHO:



Epidemiologia to „badanie czynników
określających częstotliwość i
rozprzestrzenienie chorób wśród
ludności".



Epidemiologia to „badanie warunków
występowania chorób i inwalidztwa w
ludzkich grupach oraz czynników, które
mają na to wpływ".

W „Słowniku epidemiologicznym"

podano następującą definicję:

„Epidemiologia jest nauką o

rozpowszechnieniu i czynnikach
warunkujących występowanie
związanych ze zdrowiem stanów lub
zdarzeń w określonych populacjach, jak
również jest dyscypliną służącą do
kontroli problemów zdrowotnych".

Należy zwrócić uwagę, że przedmiotem

działania epidemiologów jest

populacja ludzka i środowisko jej

życia w sensie ogólnym, a całokształt

postępowania oparty jest na

szczegółowych naukach medycznych

i przyrodniczych. Często stosowane

są metody statystyczne i

informatyczne. Rzadziej stosowane

są w epidemiologii metody z innych

nauk, np. geografii i meteorologii.

Podziały epidemiologii



Epidemiologię ogólną — dział obejmujący
badania, opis i ustalanie ogólnych praw o
przyczynach i sposobach (drogach,
działaniach) rozprzestrzeniania się chorób
i o ich natężeniu. Dział ten obejmuje
zasadnicze metody zawarte w
metodologii badań, analizie zdarzeń
zdrowotnych i w profilaktyce chorób

Podziały epidemiologii



Epidemiologię szczegółową — dział

obejmujący badania, opis i ustalanie praw o

przyczynach i sposobach rozprzestrzeniania

się (pojawiania się, trwania i zanikania) oraz o

natężeniu ściśle określonej choroby.

Epidemiologia szczegółowa oparta jest zawsze

na wiadomościach z epidemiologii ogólnej

oraz na podkreśleniu swoistych przyczyn i

praw charakterystycznych dla danej jednostki

chorobowej, z uwzględnieniem metod

profilaktycznych i leczniczych. Epidemiologia

szczegółowa poszczególnych chorób

omawiana jest podczas wykładów z

przedmiotów klinicznych.

Podziały epidemiologii



Epidemiologię chorób zakaźnych i

inwazyjnych (szerzej: epidemiologię bionoz),

tj. chorób wywoływanych przez zarazki i

pasożyty, m. in. organizmu ludzkiego.



Epidemiologię zakażeń szpitalnych — dział

obejmujący zagadnienia związane z

badaniem, opisem i ustalaniem przyczyn i

praw pojawiania się chorób bakteryjnych,

wirusowych i grzybiczych u chorych

przebywających w szpitalu z innych przyczyn,

oraz ze sposobami zapobiegania tym

zakażeniom. Oparta jest na wiadomościach z

epidemiologii ogólnej, jak również na wiedzy

dotyczącej chorób zakaźnych, mikrobiologii

sanitarnej i organizacji leczenia chorych.

Podziały epidemiologii



Epidemiologię chorób zawodowych i

parazawodowych — inaczej jest to dział

„chorób związanych z pracą zawodową".

Omawiane są tu problemy związane ze

specyficznymi przyczynami i prawami

pojawiania się, rozwoju i natężenia chorób

zawodowych, niezakaźnych i zakaźnych.

Szczególnie uwzględniane są tu

szkodliwości zawodowe: biologiczne,

chemiczne i fizyczne, działające na

organizm podczas wykonywania

określonych czynności produkcyjnych lub

innych (np. lekarze badający chorych).

Podziały epidemiologii



Epidemiologię chorób i wypadków
związanych z pracą — dział dotyczący
„zaburzeń i zagrożeń stanu zdrowia
związanych z pracą, występujących w
populacji pracującej, ale innych niż
opisywane jako choroby zawodowe",
choć warunki pracy, z różnym
nasileniem, ale istotnie wpływają na ich
powstawanie.

