Epidemiologia
Katedra i Zakład Epidemiologii
Akademii Medycznej w Lublinie
Medycyna, jako część wiedzy o
otaczającym nas świecie, jest nauką o
chorobie i zdrowiu człowieka, a jako
dziedzina społecznej działalności ludzi
jest sztuką (umiejętnością) leczenia
chorych i zapobiegania chorobom.
DZIAŁ
MEDYCYNY
ZAKRES DZIAŁAŃ
Medycyna
profilaktyczna
cechy genetyczne i osobnicze
środowisko życia ludzi
profilaktyka nieswoista
zapotrzebowanie na usługi medyczne
Medycyna
lecznicza
zgłaszalność chorych
leczenie ambulatoryjne
leczenie szpitalne
Medycyna
rehabilitacyjn
a
badanie niepełnosprawności
rehabilitacja (sanatoria itp.)
inwalidztwo — praca chroniona lub domy
opieki
śmiertelna choroba — łagodzenie cierpień,
opieka preagonalna
zgon — lekarskie potwierdzenie
Między pełnym zdrowiem, stanami pośrednimi i chorobą jest
wiele skomplikowanych zależności. Istniały i istnieją różne
określenia pojęcia „człowiek zdrowy".
Oficjalna definicja zdrowia według
specjalistów Światowej Organizacji Zdrowia
brzmi:
„Zdrowie jest pełnym dobrostanem
fizycznym, psychicznym i społecznym,
a nie wyłącznie brakiem choroby lub
niedomagania".
Definicja ta bierze pod uwagę w zasadzie tylko odczucia
subiektywne człowieka. Z codziennej praktyki lekarskiej
wiemy, że niektórzy ludzie nie potrafią oceniać
subiektywnie swojej sytuacji zdrowotnej, np.
hipochondrycy albo ciężko chorzy o dobrym
samopoczuciu.
W praktycznej działalności służby zdrowia przyjmuje się
następującą definicję:
„Zdrowie to stan lub zdolność organizmu ludzkiego
do wykonywania odpowiednich czynności w
określonych warunkach środowiskowych i
genetycznych".
Definicja ta bierze pod uwagę w zasadzie kryterium
obiektywno-praktyczne, nad którym także można
dyskutować, np. w przypadkach niektórych chorób
psychicznych chory może pracować, może mieć dzieci.
Jeszcze inna definicja uwzględnia kryteria
ekologiczno-ewolucyjne:
„Zdrowie jest to stan swoistej
równowagi albo oddziaływania między
układem, jaki stanowi organizm
człowieka, a otaczającym go
środowiskiem zewnętrznym, równowagi
umożliwiającej trwanie, rozwój i
reprodukcję człowieka".
Z powyższych rozważań wynika, że przy
definiowaniu pojęcia „człowiek zdrowy"
należy brać pod uwagę jego aktualną
sytuację, tj. wiek, płeć, rasę i miejsce pobytu,
a w nim warunki mieszkaniowe, klimat,
warunki pracy, tradycyjny tryb życia.
W medycynie często używa się pojęcia „zdrowie populacji" lub
„zdrowie społeczeństwa". Wybitny polski epidemiolog, prof. J.
Kostrzewski, tak definiuje to pojęcie
:
„Zdrowie społeczeństwa ludzkiego jest to
nie tylko brak choroby oraz dobry stan
zdrowia fizycznego, psychicznego i
społecznego jednostek składających się
na dane społeczeństwo, ale również
harmonijny rozwój naturalny ludności
oraz takie warunki otoczenia, które
sprzyjają zdrowiu ludności".
Epidemiologia to nauka o przyczynach i
prawach szerzenia się chorób w populacji
ludzkiej, o ich natężeniu i zapobieganiu
im.
W szerokim ujęciu jest to nauka o czynnikach
wpływających na częstość występowania i
skalę rozpowszechniania się chorób w
populacji ludzi (te same prawa odnoszą się do
zwierząt i w znacznej mierze do roślin).
