Anatomia człowieka

Nauka o budowie narządów i układów
ciała człowieka, wchodzi w skład
morfologii i posługuje się metodami na
poziomie makroskopowym. Jest to
anatomia opisowa, zwana też anatomią
klasyczną. Zajmuje się ona badaniem i
opisaniem narządów, które spełniają
wspólną funkcję, oraz poszczególnych
części ustroju.

WYRÓŻNIAMY:

-Anatomia prawidłowa, która zajmuje się normalnie zbudowanymi,

zdrowymi osobnikami
-Anatomia patologiczna mającej za zadanie opisanie zmian

chorobowych zachodzących w narządach podczas choroby
-Anatomia mikroskopowa - w odróżnieniu od klasycznej anatomii,

posługującej się okiem nieuzbrojonym, ten dział posługuje się

mikroskopem świetlnym - histologia, lub elektronowym - cytologia, w

związku z czym zajmuje się badaniem mikroskopowej struktury

poszczególnych narządów. Narządy zbudowane są z tkanek, te zaś z

niezwykle drobnych elementów - komórek.
-Anatomia radiologiczna - pierwotnie opisywała organizm ludzki przy

użyciu zdjęć rentgenowskich układu kostnego. Ostatnio w związku z

wprowadzeniem kontrastów i tomografii jej zakres znacznie się poszerzył.
-Anatomia topograficzna - zajmuje się położeniem poszczególnych

narządów w ustroju i wzajemnym ułożeniem ich względem siebie.

Doskonała znajomość anatomii topograficznej ma szczególnie duże

znaczenie praktyczne dla chirurgii. Z tego względu nazywana jest również

anatomią chirurgiczną.
-Anatomia plastyczna - ma na celu badanie kształtów zewnętrznych i

wzajemnych proporcji poszczególnych części ciała oraz w ogóle

zdobywaniem wiadomości potrzebnych dla artystów plastyków.

UKŁAD RUCHU



Wyróżniamy dwa układy ruchu: bierny, czyli
szkielet i jego połączenia, i czynny, czyli mięśnie.

SZKIELET – układ bierny



Dorosły, ludzki szkielet składa się z 206 kości. W

jego skład wchodzą także chrząstki. Po okresie

wzrostu, który kończy się między 19 a 25 rokiem

życia, niektóre części chrzęstne ulegają

skostnieniu - wcześniej umożliwiały one wzrost

kości.



Tak naprawdę kości nie są ani białe, ani suche, ani

też łamliwe. Żywa kość ma szarawe zabarwienie i

pokryta jest mocną błoną - okostną. Kościec

ludzki zbudowany

jest z tkanki kostnej i chrzęstnej.

Szkielet spełnia dwie podstawowe funkcje:

 



stanowi rusztowanie dla ciała



chroni narządy wewnętrzne przed urazami

PODSTAWOWE SKŁADNIKI
KOŚCI



Kości składają się z dwóch typów substancji.

Jednym z nich jest żywa tkanka - drugim minerały.

Kości złożone są z szorstkich włókien, które mogą

rosnąc, a także naprawiać powstałe uszkodzenia.

Włókna te zawierają minerały (głównie wapń i

fosfor), które nadają kością siłę, gdyby nie one

pozostałaby tylko żywa tkanka. Taka kość

zachowałaby swój kształt, natomiast można by

było zrobić z niej węzeł, ponieważ byłaby jak z

gumy. Z kolei podgrzane kości spowodowałyby

śmierć żywej tkanki. Wtedy kość byłaby bardzo

krucha i można by łatwo ją roztrzaskać.

MIĘŚNIE – układ czynny



Mięśnie tworzą prawie połowę wagi
naszego ciała. Mięśnie mają zdolność
kurczenia się dzięki czemu możemy się
poruszać, trawić itp. Tkanka mięśniowa
człowieka dzieli się na trzy odmiany:
gładką, poprzecznie prążkowaną
szkieletową i sercową.

Tkanka mięśniowa gładka wyścieła
głównie narządy wewnętrzne np.
żołądek albo jelita. Ich praca jest
niezależna od naszej woli; długo
się kurczą i rozkurczają.

Tkanka mięśniowa poprzecznie
prążkowana buduje mięśnie
szkieletowe. Ich pracę widzimy co
chwilę, poruszając nogą czy
mrugając powiekami; praca jest
więc zależna od naszej woli.
Widzimy też, iż szybko się kurczą i
rozkurczają.

Ostatnia tkanka wyścieła
serce. Tkanka sercowa
funkcjonuje również bez
naszej woli. Występuje także
w jelitach, gdzie
odpowiedzialna jest za
transport pożywienia.

UKŁAD POKARMOWY

Najważniejszym zadaniem układu
pokarmowego człowieka jest
pobieranie pokarmów i wody,
trawienie i przyswajanie składników
odżywczych niezbędnych do
prawidłowego funkcjonowania
organizmu. Niestrawione, zbędne
resztki pokarmowe podlegają
usunięciu (defekacja).

