Inżynieria oprogramowania

Instalacja, wdrażanie oraz

konserwacja oprogramowania

Slajd 2

Plan wykładu

• Instalacja systemu informatycznego
• Szkolenia i wdrożenie
• Modyfikacje oprogramowania
• Konserwacja oprogramowania
-Analiza celowości wprowadzania modyfikacji
-Koszty konserwacji oprogramowania
-Czynniki redukcji kosztów konserwacji
-Narzędzia i metody konserwacji

oprogramowania

-Faza konserwacji (zgłaszanie problemów,

zlecanie

zmian, ocena efektu zmian)

Slajd 3

Instalacja systemu

Slajd 4

Instalacja systemu 1/2

Szczególnie istotna

w przypadku

oprogramowania wykonywaniego

na

konkretne zamówienie

; w jej trakcie

następuje

przekazanie systemu klientowi

,

który w momencie zakończenia instalacji
staje się

właścicielem systemu

Slajd 5

Instalacja systemu 2/2

Podstawowe czynności podczas instalacji systemu:

• przygotowanie środowiska pracy

: dostarczenie nowego lub

wykorzystanie istniejącego sprzętu (serwery, stacje, sieć,
drukarki, ...); odpowiednie skonfigurowanie systemów
operacyjnych; instalacja i/lub dostrojenie systemów bazodanowych

• przeniesienie stworzonych aplikacji

(instalacje na serwerach i

stacjach)

• dostosowanie oprogramowania

do wymogów konkretnego

stanowiska

• inicjalizacja baz danych

(zdefiniowanie reguł postępowania,

wypełnianie słowników i kartotek, przeniesienie - import danych z
funkcjonujących systemów,...)

• zdefiniowanie użytkowników

(ew. grup lub ról), przydzielenie im

uprawnień i weryfikacja dostępu do odpowiednich części systemu

• sprawdzenie możliwości wykorzystania

przynajmniej

podstawowej funkcjonalności systemu

Slajd 6

Problemy podczas instalacji 1/2

•

Wypełnienie startowe bazy danych

Wypełnienie startowe bazy danych

jest

często bardzo żmudnym procesem,
wymagającym wprowadzenia danych z
różnych nośników oraz uzgodnienia ich
poprawności i spójności. Niekiedy część
danych może być dostępna w formie
elektronicznej (np. w postaci zapisów
poprzedniego systemu), ale wymaga to
przygotowania specjalnych programów
konwersji (możliwe to jest w zasadzie tylko
pod warunkiem znajomości struktury bazy)

Slajd 7

Problemy podczas instalacji 2/2

• Ważne jest

planowanie i harmonogramowanie prac

planowanie i harmonogramowanie prac

- pojawia się szereg problemów, np. konieczność
usunięcia błędów i wprowadzenia modyfikacji; należy
dążyć do zarezerwowania odpowiedniego czasu na
prace związane z instalacją pamiętając przy tym, że
użytkownicy nie mogą zaniechać wykonywania przez
nich bieżących prac

• O

pór użytkowników przed zmianą sposobu pracy

pór użytkowników przed zmianą sposobu pracy

-

często użytkownicy końcowi systemu są to osoby mniej
zaawansowane i na starcie nieufne do nowego
systemu; zwykle nie uczesniczyli bowiem w
poprzednich pracach prowadzących do powstania
systemu; bardzo ważne jest uzyskanie ich akceptacji

Slajd 8

Szkolenia i

wdrożenie

Slajd 9

Szkolenia i wdrożenie

• Część wstępna szkoleń

(najczęściej w

postaci seminarium, bez bezpośredniej pracy
użytkowników z systemem) może być
przeprowadzona jeszcze przed ukończeniem
systemu;

• Szkolenia muszą być dostosowane do

poziomu użytkowników

(np. odzielnie dla

użytkowników końcowych i administratorów
systemu) i powinny być organizowane w taki
sposób, aby osoby uczestniczące były
zainteresowane całością zagadnienia

Slajd 10

Szkolenia i wdrożenie 2/2

• Zaleca się

, aby szkolenia przeprowadzały

(lub przynajmniej je rozpoczynały)

osoby,

które były zaangażowane w prowadzenie
przedsięwzięcia

; jest im łatwiej nawiązać

kontakt z przyszłymi użytkownikami

• Bardzo często stosowane jest tzw.