Epidemiologia jako nauka
W celu poznania przyczyn i praw pojawiania
się i szerzenia się chorób, epidemiolodzy
„liczą, mierzą i analizują" zjawiska
zdrowotne — pozytywne i negatywne —
oraz czynniki narażenia zdrowia w ludzkiej
populacji.
Pochodną powyższej charakterystyki są dwie
definicje podawane przez biura WHO:
Epidemiologia to „badanie czynników
określających częstotliwość i
rozprzestrzenienie chorób wśród
ludności".
Epidemiologia to „badanie warunków
występowania chorób i inwalidztwa w
ludzkich grupach oraz czynników, które
mają na to wpływ".
W „Słowniku epidemiologicznym"
podano następującą definicję:
„Epidemiologia jest nauką o
rozpowszechnieniu i czynnikach
warunkujących występowanie
związanych ze zdrowiem stanów lub
zdarzeń w określonych populacjach, jak
również jest dyscypliną służącą do
kontroli problemów zdrowotnych".
Należy zwrócić uwagę, że przedmiotem
działania epidemiologów jest
populacja ludzka i środowisko jej
życia w sensie ogólnym, a całokształt
postępowania oparty jest na
szczegółowych naukach medycznych
i przyrodniczych. Często stosowane
są metody statystyczne i
informatyczne. Rzadziej stosowane
są w epidemiologii metody z innych
nauk, np. geografii i meteorologii.
Podziały epidemiologii
Epidemiologię ogólną — dział obejmujący
badania, opis i ustalanie ogólnych praw o
przyczynach i sposobach (drogach,
działaniach) rozprzestrzeniania się chorób
i o ich natężeniu. Dział ten obejmuje
zasadnicze metody zawarte w
metodologii badań, analizie zdarzeń
zdrowotnych i w profilaktyce chorób
Podziały epidemiologii
Epidemiologię szczegółową — dział
obejmujący badania, opis i ustalanie praw o
przyczynach i sposobach rozprzestrzeniania
się (pojawiania się, trwania i zanikania) oraz o
natężeniu ściśle określonej choroby.
Epidemiologia szczegółowa oparta jest zawsze
na wiadomościach z epidemiologii ogólnej
oraz na podkreśleniu swoistych przyczyn i
praw charakterystycznych dla danej jednostki
chorobowej, z uwzględnieniem metod
profilaktycznych i leczniczych. Epidemiologia
szczegółowa poszczególnych chorób
omawiana jest podczas wykładów z
przedmiotów klinicznych.
Podziały epidemiologii
Epidemiologię chorób zakaźnych i
inwazyjnych (szerzej: epidemiologię bionoz),
tj. chorób wywoływanych przez zarazki i
pasożyty, m. in. organizmu ludzkiego.
Epidemiologię zakażeń szpitalnych — dział
obejmujący zagadnienia związane z
badaniem, opisem i ustalaniem przyczyn i
praw pojawiania się chorób bakteryjnych,
wirusowych i grzybiczych u chorych
przebywających w szpitalu z innych przyczyn,
oraz ze sposobami zapobiegania tym
zakażeniom. Oparta jest na wiadomościach z
epidemiologii ogólnej, jak również na wiedzy
dotyczącej chorób zakaźnych, mikrobiologii
sanitarnej i organizacji leczenia chorych.
Podziały epidemiologii
Epidemiologię chorób zawodowych i
parazawodowych — inaczej jest to dział
„chorób związanych z pracą zawodową".
Omawiane są tu problemy związane ze
specyficznymi przyczynami i prawami
pojawiania się, rozwoju i natężenia chorób
zawodowych, niezakaźnych i zakaźnych.
Szczególnie uwzględniane są tu
szkodliwości zawodowe: biologiczne,
chemiczne i fizyczne, działające na
organizm podczas wykonywania
określonych czynności produkcyjnych lub
innych (np. lekarze badający chorych).
Podziały epidemiologii
Epidemiologię chorób i wypadków
związanych z pracą — dział dotyczący
„zaburzeń i zagrożeń stanu zdrowia
związanych z pracą, występujących w
populacji pracującej, ale innych niż
opisywane jako choroby zawodowe",
choć warunki pracy, z różnym
nasileniem, ale istotnie wpływają na ich
powstawanie.
