MEDYCYNA FIZYKALNA

I

BALNEOKLIMATOLOGIA



Medycyna fizykalna- specjalność medyczna,
wykorzystuje środki fizyczne w celach
profilaktycznych, diagnostycznych i
leczniczych



Medycyna uzdrowiskowa- postępowanie
leczniczo-rehabilitacyjno-profilaktyczne w
warunkach uzdrowiska, ze szczególnym
wykorzystaniem naturalnych tworzyw
leczniczych, klimatu i krajobrazu
(+fizjoterapia+dieta+psychoterapia+farmak
oterapia)



Balneologia- nauka, część medycyny

uzdrowiskowej, zajmująca się leczniczym

zastosowaniem naturalnych tworzyw

uzdrowiskowych.Obejmuje balneochemię,

balneotechnikę i balneoterapię.



Balneoterapia- zastosowanie naturalnych

tworzyw leczniczych w leczeniu,

rehabilitacji i profilaktyce

Historia balneologii



Pierwsze wzmianki - XVI wiek



Marcin z Miechowa: rozprawa o

wodolecznictwie



Józef Struś z Poznania: wpływ kąpieli na tętno



Wojciech Oczko- Ojciec Balneologii Polskiej 1578r.

„Cieplice” pierwsze dzieło w j.polskim



Ks.Sebastian Kneipp i Wincenty Priessnitz

pionierzy wodolecznictwa



W 1822r. założono pierwszy na świecie dom

przyrodoleczniczy



Hipoteza Hipokratesa przyczyną wszystkich

chorób jest zaburzenie równowagi w przepływie

płynów w organizmie

Historyczne formy

balneologiczne



Starożytna Grecja: ”Świątynie zdrowia” zabiegi

balneologiczne, masaże, dieta
Gimnazjony: zimne natryski i zmywanie



Kąpieliska rzymskie: ciepłe kąpiele, miejsce relaksu i

spotkań towarzyskich



Łaźnie arabskie: zabiegi balneologiczne i higieniczne,

miejsce spotkań osób bogatych



Łaźnie niemieckie: kąpiele parowe, zimne

kąpiele hartujące



Sauny fińskie: sauna „sucha”



Banie rosyjskie: sauna parowa

Rodzaje zabiegów

wodoleczniczych



zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia

hydrostatycznego wody (kąpiele

całkowite,częściowe)



zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia

hydrodynamicznego wody (polewania i

natryski)



zabiegi z pośrednictwem tkaniny

(zmywania, nacierania, zawijania okłady)



bez ciśnienia wody (sauna, kąpiele parowe)

Kąpiele wodne zależnie od

temperatury



kąpiel chłodna 20-27

o

C



kąpiel letnia 28-33

o

C



kąpiel ciepła 34-37

o

C



kąpiel gorąca 38-42

o

C

Wpływ kąpieli na organizm



zanurzenie ciała w wodzie prowadzi do
zaburzeń homeostazy wymagających od
organizmu reakcji wyrównawczych.



w kąpieli o temperaturze obojętnej dochodzi
do włączenia się mechanizmów
regulujących ciśnienie i objętość krwi oraz
gospodarkę wodno-elektrolitową



w kąpielach o różnej temperaturze reakcje
wyrównawcze ulegają modyfikacji przez
ciepło

Działanie termiczne wody



człowiek jest istotą stałocieplną, która we
wnętrzu ciała (części rdzennej) utrzymuje
stałą temperaturę 37

o

C



ośrodek termoregulacji znajduje się w
podwzgórzu i uruchamia zależnie od potrzeb
mechanizmy oszczędzania lub zwiększonego
wytwarzania ciepła



temperatura wody około 34-35

o

C jest

odczuwana jako obojętna



działanie termiczne wody jest tym
intensywniejsze im bardziej temperatura
wody różni się od temperatury obojętnej

Regulacja temperatury ciała w

wodzie



w wodzie chłodnej ze względu na dużą
pojemność cieplną i duże przewodnictwo
utrata ciepła do wody jest 250x większa niż
do powietrza



w wodzie gorącej możliwości regulacji
temperatury ciała przez organizm są bardzo
ograniczone ponieważ organizm w wodzie
nie może oddawać ciepła przez parowanie a
jedynie przez przewodnictwo i konwekcję

