Kierunki zmian

pamięci, uwagi i

wyobraźni dziecka w

wieku przedszkolnym

PAMIĘĆ

Zmiany rozwojowe pamięci

dotyczą:

• wzrostu pojemności pamięci
• powiększenia się wiedzy o przedmiotach, które

chce się zapamiętać

• pojawienia się skutecznych strategii

zapamiętywania

• pojawienia się zdolności do myślenia o własnych

procesach pamięciowych

Pojemność pamięci

• Zakres pamięci rośnie od wczesnego

dzieciństwa

do adolescencji.
• W 4-5 r.ż. dzieci mogą odtworzyć szereg

złożony

z 4 cyfr, w 6 r.ż. z 6 cyfr.
• Czas wydobywania informacji z pamięci

zmniejsza się.

• Wzrost operacyjności pamięci.

Strategie pamięciowe

• Częstość i stosowania wzrasta między 4 a 7 r.ż. (głównie powtarzania i

organizowania materiału do zapamiętania).

• Młodsze dzieci często kierują się dźwiękowym podobieństwem wyrazów,

starsze stosują kategorie znaczeniowe (np. pojazdy, zwierzęta).

• Dzieci w wieku przedszkolnym stosują czynności prestrategiczne

( podejmowane ze względu na inny cel niż zapamiętanie).

• Stosowanie strategii pamięciowych wzmaga zdolność do wzbogacania

oraz odtwarzania informacji w sposób przemyślany i systematyczny.

• W wielu zadaniach pamięciowych dzieci w wieku poniżej 5-6 lat nie

ujawniają zachowań strategicznych. Jednak jeżeli zadanie jest
wystarczająco proste to nawet małe dzieci (2, 3-letnie) potrafią
zastosować bardzo proste strategie. Przykładem sytuacji, w której już 3-
latek stosuje strategię pamięciową jest zabawa polegająca na
zapamiętywaniu, w którym z kilku pojemników nauczycielka schowała
zabawkę. W okresie odroczenia dziecko wpatruje się we właściwy
pojemnik lub zaznacza go palcem.

Metapamięć

• W jej skład wchodzi wiedza o pamięci jako takiej (np. dziecko wie,

że łatwiej jest zapamiętać listę krótką niż długą) oraz wiedza o
swojej własnej pamięci (dziecko wie, ile zapamiętało).

• W 5 r.ż. Możemy stwierdzić początki rozumienia procesu

zapamiętywania.

• W wieku 5 lat dziecko częściej błędnie ocenia swoje możliwości

zapamiętywania niż dziecko w wieku 8 lat.

• Dziecko 5,6-letnie wie, że zapamiętywanie znanych elementów

jest łatwiejsze niż elementów nowych, nieznanych, że
rozpoznawanie jest łatwiejsze od reprodukcji.

• Dziecko posiadając obiektywną wiedzę o swojej własnej pamięci

potrafi wybrać najkorzystniejszą strategię pamięciową, potrafi
podjąć decyzję, na co zwrócić uwagę podczas zapamiętywania.

Metapoznanie

• Dziecko powyżej 4 r.ż. ma świadomość, że

aby coś zapamiętać, trzeba to poznać.

- Pamiętają zdarzenia fragmentarycznie.
- W pamięci utrwala się to, co było związane
z silnym przeżyciem.
- Nie potrafią odtworzyć niczego w całości.
- Zapamiętywanie i odtwarzanie zachodzi
spontanicznie.
- Opowiadając o czymś zapełnia luki wiedzą
pochodzącą z innych sytuacji lub wymyśla.

Reasumując można powiedzieć, że pamięć dziecka w wieku

przedszkolnym ma charakter mimowolny, gdyż nie stawia

sobie ono świadomie zadań zapamiętania czegoś. Jednak już

pod koniec tego okresu rozwojowego można zaobserwować

zaczątki pamięci dowolnej, przy czym jako pierwsza pojawia

się chęć przypomnienia sobie czegoś, co byłoby potrzebne w

toku konkretnego działania, dopiero później występuje zamiar

zapamiętania i wyuczenia się na pamięć.

     Wiek przedszkolny to okres, w którym u dziecka rozwija

się zarówno pamięć świeża (bezpośrednia), jak i pamięć

trwała.

Doświadczenie indywidualne, kształtuje się głównie dzięki

pamięci trwałej.

Uwaga

• Nie zbyt trwała.
• Ma ograniczony zakres.
• Słaba przerzutność i koncentracja.
• W wieku przedszkolnym charakterystyczna jest

uwaga mimowolna. Koncentruje się ona na
bodźcach atrakcyjnych

i silnych.
• Umiejscowienie w fabule filmu wielu

atrakcyjnych elementów odwraca uwagę
odbiorcy i wpływa na niezrozumienie samej
treści.

Mówić można o ogólnej tendencji

rozwojowej polegającej na przechodzeniu od

kontrolowania uwagi przez bodźce (tzw.

uwaga mimowolna) do coraz większej

samokontroli uwagi podległej własnym

zamiarom i celom jednostki (uwaga

dowolna). Częściowo proces ten dokonuje

się w wieku przedszkolnym, gdy można

obserwować zaczątki uwagi dowolnej,

uwarunkowane jednakże indywidualnymi

cechami dzieci,

np. ich temperamentem.

Wraz z wiekiem uwaga rozwija się

w czterech ważnych aspektach:

• Jednym z nich jest kontrola uwagi polegająca na

zwiększeniu się jej zakresu i zmniejszeniu się jej
podatności

na rozpraszanie.
• Drugi aspekt to adaptacyjność uwagi w stosunku do

zadania.

• Planowość uwagi zwiększająca się wraz z wiekiem

to kolejny aspekt jej rozwoju.

• Ostatni, czwarty aspekt to umiejętność stosowania

odpowiednich strategii uwagi polegająca np. na
dostosowaniu tempa czytania tekstu do stopnia jego
trudności.

Wyobraźnia

• Jest to "proces psychiczny polegający na

tworzeniu nowych wyobrażeń i myśli na
podstawie posiadanej wiedzy i doświadczenia" .

• Daje możliwość zrozumienia otoczenia i swojego

w nim miejsca.

• Jest widoczna w zabawie na niby, w której

dziecko spełnia niemożliwe do zrealizowania
pragnienia.

• Decyduje o właściwościach poznawczych dziecka.

Mówimy często w przypadku dzieci o tzw. "bujnej

wyobraźni" , gdyż potrafią one zmyślać różne fakty,

wydarzenia, identyfikują się z postaciami

fantastycznymi, silnie przeżywają zdarzenia

fikcyjnych bohaterów. Z drugiej jednak strony

dziecko pojmuje zwłaszcza to, co uchwytne i

konkretne, co można dotknąć, zbadać w sposób

bezpośredni.

Silna jest również tendencja do "kopiowania"

zachowań innych osób, zwłaszcza dorosłych.

Świadczy to przecież o słabo rozbudzonej

wyobraźni.

     Wyżej opisane cechy wyobraźni dziecka wydają

się być z sobą sprzeczne, a wynikają z faktu

przekształcania się w tym wieku wyobraźni

mimowolnej w dowolną oraz usamodzielniania

się wyobraźni jako funkcji poznawczej.

Dziecko jest w stanie przypomnieć sobie i

odtworzyć spostrzeżone figury i ruchy, ale

nie umie antycypować ich przemieszczania

się w przestrzeni,

nie potrafi wyobrazić sobie jak będą

wyglądać

po przekształceniu i jak ta zmiana będzie

przebiegać.

Wraz z wiekiem jednak wyobrażenia

reprodukcyjne doskonalą się.