Pedagogika specjalna

Pedagogika specjalna

wykład 6

wykład 6

Wpływ niepełnosprawności
na kształtowanie się
osobowości

Psychologiczne aspekty

niepełnosprawności

Zagadnienia:
•

Związek między rodzajem niepełnosprawności a

jej psychologicznymi następstwami.

•

Proces przystosowywania się do

niepełnosprawności.

•

Niepełnosprawność jako sytuacja trudna.

•

Wpływ niepełnosprawności na kształtowanie

osobowości:

 potrzeby osób niepełnosprawnych,
 emocje towarzyszące niepełnosprawnym,
 obraz siebie u osób niepełnosprawnych,
 obraz świata u osób niepełnosprawnych.

W Międzynarodowej Klasyfikacji Uszkodzeń,

Niepełnosprawności i Upośledzeń, l Zdrowia

(por. T. Majewski 1995),

1. uszkodzenia w zależności od zakresu i głębokości, czasu

trwania mogą być:

•

okresowe lub trwałe (defekt),

•

wrodzone lub nabyte;

2. w zależności od dynamiki procesu mogą być:

•

ustabilizowane (bez pogłębiania)

•

progresywne (postępujące w kierunku pogłębiania się)

•

regresywne (ustępujące).

3. Uszkodzenia mogą być spowodowane różnymi czynnikami:

•

uszkodzenia dziedziczne i wrodzone

•

spowodowane przez chorobę.

zakres niepełnosprawności:

•

osoby o niepełnosprawności jednorodnej,

•

osoby o niepełnosprawności sprzężonej,

Fazy procesu przystosowywania się do

niepełnosprawności:

• doznanie niepełnosprawności,

• uświadomienie sobie ograniczeń,

• próby funkcjonowania z

niepełnosprawnością,

• przystosowanie.

Mechanizmy obronne-system obrony

„JA

”

• Represja – wyparcie
• Projekcja – rzutowanie
• Racjonalizacja – nieadekwatne

wyjaśnianie przyczyn zachowań

• Substytucja – zastępowanie celów

(kompensacja i sublimacja)

Niepełnosprawność jako sytuacja

trudna

(T. Tomaszewski 1975)

• Sytuacje utrudnienia to takie, w których jednostka w swym

działaniu napotyka na przeszkody lub odczuwa brak jakichś

elementów potrzebnych do wykonania zadania.

• Sytuacje deprywacji to takie, w których jednostka pozbawiona

jest czegoś, co jest jej potrzebne do normalnego życia.

• Sytuacje przeciążenia powstają, gdy wykonanie zadania jest na

granicy możliwości podmiotu, tj. na granicy jego sił fizycznych,

umysłowych lub wytrzymałości nerwowej.

• Sytuacje zagrożenia to takie sytuacje, w których istnieje

zwiększone prawdopodobieństwo naruszenia jakichś cenionych

przez podmiot wartości.

• Sytuacje konfliktowe powstają wówczas, gdy człowiek znajduje

się w polu działania sił przeciwstawnych.

 konflikt "do" występuje, gdy jednostka znajduje się w polu

działania dwóch wartości pozytywnych

 konflikt "od", polega na tendencji do unikania.

 konflikt "do" i "od", między dążeniem a unikaniem.

Formy radzenia sobie z sytuacją

trudną

• Zachowania pozytywne:

 zwiększanie wysiłku aby dany cel osiągnąć,
 wyrzeczenie się tego, czego zostało się pozbawionym,
 szukanie innych możliwych sposobów zaspokojenia

potrzeb.

• Zachowania negatywne:
 negatywne uczuciowe (płacz, krzyk)
 bierno-defensywne (apatia, bierność, rezygnacja,

unikanie trudności, ucieczka w marzenia),

 dominacyjno-agresywne (ciągłe zwracanie uwagi

na siebie, domaganie się opieki, bunt,

negatywizm, agresja bierna i czynna).

Pięć stylów radzenia sobie z

sytuacją trudną:

– poszukiwanie informacji,
– bezpośrednie działanie,
– powstrzymanie się od działania,
– procesy intrapsychiczne,
– zwracanie się do innych o pomoc.

Na podstawie Wł. Pilecka, J. Pilecki

Rewalidacja dzieci przewlekle chorych i
kalekich Kraków 1992

Koncepcja osobowości opracowana

przez

J. Reykowskiego (1975), zwaną

regulacyjną teorią osobowości.

System regulacji zachowania działa na

dwóch poziomach:

1. System popędowo - emocjonalny.

2. System zwany siecią poznawczą.

Aktywność człowieka ukierunkowują procesy

motywacyjne, których źródło stanowią jego

potrzeby.

• Potrzeby to wymogi, których spełnienie jest

niezbędne dla człowieka, aby istniał jako

organizm, rozwijał się jako osoba i był wolny

psychicznie (por. K. Obuchowski 1995)

• Deprywacja to sytuacja w której jednostka

pozbawiona jest czegoś, co jest jej potrzebne

do normalnego życia.

• Frustracja to zablokowanie skierowanej na

cel aktywności organizmu, bądź też stan

wynikający z napotkania takiej przeszkody.

Potrzeba

samorealizacji

Potrzeba poznania

Potrzeba uznania i szacunku

Potrzeba miłości i przywiązania

Potrzeba bezpieczeństwa

Potrzeby biologiczne

Piramida
potrzeb

Wg A. Maslowa

p. rozwoju

p.
deficytu

Wpływ niepełnosprawności ruchowej

na realizację następujących

potrzeb:



aktywności fizycznej,



bezpieczeństwa,



kontaktu emocjonalnego,



aktywności i samodzielności;



potrzeby stowarzyszania się i

przynależności grupowej;



poniżania się i uległości;



potrzeba opiekowania się i

żywienia,



potrzeby poznawcze

W życiu emocjonalnym osób

niepełnosprawnych dominują:

• lęk,

• gniew,

• przygnębienie,

• nastrój podwyższony.

Obraz siebie u osób z

niepełnosprawnością ruchową.

• Sądy opisowe "obraz samego

siebie"- "pojęcie o sobie"-
"pojęcie ja".

• Sądy wartościujące samoocena.

• Sądy normatywne - „\Ja idealne”.

"pojęcie o sobie"- "pojęcie ja"

• Sfera fizyczna
• Sfera osobista
• Sfera moralno-etyczna
• Sfera rodzinna
• Sfera społeczna

(obraz własnej osoby zaproponowany przez W. H.

Fittsa 1975)

Samoocena

• Adekwatna

• Nieadekwatna:
zawyżona
zaniżona

Poziom samoakceptacji (czyli

stopień, w jakim człowiek jest

zadowolony z siebie)

Rozbieżność między tym jak jednostka

się ocenia, a tym jaką chciałaby być

wyznacza poziom samoakceptacji co

w znacznym stopniu wpływa na

poczucie własnej wartości.

Tylko prawidłowy wolny od

wyolbrzymień i niedoceniania

obraz własnej niepełnosprawności

pozwala na

akceptację siebie

.

(W.Pilecka 1992)

Obraz świata:

• Trwałe reprezentacje poznawcze

konkretnych osób (znaczących).

• Uogólniony obraz człowieka idealnego.
Niektóre dzieci kreują negatywny,

zagrażający obraz otoczenia

społecznego.

Jeśli dziecko potrafi nawiązać pomyślne

kontakty z bliskim otoczeniem to tworzy

pozytywny obraz otaczającej

rzeczywistości. (por. W. Pilecka 1992)