Działanie hydrostatyczne

wody



Ciśnienie hydrostatyczne powoduje:



ucisk tkanek miękkich



wzrost ciśnienia w jamie brzusznej



utrudnienie wdechu i ułatwienie wydechu



zwiększenie powrotu krwi żylnej do serca z
kończyn dolnych i krążenia wrotnego,
zwiększenie pojemności
końcoworozkurczowej serca i wyzwolenie
na drodze odruchowej i hormonalnej
zwiększonego wydalania sodu z moczem i
zwiększonego wytwarzania moczu

Wpływ kąpieli na układ

krążenia



bodziec termiczny wpływa na zmiany
naczynioruchowe naczyń skóry i naczyń
wewnętrznych



bodziec hydrostatyczny wpływa na
przesunięcie krwi z żylnych naczyń
obwodowych do prawego przedsionka



ciepłe kąpiele przyspieszają czynność serca,
obniżają ciśnienie krwi, kąpiele chłodne
zwężają naczynia krwionośne, i zwalniają

Wpływ kąpieli na układ

oddechowy



w kąpieli o temperaturze obojętnej

zmniejsza się wentylacja minutowa



w kąpieli ciepłej wzrost wentylacji

minutowej w skrajnych przypadkach

mogący prowadzić do zasadowicy



w kąpieli chłodnej zwiększenie wentylacji

minutowej ale dochodzi do wzrostu

prężności dwutlenku węgla i kwasicy

Wpływ kąpieli na przemianę

materii



w ciepłej kąpieli dochodzi do zwolnienia
przemiany materii ale w kąpieli gorącej
wskutek przegrzania dochodzi do jej
przyspieszenia



w kąpieli chłodnej do przyspieszenia
przemiany materii wskutek
zwiększonego zapotrzebowania na
ciepło

Wpływ funkcje skóry



w skórze znajdują się receptory dla
wszystkich bodźców występujących
podczas zabiegów leczniczych



poprzez skórę w czasie kąpieli może
dochodzić do wchłaniania się substancji
z kąpieli oraz do wydalania substancji
toksycznych ze skóry do wody

Działanie diuretyczne



zahamowanie wytwarzania ADH przez
przysadkę



zwiększenie przepływu nerkowego



zwiększenia uwalniania hormonu
natriuretycznego w prawym
przedsionku

Czynniki lecznicze

wykorzystywane w medycynie

uzdrowiskowej



Naturalne surowce lecznicze



Wody mineralne, gazy, peloidy



Naturalne czynniki przyrodolecznicze



Klimat, krajobraz, szata roślinna



Różne formy aktywności fizycznej



Fizykoterapia

Mechanizm działania terapii

uzdrowiskowej

zastosowanie naturalnych czynników

leczniczych

organizm uruchamia mechanizmy adaptacyjne

zachwianie homeostazy organizmu

przywrócenie równowagi czynnościowej

organizmu na wyższym poziomie (poprawa

stanu zdrowia)

Odczyn kąpielowy,

uzdrowiskowy



Zespół objawów występujących w trakcie
stosowanych zabiegów, będący wyrazem
ich nadmiernego działania bodźcowego



Natężenie bodźców przekracza możliwości
adaptacyjne organizmu



Zachwianie mechanizmów autoregulacji



Odczyn wczesny i późny



Objawy swoiste i nieswoiste, miejscowe i
ogólne

Odczyn uzdrowiskowy

Objawy subiektywne

:

:

Niepokój, ból głowy, drażliwość, osłabienie, potliwość,

senność, bezsenność, brak łaknienia, wzmożone
łaknienie

Objawy ze strony układu krążenia

Bóle serca, zaburzenia rytmu, tachykardia, zmiany

ciśnienia

Pojawienie się lub zaostrzenie dolegliwości

mięśniowo– stawowych

Bóle stawów i mięśni
Wzrost napięcia mięśniowego

Zmiany skórne :