W skład układu pokarmowego
człowieka wchodzą:

-przewód pokarmowy

-dwa wielkie gruczoły:
-wątroba
-trzustka

Przewód pokarmowy dzieli się na
kilka połączonych ze sobą
odcinków zebranych w grupach:

- jama ustna
- gardło
- przełyk
- żołądek
- jelito cienkie
- jelito grube

JAMA USTNA

W anatomii człowieka jama ustna jest początkowym odcinkiem przewodu

pokarmowego. W niej następuje wstępna, mechaniczna obróbka pokarmu i

przygotowanie go do dalszego trawienia. Pokarm zostaje rozdrabniany, miażdżony i

mieszany ze śliną, która zawiera enzym trawienny amylazę ślinową . Dorosły człowiek

ma 32 zęby, 16 w szczęce i 16 w żuchwie:



4 siekacze



2 kły



4 zęby przedtrzonowe



6 trzonowych



U dzieci występuje 20 zębów mlecznych (brak przedtrzonowych i jednej pary

trzonowych- jedna para w jednej części: w żuchwie lub szczęce). Siekacze służą do

odgryzania kęsów, kły do rozrywania pokarmu, a zęby trzonowe i przedtrzonowe do

jego rozcierania. W trakcie żucia pokarmu jest on zwilżany śliną wydzielaną przez

ślinianki czyli gruczoły ślinowe których przewody uchodzą do jamy ustnej. W ślinie

rozpuszczane są cząsteczki pokarmu, na których obecność wyczulone są

rozmieszczone na języku kubki smakowe. Dzięki nim wyczuwamy: konsystencję,

temperaturę, smak, zapach i to czy dany pokarm nadaje się do spożycia.
Po uformowaniu kęsa pokarmowego zostaje on przekazany do dalszej części

przewodu pokarmowego w akcie połykania. Jama ustna składa się z przedsionka jamy

ustnej i jamy ustnej właściwej. Przedsionek ograniczony jest od przodu wargami górną

i dolną a od tyłu łukami zębowymi. Do przedsionka jamy ustnej na wysokości górnych

zębów trzonowych uchodzą przewody wyprowadzające ślinianek przyusznych.

GARDŁO



Gardło - wspólny odcinek dróg oddechowych i pokarmowych,

stanowiący przedłużenie jamy ustnej i jamy nosowej,

przechodzący dalej w przełyk i krtań. Gardło zbudowane jest z

mięśni poprzecznie prążkowanych pokrytych od zewnątrz tkanką

łączną, a od wewnątrz błoną śluzową. Gardło ciągnie się od

podstawy czaszki, aż do miejsca przejścia w przełyk, to jest do

wysokości szóstego kręgu szyjnego.



Mięśnie gardła tworzą ścianę tylną i ściany boczne. Na ścianach

bocznych znajdują się ujścia trąbek słuchowych, otoczone

wałami trąbkowymi i skupiskiem tkanki chłonnej tworzącymi

migdałki trąbkowe. W miejscu przejścia sklepienia gardła w

ścianę tylną jest skupisko tkanki limfatycznej, migdałek gardłowy

- trzeci migdał. W ścianie przedniej gardła, idąc od góry,

widoczne są nozdrza tylne, łączące jamę nosową z gardłem,

poniżej znajduje się cieśń gardzieli, przez którą jama ustna

komunikuje się z jamą gardłową. Najniżej znajduje się wejście do

krtani.

PRZEŁYK



Przełyk - jest przewodem mięśniowo-
błoniastym o podłużnym przebiegu; łączy
gardło z żołądkiem. Czynność przełyku
polega na transporcie pokarmu z gardła do
żołądka. Ściana przełyku nie ma zdolności
wchłaniania pokarmu ani trawienia.



Rozróżniamy część:



szyjną,



piersiową,



brzuszną.

Przełyk ma długość średnio około 23-25 cm,

odległość od siekaczy do żołądka około 40 cm.

Występują trzy fizjologiczne zwężenia przełyku:

zwężenie górne - w przejściu gardła w przełyk,

mięśnie w tym miejscu tworzą czynnościowy

mięsień zwieracz przełyku.

zwężenie środkowe - na wysokości rozdwojenia

tchawicy w miejscu, gdzie aorta zstępująca od

strony lewej i do tyłu, a oskrzele lewe od

przodu obejmują przełyk. Nie jest ono

powodowane budową samej ściany przełyku,

lecz przyleganiem obu sąsiednich narządów;

zwężenie dolne - podobnie jak i górne, jest

zwężeniem czynnościowym, spowodowanym

napięciem mięśni okrężnych, leży około 3 cm

powyżej wpustu żołądka.

Ściana przełyku składa się licząc od
wewnątrz z:



błony śluzowej



utkania podśluzowego



błony mięśniowej



warstwy okrężnej



warstwy podłużnej

ŻOŁĄDEK



Topografia przewodu pokarmowego



Żołądek to narząd, stanowiący część

przewodu pokarmowego, którego

zasadniczą rolą jest trawienie pokarmu.

U kręgowców jest to rozszerzona część

pomiędzy przełykiem i jelitem. Komórki

główne żołądka wydzielają pepsynogen,

po uaktywnieniu następuje rozkład

białek przez pepsynę.



U człowieka żołądek znajduje się w
jamie brzusznej na wysokości od Th11
(11. kręgu piersiowego) (wpust żołądka)
do L3 (3. kręgu lędźwiowego).