Podziały epidemiologii



Epidemiologię wojenną — dział
opisujący specjalne sytuacje zdrowotne
związane z tzw. „katastrofami
społecznymi", to jest masowym
działaniem nadzwyczajnych czynników
niszczących środowisko życia ludzi, ich
możliwości i sprawność organizacyjną w
zakresie m. in. pomocy medycznej,
leczenia chorych i zapobiegania
chorobom w dużych grupach ludzi.

Podziały epidemiologii



Geografię epidemiologiczną — dział, w
którym opisywana jest sytuacja
epidemiologiczna, ogólna i szczegółowa,
głównie chorób naturalnych, w danym
regionie geograficznym, tj. na kontynencie
(np. Afryka) lub w określonym państwie
(np. Brazylia). Dział ten jest szczególnie
przydatny do sanitarnego zabezpieczania
międzynarodowych podróży (turystyka),
zakupów i przewozów towarów z dalekich
krajów; niekiedy także przydatny w celach
wojskowych.

Podziały epidemiologii



Epidemiologię środowiskową — dział
stosujący metody epidemiologiczne do
oceny wpływu czynników środowiskowych
na zdrowie człowieka. Bierze się tu pod
uwagę głównie czynniki chemiczne i
fizyczne zanieczyszczające otoczenie
człowieka, choć czynniki typu
psychologicznego, np. tzw. środki
masowego przekazu, także wpływają na
zdrowie psychiczne ludzi. Ten dział stanowi
podstawę profilaktyki, działań
profilaktycznych i ochrony środowiska.

Podziały epidemiologii



Epidemiologię historyczną — dział,

który obejmuje opisy i określanie

przyczyn chorób występujących w

ubiegłych wiekach i tysiącleciach.

Podstawą są dostępne dokumenty, takie

jak zapisy historyczne, kroniki, dzieła

sztuki i wykopaliska archeologiczne. W

czasach nowożytnych podstawą mogą

być także metody statystyczne, np. w

badaniu chorób z XIX wieku.

Ze względu na działalność

praktyczną, epidemiologię

można podzielić na:



Metodologię epidemiologiczną, albo
epidemiometrię, w skład, której
wchodzą metody opisowe
(epidemiologia opisowa), metody
analityczne (epidemiologia analityczna)
i metody doświadczalne naturalne i
planowane (weryfikowane), które
obejmuje się nazwą epidemiologii
doświadczalnej lub eksperymentalnej.

Ze względu na działalność

praktyczną, epidemiologię

można podzielić na:



Profilaktykę, albo
epidemiotechnikę

. W ramach tego

działu, na podstawie danych
epidemiometrycznych,
demograficznych i medycznych,
analizuje się teoretyczne podstawy
metod zapobiegania i zwalczania
chorób w ogóle, jak i
poszczególnych jednostek
chorobowych.

Promocję zdrowia, rozumianą (według

WHO) jako:

„działania informacyjne prowadzone

przez pracowników służby zdrowia i
wybranych ogniw administracyjno-
medycznych umożliwiających
wszystkim ludziom zwiększenie
kontroli nad swoim zdrowiem
(zachowania prozdrowotne) oraz
stwarzające im możliwości
poprawiania zdrowia, aż do
osiągnięcia w pełni dobrego
samopoczucia".

Komitet Ekspertów WHO wskazuje, że aż w

75% jakość zdrowia zależy od osoby
zainteresowanej (jednostki), a więc
pojedyncze osoby powinny wiedzieć, jak
postępować prozdrowotnie i na czym
polegają zachowania anty zdrowotne.

Polityka zdrowotna, tj.



wytyczanie strategicznych kierunków
oceny zdrowia społeczeństwa, potrzeb
diagnostycznych i leczniczych,



opracowywanie strategii działań
profilaktycznych, prozdrowotnych
aktów prawnych i zarządzeń,



ustalanie wysokości niezbędnych
nakładów finansowych

Organizacja służb sanitarnych i

przeciwepidemicznych.

Dział ten zajmuje się strukturą

organizacyjną, zakresami działania i
wyposażeniem umożliwiającym
wykonywanie zadań stojących przed
sanitarnymi działami publicznej służby
zdrowia.