nadzorowane korzystanie z systemu

(użytkownicy pracują w nowym systemie pod
kontrolą wdrożeniowca), często

równoległe

z tradycyjnym sposobem pracy

, po którym

następuje weryfikacja rezultatów

Slajd 11

Modyfikacje

oprogramowania

Slajd 12

Konserwacja i modyfikacja

oprogramowania

• Inne używane terminy to

pielęgnacja

lub

utrzymanie

(ang. maintenance)

• Konserwacja

polega na zapewnieniu

poprawnego i efektywnego funkcjonowania
systemu

poprzez wprowadzenie

niezbędnych modyfikacji

Slajd 13

Konserwacja i modyfikacja

oprogramowania

Istnieją trzy

główne klasy

wprowadzanych w

oprogramowaniu modyfikacji:

•

poprawiające

poprawiające

- polegają na usuwaniu z

oprogramowania wykrytych podczas normalnej pracy
błędów (nie zostały one wykryte podczas testowania) a
popełnionych w czasie analizy wymagań, projektowania
lub najczęściej implementacji

•

ulepszające

ulepszające

- polegają na poprawie jakości

oprogramowania,

•

dostosowujące

dostosowujące

- polegają na dostosowaniu

oprogramowania do zmian zachodzących w
wymaganiach użytkownika lub w środowisku pracy
oprogramowania

Slajd 14

Modyfikacje poprawiajce

• Wymaga się, aby wprowadzanie modyfikacji

polegało na zmianie

nie tylko kodu, ale

również dokumentacji

(np. projektu);

• Dzięki temu dysponujemy cały czas

spójną

dokumentacją i minimalizujemy ryzyko

związane z niekontrolowanymi zmianami
kodu

Slajd 15

Modyfikacje ulepszające

Przykłady modyfikacji ulepszających:
• Poprawa

wydajności istniejących

funkcji

(np. nowy algorytm

przetwarzania)

• Poprawa

ergonomii interfejsu

użytkownika

(np. automatyzacja

powtarzalnych operacji)

• Poprawa

przejrzystości raportów

lub

inne sposób prezentacji

Slajd 16

Modyfikacje dostosowujące

Modyfikacje dostosowujące wynikają ze:

• zmiany (rozszerzenia) wymagań

użytkowników

(np. nowy profil działalności)

• zmian przepisów prawnych

dotyczących

dziedziny problemu lub jego otoczenia

• zmian organizacyjnych

po stronie klienta (np.

inna forma własności lub zmiany terytorialne)

• zmian sprzętu i oprogramowania

systemowego

• zmian innych systemów

z którymi

współpracuje oprogramowanie (potrzeba
opracowania nowych interfejsów)

Slajd 17

Analiza celowości

wprowadzania modyfikacji 1/2

Użytkownicy zwykle zgłaszają wiele potencjalnych

usprawnień i modyfikacji

, które ich zdaniem są

wskazane lub niezbędne w pracy systemu;

należy

podchodzić do takich propozycji z należytą
uwagą, ale i odpowiednim krytycyzmem

Dopiero

po dokonaniu oceny zmiany

podejmowana

jest decyzja o jej ewentualnej realizacji; w przypadku
bardzo

dużych przedsięwzięć

może zostać powołana

w tym celu

specjalna komisja

Zaleca się grupowanie zmian

, których wykonanie

prowadzi do nowej wersji systemu

Slajd 18

Analiza celowości

wprowadzania modyfikacji 2/2

Analiza celowości wprowadzenia zmian powinna

uwzględniać:

• znaczenie

wprowadzenia zmiany dla

użytkowników

• koszt

wprowadzenia zmiany i uzyskane

korzyści

• ocenę ryzyka

destabilizacji normalnej pracy

w wyniku błędu nowej części

• wpływ zmiany

na poszczególne

składowe

systemu

• wpływ zmiany

na poszczególne

składowe

dokumentacji technicznej

Slajd 19

Konserwacja

oprogramowania

Slajd 20

Koszty konserwacji oprogramowania

1/2

• Występuje tendencja, aby

zbyt nisko

oceniać koszt konserwacji

; okazuje się

jednak, że koszty te mogą być bardzo duże,
zwłaszcza w przypadku organizacji
funkcjonujących w zmiennym środowisku

