Psychopatologia: zaburzenia

łączenia poszczególnych czynności

psychicznych. Zaburzenia orientacji.

część I a

Dr Karina Steinbarth-

Chmielewska

Zaburzenia łączenia

czynności psychicznych

• Z prostych czynności psychicznych

organizowanie złożonych,

całościowych przeżyć. Płaszczyzny

zaburzeń

1. Zaburzenia świadomości
2. Zaburzenia orientacji/poczucia

otoczenia i samego siebie

3. Zaburzenia sprawności intelektualnej
4. Zaburzenia osobowości

Przykład

• Wrażenie – elementarne zjawisko

psychiczne, polegające na odtworzeniu
cechy przedmiotu

• Spostrzeżenie – nie jest sumą wrażeń, ale

złożonym poznawczym procesem
psychicznym odzwierciedlającym np.. cały
przedmiot, jego zapach, panującą atmosferę

• Spostrzeżenia są przeżywane stale w

okresie czuwania

Spostrzeganie zależy m.in.

od:

• Stanu emocjonalnego
• sposobu myślenia
• Znajomości/zapamiętanych

podobnych przedmiotów

• Wiedzy (np.. rozpoznanie przedmiotu

po fragmentarycznym rysunku)

• Doświadczenia ( np..domy nie są

odbierane jako zabawki)

Zaburzenia orientacji:

poczucia otoczenia

• Tzw. świadomość rzeczywistości

(środowiska
zewnętrznego,otaczających ludzi,
przyrody, przedmiotów, wydarzeń)

1.

Derealizacja

2.

Zaburzenia poczucia czasu

3.

Zaburzenia przestrzeni

4.

Zaburzenia poczucia samego siebie

Derealizacja

• Uogólnione poczucie zmiany otaczającego

świata. Może dotyczyć zachowań ludzkich,
organizacji sytuacji, pewnej sztuczności,
braku naturalizmu. Daje niejasny,
niezrozumiały obraz otoczenia, co może
powodować negatywne emocje

• Może występować: w nerwicach, depresji,

schizofrenii, zmianach organicznych

Zaburzenia poczucia

czasu

• Czas „przeżywany”, subiektywny:

spowolnienie, przyspieszenie,
zatrzymanie upływu czasu, uczucie
zanikania czasu, podwojenie czasu
(przeżywanie w dwóch czasach)

• Czas „mierzony”: niemożności

umiejscowienia wydarzeń w czasie np.
ekmnezja, dezorientacja w czasie
(aktualna)

Zaburzenia przestrzeni

• „zaniedbywanie przestrzeni” odbieranej przez

wzrok, słuch, czucie (po przeciwnej stronie

uszkodzenie oun)

• Niezdolność odnajdywania drogi, odróżniania

lewego od prawego

• Zniekształcenie spostrzeganych cech

przestrzeni (podwojenie, rozciągnięcie,

proporcje itp.

• Podwojenie umiejscowienia w przestrzeni np.

objaw sobowtóra

• Dezorientacja w miejscu (aktualna)

Zaburzenia poczucia

samego siebie

• Poczucie siebie; uświadamianie

siebie; „jestem sobą”; „to jestem
ja”; świadomość siebie; własne ja;
ego; jaźń

Opis jaźni, określenie jej

wymiarów

witalność, aktywność, spójność,

rozgraniczenie, tożsamość

Poczucie jaźni, zdrowia czy

choroby oraz schematu

własnego ciała warunkuje

poczucie siebie jako całości,

uświadamianie siebie

• Zaburzenia poczucia siebie

można pogrupować na cztery
obszary zaburzeń:

1. Ogólne
2. Jaźni
3. Schematu ciała
4. Poczucia zdrowia i choroby

ogólne

jaźń Schemat

ciała

Zdrowi

a/chor

oby

Deperson

alizacja/de
zorientacj

a

Wymi

ary
jaźni

Objawy:

fantomu,
sobowtóra,
autoskopia,

zniekształce
nia,
urojenia,

agnozje,
dysmorfizm

Brak

wglądu,
udawani
e

choroby,
objawy

nieuzas
adnine

wynika
mi

Obraz jaźni w wybranych

kategoriach nozograficznych za J.

Wciórką.

Nerwica – słaba,

wrażliwa,

niezrównoważona

Zaburzenia

osobowości –

niedojrzała,

niesamodzielna

Osobowość t.

borderline –

niestabilna,

porozrywana

Depresja –

osłabiona,

niedoczynna,

zasłonięta

Obraz jaźni w wybranych

kategoriach nozograficznych za J.