PIS, PZH, Sanepid, CDC

„Jednostka chorobowa, to związany ze

sobą zespół niekorzystnych dla
organizmu objawów o znanym,
określonym składzie, znanej
patogenezie i znanym obrazie zmian
patomorfologicznych". Najczęściej
znany jest przebieg czasowy i stopień
powiązania tych objawów oraz ich
następstwa dla organizmu.

Choroba  uszkodzenie 

niepełnosprawność 

upośledzenie (inwalidztwo)

Ogólnie można powiedzieć, że

niepełnosprawność jest to stan pośredni

między pełnym zdrowiem a chorobą.

Niepełnosprawność jest określonym

stanem zdrowia człowieka, który trudno

jednoznacznie określić i zdefiniować.

W związku z tym osoby te charakteryzują różne sytuacje

zdrowotne ściśle związane z określonymi sytuacjami

społecznymi, występującymi w mikro- i makro

środowisku. Bardzo trudne jest, a często nawet

niemożliwe wyznaczenie w szeregu chorób granicy

pojawiania się już cech niepełnosprawności.

Niepełnosprawność jest określonym stanem

zdrowia człowieka, który trudno

jednoznacznie określić i zdefiniować.

Łatwiej jest wyznaczyć te granicę w

chorobach, w których występowanie

objawów jest ostre, w porównaniu z

chorobami o przebiegu przewlekłym,

kiedy to początek choroby jest trudno

uchwytny. Sprawia to, że granice

poziomu zdrowia i poszczególnych

objawów chorobowych są zatarte, w

związku z czym bardzo trudne do

określenia zakresu niepełnej sprawności.

W krajach Unii Europejskiej przyjęta
definicja osoby niepełnosprawnej:

jest to osoba, która z powodu urazu,

choroby lub wady wrodzonej ma
duże trudności albo nie jest zdolna
wykonywać czynności, które osoba
w tym samym wieku zazwyczaj jest
zdolna wykonywać.

Według ekspertów Organizacji Narodów

Zjednoczonych

osoba niepełnosprawna oznacza

człowieka nie mogącego
samodzielnie, częściowo lub
całkowicie zapewnić sobie
możliwości normalnego życia,
indywidualnego lub społecznego,
na skutek wrodzonego lub
nabytego upośledzenia sprawności
fizycznych lub psychicznych.

Przyczyny

niepełnosprawności



W ocenie stopnia niepełnosprawności,
potrzeb medycznych i społecznych a
także perspektyw zdrowotnych bardzo
ważna jest przyczyna niepełnej
sprawności.

Przyczyny

niepełnosprawności

Najogólniej przyczyny

niepełnosprawności można podzielić na
dwie duże grupy. Pierwsza grupa - to
przyczyny nabyte, do których zaliczane
są choroby oraz urazy, wypadku i
zatrucia. Druga grupę przyczyn
stanowią choroby genetyczne i
wrodzone.

Przyczyny

niepełnosprawności



Wiodącą przyczyną naruszenia
sprawności organizmu wśród osób
niepełnosprawnych są choroby i ich
następstwa. Dotyczą one około 85%
osób zaliczanych do tej populacji.

Przyczyny

niepełnosprawności



Drugie miejsce w strukturze przyczyn
niepełnosprawności stanowią urazy,
wypadki i zatrucia (około 12% osób).

Przyczyny

niepełnosprawności



Następstwa wad wrodzonych i
genetycznych dotyczą około 6% osób w
populacji niepełnosprawnych.



U około 2% osób stwierdza się tzw.
niepełnosprawność skojarzoną, a więc
wystąpienie więcej niż jednej przyczyny
prowadzącej do dysfunkcji organizmu.



Wypadki urazy i zatrucia.



Wzrost liczby osób w starszym wieku.



Choroby genetyczne i wrodzone.



Choroby stawów, układu mięśniowo –

kostnego i tkanki łącznej.