Podziały epidemiologii
Epidemiologię wojenną — dział
opisujący specjalne sytuacje zdrowotne
związane z tzw. „katastrofami
społecznymi", to jest masowym
działaniem nadzwyczajnych czynników
niszczących środowisko życia ludzi, ich
możliwości i sprawność organizacyjną w
zakresie m. in. pomocy medycznej,
leczenia chorych i zapobiegania
chorobom w dużych grupach ludzi.
Podziały epidemiologii
Geografię epidemiologiczną — dział, w
którym opisywana jest sytuacja
epidemiologiczna, ogólna i szczegółowa,
głównie chorób naturalnych, w danym
regionie geograficznym, tj. na kontynencie
(np. Afryka) lub w określonym państwie
(np. Brazylia). Dział ten jest szczególnie
przydatny do sanitarnego zabezpieczania
międzynarodowych podróży (turystyka),
zakupów i przewozów towarów z dalekich
krajów; niekiedy także przydatny w celach
wojskowych.
Podziały epidemiologii
Epidemiologię środowiskową — dział
stosujący metody epidemiologiczne do
oceny wpływu czynników środowiskowych
na zdrowie człowieka. Bierze się tu pod
uwagę głównie czynniki chemiczne i
fizyczne zanieczyszczające otoczenie
człowieka, choć czynniki typu
psychologicznego, np. tzw. środki
masowego przekazu, także wpływają na
zdrowie psychiczne ludzi. Ten dział stanowi
podstawę profilaktyki, działań
profilaktycznych i ochrony środowiska.
Podziały epidemiologii
Epidemiologię historyczną — dział,
który obejmuje opisy i określanie
przyczyn chorób występujących w
ubiegłych wiekach i tysiącleciach.
Podstawą są dostępne dokumenty, takie
jak zapisy historyczne, kroniki, dzieła
sztuki i wykopaliska archeologiczne. W
czasach nowożytnych podstawą mogą
być także metody statystyczne, np. w
badaniu chorób z XIX wieku.
Ze względu na działalność
praktyczną, epidemiologię
można podzielić na:
Metodologię epidemiologiczną, albo
epidemiometrię, w skład, której
wchodzą metody opisowe
(epidemiologia opisowa), metody
analityczne (epidemiologia analityczna)
i metody doświadczalne naturalne i
planowane (weryfikowane), które
obejmuje się nazwą epidemiologii
doświadczalnej lub eksperymentalnej.
Ze względu na działalność
praktyczną, epidemiologię
można podzielić na:
Profilaktykę, albo
epidemiotechnikę
. W ramach tego
działu, na podstawie danych
epidemiometrycznych,
demograficznych i medycznych,
analizuje się teoretyczne podstawy
metod zapobiegania i zwalczania
chorób w ogóle, jak i
poszczególnych jednostek
chorobowych.
Promocję zdrowia, rozumianą (według
WHO) jako:
„działania informacyjne prowadzone
przez pracowników służby zdrowia i
wybranych ogniw administracyjno-
medycznych umożliwiających
wszystkim ludziom zwiększenie
kontroli nad swoim zdrowiem
(zachowania prozdrowotne) oraz
stwarzające im możliwości
poprawiania zdrowia, aż do
osiągnięcia w pełni dobrego
samopoczucia".
Komitet Ekspertów WHO wskazuje, że aż w
75% jakość zdrowia zależy od osoby
zainteresowanej (jednostki), a więc
pojedyncze osoby powinny wiedzieć, jak
postępować prozdrowotnie i na czym
polegają zachowania anty zdrowotne.
Polityka zdrowotna, tj.
wytyczanie strategicznych kierunków
oceny zdrowia społeczeństwa, potrzeb
diagnostycznych i leczniczych,
opracowywanie strategii działań
profilaktycznych, prozdrowotnych
aktów prawnych i zarządzeń,
ustalanie wysokości niezbędnych
nakładów finansowych
Organizacja służb sanitarnych i
przeciwepidemicznych.