Wciórką

Mania – wzmożona,

wzmocniona,

nadczynna

Schizofrenia –

zdezintegrowana w

podstawowych

aspektach

Zespoły otępienne –
ograniczona

poznawczo i

uczuciowo

Śpiączka – zanik,
brak

Autyzm dziecięcy -

szczątkowa

depersonalizacja

• Depersonalizacja – utrata, wyobcowanie,

zblednięcie własnych przeżyć (depresja,

nerwica fobii, natręctw, schi., organika ale też

może występować u ludzi zdrowych w

napięciach emocjonalnych, uniesieniach

twórczych, religijnych). Depersonalizacja

psychotyczna ( w automatyzmach

psychicznych) przeżywanie ma charakter

objawów psychotycznych (np.urojenia, omamy

rzekome)

Uogólnione pczucie zmiany siebie i własnych

przeżyć

dezorientacja

• Dezorientacja co do poczucia

tożsamości, własnej osoby
( niezorientowanie co do danych
biograficznych, wieku, dzieci)
występuje w zaburzeniach
przytomności, w głębokich
zaburzeniach pamięci. Jest wyrazem
głębokich zaburzeń (jako jedno z
ostatnich objawów dezorientacji)

Zaburzenia jaźni

• Zaburzenia występujące jako zmienne

objawy o różnym nasileniu w wielu
zaburzeniach psychicznych.

• Zaburzenia jaźni są opisywane jako jej

cechy, wymiary charakteryzujące jaźń.
Wymieniane cechy są podstawowymi,
nie wyczerpują w pełni opisu
wszystkich wymiarów jaźni

Zaburzenia jaźni

1. Żywotności

spowolnienie, zamieranie siebie,

pobudzenie, apatia, nadmierna żywotność

2. Aktywności

osłupienie, automatyzmy

psychiczne, pobudznie

3. Spójności

rozdzielenie, dysharmonia, rozpad,

nieadekwatność przeżyć i ekspresji

4. Rozgraniczenia

zaburzenie granicy ja a świat

zewnętrzny np. przypsywanie własnych cech

otoczeniu, czy przyjmowanie cech zewnętrznych

jako własne (przykłady: urojenia odsłonięcia,

nasyłania, wpływu, owładnięcia, głosy w głowie)

5. Tożsamości

np.:

jestem Napoleonem

Wtórne wymiary jaźni

Siła – mechanizmy obronne,

adaptacyjne, radzenia sobie

Autoportret – obraz siebie cechy

przywódcze, słabości, unikanie,
ekspresja

Własna wartość – pewność siebie,

niska samoocena

Zaburzenia poczucia

schematu ciała

• Ocena własnego ciała, postaci

odbiega od rzeczywistości w wielu

jednostkach chorobowych (ch.

somatycznych, schizofreni, zab.

neurologicznych)

1.

Objaw fantomu

2.

Objaw sobowtóra – ktoś udaje mnie;

objaw autoskopii – to ja, identyfikacja

z sobowtórem

deprywacja snem, na granicy

śmierci

cd.

3. Zniekształcenie spostrzegania

ciała

proporcji, wielkości, zmiana

pojedyńczych elementów ciała – dysmorfofobia
zmiana stosunku emocjonalnego do części
ciała, najczęściej negatywna, często w linii
środkowej np.: wielki nos

4. Urojenia dotyczące ciała

gnicie, rozpad

5. Agnozja nierozpoznawanie

prażonych części ciała

Zaburzenia poczucia

choroby/zdrowia

1.

Brak wglądu chorobowego

dyssymulacja

(udawanie zdrowia może być zapwiedzią powrotu do zdrowia),
krytycyzm (najczęściej obj. psychotyczne, deficyty poznawcze,
zab. nastroju), poczucie choroby (związane z posiadaną
wiedzą medyczną, psychologiczną; od braku poczucia do
pełnego poczucia)

2.

Udawanie choroby

symulacja, pozorowanie choroby

(z. Minchhausena). Konkretne, celowe działania do
osiągnięcia korzyści

3.

Objawy nieuzasadnione badaniami

Nieświadome dążenie do roli chorego – korzyści ?

agrawacja,

konwersja i dysocjacja,objawy somatyzacyjne - ból
psychogenny, hipochondria

Objawy nieuzasadnione badaniami

cd.

• Agrawacja – wyolbrzymianie objawów
• Konwersja – przeniesienie problemów

psychicznych na „ciało” jako
niesprawność czuciowa (we wszystkich
zakresach) lub/i ruchowa (czucie i ruch
sprawne fizjologicznie)

• Dyssocjacja – przeżywanie i zachowanie

bez świadomej kontroli np..

fuga, sceny,

opętanie, mnoga osobowość, rzekome otępienie, zespół
Gansera

• Hipochondria – lęk przed chorobą i

zachowania często „absurdalne”
sprawdzające czy jest się zdrowym.
Może doprowadzić do inwalidztwa

• Objawy somatyzacyjne – odczuwane

różne, zmienne dolegliwości
somatyczne (bez uzasadnienia w
wynikach obiektywnych) skłaniające
chorych do ciągłej diagnostyki

Zaburzenia sprawności

intelektualnej

• Patrz oddzielny zbiór

Zaburzenia osobowości

• Patrz oddzielny zbiór