Choroby cywilizacyjne, takie jak:

cukrzyca, choroby układu krążenia,

nowotwory, choroby nerwowe i

psychiczne oraz inne

Przyczyny zwiększania się liczby

osób niepełnosprawnych:



Choroby związane z patologiami

społecznymi, takimi jak: alkoholizm,

nałóg palenia tytoniu, zażywanie

narkotyków, lekomania,

samobójstwa, przemoc, prostytucja.



Choroby związane z czynnikiem

ubóstwa i biedy, np. gruźlica płuc,

niektóre choroby zakaźne,

niedożywienie i inne.

Przyczyny zwiększania się liczby

osób niepełnosprawnych:



Nowe zagrożenia, np. zakażenia

wirusem HIV, choroba AIDS,

choroba Creutzfelda-Jakoba

(zakażenia prionowe),

zawlekanie chorób zakaźnych z

różnych części świata i inne,

trudne do przewidzenia.



Niepełnosprawność, będąca

pochodną dużych kataklizmów i

katastrof, np. powodzie,

wybuchy gazu, epidemie, wojny.

Przyczyny zwiększania się liczby

osób niepełnosprawnych:

Tabela 9. Niepełnosprawni w Polsce*

Lata

Niepełnosprawni w %

1978

ok. 12% (wg samooceny – Nar.
Spis Powsz.)

1988

ok. 14% (wg samooceny – Nar.
Spis. Powsz.)

Na wsi w 1990 r.

ok.

22%

(badanie

ogólnopolskie – IMW)

1996

ok. 16, 2% (badanie - GUS)

Przewiduje

się

na

2010 rok

Ok.

22

–

25%

ogółu

społeczeństwa

Niepełnosprawni w Polsce

Niepełnosprawni na świecie



Na świecie żyje ok. 600 mln osób o
różnym stopniu i rodzaju
niepełnosprawności.



80% z nich żyje w ubogich krajach i
ponad połowa nie ma dostępu do
podstawowych udogodnień dla
niepełnosprawnych.

Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza

zespół działań, w szczególności organizacyjnych,

leczniczych, psychologicznych, technicznych,

szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych,

zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym

uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego

poziomu ich funkcjonowania, jakości życia

i integracji społecznej.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r, o rehabilitacji
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Cele i zadania epidemiologii

Epidemiologia, jako nauka praktycznie

użyteczna w medycynie, bada przyczyny i
prawa szerzenia się chorób w populacji
nie tylko celem wyciągania wniosków
teoretycznych, ale także celem
opracowania i stosowania metod
zwalczania określonych chorób, oraz
metod zapobiegających ich powstawaniu.

Cele i zadania epidemiologii

Wprawdzie chorobami (albo szerzej:

zdrowiem) człowieka zajmuje się obecnie

około 60 dużych specjalności, jednak tylko

epidemiologia łączy je wszystkie przez

stosowanie metod matematyczno-

statystycznych, a więc metody analizy

zjawisk masowych zachodzących w populacji,

obejmując tym samym całość pozytywnych

czynników zdrowotnych, a także

negatywnych czynników chorobotwórczych i

czynników narażenia zdrowia.

Cele i zadania epidemiologii

Dlatego epidemiologię uważa się za

naukę syntetyczną, wykorzystującą

badania i wnioski szczegółowych dyscyplin

klinicznych i dyscyplin podstawowych.

Łączenie w logiczną całość i uogólnianie

danych pozwala na wyciąganie

oryginalnych i istotnych wniosków do

celów leczniczych, profilaktycznych i

organizacyjno-administracyjnych.

Cele i zadania epidemiologii



pomiary stanu zdrowia społeczeństw,



badania potrzeb zdrowotnych
społeczeństw (ustalania planów
zdrowotnych),



konstrukcja oraz działania promocyjne i
profilaktyczne.

W Polsce przed epidemiologią

stawiane są następujące główne
zadania:



Pomiary zapotrzebowania ludności na
działalność usługową publicznej służby
zdrowia, tj. na promocję zdrowia,
profilaktykę, leczenie i rehabilitację.