Zmiany skórne :

pokrzywka, rumień, świąd, nasilony dermografizm

Zwiększenie reaktywności organizmu na

Zwiększenie reaktywności organizmu na

różne bodźce

różne bodźce

psychiczne, fizyczne, w tym na bodźce lecznicze

Zwiększenie

Zwiększenie

-

- temperatury ciała

- OB

-

leukocytozy

-

transaminaz

-histaminy we krwi

Mechanizmy działania

leczniczego

BALNEOLOGIA



mechanizmów

obronnych i

adaptacyjnych



Oddziaływanie na kilka

narządów równocześnie



Wyniki leczenia

pojawiają się z

opóźnieniem



Nie wywołują skutków

ubocznych

FARMAKOLOGIA



Tłumi mechanizmy
samoobrony



Działanie
ukierunkowane na
objaw lub chorobę



Szybki efekt leczniczy



Częstsze efekty
uboczne

Lecznicze wody mineralne

występujące w Polsce

Wody lecznicze



Naturalne wody podziemne posiadające
udowodnione właściwości lecznicze i
cechujące się stałym składem chemicznym,
naturalną czystością mikrobiologiczną



Wody uważane za mineralne muszą
zawierać co najmniej 1000mg składników
mineralnych w litrze



Nie każda woda mineralna jest lecznicza

Rodzaje, skład

Występowanie

CHLORKOWO-SODOWE >1000mg% NaCl (solanki 1,5%)

Chlorkowo-potasowe, wapniowe,

magnezowe, jodkowe, bromkowe,

żelaziste, siarczkowe

Ciechocinek, Kołobrzeg, Połczyn, Kamień Pom.,

Świnoujście, Goczałkowice, Rabka, Busko,

Solec, Iwonicz, Rymanów, Wieniec

WODOROWĘGLANOWE >1000 mg CO

2

/l

Sodowe, potasowe, wapniowe,

magnezowe, chlorkowo-sodowe,

żelaziste

Krynica, Polanica, Połczyn, Kudowa, Muszyna,

Duszniki, Rymanów, Iwonicz, Długopole,

Czerniawa, Szczawno, Szczawnica, Wysowa,

Żegiestów, Świeradów

SIARCZKOWO-SIARKOWODOROWE >1,0 mg s/l

Siarczkowe proste, siarczanowo-

sodowe, wapniowe, siarczanowo-

chlorkowe, sodowe, bromkowe,

jodkowe

Busko, Solec, Przerzeszyn, Wieniec,

Swoszowice, Horyniec, Wapienne oraz Kudowa,

Lądek, Duszniki, Ciechocinek-źródło 14

RADOCZYNNE >2N Ci Rn/l

Radonowo-siarczkowe, fluorkowe,

szczawy radoczynne

Świeradów, Czerniawa, Lądek (Długopole,

Szczawno)

TERMALNE >20

0

C (cieplice)

Chlorkowo-sodowe, radoczynne,

fluorkowe

Cieplice, Lądek, Ciechocinek

Kąpiele solankowe



Wody chlorkowo-sodowe



Stężenie <1,5% -wody słone: kuracje
pitne i inhalacje



Stężenie >1,5%- solanki: kąpiele
lecznicze (2-5%)

Działanie kąpieli solankowych



Zmniejszenie pobudliwości nerwowej,

napięcia mięśniowego



Rozszerzenie naczyń, poprawa ukrwienia

skóry, krążenia krwi



Normalizacja ciśnienia krwi



Poprawa wentylacji płuc



Pobudzenie przemiany materii



Wzrost diurezy



Zwiększenie ogólnej odporności

Wykonanie zabiegów



Kąpiele całkowite, ¾, półkąpiele, nasiadowe



Stężenie soli 2-4%



Temperatura 35-36 38stC, półkąpiele 39-40st



Czas trwania 10-12min. Max. 20-24min



8-10 kąpieli w serii



Po kąpieli nie obmywać ciała, nie wycierać
ręcznikiem



Wypoczywać w pozycji leżącej co najmniej
30min

Wskazania



Przewlekłe choroby dróg oddechowych

(zatoki)



Choroba zwyrodnieniowa stawów



RZS, ZZSK



Reumatyzm tkanek miękkich



Niedowłady i porażenia



Rehabilitacja po urazach, operacjach



Rekonwalescencja po ciężkich chorobach



Otyłość,



Zaburzenia wegetatywne, zespół

klimakteryczny



Łuszczyca, trądzik

Przeciwwskazania



Niewydolność krążenia, choroba wieńcowa
serca, świeżo przebyty zawał, wady
zastawkowe