Dział ten zajmuje się strukturą
organizacyjną, zakresami działania i
wyposażeniem umożliwiającym
wykonywanie zadań stojących przed
sanitarnymi działami publicznej służby
zdrowia.
PIS, PZH, Sanepid, CDC
„Jednostka chorobowa, to związany ze
sobą zespół niekorzystnych dla
organizmu objawów o znanym,
określonym składzie, znanej
patogenezie i znanym obrazie zmian
patomorfologicznych". Najczęściej
znany jest przebieg czasowy i stopień
powiązania tych objawów oraz ich
następstwa dla organizmu.
Choroba uszkodzenie
niepełnosprawność
upośledzenie (inwalidztwo)
Ogólnie można powiedzieć, że
niepełnosprawność jest to stan pośredni
między pełnym zdrowiem a chorobą.
Niepełnosprawność jest określonym
stanem zdrowia człowieka, który trudno
jednoznacznie określić i zdefiniować.
W związku z tym osoby te charakteryzują różne sytuacje
zdrowotne ściśle związane z określonymi sytuacjami
społecznymi, występującymi w mikro- i makro
środowisku. Bardzo trudne jest, a często nawet
niemożliwe wyznaczenie w szeregu chorób granicy
pojawiania się już cech niepełnosprawności.
Niepełnosprawność jest określonym stanem
zdrowia człowieka, który trudno
jednoznacznie określić i zdefiniować.
Łatwiej jest wyznaczyć te granicę w
chorobach, w których występowanie
objawów jest ostre, w porównaniu z
chorobami o przebiegu przewlekłym,
kiedy to początek choroby jest trudno
uchwytny. Sprawia to, że granice
poziomu zdrowia i poszczególnych
objawów chorobowych są zatarte, w
związku z czym bardzo trudne do
określenia zakresu niepełnej sprawności.
W krajach Unii Europejskiej przyjęta
definicja osoby niepełnosprawnej:
jest to osoba, która z powodu urazu,
choroby lub wady wrodzonej ma
duże trudności albo nie jest zdolna
wykonywać czynności, które osoba
w tym samym wieku zazwyczaj jest
zdolna wykonywać.
Według ekspertów Organizacji Narodów
Zjednoczonych
osoba niepełnosprawna oznacza
człowieka nie mogącego
samodzielnie, częściowo lub
całkowicie zapewnić sobie
możliwości normalnego życia,
indywidualnego lub społecznego,
na skutek wrodzonego lub
nabytego upośledzenia sprawności
fizycznych lub psychicznych.
Przyczyny
niepełnosprawności
W ocenie stopnia niepełnosprawności,
potrzeb medycznych i społecznych a
także perspektyw zdrowotnych bardzo
ważna jest przyczyna niepełnej
sprawności.
Przyczyny
niepełnosprawności
Najogólniej przyczyny
niepełnosprawności można podzielić na
dwie duże grupy. Pierwsza grupa - to
przyczyny nabyte, do których zaliczane
są choroby oraz urazy, wypadku i
zatrucia. Druga grupę przyczyn
stanowią choroby genetyczne i
wrodzone.
Przyczyny
niepełnosprawności
Wiodącą przyczyną naruszenia
sprawności organizmu wśród osób
niepełnosprawnych są choroby i ich
następstwa. Dotyczą one około 85%
osób zaliczanych do tej populacji.
Przyczyny
niepełnosprawności
Drugie miejsce w strukturze przyczyn
niepełnosprawności stanowią urazy,
wypadki i zatrucia (około 12% osób).
Przyczyny
niepełnosprawności
Następstwa wad wrodzonych i
genetycznych dotyczą około 6% osób w
populacji niepełnosprawnych.
U około 2% osób stwierdza się tzw.
niepełnosprawność skojarzoną, a więc
wystąpienie więcej niż jednej przyczyny
prowadzącej do dysfunkcji organizmu.
Wypadki urazy i zatrucia.
Wzrost liczby osób w starszym wieku.
