1

Psychologia rozwoju

człowieka

TEORIE ROZWOJU c.d.

Wykład 3

2

TEORIA ZADAŃ
ROZWOJOWYCH

Roberta J.
Havighursta

3

TEORIA ZADAŃ ROZWOJOWYCH

R. J.

HAVIGHURST

(1900 - 1991 )

amerykański

profesor, fizyk,
nauczyciel
akademicki,
ekspert od
rozwoju.

Zmarł na chorobę

Alzheimera.

4

Autor książek:

• Adolescent Character and Personality (1949)
• Human Development and Education (1953)
• Society and Education (1957)
• Growing Up in River City (1962)
• Education in Metropolitan Areas (1966)
• Developmental Tasks and Education (1972)
• To Live on This Earth: American Indian

Education (1973)

5

Zadanie rozwojowe

(developmental task)

• Według Havighursta rozwojowe

zadania życiowe to te zadania,
których każdy sam indywidualnie
musi się nauczyć. Ich realizacja
pozwala na zdrowy i
satysfakcjonujący wzrost w danym
społeczeństwie. Innymi słowy
zadanie rozwojowe to zadanie
pojawiające się na pewnym etapie
życia jednostki, którego osiągnięcie
daje poczucie sukcesu i zadowolenia,
niespełnienie zaś prowadzi do
poczucia osobistej, indywidualnej
przegranej, dezaprobaty ze strony
społeczeństwa oraz trudności w
następnych zadaniach.

6

Zadanie rozwojowe

(developmental task)

• = pewna postawa,

umiejętność czy wiedza, jaką

jednostka powinna nabyć w

danym momencie życia

• Pomyślne wypełnienie

zadania rozwojowego

prowadzi do szczęścia i

powodzenia w późniejszych

zadaniach.

• A developmental task is

midway between an

individual need and societal

demand (1971)

7

Założenia teorii

•

Poszczególne zadania są
charakterystyczne dla
konkretnych okresów
rozwojowych.

•

Podkreślenie
indywidualnego charakteru
zadań. Każdy musi poradzić
sobie z nimi sam.

•

Zadania obejmują swoim
zasięgiem wszystkie sfery
funkcjonowania człowieka.

8

Trzy źródła zadań
rozwojowych

np. uczenie

się czytania

lub roli

odpowiedzial

nego

mieszkańca

miasta

wzbudzane wraz

z dojrzewaniem

osobowości, np.

uczenie się

umiejętności

koniecznych do

pracy zawodowej

np. nauka

chodzenia,

mowy,

akceptacja

procesów

starzenia się

Oczekiwania

społeczno-

kulturowe

Osobiste

standardy, wartości

i aspiracje

Dojrzewanie

fizyczne

9

Zadania rozwojowe

w poszczególnych okresach
życia

10

Niemowlęctwo i wczesne

Niemowlęctwo i wczesne

dzieciństwo

dzieciństwo

WIEK 0-6 lat

WIEK 0-6 lat

• ZADANIA ROZWOJOWE

• Nauka chodzenia
• Nauka przyjmowania

stałego pokarmu.

• Nauka mowy.
• Uczenie się kontroli nad

własnym ciałem.

• Uczenie się różnic płci i

skromności seksualnej

11

Niemowlęctwo i wczesne

Niemowlęctwo i wczesne

dzieciństwo

dzieciństwo

WIEK 0-6 lat c.d.

WIEK 0-6 lat c.d.

• ZADANIA ROZWOJOWE

• Kształtowanie się pojęć i

uczenie się mowy do opisu
rzeczywistości społecznej i
fizycznej.

• Nabywanie gotowości do

czytania, a także pisania.

• Uczenie się rozróżniania

dobra i zła, początki
rozwoju sumienia.

12

Średnie dzieciństwo

Średnie dzieciństwo

WIEK 6 -12 lat

WIEK 6 -12 lat

• ZADANIA ROZWOJOWE

• Nabywanie sprawności

fizycznych potrzebnych w

codziennym życiu, zwłaszcza

w zabawach z rówieśnikami.

• Wytwarzanie zdrowych

postaw wobec samego siebie i

wzrastającego/rozwijającego

się organizmu.

• Uczenie się przebywania z

rówieśnikami, także bez

obecności dorosłych.

13

Średnie dzieciństwo

Średnie dzieciństwo

WIEK 6 -12 lat

WIEK 6 -12 lat

c.d.

c.d.

• ZADANIA ROZWOJOWE

• Uczenie się właściwych ról

męskich lub kobiecych.