Żołądek ma kształt workowaty, z przełykiem łączy się za pomocą wpustu
żołądka, a z dwunastnicą łączy go odźwiernik, otwór otoczony silną
mięśniówką okrężną, która rozszerza się i zwęża w zależności od różnicy
pH między środowiskami. Bocznie od części wpustowej widoczne jest dno
żołądka przechodzące w trzon. Obie te części obejmują łukowate dwie
krzywizny: lewa większa oraz prawa mniejsza, będąca jakby przedłużeniem
ściany przełyku. Trzon żołądka ustawiony jest bardziej pionowo, podczas
gdy następująca po nim część odźwiernikowa przebiega raczej poziomo.
Otwór końcowy żołądka stanowi odźwiernik przechodzący w dwunastnicę.
Podział anatomiczny żołądka na trzon i część odźwiernikową odpowiada
jego czynnościom: trzon magazynuje pokarm i częściowo trawi, a część
odźwiernikowa przesuwa go do dwunastnicy. Błona śluzowa żołądka tworzy
liczne, wysokie fałdy o przebiegu podłużnym. Znajdują się w niej liczne
gruczoły żołądkowe, wytwarzające m.in. kwas solny oraz podpuszczkę i
pepsynę. Błonę mięśniową tworzą 3 warstwy mięśni, których czynność
warunkują okresowe ruchy perystaltyczne, które powodują mieszanie i
rozcieranie masy pokarmowej oraz przesuwanie jej ku odźwiernikowi i
przechodzenie do dwunastnicy. Żołądek unerwiony jest przez włókna
nerwowe autonomicznego układu nerwowego.



Wielkość żołądka jest zmienna i zależy
od jego wypełnienia, napięcia jego ścian
oraz pozycji ciała.



Długość żołądka: 25-30 cm



Szerokość żołądka: 12-14 cm



Pojemność: 1000-3000 ml

JELITO CIENKIE



Jelito cienkie ciągnie się od żołądka aż do jelita grubego,

od którego odgranicza się tzw. zastawką Bauhina.

Zajmuje ono okolicę pępkową, podbrzuszną i obie okolice

biodrowe a częściowo i miednicę małą. Jego długość

wynosi ok. 4-6 m, średnica 3—5 cm. Jelito cienkie

dzielimy na dwunastnicę , jelito czcze i kręte.

Dwunastnica leży na wysokości pierwszego kręgu

lędźwiowego, ma długości 25 do 30 cm. Kształt jej jest

podobny do litery C. Do górnego odcinka dwunastnicy

wpada przewód żółciowy i trzustkowy. Jelito czcze i kręte

leżą wewnątrz i są zawieszone na krezce, przez którą

dążą nerwy i naczynia. Wspólną cechą w budowie jelita

cienkiego jest błona surowicza, umięśnienie, podśluzowa

i śluzowa. Błona śluzowa ma wiele fałdów i kosmków,

przez co powierzchnia jej ogromnie się zwiększa. Czasem

zdarza się, że położenie narządów wewnętrznych, a więc

i układu trawiennego, jest odwrotne, tak więc wątroba

będzie po stronie lewej, śledziona po prawej, wyrostek

robaczkowy po lewej.

JELITO GRUBE



Jelito grube dzieli się na jelito ślepe (kątnicę), okrężnicę i odbytnicę. Okrężnicę z kolei dzielimy
na:



okrężnicę wstępującą



okrężnicę poprzeczną



okrężnicę zstępującą



i okrężnicę esowatą (esicę).



Długość wszystkich tych odcinków wynosi ok. 1,5 m. Jelito ślepe leży w prawej okolicy
biodrowej. Jest ono od jelita cienkiego oddzielone tzw. zastawką Gerlacha inaczej zwaną
zastawką Bauhina. Od jelita ślepego odchodzi wyrostek robaczkowy. Jelito ślepe przechodzi w
okrężnicę wstępującą, która znowu pod wątrobą zagina się i biegnie mniej więcej poziomo w
stronę lewą jako okrężnica poprzeczna; ta z kolei w lewym podżebrzu, pod śledzioną, znowu
się zagina i biegnie w dół jako okrężnica zstępująca. Wreszcie przechodzi w esicę. Nazwa tego
odcinka okrężnicy pochodzi od jej kształtu litery S. Jest skierowana początkowo łukiem
wypukłym ku stronie prawej, a następnie zakręca w dół przechodząc w odbytnicę. Esica ma
czasem długą krezkę i ulega skrętowi. Skręt esicy jest jedną z postaci niedrożności jelit i jako
taki może stanowić stan zagrożenia życia. Niedrożność jelit ze skręcenia polega na skręceniu
się jelita dookoła osi długiej, powodujące jego zatkanie i dodatkowo uciśnięcie naczyń
krwionośnych, co grozi niedokrwieniem, a następnie martwicą części jelita. Esica przechodzi
wreszcie w odbytnicę.



Jelito grube ma charakterystyczną budowę, jego ściany są pofałdowane i pozagłębiane.
Budowa ściany jelita grubego jest podobna do budowy jelita cienkiego.



W jelicie grubym żyje wiele symbiotycznych bakterii. Najsłynniejszą z nich jest Escherichia coli



Do przyswojenia zdecydowanej większości

pożywienia (białka, tłuszcze i węglowodany)

konieczne jest trawienie. W jego wyniku zachodzi

proces rozkładu do substancji prostszych, które

podlegają wchłanianiu. Pokarmy są trawione za

pomocą soków wydzielanych przez różne gruczoły.

Ślinianki i gruczoły ślinowe produkują ślinę, która

zawiera amylazę ślinową. Błona śluzowa żołądka

wydziela sok składający się głównie z kwasu

solnego i pepsyny, jelito cienkie — tzw. sok jelitowy.

Soki te różnią się składem i czynnością. Oprócz

tego do jelit wydzielają dwa ważne gruczoły -

wątroba (żółć) i trzustka (sok trzustkowy).

Strawione składniki pokarmu ulegają wchłanianiu;

odbywa się ono głównie w jelicie cienkim, a w

jelicie grubym wchłaniane są tylko niektóre

substancje, jak np. woda i sole mineralne.