Choroby genetyczne i wrodzone.
Choroby stawów, układu mięśniowo –
kostnego i tkanki łącznej.
Choroby cywilizacyjne, takie jak:
cukrzyca, choroby układu krążenia,
nowotwory, choroby nerwowe i
psychiczne oraz inne
Przyczyny zwiększania się liczby
osób niepełnosprawnych:
Choroby związane z patologiami
społecznymi, takimi jak: alkoholizm,
nałóg palenia tytoniu, zażywanie
narkotyków, lekomania,
samobójstwa, przemoc, prostytucja.
Choroby związane z czynnikiem
ubóstwa i biedy, np. gruźlica płuc,
niektóre choroby zakaźne,
niedożywienie i inne.
Przyczyny zwiększania się liczby
osób niepełnosprawnych:
Nowe zagrożenia, np. zakażenia
wirusem HIV, choroba AIDS,
choroba Creutzfelda-Jakoba
(zakażenia prionowe),
zawlekanie chorób zakaźnych z
różnych części świata i inne,
trudne do przewidzenia.
Niepełnosprawność, będąca
pochodną dużych kataklizmów i
katastrof, np. powodzie,
wybuchy gazu, epidemie, wojny.
Przyczyny zwiększania się liczby
osób niepełnosprawnych:
Tabela 9. Niepełnosprawni w Polsce*
Lata
Niepełnosprawni w %
1978
ok. 12% (wg samooceny – Nar.
Spis Powsz.)
1988
ok. 14% (wg samooceny – Nar.
Spis. Powsz.)
Na wsi w 1990 r.
ok.
22%
(badanie
ogólnopolskie – IMW)
1996
ok. 16, 2% (badanie - GUS)
Przewiduje
się
na
2010 rok
Ok.
22
–
25%
ogółu
społeczeństwa
Niepełnosprawni w Polsce
Niepełnosprawni na świecie
Na świecie żyje ok. 600 mln osób o
różnym stopniu i rodzaju
niepełnosprawności.
80% z nich żyje w ubogich krajach i
ponad połowa nie ma dostępu do
podstawowych udogodnień dla
niepełnosprawnych.
Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza
zespół działań, w szczególności organizacyjnych,
leczniczych, psychologicznych, technicznych,
szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych,
zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym
uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego
poziomu ich funkcjonowania, jakości życia
i integracji społecznej.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r, o rehabilitacji
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
Cele i zadania epidemiologii
Epidemiologia, jako nauka praktycznie
użyteczna w medycynie, bada przyczyny i
prawa szerzenia się chorób w populacji
nie tylko celem wyciągania wniosków
teoretycznych, ale także celem
opracowania i stosowania metod
zwalczania określonych chorób, oraz
metod zapobiegających ich powstawaniu.
Cele i zadania epidemiologii
Wprawdzie chorobami (albo szerzej:
zdrowiem) człowieka zajmuje się obecnie
około 60 dużych specjalności, jednak tylko
epidemiologia łączy je wszystkie przez
stosowanie metod matematyczno-
statystycznych, a więc metody analizy
zjawisk masowych zachodzących w populacji,
obejmując tym samym całość pozytywnych
czynników zdrowotnych, a także
negatywnych czynników chorobotwórczych i
czynników narażenia zdrowia.
Cele i zadania epidemiologii
Dlatego epidemiologię uważa się za
naukę syntetyczną, wykorzystującą
badania i wnioski szczegółowych dyscyplin
klinicznych i dyscyplin podstawowych.
Łączenie w logiczną całość i uogólnianie
danych pozwala na wyciąganie
oryginalnych i istotnych wniosków do
celów leczniczych, profilaktycznych i
organizacyjno-administracyjnych.
Cele i zadania epidemiologii
pomiary stanu zdrowia społeczeństw,
badania potrzeb zdrowotnych
społeczeństw (ustalania planów
zdrowotnych),
konstrukcja oraz działania promocyjne i
profilaktyczne.