W Polsce przed epidemiologią

stawiane są następujące główne
zadania:



Ocena ciągła działalności służby

zdrowia w podnoszeniu jakości

(poziomu) usług zdrowotnych i poziomu

usług profilaktycznych, szczególnie w

zakresie „zdrowia publicznego". W tym

zakresie zarysowuje się ważna rola

ochrony społeczeństwa przed skutkami

niszczenia i głębokich zmian środowiska

i mikrośrodowisk życia.

W Polsce przed epidemiologią

stawiane są następujące główne
zadania:



Nadzór epidemiologiczny nad wpływami

środowiska na zdrowie populacji. Zwraca

się szczególną uwagę na wpływ szybkich

zmian środowiska naturalnego i aktualnie

stosowanych oddziaływań

psychologicznych (środki masowego

przekazu) na zdrowie przyszłych pokoleń

(m. in. na wynaturzenia psychiczne i

niekorzystne modyfikacje genotypu w

narządach rozrodczych).

Medycyna zapobiegawcza (zwana

profilaktyką lub — rzadziej —

prewencją)



Czynności podtrzymujące i wzmacniające

zdrowie jednostki.



Czynności podtrzymujące i wzmacniające

zdrowie populacji.



Czynności utrzymujące naturalną ekologią

środowiska, co w praktyce oznacza

nienaruszanie składu powietrza, wód,

naturalnych biotopów (lasy, jeziora) przez

działania cywilizacyjne a także utrzymujące

prozdrowotne zachowania w środowisku

społecznym.

Profilaktyka to podtrzymywanie i

wzmacnianie zdrowia jednostki i
populacji oraz utrzymywanie
naturalnych (uwarunkowanych ewolucją
Ziemi) układów środowiska.

Etapy profilaktyki



Profilaktyka wczesna

, której celem jest

odrzucanie i likwidacja takich

ekonomicznych, społecznych i kulturowych

wzorców (nawyków) życia jednostek, które

bezpośrednio lub pośrednio przyczyniają

się do podwyższania zagrożenia chorobą

(częściej: kilkoma chorobami). Dział ten

obecnie nazywany jest promocją lub

prewencją zdrowia

Etapy profilaktyki



Profilaktykę pierwotną

, rozumianą jako

„zespół przedsięwzięć mających na celu
obniżenie częstości zachorowań przez
zmniejszenie ryzyka (możliwości)
powstania choroby". Definicja ta ujmuje
tradycyjne pojęcie profilaktyki wraz z
zakresem działań mających na celu
utrzymanie lub poprawę zdrowia (np.
szczepienia ochronne).

Etapy profilaktyki



Profilaktykę pośrednią

, rozumianą jako

„zespół przedsięwzięć skierowanych na

zmniejszenie rozprzestrzeniania choroby

wśród ludności przez skracanie dłulgości jej

trwania". W zakres ten wchodzi izolacja i

leczenie źródeł zakażenia, tjj chorych ludzi

lub zwierząt. Ten dział profilaktyki realizuje

się także przez przecinanie dróg szerzenia się

zakażeń (bionoz) ze źródeł na jednostki

zdrowe, przez uniemożliwianie lub

hamowanie działania szkodliwych czynników

środowi na organizm ludzki.

Etapy profilaktyki



Profilaktykę wtórną

, rozumianą jako

„zespół przedsięwzięć mających na cel

zmniejszenie liczby osób (chorych) o

przewlekłej niezdolności do pracy (do

wykonywania obowiązków) wśród ludności,

drogą obniżania zaburzeń funkcjonalności

organizmu jako następstwa określonej

choroby". Definicja ta rozszerza pojęcie

profilaktyki do pewnej części

postępowania rehabilitacyjnego (z

ozdrowieńcem, z inwalidą).