JELITO CIENKIE:



dwunastnica



jelito czcze



jelito kręte

JELITO GRUBE



wyrostek robaczkowy



jelito ślepe (kątnica)



okrężnica



odbytnica

GRUCZOŁY PRZEWODU
POKARMOWEGO:



ślinianki



wątroba



trzustka

UKŁAD NERWOWY



Układ nerwowy człowieka - układ
zbudowany z tkanki nerwowej oraz
tkanki glejowej, integrujący działalność
organizmu, rejestrujący bodźce,
przetwarzający zawartą w nich
informację oraz sterujący czynnościami
organizmu: ruchem mięśni oraz
wydzielaniem hormonów.

Czynności obwodowego układu nerwowego

można umownie podzielić na dwie kategorie:



Układ nerwowy somatyczny nastawiony na

łączność ze światem zewnętrznym, odbiera z

niego różnorodne informacje za

pośrednictwem narządów zmysłów oraz

zarządza aparatem ruchowym, umożliwiając

poruszanie się w przestrzeni i reagowanie w

sposób celowy na bodźce zewnętrzne.



Układ nerwowy autonomiczny lub

wegetatywny - jego rolą jest sprawowanie

kontroli nad przemianą materii oraz

prawidłowym działaniem narządów

wewnętrznych.



Podstawowym elementem układu nerwowego jest komórka

nerwowa z odchodzącymi od niej wypustkami, zwana

neuronem.



Neuron składa się z bańkowatego ciała komórkowego z

jądrem i odchodzących od ciała licznych wypustek.

Wypustki te tworzą drzewkowate rozgałęzienia zwane

dendrytami. Jedna z wypustek jest o wiele dłuższa od

pozostałych, pokryta jasną otoczką mielinową i nosi ona

nazwę neurytu lub aksonu. Długość aksonu może dochodzić

do 1 metra.



Układ nerwowy zbudowany jest z olbrzymiej liczby

neuronów. Z tego tylko około 25 milionów znajduje się na

obwodzie, natomiast reszta skupiona jest w ośrodkowym

układzie nerwowym.[potrzebne źródło]



Neurony kontaktują się ze sobą za pośrednictwem łącz,

zwanych synapsami. Ich liczba jest wielokrotnie większa niż

liczba komórek nerwowych, ponieważ każda wypustka

tworzy wiele kontaktów synaptycznych z innymi komórkami

nerwowymi.



Neurony tworzą synapsy nie tylko z komórkami nerwowymi,

lecz także z innymi typami komórek.



Głównym zadaniem neuronów jest przyjmowanie,
przetwarzanie i przekazywanie informacji w postaci
bodźców elektrycznych. Każda komórka nerwowa
otrzymuje informacje przekazaną od innych
neuronów, a także od innych wyspecjalizowanych
komórek - receptorów narządów zmysłowych, bądź
bezpośrednio ze środowiska zewnętrznego przez
wyspecjalizowane dendryty. Informacje te przekazuje
komórka dalej poprzez akson. Przekazywane i
przetwarzane w neuronach informacje są zakodowane
w postaci sygnałów elektrycznych lub chemicznych.
Ważną rolę w tym procesie pełni osłonka mielinowa
aksonu. Jest ona zbudowana z lipidów i pełni rolę
izolatora.

PODZIAŁ TOPOGRAFICZNY



Ośrodkowy (centralny) układ nerwowy



Mózgowie (kresomózgowie,
międzymózgowie, śródmózgowie,
móżdżek, rdzeń przedłużony)



Rdzeń kręgowy



Obwodowy układ nerwowy



Nerwy czaszkowe



Nerwy rdzeniowe

PODZIAŁ CZYNNOŚCIOWY



Układ nerwowy somatyczny



Układ piramidowy



Układ pozapiramidowy



Autonomiczny układ nerwowy



Część współczulna (sympatyczny)



Część przywspółczulna

GRUCZOŁY WYDZIELANIA
DOKREWNEGO



Gruczoły wydzielania dokrewnego



podwzgórze



przysadka mózgowa



szyszynka



tarczyca



przytarczyce



grasica



nadnercza



gonady



komórki APUD

NARZĄDY ZMYSŁÓW



Zmysły – zdolność odbierania bodźców
zewnętrznych. Na każdy ze zmysłów
składają się odpowiednie narządy
zmysłów, w których najważniejszą rolę
odgrywają receptory wykształcone w
kierunku reagowania na konkretny
rodzaj bodźców oraz odpowiednie
funkcje mózgu.



.U człowieka, a także u większości innych zwierząt występują

następujące zmysły:



wzrok – związany z okiem, umożliwia rozpoznawanie fal

elektromagnetycznych w widzialnym zakresie (światła).

Ponieważ jedne receptory odpowiedzialne są za rozpoznawanie

koloru (częstotliwość fali), a inne za rozpoznawanie jasności,

można wzrok uważać za zmysł składający się w dwóch osobnych

zmysłów.



słuch – związany z uchem.



smak – związany z językiem i jamą ustną. Rejestruje cząsteczki

chemiczne. Istnieją co najmniej cztery rodzaje receptorów na

języku, dlatego czasami są uważane za cztery różne zmysły,

zwłaszcza, że każdy z receptorów przekazuje informacje do innej

części mózgu. Cztery znane receptory wykrywają smak słodki,

słony, kwaśny i gorzki. Piąty receptor, "umami", został odkryty w

1908 i jego istnienie zostało potwierdzone w 2000. Receptor

umami rozpoznaje kwas glutaminowy występujący w mięsie i

będący przyprawą (jako glutaminian sodu). Istnieją także teorie,

według których człowiek potrafi również rozpoznawać smak

"metaliczny" i smak tłuszczu.



węch – związany z nosem, rejestruje cząsteczki chemiczne. W

przeciwieństwie do smaku, zapach rozpoznawany jest przez setki

różnych receptorów, z których każdy rozpoznaje inne cząsteczki.