W Polsce przed epidemiologią
stawiane są następujące główne
zadania:
Pomiary zapotrzebowania ludności na
działalność usługową publicznej służby
zdrowia, tj. na promocję zdrowia,
profilaktykę, leczenie i rehabilitację.
W Polsce przed epidemiologią
stawiane są następujące główne
zadania:
Ocena ciągła działalności służby
zdrowia w podnoszeniu jakości
(poziomu) usług zdrowotnych i poziomu
usług profilaktycznych, szczególnie w
zakresie „zdrowia publicznego". W tym
zakresie zarysowuje się ważna rola
ochrony społeczeństwa przed skutkami
niszczenia i głębokich zmian środowiska
i mikrośrodowisk życia.
W Polsce przed epidemiologią
stawiane są następujące główne
zadania:
Nadzór epidemiologiczny nad wpływami
środowiska na zdrowie populacji. Zwraca
się szczególną uwagę na wpływ szybkich
zmian środowiska naturalnego i aktualnie
stosowanych oddziaływań
psychologicznych (środki masowego
przekazu) na zdrowie przyszłych pokoleń
(m. in. na wynaturzenia psychiczne i
niekorzystne modyfikacje genotypu w
narządach rozrodczych).
Medycyna zapobiegawcza (zwana
profilaktyką lub — rzadziej —
prewencją)
Czynności podtrzymujące i wzmacniające
zdrowie jednostki.
Czynności podtrzymujące i wzmacniające
zdrowie populacji.
Czynności utrzymujące naturalną ekologią
środowiska, co w praktyce oznacza
nienaruszanie składu powietrza, wód,
naturalnych biotopów (lasy, jeziora) przez
działania cywilizacyjne a także utrzymujące
prozdrowotne zachowania w środowisku
społecznym.
Profilaktyka to podtrzymywanie i
wzmacnianie zdrowia jednostki i
populacji oraz utrzymywanie
naturalnych (uwarunkowanych ewolucją
Ziemi) układów środowiska.
Etapy profilaktyki
Profilaktyka wczesna
, której celem jest
odrzucanie i likwidacja takich
ekonomicznych, społecznych i kulturowych
wzorców (nawyków) życia jednostek, które
bezpośrednio lub pośrednio przyczyniają
się do podwyższania zagrożenia chorobą
(częściej: kilkoma chorobami). Dział ten
obecnie nazywany jest promocją lub
prewencją zdrowia
Etapy profilaktyki
Profilaktykę pierwotną
, rozumianą jako
„zespół przedsięwzięć mających na celu
obniżenie częstości zachorowań przez
zmniejszenie ryzyka (możliwości)
powstania choroby". Definicja ta ujmuje
tradycyjne pojęcie profilaktyki wraz z
zakresem działań mających na celu
utrzymanie lub poprawę zdrowia (np.
szczepienia ochronne).
Etapy profilaktyki
Profilaktykę pośrednią
, rozumianą jako
„zespół przedsięwzięć skierowanych na
zmniejszenie rozprzestrzeniania choroby
wśród ludności przez skracanie dłulgości jej
trwania". W zakres ten wchodzi izolacja i
leczenie źródeł zakażenia, tjj chorych ludzi
lub zwierząt. Ten dział profilaktyki realizuje
się także przez przecinanie dróg szerzenia się
zakażeń (bionoz) ze źródeł na jednostki
zdrowe, przez uniemożliwianie lub
hamowanie działania szkodliwych czynników
środowi na organizm ludzki.
Etapy profilaktyki
Profilaktykę wtórną
, rozumianą jako
„zespół przedsięwzięć mających na cel
zmniejszenie liczby osób (chorych) o
przewlekłej niezdolności do pracy (do
wykonywania obowiązków) wśród ludności,
drogą obniżania zaburzeń funkcjonalności
organizmu jako następstwa określonej
choroby". Definicja ta rozszerza pojęcie
profilaktyki do pewnej części
postępowania rehabilitacyjnego (z
ozdrowieńcem, z inwalidą).