Okresy zaostrzeń chorób przewlekłych



Choroby wyniszczające, psychozy



Nadczynność tarczycy



Ciąża



Nowotwory



Czynna gruźlica

Uzdrowiska stosujące kąpiele

solankowe



Buski, Ciechocinek, Iwonicz, Kamień
Pomorski, Kołobrzeg, Połczyn, Rabka,
Sopot, Świnoujście, Ustroń, Wieniec

Kąpiele kwasowęglowe



Wody zawierające CO2 w ilości >250mg
i <0.99g w 1 dm3



Szczawy wody zawierajace w 1 dm3 co
najmniej 1g rozpuszczonego CO2

Działanie kąpieli

kwasowęglowych



Pobudzenie rec.ciepła i zahamowanie rec.zimna



Uwolnienie hormonów tkankowych



Rozszerzenie naczyń włosowatych skóry, poprawa

ukrwienia, rumień skóry



Zwolnienie akcji serca, zwiększenie objętości

wyrzutowej i poj.min.,zwiększenie przepływu

wieńcowego



Obniżenie RR



Zwiększenie diurezy



Nasilenie przemiany materii



Działanie antyseptyczne



Zwiększenie napięcia żył, poprawa właściowości

reologicznych krwi

Wykonanie zabiegów



Temperatura zabiegu 33-34stC, brak działania
cieplnego



Kąpiele całkowite, ¾, półkapiele, k.częściowe
kończyn



Czas kąpieli 20-30 min.



Nie należy wykonywać ruchów podczas kąpieli



Nie wycierać ciała ręcznikiem



Wypoczynek 30-45 min.



12 kąpieli w serii

Wskazania



Nadciśnienie tętnicze łagodne



Choroba Raynauda



Zaburzenia krążenia włośniczkowego i żylnego



Choroby reumatyczne+choroby serca



Zespół psychowegetatywny



Choroba Sudecka



Polineuropatie



Sklerodermia

Przeciwwskazania



Ciężkie nadciśnienie



Świeży zawał serca



Zwężenie zastawki mitralnej i aortalnej



Wrodzone wady serca



Serce płucne



Choroby płuc z hiperkapnią



Ostre choroby zapalne naczyń



Choroby naczyniowe mózgu

Uzdrowiska stosujące kąpiele

kwasowęglowe



Duszniki, Długopole, Kudowa, Polanica,
Szczawno, Szczawnica, Wysowa



Kąpiele gazowe: Kudowa, Krynica

Kąpiele siarczkowo-

siarkowodowrowe



Zawierają mieszaninę siarkowodoru i
jonu wodorosiarczkowego



Wody o małym<50, średnim 50-100,
dużym> 100mg stężeniu H2S/dm3

Działanie kąpieli



Wpływ na skórę: kreatolitycznie,
keratoplastycznie



Pobudzenie mechanoreceptorów-
swędzenie



Rozszerzenie naczyń skórnych- rumień



Obniżenie RR



Działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne

Zasady wykonania



Temperatura 33-38st ; się w kolejnych

kąpielach



Całkowite, półkąpiele, nasiadowe



Czas trwania 8-15 min.



8-12 zabiegów



Powikłania: zatrucie H2S- nudności, wymioty,
biegunka, bóle głowy, mięśniowe, senność



Szczelne zakrycie wanny

Wskazania



RZS, ZZSK, łuszczycowe zapalenie stawów, dna



Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i stawów,

rwa



Stany pooperacyjne stawów



Osteoporoza



Reumatyzm tkanek miękkich



Łuszczyca, trądzik, wyprysk łojotokowy,

dermatozy, sklerodermia



Przewlekłe zapalenia dróg oddechowych, krtani

gardła, jamy ustnej

Przeciwskazania

Uzdrowiska stosujące kąpiele

siarczkowo-siarkowodorowe



Busko, Horyniec, Solec, Swoszowice,
Wieniec

Krenoterapia - kuracja pitna



Picie przez odpowiednio długi czas
ilości wody mineralnej zalecanej przez
lekarza



Najstarsza metoda lecznicza



Skuteczność oparta o empirię oraz
badania naukowe i kliniczne



Klasyfikacja chemiczna

Działanie wód mineralnych



Miejscowe i ogólne



Zależne od: objętości, temperatury
wody, rodzaju i ilości składników



Regulacja wydzielania gruczołów
przewodu pokarmowego, motoryki
ścian p.pok.,dróg żółciowych, diurezy



Regulacja gospodarki wodno-
elektrolitowej i kwasowo- zasadowej



Istotne odległe efekty krenoterapii



Adaptacja – usprawnienie wegetatywnych
i hormonalnych mechanizmów
regulacyjnych



W zakresie przewodu pokarmowego,
moczowego i krążenia



Wpływ objętości i szybkości wypijanej wody
na układ krążenia oraz temperatury wody na
układ pokarmowy

Zasady kuracji pitnej



Na czczo, przed posiłkami, małymi łykami,
spacerując



Dawka podstawowa 1000-1400ml/dz.