ZMYSŁY SOMATYCZNE



Zmysły te są związane z receptorami w
skórze. Dawniej zaliczano je do dotyku.
Dzisiaj wiadomo, że składają się z wielu
różnych receptorów, toteż wyróżnia się
osobne zmysły somatyczne:



dotyk - bodźce czuciowe



nocycepcja – zmysł bólu



zmysł temperatury - czucie zimna i ciepła

INNE



zmysł równowagi – związany jest z
błędnikiem w uchu



propriocepcja – zmysł ułożenia części
ciała względem siebie oraz napięcia
mięśniowego.

UKŁAD HORMONALNY



Hormony w organizmach żywych pełnią rolę

regulacyjną, będąc ważnym mechanizmem

homeostazy. Wraz z układem nerwowym i

regulacją na poziomie tkankowym, układ

hormonalny (układ dokrewny) stanowi

niezbędny mechanizm przystosowawczy do

zmieniających się warunków środowiska

zewnętrznego i wewnętrznego.



W skład układu hormonalnego wchodzą liczne

gruczoły dokrewne i wyspecjalizowane tkanki,

których zadaniem jest produkowanie

wyspecjalizowanych substancji regulujących

rozmaite funkcje organizmu – hormonów.



Wydzielanie hormonów podlega zarówno kontroli

na drodze sprzężeń zwrotnych jak i regulacji ze

strony układu nerwowego.

PODWZGÓRZE



Część międzymózgowia w której znajdują się m.in.

komórki nerwowe, które potrafią zmienić sygnał

elektryczny na biochemiczny. Wydzielanie

substancji dokrewnych przez neurony nazywa się

neurosekrecją. Hormony:



wazopresyna (ADH, VIP) – wzmaga resorpcję

zwrotną wody w nerkach, poprzez zwiększenie ilości

akwaporyn wbudowanych w błonach komórek. W

wyniku działania hormonu antydiuretycznego

dochodzi do zmniejszenia diurezy (ilości

produkowanego moczu) oraz wzrostu ciśnienia krwi.



oksytocyna – pobudzanie skurczów mięśni gładkich

macicy i wydzielania mleka



hormony sterujące czynnością przysadki – regulacja

wydzielania hormonów przysadki.

PRZYSADKA MÓZGOWA



(nieparzysty gruczoł położony u podstawy mózgu):



somatotropina (GH):



pobudza wzrost organizmu



pośrednio wpływa na wzrost kości długich



wzmaga transport aminokwasów



ukierunkowuje metabolizm



przyczynia się do wzrostu poziomu glukozy we

krwi



pobudza rozkład tłuszczów zapasowych



zatrzymuje jony wapniowe i fosforanowe



Niedobór somatotropiny u dzieci powoduje karłowatość

(jeśli jest to niedobór pierwotny to karłowatość

przysadkową). Natomiast zbyt duże wydzielanie GH

powoduje u dzieci gigantyzm, a u dorosłych akromegalię.



prolaktyna (PRL) (hormon laktotropowy) –

zapoczątkowuje i podtrzymuje wydzielanie mleka



hormony tropowe:



tyreotropina (TSH) – pobudza wydzielanie hormonów

(tyroksyny) przez tarczycę



adrenokortykotropina (ACTH) – pobudza wydzielanie

hormonów przez korę nadnerczy



lipotropina – pobudza rozkład tłuszczów zapasowych



gonadotropiny – pobudzają rozwój i czynności gonad:

jajników lub jąder:



folitropina (FSH) – u kobiet pobudza wzrost i dojrzewanie

pęcherzyka jajnikowego a u mężczyzn pobudza

spermatogenezę



lutropina (LH) – powoduje jajeczkowanie; pobudza

wydzielanie testosteronu przez komórki śródmiąższowe

jąder

SZYSZYNKA



melatonina – powoduje agregacje ziaren
barwnika melaniny; wpływa na ośrodki
snu i czuwania; opóźnia dojrzewanie
płciowe.

TARCZYCA



tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3)



wzmaga podstawową przemianę materii



pobudza syntezę białek



zmniejsza poziom cholesterolu we krwi



kalcytonina – przesuwa wapń z krwi do
kości, zwiększając uwapnienie kości

PRZYTARCZYCE



parathormon (PTH) – jedyny hormon

produkowany przez przytarczyce; małe,

parzyste gruczoły leżące na rogach tarczycy.

Jest to podstawowy hormon regulujący

gospodarkę wapniową w organizmie (wraz z

innym hormonem antagonistą kalcytoniną,

produkowaną przez tarczycę). Parathormon

powoduje uwalnianie jonów wapnia z kości

(które są głównym rezerwuarem jonów

wapnia dla organizmu) do krwi, wówczas

gdy poziom tych jonów we krwi spada.