Komisje Ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia
(WHO), analizując trendy rozwoju sytuacji
zdrowotnej w zróżnicowanych społeczeństwach,
a szczególnie w wysoko cywilizowanych państwach,
wskazują, że ochrona zdrowia człowieka, a co za
tym idzie i populacji, zależna jest :
aż w 75% od wiedzy zdrowotnej i
postępowania prozdrowotnego i
profilaktycznego lub też antyzdrowotnego
osoby,
w 15% zależy od oddziaływania środowiska
życia,
a jedynie w 10% od działań leczniczych
służby zdrowia.
Działania prozdrowotne zależą od:
Wiedzy każdej jednostki społeczeństwa
o uwarunkowaniach jej zdrowia, jak i
zdrowia populacji (
sanologia
), w tym
od wiedzy decydentów i producentów w
zakładach przemysłowych i rolnych.
Woli zainteresowanego, czyli chęci
zachowań prozdrowotnych i ścisłej
realizacji (dokładności) tych zachowań
Działania prozdrowotne zależą od:
Materialnych możliwości realizacji
(warunki ekonomiczne i prawne
ochrony własnego zdrowia i wymagania
tej ochrony od ogniw państwowych.
Umiejętności i możliwości organizacji
działań promocyjnych przez służbę
zdrowia i jej wyspecjalizowane kadry.
Z powyższych czterech możliwości i zależności wynika,
że należy umiejętnie przekazywać, na dobrym
poziomie, wiedzę o sposobach zachowania zdrowia w
poszczególnych sytuacjach.
Przekazywanie wiedzy zdrowotnej,
wskazywanie i wymuszanie (prawne)
zachowań prozdrowotnych jednostek i
społeczeństwa, a także administracji
państwa to zadanie stojące przed
działem profilaktyki zwanym promocją
zdrowia (lub niekiedy prewencją).
Promocja zdrowia to według WHO
„działania pracowników służby zdrowia i
wybranych ogniw administracyjno-
medycznych umożliwiających wszystkim
ludziom zwiększenie kontroli nad swoim
zdrowiem (zachowania prozdrowotne)
oraz stwarzających im możliwość
poprawiania zdrowia, aż do osiągnięcia
w pełni dobrego samopoczucia".
Wiedza i wychowanie sanitarne —
podstawowe, wpajane dziecku w rodzinie
od pierwszego roku życia wiadomości,
takie jak: miejsce i sposób jedzenia, jogo
ilość i jakość, miejsce i sposób załatwiania
potrzeb fizjologicznych, zachowanie się w
środowisku bez narażania zdrowia, mycie
się, mycie zębów, itd. Należą tu także
działania polegające na wymuszaniu
odpowiednich zachowań higienicznych.
Oświata zdrowotna — to
zwiększony zakres wiedzy
przekazywany dzieciom i młodzieży
w rodzinie i w szkołach.
Oświata zdrowotna
Wiedza ta dotyczy budowy i fizjologii organizmu
człowieka, sposobów utrzymywania i ulepszania
zdrowia (np. sport, sposoby odżywiania się,
odpowiednie ubieranie się, itd.). Wskazuje się na
rolę i wpływ rodziny i miejsca pracy na zdrowie
człowieka. Uświadamia się zależności miedzy
oddziaływaniem środowiska zewnętrznego a
zdrowiem. Wskazuje na konieczność
odpowiedniego, korzystnego dla zdrowia
dostosowywania się do otaczających warunków,
zabiegania o zachowanie naturalnych warunków
środowiska oraz o jego ochronę.
Promocja zdrowia — adresowana do
starszej młodzieży (od 13 roku życia) i
osób dorosłych.
Chcesz żyć długo i wydajnie? Stosuj
codziennie sześć podstawowych przykazań
profilaktycznych:
1.
Nie rozpoczynać lub rzucić palenie
tytoniu!
2.
Nie pić alkoholu pod żadną postacią!
3.
Nie doprowadzać do nadwagi ciała!
4.
Uprawiać wysiłek fizyczny
(gimnastyka, sport, uprawa działki)!
5.
Nie tworzyć i rozładowywać sytuacje
stresowe!
6.
Dbać o narząd żucia-o zdrowe zęby!