• Niedocenianie nakładów pracy

na

konserwację jest jedną z

głównych

przyczyn opóźnień przedsięwzięć

i tylko

częściowego ich wykorzystania

Slajd 21

Koszty konserwacji oprogramowania

2/2

Obiektywne czynniki wpływające na koszty konserwacji:

• Stabilność środowiska

w którym pracuje system -

zmiany zachodzące w przepisach prawnych, zmiany
struktury organizacyjnej i sposobów działania po
stronie klienta prowadzą do zmian wymagań wobec
systemu

• Stabilność platformy sprzętowej i

oprogramowania

systemowego - wymiana sprzętu

może skutkować koniecznością dostosowania systemu

• Czas użytkowania systemu

- całkowite koszty

konserwacji oczywiście rosną, gdy system jest
eksploatowany przez dłuższy czas

Slajd 22

Czynniki redukcji

kosztów konserwacji

1/4

•

Znajomość dziedziny problemu

Znajomość dziedziny problemu

- jeżeli

analitycy pracujący nad systemem dobrze
znają daną dziedzinę problemu, mają mniej
trudności z właściwym zebraniem wymagań
oraz budową oddającego rzeczywistość
modelu; możliwe jest również przewidzenie i
uwzględnienie potencjalnych kierunków
rozwoju systemu

• Wysoka

jakość modelu i projektu

jakość modelu i projektu

, w

szczególności jego spójność, stopień
powiązania składowych oraz przejrzystość

Slajd 23

Czynniki redukcji

kosztów konserwacji

2/4

• Wysoka

jakość dokumentacji technicznej

jakość dokumentacji technicznej

(powinna w pełni odpowiadać systemowi, być
wystarczająco szczegółowa i zgodna z
przyjętymi w firmie standardami)

•

Stabilność personelu

Stabilność personelu

- niezależnie od jakości

dokumentacji, pewne aspekty systemu są
znane lepiej osobom bezpośrednio
uczestniczącym w realizacji; nie muszą one
dokonywać modyfikacji, ale dobrze jest gdy
mogą wspomagać innych poprzez konsultacje
w momencie pojawienia się wątpliwości

Slajd 24

Czynniki redukcji

kosztów konserwacji

3/4

•

Środowisko implementacji

Środowisko implementacji

- odpowiednio

zaawansowane i niezawodne narzędzia (np. RAD) sprzyjają
skróceniu czasu niezbędnego na wprowadzenie
modyfikacji

•

Niezawodność oprogramowania

Niezawodność oprogramowania

- wysoka niezawodność

systemu przekazanego klientowi zmniejsza liczbę
modyfikacji zwłaszcza o charakterze poprawiającym

•

Inżynieria odwrotna

Inżynieria odwrotna

(ang. reverse engineering) -

odtwarzanie dokumentacji technicznej na podstawie
istniejącego oprogramowania; daje się w pewnym zakresie
automatyzować, ale może wymagać dodatkowej korekty

•

Zarządzanie wersjami

Zarządzanie wersjami

Slajd 25

Czynniki redukcji

kosztów konserwacji

4/4

Wiele działań zmierzających do

redukcji kosztów konserwacji musi

być podjęte już w fazie budowy

systemu.

C

a

łk

o

w

it

y

k

o

sz

t

Koszt
konserwacji

Koszt
budowy

System 1 System 2

Slajd 26

Narzędzia i metody konserwacji

oprogramowania 1/2

Używane są wszystkie narzędzia stosowane do

analizy, projektowania, konstruowania i
testowania oprogramowania a także specjalne
narzędzia i metody:

•

Narzędzia nawigacyjne

Narzędzia nawigacyjne

- umożliwiają szybkie i

łatwe znalezienie interesujących części
oprogramowania; typowe możliwości:

-identyfikacja miejsc użycia zmiennych,
-identyfikacja modułów,
-wyświetlenie grafu wołań procedur,
-wyświetlenie drzewa deklaracji typów danych.

Slajd 27

Narzędzia i metody konserwacji

oprogramowania 2/2

•

Narzędzia poprawiania kodu

Narzędzia poprawiania kodu

- umożliwiają

reformatowanie i restrukturalizację kodu programu
(pretty printers)

•

Narzędzia inżynierii odwrotnej

Narzędzia inżynierii odwrotnej

- umożliwiające

odtworzenie bardziej abstrakcyjnej postaci
oprogramowania z postaci szczegółowej (np.
odtworzenie dokumentacji technicznej na podstawie
kodu programu, odtworzenie źródłowego kodu
programu na podstawie kodu skompilowanego
(dekompilacja), odtworzeniu modelu logicznego bazy
danych na podstawie jej fizycznej struktury,
odtworzenie pojęciowego diagramu klas na podstawie
deklaracji w języku programowania, ...)