GRASICA



tymozyna (tymulina) – indukują
różnicowanie i dojrzewanie limfocytów T



tymopoietyna – hamuje przewodzenie
impulsów pomiędzy neuronami a
komórkami mięśniowymi – kontroluje
siłę skurczu mięśni (działa na płytkach
motoneuronalnych w połączeniach
akson-komórka mięśniowa)

TRZUSTKA



glukagon (komórki A) – podwyższenie poziomu cukru we

krwi



insulina (komórki B) – obniżenie poziomu cukru we krwi



obniża stężenie glukozy (cukru) we krwi, ułatwiając

transport glukozy do komórek



zwiększa syntezę białek i tłuszczów



Względny lub bezwzględny niedobór insuliny jest

przyczyną zaburzeń gospodarki węglowodanowo-

lipidowej z cukrzycą włącznie, zaś jej nadmiar jest

przyczyną hipoglikemii.



somatostatyna (komórki D) – hamuje wydzielanie

hormonów jelitowo-żołądkowych oraz hamuje działanie

gastryny, cholecystokininy i insuliny na gruczoły

trawienne



polipeptyd trzustkowy (komórki PP) – hamuje wydzielanie

enzymów i wodorowęglanów przez trzustkę.

NADNERCZA



Hormony kory:



mineralokortykoidy – zwiększają resorpcję sodu z moczu pierwotnego a

ułatwiają wydalanie potasu



glikokortykoidy



zwiększają poziom glukozy we krwi



hamują syntezę białek, ograniczając odporność



androgeny – przyspieszają syntezę białek i wzrost organizmu; odpowiadają

za rozwój drugorzędowych męskich cech płciowych



Hormony rdzenia:



adrenalina:



zwęża naczynia krwionośne krążenia skórnego, nerkowego i trzewnego



rozszerza naczynia krwionośne tętnic wieńcowych i mięśniowych



pozostaje bez wpływu na krążenie mózgowe



zwiększa częstość skurczów serca



podwyższa ciśnienie krwi



rozszerza oskrzela i zwiększa tempo oddechu



podwyższa poziom glukozy we krwi



przyspiesza rozkład tłuszczów



rozszerza źrenice



poprawia przytomność umysłu



noradrenalina – utrzymuje wysokie ciśnienie krwi

JĄDRA



androgeny (testosteron)



wpływa na dojrzewanie plemników



reguluje popęd płciowy

JAJNIKI



estrogeny (estradiol):



rozwój cech płciowych



popęd płciowy



regulacja cykli menstruacyjnych



progesteron:



ostateczne przygotowanie macicy do

przyjęcia blastocysty



kontrola przebiegu ciąży



relaksyna – hamuje skurcze mięśni macicy;

rozluźnia spojenie łonowe w czasie porodu

UKŁAD ODDECHOWY



Układ oddechowy człowieka – jednostka
anatomiczno-czynnościowa służąca
wymianie gazowej – dostarczaniu do
organizmu tlenu i wydalaniu zbędnych
produktów przemiany materii, którym
jest m.in. dwutlenek węgla. Składają się
na niego drogi oddechowe i płuca.
Niewielki udział w wymianie gazowej ma
również skóra.

DROGI ODDECHOWE



W ich skład wchodzi jama nosowa, gardło – z przewodem

trąbkowym łączącym je z uchem środkowym , krtań ,

tchawica , oskrzela – prawe i lewe, które dzielą się na

oskrzela płatowe, segmentalne i mniejszej średnicy.

Oskrzela z reguły rozgałęziają się na dwa niższego rzędu.

Najdrobniejsze oskrzela przechodzą w oskrzeliki . Sieć

oskrzeli tworzy rozbudowany system – "drzewo

oskrzelowe". Końcowa część dróg oddechowych prowadzi

do pęcherzyków płucnych.



Górne drogi oddechowe:



jama nosowa



gardło



Dolne drogi oddechowe:



krtań



tchawica



oskrzela



Ściana oskrzeli składa się z elementów chrzęstnych,

sprężystych i mięśni gładkich

PŁUCA



U zdrowego człowieka występują 2 płuca – prawe i lew.

Oba położone są w klatce piersiowej i mają kształt stożka

z podstawą na przeponie. Są pęcherzykowatymi narządami

o płatowatej budowie (lewe ma 2 płaty – ze względu na

umiejscowienie serca, prawe 3). Otaczają je dwie warstwy

z tkanki łącznej – opłucna ścienna (pleura parietalis) i

opłucna płucna . Pomiędzy nimi występuje jama opłucnej.

Pomiędzy nimi jest płyn, który zmniejsza tarcie pomiędzy

warstwami opłucnej podczas wykonywania ruchów

oddechowych oraz umożliwia przyleganie płuca pokrytego

opłucną płucną do opłucnej ściennej (która jest zrośnięta z

wewnętrzną ścianą klatki piersiowej). W jamie opłucnej

panuje podciśnienie. Do każdego z płuc dochodzi

odpowiednie rozgałęzienie oskrzeli głównych. Oskrzela

główne wchodzą do płuca wraz z tętnicą płucną i żyłą

płucną w miejscu które nosi nazwę wnęka płuca .



Prawidłowa mechanika pracy płuc, która polega na

naprzemiennym rozprężaniu i zapadaniu się, zależy w

znacznym stopniu od prawidłowego funkcjonowania jam

opłucnych.

RUCHY ODDECHOWE



Wentylację płuc zapewniają ruchy ssąco-tłoczące klatki piersiowej.

Wdech powodowany jest skurczem mięśni oddechowych: przepony

rozpiętej na łuku żeber dolnych oraz mięśni międzyżebrowych

zewnętrznych, rozpiętych na żebrach. Rozciągnięcie klatki

piersiowej we wszystkich trzech wymiarach prowadzi do

zwiększenia objętości płuc i wytworzenia podciśnienia

zasysającego powietrze. Wydech jest najczęściej aktem biernym.

Rozluźnienie mięśni oddechowych sprawia, że klatka piersiowa i

płuca kurczą się, a niewielkie nadciśnienie wytłacza powietrze z

płuc i dróg oddechowych.