• Rozwijanie podstawowych

umiejętności czytania, pisania i

liczenia.

• Rozwijanie pojęć potocznych

przydatnych w życiu

codziennym.

• Rozwijanie świadomości,

moralności i skali wartości.

• Osiąganie niezależności

osobistej.

• Rozwijanie postaw wobec grup

społecznych oraz instytucji.

14

Adolescencja

Adolescencja

WIEK 12-18 lat

WIEK 12-18 lat

• ZADANIA ROZWOJOWE

• Osiąganie nowych, bardziej

dojrzałych więzi z

rówieśnikami obojga płci.

• Ukształtowanie roli męskiej

lub kobiecej.

• Akceptacja swojego wyglądu i

skuteczne posługiwanie się

własnym ciałem.

• Osiągnięcie niezależności

uczuciowej od rodziców i

innych osób dorosłych.

15

Adolescencja

Adolescencja

WIEK 12-18 lat c.d.

WIEK 12-18 lat c.d.

• ZADANIA ROZWOJOWE

• Przygotowanie do

małżeństwa i życia w rodzinie

• Przygotowanie do kariery

zawodowej (niezależności
ekonomicznej)

• Rozwijanie ideologii (sieci

wartości i systemu etycznego
kierującego zachowaniem)

• Dążenie i osiągnięcie

postępowania
odpowiedzialnego społecznie

16

Wczesna dorosłość

Wczesna dorosłość

WIEK 18-30 lat

WIEK 18-30 lat

• ZADANIA ROZWOJOWE

• Wybór małżonka(-i)

• Uczenie się współżycia z

małżonką(-iem)

• Założenie rodziny

• Wychowywanie dzieci

• Prowadzenie domu

• Rozpoczęcie pracy zawodowej

• Przyjmowanie

odpowiedzialności

obywatelskiej

• Znalezienie pokrewnej grupy

społecznej

17

Wiek średni

Wiek średni

WIEK 30 -60 lat

WIEK 30 -60 lat

• ZADANIA ROZWOJOWE

•

Wspomaganie dorastających
dzieci tak, aby stawały się
odpowiedzialnymi i
szczęśliwymi ludźmi dorosłymi

•

Osiągnięcie dojrzałej
odpowiedzialności społecznej i
obywatelskiej

•

Uzyskanie i utrzymywanie
zadowalającej sprawności w
pracy zawodowej

18

Wiek średni

Wiek średni

WIEK 30 -60 lat c.d.

WIEK 30 -60 lat c.d.

• ZADANIA ROZWOJOWE

• Wypełnienie wolnego czasu

zajęciami typowymi dla ludzi

dorosłych.

• Traktowanie małżonka(-i) jako

osoby.

• Akceptowanie i dostosowanie

się do fizjologicznych zmian
wieku średniego.

• Przystosowanie do starzenia

się rodziców.

19

Późna dojrzałość

Późna dojrzałość

WIEK powyżej 60 lat

WIEK powyżej 60 lat

• ZADANIA ROZWOJOWE

• Przystosowanie się do spadku sił

fizycznych

• Przystosowanie się do

emerytury i zmniejszonych

dochodów

• Pogodzenie się ze śmiercią

współmałżonka(-i)

• Utrzymywanie stosunków

towarzyskich z ludźmi w swoim

wieku

• Przyjmowanie i dostosowanie się

do zmiennych ról społecznych

• Urządzenie w sposób dogodny

fizycznych warunków bytu

20

TEORIA CYKLU ŻYCIA

TEORIA CYKLU ŻYCIA

RODZINNEGO

RODZINNEGO

EVELYN DUVALL (1971)

21

TEORIA CYKLU ŻYCIA

RODZINNEGO EVELYN RUTH

(MILLIS) DUVALL (1971)

• Przechodzenie cyklów życia
• Specyficzna zmiana ról

rodzinnych

• Struktura każdego systemu

społecznego jako seria
zazębiających się ze sobą
pozycji (statusów)

• Rolą jest treść pozycji

społecznej – oczekiwane
zachowanie i charakterystyka
osoby zajmującej tę pozycję
(Marshall, 1996)

22

Stadia życia rodzinnego

dorosły po ślubie, bezdzietny;
dochodzi rola małżonka

1. młodej
rodziny

najstarsze dziecko ma 2 - 6 lat;
rola rodzica zmienia się

3.

rodziny

dziecka
przedszkoln.

pierwsze dziecko;
dochodzi rola rodzica

2.

rodziny

opiekującej
się małym
dzieckiem

OPIS

STADIUM

23

Stadia życia rodzinnego,

c.d.