Slajd 28

Faza konserwacji -

zgłaszanie problemów 1/3

Problemy mogą wynikać z wielu powodów:
-

błędy

w oprogramowaniu,

- brak

funkcji

, które okazały się istotne,

-

ograniczenia

, których nie uwzględniono lub

które się

pojawiły,
-

zmiany

w środowisku systemu;

Każde zgłoszenie powininno być ocenione odnośnie

odpowiedzialności za problem (kto ma ponosić
koszt)

Slajd 29

Faza konserwacji -

zgłaszanie problemów 2/3

Użytkownicy dokumentują problemy
powstałe podczas działania systemu

w

specjalnym dokumencie

(np. Zgłoszenie

Problemu z Oprogramowaniem

);

);

nie powinny to być problemy związane z
brakiem wiedzy

u użytkownika.

Slajd 30

Faza konserwacji -

zgłaszanie problemów 3/3

Każde zgłoszenie powininno precyzować dokładnie

jeden problem:

• Nazwę elementu

konfiguracji oprogramowania

(wersję lub wydanie tego elementu)

• Priorytet problemu

w stosunku do innych

problemów (priorytet ma dwa wymiary:
krytyczność - na ile problem jest istotny dla
funkcjonowania systemu, oraz pilność -
maksymalny czas usunięcia problemu)

• Opis problemu
• Opis środowiska

operacyjnego

• Zalecane

rozwiązanie problemu

(o ile

użytkownik jest je w stanie określić)

Slajd 31

Faza konserwacji -

zlecanie zmian 1/2

Zgłoszenie jest

analizowane przez wykonawcę

;

może być zaakceptowane, odrzucone lub mogą

być podjęte negocjacje z klientem celem

ustalenia warunków (np. finansowych,

czasowych) wprowadzenia zmian

Tworzony jest dokument

Zlecenie Zmiany w

Oprogramowaniu,

który zawiera:

• Nazwę

elementu konfiguracji oprogramowania

(wersję lub wydanie tego elementu)

• Wymagane

zmiany

• Priorytet

zlecenia (krytyczność, pilność)

• Personel

odpowiedzialny

• Szacunkową

datę początku, datę końca i

pracochłonność w osobo-dniach

• Jakości

Slajd 32

Faza konserwacji -

ocena efektu zmian 1/2

Zlecenie jest realizowane przez wyznaczony personel

(zmiany kodu i odpowiednich dokumentów
opisujących oprogramowanie); powstaje

Raport z

Modyfikacji Oprogramowania

określający

dokonane modyfikacje; następnie

ocenie mogą

podlegać następujące aspekty:

• Wydajność

(szybkość) oprogramowania

• Zużycie zasobów

(pamięci dyskowej, czasu

procesora, pamięci operacyjnej)

• Stopień powiązania

elementów systemu i

niezależność zmienianego elementu (od pozostałych
elementów oprogramowania)

Slajd 33

Faza konserwacji -

ocena efektu zmian

• Złożoność

(o ile została zmieniona)

• Spójność

(odstępstwa od reguły spójności, np. interfejsów

użytkownika)

• Przenaszalność

(czy oprogramowanie będzie działać na

innej platformie)

• Niezawodność

(czy zmiana mogła spowodować jej

obniżenie)

• Podatność na konserwację

(czy nie została obniżona;

wszelkie ewentualne odstępstwa od przyjętych standardów)

• Bezpieczeństwo

(czy zmiana nie tworzy zagrożenia dla

działalności klienta)

• Ochrona

(czy zmiana nie powoduje wyłomów w ochronie

systemu)

Slajd 34

O czym był wykład?

• Instalacja systemu informatycznego
• Szkolenia i wdrożenie
• Modyfikacje oprogramowania
• Konserwacja oprogramowania
-Analiza celowości wprowadzania modyfikacji
-Koszty konserwacji oprogramowania
-Czynniki redukcji kosztów konserwacji
-Narzędzia i metody konserwacji

oprogramowania

-Faza konserwacji (zgłaszanie problemów,

zlecanie

zmian, ocena efektu zmian)