Przy wdechu powietrze dostaje się najpierw do jamy nosowej. Tam

ulega ogrzaniu, nawilżeniu i, w znacznym stopniu, oczyszczeniu z

kurzu, bakterii i innych drobnych zanieczyszczeń. Jest to możliwe

dzięki wyścieleniu jamy nosowej silnie unaczynioną błoną śluzową

z wielowarstwowym nabłonkiem migawkowym, zawierającym

liczne komórki śluzowe. Następnie powietrze przepływa do gardła i

krtani. W gardle krzyżują się drogi oddechowe i przewód

pokarmowy, dlatego przy przełykaniu dochodzi do zatrzymania

oddechu i zamknięcia dróg oddechowych przez nagłośnię. Przez

krtań i tchawicę powietrze przechodzi do drzewa oskrzelowego, by

dotrzeć w końcu do pęcherzyków płucnych, w których zachodzi

właściwa wymiana gazowa.

WYMIANA GAZOWA



Pęcherzyki płucne, zwykle o kształcie kulistym

(czasem wskutek ucisku z zewnątrz półkulistym

lub wielościennym), oplecione są gęstą siecią

naczyń krwionośnych włosowatych. Zbudowane

są z komórek nabłonkowych, które nazywane są

pneumocytami. Tzw. bariera włośniczkowo-

pęcherzykowa to przylegające do siebie ściany

pęcherzyka i naczynia włosowatego. Poprzez tę

barierę tlen dyfunduje do opływającej pęcherzyk

krwi, a do światła pęcherzyka dostaje się

dwutlenek węgla. Łączna liczba pęcherzyków

płucnych wynosi ok. 300 milionów, a

powierzchnia oddechowa to ok. 90 m². Średnica

pęcherzyka płucnego wynosi 150-250 µm.

UKŁAD MOCZOWO-PŁCIOWY

UKŁAD MOCZOWY



Układ moczowy jest to układ, który ułatwia

wydalanie zbędnych substancji z organizmu,

np. mocznika, soli mineralnych. Jego

elementem jest nerka, w której znajdują się

kłębuszki nerkowe i torebka Bowmana oraz

rdzeń nerkowy. W kłębuszkach powstaje

mocz pierwotny wydalany później przez

moczowody, pęcherz i cewkę. U człowieka

dobowy przepływ moczu pierwotnego przez

nerki wynosi średnio 170 l, z czego (w

wyniku przesączania i filtrowania w nerkach)

wydalane jest średnio 1,5 l.

NARZĄDY UKŁADU
MOCZOWEGO



nerki



moczowód



pęcherz moczowy



cewka moczowa

UKŁAD PŁCIOWY

męski układ płciowy
żeński układ
płciowy

MĘSKI UKŁAD PŁCIOWY



Narządy płciowe męskie wewnętrzne:



jądro



najądrze



nasieniowód



cewka moczowa męska



gruczoły pęcherzykowo-nasienne



przewód wytryskowy



gruczoł krokowy



gruczoły opuszkowo-cewkowe



Narządy płciowe męskie zewnętrzne:



moszna



prącie

ŻEŃSKI UKŁAD PŁCIOWY



Wewnętrzne narządy płciowe żeńskie:



jajowody



jajniki



macica



pochwa



Zewnętrzne narządy płciowe żeńskie:



wzgórek łonowy dawniej wzgórek Wenery



wargi sromowe większe



wargi sromowe mniejsze



przedsionek pochwy i błona dziewicza



ujście pochwy



łechtaczka



wędzidełko łechtaczki



napletek łechtaczki



gruczoły przedsionkowe większe,



gruczoły przedsionkowe mniejsze



gruczoły przycewkowe



ujście zewnętrzne cewki moczowej



opuszki przedsionka



spoidło przednie warg sromowych



spoidło tylne warg sromowych



wędzidełko warg sromowych



Do narządów rozrodczych kobiety zalicza się również gruczoły sutkowe.

UKŁAD KRWIONOŚNY



Układ krwionośny człowieka – układ
zamknięty, w którym krew krąży w
systemie naczyń krwionośnych, a serce
jest pompą wymuszającą nieustanny
obieg krwi. Układ ten wraz z układem
limfatycznym tworzą układ krążenia.

Naczynia krwionośne można podzielić na:



żyły ,



tętnice oraz



włosowate naczynia krwionośne.



Krew wypływa z serca tętnicami, a wraca

żyłami. Im dalej od serca tym ciśnienie krwi

jest mniejsze, a w żyłach jest nawet bliskie

zeru.



Ciśnienie wytwarzane przez pulsowanie

serca nie wystarcza do przepchnięcia krwi

przez cały krwiobieg z powrotem do serca,

zwłaszcza wtedy gdy krew musi przebywać

drogę w górę. W trakcie przemieszczania się

krwi serce wspomaga pulsowanie tętnic,

wyposażonych we własną mięśniówkę.

Cofaniu się krwi zapobiegają natomiast

znajdujące się w żyłach zastawki.

Układ krwionośny składa się z:



serca – pompa zalewowo–tłocząca. Posiada

własny system dostarczania niezbędnych
substancji, tzw. naczynia wieńcowe;



naczyń krwionośnych:



tętnice,



żyły,



sieć naczyń włosowatych.