Dawka średnia 1400-1800ml/dz.



Czas trwania 3 tygodnie (4-6), 6x w
tygodniu



Początkowa dawka jednorazowa ok.200ml,
stopniowanie dawki

Kuracja standardowa



stosuje się dawkę podstawową lub
średnią

Godz. 7.00 – 50% dawki dziennej
Godz. 12.00 – 20% dawki dziennej
Godz. 17.00 – 30% dawki dziennej

Podział wód



Wody sodowo-wodorowęglanowe



Wody wapniowo-magnezowo-
wodorowęglanowe



Wody siarkowo-siarkowodorowe



Wody wapniowo-chlorkowe



Wody kwasowęglowe

Wody sodowo-

wodorowęglanowe



Cukrzyca



Profilaktyka kamicy moczanowej



Dna moczanowa



Przeciwwskazana



NT, NS

Wody wapniowo-magnezowo-

wodorowęglanowe



Przewlekłe zapalenia dróg moczowych



Profilaktyka kamicy moczowej



Nadpobudliwość nerwowa



Niedobory Mg

Wody siarkowo-

siarkowodorowe



Czynnościowe zaburzenia jelit



Zaburzenia wydzielania żółci



Otyłość, dyslipidemia



Infekcje dróg moczowych



Przeciwskazania



Organiczne choroby przewodu pokarmowego

Wody wapniowo-chlorkowe



Choroby alergiczne



Przewlekłe zapalenia żołądka i jelit



Osteoporoza



Przeciwwskazania



Kamica wapniowa

Wody kwasowęglowe



Pobudzenie wydzielania i motoryki oraz
wchłaniania p.pok.



Przeciwwskazania



Choroba wrzodowa żołądka i
dwunstnicy

Przeciwwskazania ogólne



Niewydolność krążenia



Niewydolność nerek



Skłonność do obrzęków



Nadciśnienie tętnicze

wody sodowo-

wodorowęglanowe

PELOIDY

grec.

pelos- błoto

Definicja



Naturalne tworzywo przyrodnicze
składające się z substancji mineralnych,
organicznych lub mieszanych, które
powstało powstało wskutek naturalnych
procesów biologicznych zachodzących
w szczególnych warunkach w
obumarłych roślinach

Peloidy- podział



Osady podwodne



Abiolity - szlamy mineralne: wapniowe,
krzemionkowe, glinkowe



Biolity: muły organiczne, torfy, szlamy
torfiaste



Ziemie lecznicze



Glinka biała, wulkaniczne tufy

Borowina-torf leczniczy



Czwartorzędowa skała pochodzenia
organicznego, powstała w procesie
powolnego i długotrwałego rozkładu
roślin bagiennych, w środowisku o
dużej wilgotności z niewielkim
dostępem powietrza, przy udziale
drobnoustrojów

Typy złóż borowinowych



Torfy wysokie



Zasilane wodami
powierzchniowymi,
słabo
zmineralizowane, o
odczynie kwaśnym



Torfy przejściowe



Torfy niskie



Zasilane wodami
gruntowymi, bogate
w składniki
mineralne do 50%
s.m.,o odczynie
obojętnym lub lekko
zasadowym