najstarsze dziecko ma 6 - 12 lat;
ponowna zmiana roli rodzica, gdy
dziecko idzie do szkoły

4.

rodziny

dz.rozpoczy
naukę
szkolną

najstarsze dziecko wchodzi w wiek
dojrzewania; kolejna zmiana roli
rodzica

5.

rodziny

dziecka
dorastając.

najstarsze dziecko opuszcza dom; rodzice
wspomagają jego próby usamodzielnienia
się (faza „centrum lotów kosmicznych”)

6.

rodziny

opuszczan
ej

OPIS

STADIUM

24

Stadia życia rodzinnego, c.d.

wszystkie dzieci opuszczają dom;
dramatyczna zmiana roli rodzica

7.

pustego

gniazda
(porodziciel
skie)

jedno lub oboje małżonków
odchodzi na emeryturę

8.

rodziny

starzejącej
się

OPIS

STADIUM

25

Model sezonów życia

Daniela Levinsona

26

MODEL SEZONÓW ŻYCIA

DANIEL J.

LEVINSON
oraz Darrow,
Klein,
Levinson i
McKee
(1978). The
seasons of
man’s life.

- Profesor

psychologii

27

c.d.



Levinson rozumie pod pojęciem rozwoju

człowieka dorosłego „ewolucję struktury życia”,

 struktura życia = jest to wzór wzajemnych

relacji między Ja a światem; posiada ona

aspekt psychologiczny (wewnętrzny,

pokrewny rozwojowi osobowości), jak

zewnętrzny (społeczny)

 po okresie względnie trwałej struktury (6-8 lat)

następuje okres przejściowy;

droga życiowa człowieka jako powtarzające się

cyklicznie: budowa, wykorzystywanie i

przekształcanie struktury życia

28

Model sezonów życia

„makrostrukturę” pełnego cyklu

życiowego tworzą CZTERY ERY (po ok.

25 lat każda) i okresy przejścia między

nimi

 pewna część życia toczy się (przez 4-

5 lat) w dwóch sąsiadujących erach

 każda era zawiera okresy rozwojowe,

wyznaczone przez różnice w ich

„biopsychologicznym charakterze”;

okresy: nowicjatu, pośredni i

kulminacyjny

29

c.d.



istnieją fazy budowania i fazy przejścia

(transition): niezależne stadia rozwojowe

między erami (5-letnie) i w obrębie er

 poszczególne fazy są definiowane przez

zadania rozwojowe

 w okresie dorosłości nie ma schematu

hierarchicznego wzrostu (są tylko okresy

wcześniejsze i późniejsze)

 istnieje silny związek między wiekiem a

poszczególnymi fazami rozwoju

30

ERY I FAZY ROZWOJU

• I. ERA PRZEDDOROSŁOŚCI

0 - 22 (dzieciństwo i
dorastanie)

• II. ERA WCZESNEJ

DOROSŁOŚCI 17-45

• III. ERA ŚREDNIEJ

DOROSŁOŚCI 40-65

• IV. ERA PÓŹNEJ

DOROSŁOŚCI 60 i więcej

31

•

okres przejścia do wczesnej

dorosłości 17 – 22

•

faza nowicjatu w świecie

dorosłych17 33 okres
kryzysu w okolicach 30. r.ż.

•

wstępowanie we wczesną

dorosłość 22 – 28

•

wchodzenie w lata

trzydzieste 28 – 33

•

kulminacja wczesnej

dorosłości (stabilizacja)

33 –

40

II. ERA WCZESNEJ DOROSŁOŚCI

17 – 45

32

III. ERA

ŚREDNIEJ

DOROSŁOŚCI 40

- 65

•

okres przejścia do średniej

dorosłości (przełom,
integracja przeciwstawnych
tendencji) kryzys wieku
średniego
40 -45

•

wstępowanie w średnią

dorosłość 45 - 50

•

wchodzenie w lata

pięćdziesiąte 50 -
55

•

kulminacja średniej

dorosłości

55

- 60

33

IV. ERA

PÓŹNEJ

DOROSŁOŚCI 60 i

więcej

•

okres przejścia do

późnej dorosłości 60 –
65

wymóg znalezienia nowej

wymóg znalezienia nowej

równowagi między

równowagi między

przywiązaniem do świata a

przywiązaniem do świata a

wycofaniem się z niego;

wycofaniem się z niego;

przygotowanie się do roli

przygotowanie się do roli

osoby nieczynnej zawodowo

osoby nieczynnej zawodowo