DUŻY KRWIOBIEG



Krew (bogata w tlen) wypływa z lewej komory serca przez

zastawkę aortalną do głównej tętnicy ciała, aorty, rozgałęzia się

na mniejsze tętnice, dalej na tętniczki, a następnie przechodzi

przez sieć naczyń włosowatych (tzw. kapilarnych) we wszystkich

narządach ciała. Naczynia włosowate przechodzą w drobne żyłki,

które przechodzą w żyły większego kalibru i żyłę główną górną i

dolną. Krew powracająca żyłami jest odtlenowana (uboga w tlen)

i przechodzi do prawego przedsionka serca, po czym przez

zastawkę trójdzielną wpływa do prawej komory.



Mały krwiobieg



Odtlenowana krew wypompowywana jest z prawej komory serca

przez zastawkę pnia płucnego do pnia płucnego, który rozgałęzia

się na dwie tętnice płucne: lewą i prawą. Te w płucach (łac.

pulmones) rozgałęziają się na sieć naczyń włosowatych

oplatających pęcherzyki płucne, tam dochodzi do wymiany

gazowej. Utlenowana krew powraca żyłami płucnymi (to jedyne

żyły, którymi płynie utlenowana krew) do lewego przedsionka

serca, a tam przez zastawkę dwudzielną (mitralną) krew wpływa

do lewej komory serca.

FUNKCJE



transport:



gazów oddechowych,



substancji odżywczych,



zbędnych produktów przemiany materii,



hormonów,



pełni rolę odpornościową,



utrzymanie stałej temperatury ciała,



uczestniczy w utrzymaniu stałego pH =

7,35-7,45.

UKŁAD KRWIOTWÓRCZY

Układ krwiotwórczy - grupa narządów
odpowiedzialnych za powstawanie wszystkich
elementów morfotycznych krwi.



Element morfologiczny -

narząd

powstawania



Erytrocyty - szpik kostny czerwony



śledziona



wątroba



Trombocyt - szpik kostny czerwony



Leukocyty (wyłączając limfocyty T) - szpik

kostny czerwony



Limfocyty T - węzły chłonne



śledziona

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY



Układ odpornościowy, układ
immunologiczny – układ struktur
umożliwiających działanie
mechanizmom odporności. Struktury te
to:



narządy limfoidalne



naczynie chłonne



komórki uczestniczące w reakcjach
immunologicznych



przeciwciała, cytokiny itp.



Układ odpornościowy ochrania organizmy
przed infekcją na kilku poziomach, które
wzrastają wraz ze swoistością.



Najprostsze są bariery fizyczne, które
zapobiegają wejściu do ciała takim
patogenom, jak bakterie czy wirusy. Jeżeli
patogen przełamie te bariery to wrodzony
układ odpornościowy (ang. innate immune
system) zapewnia natychmiastową, lecz
nieswoistą odpowiedź. Wrodzone układy
odpornościowe posiadają wszystkie rośliny i
zwierzęta



Jeżeli patogeny skutecznie unikną odpowiedzi

nieswoistej (wrodzonej), kręgowce posiadają

trzecią warstwę ochronną - adaptacyjny układ

odpornościowy (ang. adaptive immune system).

Tutaj układ odpornościowy usprawnia swoją

odpowiedź na infekcję, poprzez udoskonalone

rozpoznawanie patogenu wyeliminowanego już

wcześniej. Po wyeliminowaniu patogenu ta

"udoskonalona" odpowiedź jest zachowywana w

formie pamięci immunologicznej i umożliwia

przystosowanie układu immunologiczny do

zorganizowania szybszego i silniejszego ataku

na ten patogen w przyszłości.

Zestawienie elementów układu

immunologicznego



Wrodzony układ odpornościowy - Adaptacyjny

układ odpornościowy



Odpowiedź nieswoista (wrodzona) - Swoista

odpowiedź na patogeny i antygeny



Ekspozycja prowadzi do natychmiastowej

odpowiedzi - Brak natychmiastowej odpowiedzi

na ekspozycję



Elementy odporności komórkowej i humoralnej -

Elementy odporności komórkowej i humoralnej



Brak pamięci immunologicznej - Ekspozycja

prowadzi do powstania pamięci immunologicznej



Występuje u prawie wszystkich organizmów

żywych - Po raz pierwszy pojawiła się u

żuchwowców 



Oba rodzaje, wrodzonej i adaptacyjnej

odporności polegają na zdolności układu

odpornościowego do rozróżniania własnych

i nie własnych molekuł. W immunologii

własne molekuły są tymi elementami

organizmu ciała, które mogą być

rozróżniane wśród obcych substancji przez

układ immunologiczny. Na odwrót jest z nie

własnymi molekułami, które rozpoznawane

są jako obce molekuły. Jedną z grup nie

własnych molekuł nazwano antygenami ,

czyli inaczej generatorami przeciwciał i są

definiowane jako substancje przywiązane do

specjalnych receptorów odpornościowych i

wywołujące odpowiedź odpornościową.

WRODZONA ODPORNOŚĆ



Organizm noworodka ma wykształcony jedynie

zaczątek układu odpornościowego, zwany

odpornością wrodzoną (nieswoistą). Wraz ze

wzrostem i rozwojem organizmu zmienia się także

jakość odporności organizmu. Z początkowej

odporności wrodzonej układ rozrasta się tworząc

tzw. odporność nabytą (swoistą). Ostatnim

okresem rozbudowy odporności organizmu jest

okres dojrzewania w pełni funkcjonującego układu

immunologicznego.



Odporność wrodzona charakteryzuje się brakiem

samoczynnie wytwarzanych przeciwciał.

Wszystkie pierwiastki i komórki odpornościowe

dostarczane są wraz z mlekiem matki. Okres

odporności nabytej to czas swoistego „treningu”

przyszłego układu odpornościowego. W czasie tym

odporność wrodzona przechodzi wiele przemian.