Interakcje

międzypopulacyjne

• NEUTRALIZM

populacja A „O”

populacja B „O”

• DRAPIEŻNICTWO populacja A „+”

populacja B „-”

• PASOŻYTNICTWO populacja A „+”

populacja B „-”

• KONKURENCJA

populacja A „-”

populacja B „-”

• ALLELOPATIA

populacja A „+”

populacja B „-”

• AMENSALIZM

populacja A „O”

populacja B „-”

• KOMENSALIZM

populacja A „+”

populacja B „O”

• PROTOKOOPERACJA populacja A „+”

populacja B „+”

• MUTUALIZM

populacja A „+”

populacja B „+”

STRATEGIE ZABEZPIECZAJĄCE PRZED ZJEDZENIEM

OBRONA BIERNA – to mechanizmy pozwalające

pozostać ofierze nie zauważoną. Do tej formy można

zaliczyć:
- mimetyzm - czyli upodobnienie się do środowiska

barwą, wzorem ubarwienia (np.: mątwa, płaszczka,

samice wielu ptaków) lub kształtem (patyczak, liścionóg);
- mimikra – upodobnienie się w toku ewolucji gatunków

wielu zwierząt bezbronnych do gatunków mających

przystosowania obronne (np. niedrapieżna mucha

naśladuje drapieżnego pająka, niejadowity wąż –

jadowite węże koralowe);
- zmienianie barwy skóry dzięki komórkom

pigmentowym (np. kameleony, żaby, ryba sola);
- kamuflaż stały w postaci przyczepionych na ciele

muszelek, ziaren piasku u niektórych zwierząt

wodnych (skąposzczety, skorupiaki, ryby)
- tworzenie na powierzchni ciała

charakterystycznych wzorów - barw

ostrzegawczych - „jestem niejadalny”

STRATEGIE ZABEZPIECZAJĄCE PRZED

ZJEDZENIEM

OBRONA CZYNNA - polega głównie na ucieczce

lub ukryciu się bądź odstraszeniu napastnika przez

wykorzystanie:
- środków chemicznych (np.: pszczoły, żmije,

skunksy, tchórze), wyrzuceniu zasłon ochronnych

(np.: mątwa uciekając wyrzuca mętną ciecz chroniącą

ją przed napastnikiem);
- środków mechanicznych, np. kolce u jeża, kopyta i

rogi

u przeżuwaczy;
- środków psychologicznych, polegających na

stworzeniu fałszywych pozorów np. wystawianie na

pokaz drapieżcy barwnych plam imitujących oczy

(motyle, ryby), sprawianie wrażenia większego niż się

w rzeczywistości jest przez unoszenie do góry (np.

żaby) bądź nadymanie ciała (np. ryba nadymka);
- oraz na wzajemnym wcześniejszym ostrzeganiu

(np. bobry – uderzenie ogonem o powierzchnie wody,

zające tupanie nogami, ptaki – okrzyki alarmujące).

Zależnie od stopnia nasilenia powiązania

z gospodarzem wyróżnia się pasożyty:

• Przypadkowe – należą tu gatunki normalnie

prowadzące wolny tryb życia, a po przy

przypadkowym dostaniu się do żywego organizmu

mogą pasożytować (np. nicienie).

• Względne (fakultatywne) – w zależności od

warunków mogą pasożytować albo żyć wolno (np.

larwy muchówek, żyjące w rozkładających się

szczątkach zwierząt lub w ranach zwierząt).

• Konieczne (obligatoryjne) – pasożytniczy tryb

życia jest koniecznością uwarunkowaną biologicznie

– Czasowe – wymagają tylko przez pewien czas przebywania

na żywicielu w celu pobrania pokarmu (np.: wszy, pluskwy

itp..)

– Okresowe – tylko w pewnych stadiach rozwoju muszą

pasożytować (np.: larwy gzów, szczeżui itp.)

– Stałe – pasożytują przez całe swoje życie (np.: przywry,

tasiemce)

Gatunki żyjące kosztem tylko
jednego określonego gatunku
żywiciela lub kilku ściśle
spokrewnionych, nazywamy
pasożytami stenoksenicznymi,
w przeciwieństwie do pasożytów
euryksenicznych, mogących
pasożytować na żywicielach
będących przedstawicielami
odległych kategorii systematycznych.