Występowanie złóż

borowinowych

Region

Region

Uzdrowiska stosujące

zabiegi borowinowe

Pas północny- złoża typu

Pas północny- złoża typu

niskiego, przejściowego,

niskiego, przejściowego,

wysokiego

wysokiego

Kamień Pomorski, Kołobrzeg,

Ustka, Świnoujście, Połczyn,
Augustów, Gołdap

Pas środkowy- złoża typu

Pas środkowy- złoża typu

niskiego

niskiego

Ciechocinek, Wieniec, Inowrocław

Pas południowy- złoża typu

Pas południowy- złoża typu

wysokiego i przejściowe

wysokiego i przejściowe

Świeradów-Czerniawa, Cieplice,

Przerzeczyn, Lądek, Duszniki,

Kudowa, Polanica, Goczałkowice,

Ustroń, Rabka, Busko, Solec,

Krynica, Wysowa, Iwonicz,
Rymanów, Horyniec

Skład chemiczny borowin



Związki organiczne



Bituminy: woski, żywice, asfalty, tłuszcze



Pektyny: garbniki



Celuloza i hemiceluloza



Kwasy huminowe: fulwokwasy, kwasy humusowe,

aminokwasy



Ligniny i huminy



Hormony, enzymy, antybiotyki



Nieorganiczne: sole np.siarczany magnezu,

potasu, związki glinu, żelaza i wapnia



Mikrobiologiczne: bakterie tlenowe i bez

tlenowe, grzyby

Właściwości fizyczne

borowiny



Duża pojemność wodna



Małe przewodnictwo cieplne- wolniej
się ochładza



Duża pojemność cieplna



Duże właściwości sorpcyjne



Właściwości jonowymiennikowe
składników chem

Działanie zabiegów



Powolny wzrost temperatury tkanek



Duże przegrzanie organizmu przy

mniejszym odczuciu ciepła



Obciążenie układu krążenia,

przyspieszenie akcji serca, wzrost

pojemności minutowej



Zmniejszenie oporu obwodowego naczyń,

obniżenie RR



Przewaga układu współczulnego w trakcie

zabiegu, a przywspółczulnego po.



Rozluźnienie mięśni szkieletowych-
działanie przeciwbólowe



Wzrost diurezy, zwiększone pocenie



Wzrost metabolizmu komórkowego



Przeciwzapalne, ściągające,
przeciwzakrzepowe działanie związków
huminowych



Odprężające działanie na psychikę

Zabiegi borowinowe



Przygotowanie-prawie jednorodny
koloid



Odpowiednia temperatura



Przygotowanie pacjenta



Borowina skąpana

Rodzaje zabiegów

borowinowych

Okłady i zawijania częściowe i całkowite

Okłady i zawijania częściowe i całkowite

42-45

0

C

15 min.

Kąpiele całkowite i częściowe

Kąpiele całkowite i częściowe

40

0

C

15 min.

Kąpiele częściowe kończyn

Kąpiele częściowe kończyn

40-42

0

C

15-20 min.

Kąpiele zawiesinowe

Kąpiele zawiesinowe

37

0

C

15-20 min.

Jonoforeza

Jonoforeza

40

0

C

20 min.

Zabiegi ginekologiczne i proktologiczne:

Zabiegi ginekologiczne i proktologiczne:

(tampony, nasiadówki i okłady częściowe)

(tampony, nasiadówki i okłady częściowe)

42-45

0

C

15-30 min.

Zabiegi w laryngologii i okulistyce: tampony,

Zabiegi w laryngologii i okulistyce: tampony,

okłady

okłady

42-45

0

C

15-20 min.

Wskazania do zabiegów

borowinowych



Choroba zwyrodnieniowa stawów



Stany pourazowe stawów, kości,
okostnej



Reumatyzm tkanek miękkich



ZZSK, łuszczycowe zapalenie stawów



Bóle towarzyszące osteoporozie



Stany po protezoplastyce



Przewlekłe choroby przewodu
pokarmowego, wątroby, dróg
żółciowych



Schorzenia ginekologiczne:
niepłodność, przewlekłe zapalenia
narządów rodnych, zmiany starcze

Przeciwwskazania do zabiegów

borowinowych



Ostre i podostre stany zapalne



Zapalenia stawów i tkanek miękkich



RZS w okresie zaostrzenia



Choroby przebiegające z gorączką



Niewydolność krążenia i oddechowa



Nowotwory łagodne i złośliwe



Gruźlica



Ciężkie nadciśnienie tętnicze



Zaburzenia czucia i troficzne skóry

Przeciwwskazania do zabiegów

borowinowych



Podeszły wiek



Cukrzyca, miażdżyca tętnic



Zaburzenia rytmu serca, niestabilna
choroba wieńcowa



Hipotonia



Niedokrwistość



Wyniszczenie



Ciąża