Komisje Ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia

(WHO), analizując trendy rozwoju sytuacji

zdrowotnej w zróżnicowanych społeczeństwach,

a szczególnie w wysoko cywilizowanych państwach,

wskazują, że ochrona zdrowia człowieka, a co za

tym idzie i populacji, zależna jest :



aż w 75% od wiedzy zdrowotnej i

postępowania prozdrowotnego i

profilaktycznego lub też antyzdrowotnego

osoby,



w 15% zależy od oddziaływania środowiska

życia,



a jedynie w 10% od działań leczniczych

służby zdrowia.

Działania prozdrowotne zależą od:



Wiedzy każdej jednostki społeczeństwa
o uwarunkowaniach jej zdrowia, jak i
zdrowia populacji (

sanologia

), w tym

od wiedzy decydentów i producentów w
zakładach przemysłowych i rolnych.



Woli zainteresowanego, czyli chęci
zachowań prozdrowotnych i ścisłej
realizacji (dokładności) tych zachowań

Działania prozdrowotne zależą od:



Materialnych możliwości realizacji
(warunki ekonomiczne i prawne
ochrony własnego zdrowia i wymagania
tej ochrony od ogniw państwowych.



Umiejętności i możliwości organizacji
działań promocyjnych przez służbę
zdrowia i jej wyspecjalizowane kadry.

Z powyższych czterech możliwości i zależności wynika,

że należy umiejętnie przekazywać, na dobrym
poziomie, wiedzę o sposobach zachowania zdrowia w
poszczególnych sytuacjach.

Przekazywanie wiedzy zdrowotnej,

wskazywanie i wymuszanie (prawne)
zachowań prozdrowotnych jednostek i
społeczeństwa, a także administracji
państwa to zadanie stojące przed
działem profilaktyki zwanym promocją
zdrowia (lub niekiedy prewencją).

Promocja zdrowia to według WHO

„działania pracowników służby zdrowia i
wybranych ogniw administracyjno-
medycznych umożliwiających wszystkim
ludziom zwiększenie kontroli nad swoim
zdrowiem (zachowania prozdrowotne)
oraz stwarzających im możliwość
poprawiania zdrowia, aż do osiągnięcia
w pełni dobrego samopoczucia".

Wiedza i wychowanie sanitarne —

podstawowe, wpajane dziecku w rodzinie

od pierwszego roku życia wiadomości,

takie jak: miejsce i sposób jedzenia, jogo

ilość i jakość, miejsce i sposób załatwiania

potrzeb fizjologicznych, zachowanie się w

środowisku bez narażania zdrowia, mycie

się, mycie zębów, itd. Należą tu także

działania polegające na wymuszaniu

odpowiednich zachowań higienicznych.

Oświata zdrowotna — to

zwiększony zakres wiedzy
przekazywany dzieciom i młodzieży
w rodzinie i w szkołach.

Oświata zdrowotna



Wiedza ta dotyczy budowy i fizjologii organizmu

człowieka, sposobów utrzymywania i ulepszania

zdrowia (np. sport, sposoby odżywiania się,

odpowiednie ubieranie się, itd.). Wskazuje się na

rolę i wpływ rodziny i miejsca pracy na zdrowie

człowieka. Uświadamia się zależności miedzy

oddziaływaniem środowiska zewnętrznego a

zdrowiem. Wskazuje na konieczność

odpowiedniego, korzystnego dla zdrowia

dostosowywania się do otaczających warunków,

zabiegania o zachowanie naturalnych warunków

środowiska oraz o jego ochronę.

Promocja zdrowia — adresowana do

starszej młodzieży (od 13 roku życia) i
osób dorosłych.

Chcesz żyć długo i wydajnie? Stosuj

codziennie sześć podstawowych przykazań
profilaktycznych:

1.

Nie rozpoczynać lub rzucić palenie

tytoniu!

2.

Nie pić alkoholu pod żadną postacią!

3.

Nie doprowadzać do nadwagi ciała!

4.

Uprawiać wysiłek fizyczny

(gimnastyka, sport, uprawa działki)!

5.

Nie tworzyć i rozładowywać sytuacje

stresowe!

6.

Dbać o narząd żucia-o zdrowe zęby!