Ze względu na miejsce
pasożytnictwa wyróżnia się pasożyty:

• Zewnętrzne (ektopasożyty) np.:

wszy, pchły, pijawki, wszoły

• Wewnętrzne (endopasożyty) np.:

tasiemce, przywry

Pasożyty roślinne

• Łuskiewnik

(Lathraea)

• Kanianka (Cuscuta)

Półpasożyty roślinne

• Jemioła (Viscum)

• Szelężnik

(Rhinanthus)

• Świetlik

(Euphrasia)

Mikoryza - występujące powszechnie

niepasożytnicze lub rzadziej słabo

pasożytnicze współżycie korzeni lub innych

organów, a nawet nasion roślin naczyniowych

(roślin wyższych z takich gromad jak:

nasienne, paprotniki, czy mszaki) z grzybami

(dotyczy około 85% gatunków roślin

wyższych z całego świata).
Tego typu symbioza daje obu gatunkom

wzajemne korzyści, polegające na

obustronnej wymianie substancji

odżywczych, rośliny mają lepszy dostęp do

wody i rozpuszczonych w niej soli

mineralnych ale także do substancji

regulujących ich wzrost i rozwój, które

produkuje grzyb, ten zaś korzysta z produktu

fotosyntezy roślin - glukozy.

Ze względu na stopień inwazyjności strzępek

grzybni do komórek roślinnych wyróżnić można:

• mikoryzę ektotroficzną, czyli zewnętrzną

, gdy

strzępki grzybni oplatają korzenie roślin tworząc

tzw. opilśń i wnikają do wnętrza wypełniając

przestwory komórkowe dzięki czemu mogą

przejąć dotychczasowe funkcje włośników,

które w takim wypadku zanikają;

• mikoryzę endotroficzną, czyli wewnętrzną

, tu

strzępki grzybni wnikają bezpośrednio do

tkanek roślinnych a włośniki nie zanikają;

• mikoryzę ektendotroficzną, czyli mieszaną

,

gdzie strzępki jednocześnie wnikają do komórek

roślinnych i tworzą na zewnątrz opilśń.

Bakterioryza - zjawisko symbiozy bakterii

z roślinami wyższymi. Jednym z najbardziej

znanych przykładów mających duże

znaczenie gospodarcze jest związek między

bakteriami azotowymi z rodzaju Rhizobium a

roślinami motylkowymi (np. groch, fasola,

łubin, koniczyna, bób). Bakterie te żyją w

brodawkach wytwarzanych przez tkankę

korzenia, stąd też określa się je mianem

bakterii brodawkowych. Rośliny i bakterie

czerpią z tego korzyści. Bakterie wiążą azot z

powietrza i redukując go do jonów

amonowych dostarczają jego związki roślinie.

Roślina zaopatruje bakterie

w węglowodany.

Etapy tworzenia się brodawki korzeniowej:

• bakterie wnikają z gleby do młodych włośników;

rośliny motylkowe zawierają

lektyny

, które umożliwiają

związanie partnera bakteryjnego;

• jeśli połączenie jest możliwe czubek włośnika zagina

się

i penetrujące bakterie wyrastają w postaci tzw.

nici

zakaźnej

otoczonej komórkami grzyba;

• rizobia

zakażają kolejne komórki korzenia;

• szybko rosnące bakterie przekształcają się w duże,

zdeformowane komórki, zwane

bakteroidami (wiążą

one azot atmosferyczny)

; tkanka zawierająca

bakteroidy jest czerwona, ponieważ zawiera barwnik

leghemoglobinę

(ułatwia transport tlenu przez komórki

roślinne do bakteroidów);

• w fazie wiązania azotu komórka roślinna dostarcza

bakteroidom kwasów organicznych, zaś one wydzielają

jony amonowe, które są wbudowywane do związków

roślinnych

; biologiczne wiązanie azotu jest procesem

kosztownym energetycznie, w którym główną rolę

odgrywa kompleks

nitrogenazy

.