1

ROLA NEREK W USTROJU

•Czynność wewnątrzwydzielnicza : renina , erytropoetyna

•czynność metaboliczna np.aktywacja vitaminy D3, glukoneogeneza

•Utrzymanie homeostazy płynów ( izowolemia, izojonia, izotonia,

izohydria, usuwanie produktów przemiany materii,leków

•czynność wydalnicza

2

Rola nerek w utrzymaniu homeostazy

to utrzymanie :

- izowolemii -stałej objętosci płynów ustrojowych

-izotonii-stałego cisnienia osmotycznego

-izohydrii - stałego stężenia jonów wodoru

-usuwanie produktów przemiany materii,leków,

produktów nieprzyswajalnych, toksycznych

3

Unaczynienie nerki:

tęnica nerkowa

tętnice
międzypłatowe

tętnice łukowate

tętnice
międzypłacikowe

tętnice
doprowadzające

Sieć naczyń włosowatych

tętnice odprowadzające

gałąź cewkowa

t.prosta rzekoma

t.proste prawdziwe

rdzeń

4

Unerwienie nerek ( ze splotu znajdujacego sie we wnęce nerki):

współczulne: włókna z odcinka od XI odc. TH do I odc.L

przywspółczulne : nerw błędny i nerwy trzewne

miedniczek nerkowych

5

NERKOWY PRZEPŁYW KRWI - RBF

•1200ml/min = ok 20% spoczynkowej objętości minutowej serca
•90% przepływu stanowi przepływ przez korę
• rdzeń znacznie mniej ukrwiony- ok 10% przepływu
•ze względu na znaczne zapotrzebowanie na tlen
– najniższa różnica tętniczo- żylna w wysyceniu krwi tlenem
–zmianom przepływu krwi przez nerkę towarzyszy regulacja
zapotrzebowania na tlen np.zmniejszenie przepływu skutkuje
zmniejszeniem reabsorpcji sodu

6

•Regulacja przez opór naczyniowy zależny od światła
– tętniczki doprowadzajacej ( noradrenalina -skurcz )-spadek
nerkowego przepływu osocza i spadek GFR na skutek obniżenia
ciśnienia hydrostatycznego
–rozszerzenie światła tętniczki doprowadzającej- wzrost GFR ,
wzrost nerkowego przepływu osocza i wzrost cisnienia perfuzyjnego

–tętniczki odprowadzającej ( angiotensyna -skurcz)- wzrost GFR
i spadek nerkowego przepływu osocza , zwiekszenie oporu
naczyniowego w tętniczce odprowadzającej=wzrost frakcji filtracyjnej

REGULACJA PRZEPŁYWU KRWI PRZEZ NERKI

7

•.Autoregulacja w przedziale 90 mmHg - 180mmHg

Przy ciśnieniu < 90 mmHg - tętniczka doprowadzajaca max
rozszerzona, jej opór nie zmienia się .
W przedziałe właściwym dla autoregulacji wraz z wzrostem ciśnienia
następuje wzrost oporu i zwężenie światła tętniczki.
Powyżej 180mmHg - max.zwężenie tętniczki , wzrost przepływu

Teoria miogenna- błona mięśniowa tętniczek reaguje skurczem

na wzrost cisnienia transmuralnego.Szczególone znaczenie ma to dla

mięsni i zwieraczy przedwłośniczkowych.Rozciąganie ich zwiększonym

cisnieniem tetniczym powoduje miogenna odpowiedź skurczową.

W rezultacie mimo wzrostu cisnienia tętniczego

przepływ krwi nie ulega zmianie

•Regulacja wg teorii miogennej:rozciaganie zwiększonym

ciśnieniem transmuralnym powoduje miogenną odpowiedź skurczową

8

•Regulacja oporu naczyniowego przez czynniki humoralne:
A.skurcz naczyń powodują:

– adenozyna ( zwiększone wydzielanie na skutek wzrostu transportu
NaCl przez plamkę gęstą)

– renina , angiotensyna II ( zwiększenie syntezy przy wzroście
transportu Cl

-

–adrenalina

–noradrenalina
efektem jest obniżenie nerkowego przepływu krwi, obniżenie GFR
i zachowanie objetości płynów ustrojowych
B. Rozkurcz naczyń :
–prostaglandyny PGE

2

–prostacyklina PGI

2

9

Zmniejszenie RBF w warunkach fizjologicznych powodują:

•stres
• wysiłek fizyczny
•długotrwała pozycja pionowa
•ciąża
•katecholaminy
•angiotensyna
•pirogeny

10

Uwaga :

większość energii powstajacej w nerkach z

przemian tlenowych

zużywana jest na reabsorbcję zwrotną sodu i

chloru

w cewkach nerkowych

czyli na procesy wydalnicze nerki

11

Budowa nefronu (ciałka Malpighiego)

12

CZYNNOŚC WYDALNICZA

•Filtracja mocz pierwotny

Zmiany ilościowe i jakościowe

•Reabsorbcja wchłanianie zwrotne składników
moczu pierwotnego

•Sekrecja wydzielanie do cewek, różnych substancji
z naczyń oplatających cewki

13

Filtracja kłebuszkowa polega na przechodzeniu przez błonę
filtracyjną do torebki Bowmana:

•wody

•substancji rozpuszczonych w wodzie

Ze składników osocza w warunkach fizjologicznych
przez błonę filtracyjną nie przenikają elementy morfotyczne,
aniony białka i związane z nimi składniki drobnoczasteczkowe
(znaczenie błony podstawnej kłebuszków w skład której
wchodzą mające sjaloproteidy ujemny charakter - “odpychanie
elektrostatyczne” ujemnych białek

14

Zmianom przepływu osocza przez nerki towarzyszy
proporcjonalny wzrost powstającego przesączu kłębuszkowego
w stałej proporcji

GFR : RPF =0,2

Wielkość GFR czyli filtracji kłębuszkowej zalezy od:

-wielkości przepływu osocza przez nerki czyli RPF

- wielkości powierzchni filtracyjnej wszystkich kłębuszków

-przepuszczalnosci błony filtracyjnej

-cisnienia filtracji

15

Filtracja :

•zależy od różnicy ciśnień hydrostatycznego i onkotycznego
pomiędzy naczyniami włosowatymi a torebką Bowmana
FILTRACJA ZACHODZI GDY CIŚNIENIE HYDROSTATYCZNE
PRZEWYŻSZA CIŚNIENIE ONKOTYCZNE (w sytuacji odwrotnej
zachodzi reabsorpcja)

• zależy od współczynnika filtracji Kf i efektywnego ciśnienia
filtracyjnego EFP

FILTRACJA KŁĘBUSZKOWA GFR - OBJĘTOŚĆ PRZESĄCZU
KŁĘBUSZKOWEGO POWSTAJACEGO W CIĄGU MINUTY
W OBU NERKACH

GFR = Kf x EFP

16

EFP - efektywne cisnienie filtracyjne powoduje przenikanie
przesaczu do torebki Bowmana.

EFP= ok.1,3 kPa tj.10 mmHg

EFP =P

k

- ( P

0

+P

B

) = 50 - (25+15)= 10 mmHg

P

0

- cisnienie onkotyczne osocza

P

B

-

ciśnienie w torebce Bowmana

P

k

-

cisnienie hydrostatyczne krwi w naczyniach kłębuszka

( zależy od oporu t.doprowadzającej i odprowadzającej,od RR)

17

•zależy od oporu naczyń przedwłośniczkowych
•od przepuszczalności błony filtracyjnej i
międzywłośniczkowych komórek mezangialnych
–skurcz komórek mezangialnych pod wpływem noradrenaliny,
hormonu antydiuretycznego (wazopresyny), angiotensyny II
skutkuje zmniejszeniem powierzchni filtracyjnej

GFR

dobowy

= 180 l/24h

18

UWAGA :

W PRZESĄCZU TOREBKI BOWMANA

JAK I W OSOCZU

STĘŻENIA

JONÓW NIEORGANICZNYCH, GLUKOZY,

,INULINY

SĄ TAKIE SAME

19

GFR ulega zmniejszeniu fizjologicznemu przez:
•wysiłek fizyczny
•zmniejszenie nawodnienia
•w pozycji stojącej
•w nocy
•pod wpływem katecholamin i angiotensyny

20

REABSORPCJA CEWKOWA-cewkowe wchłanianie zwrotne

-zachodzi w cewkach nerkowych poprzez transport czynny
(glukoza, aminokwasy, kwas moczowy, albuminy, jony fosforanowe
i siarczanowe ) lub bierny
- transport czynny posiada wartość Tm
- chroni organizm przed nadmierną utratą wody

Dzieki temu mocz ostateczny rózni sie od filtratu kłębuszkowego:
- objętością
-stopniem zagęszczenia składników stałych
-odmiennym stosunkiem ilosciowym poszczególnych substancji

21

Próg nerkowy- stężenie danej substancji w osoczu , przy którym

zaczyna ona pojawiać się w wydalanym moczu.

Tm - wielkość max,wchłaniania zwrotnego, czyli maksymalna
kanalikowa zdolność reabsorpcyjna oznacza maksymalną ilość
substancji która może być przetransportowana przez kanaliki
nerkowe w ciagu jednej minuty.NIE JEST RÓWNOZNACZNA Z
PROGIEM NERKOWYM

22

Próg nerkowy dla glukozy = 160mg% = 9 mmol/l

Transport maksymalny Tm glukozy = ok 2mmol/min

Tm glukozy jako podstawowego czynnika odżywczego
zależy od ilości czynnych nefronów-
- może służyć jako wskaźnik funkcji kanalika bliższego
lub do oceny ilości nefronów
- ukazuje się ona w moczu zanim wysycony będzie
jej transport maksymalny

- przy tym stężeniu glukozy w moczu ilość glukozy
reabsorbowanej wynosi 1,1mmol/min
- świadczy to nierównej zdolności nefronów do reabsorpcji

23

CEWKA BLIŻSZA- główny odcinek nefronu gdzie odbywa się
wchłanianie zwrotne czyli reabsorpcja:
- glukozy
- aminokwasów
- wody , Cl ( bierna reabsorpcja)
-jonów Na

+

,K

+

,Ca

+2

, Mg

+2

, HCO

3,

-

,

PO

4,

oraz

wydzielanie cewkowe do moczu:
- PAH
-witamina B1
-salicylany, penicyliny
-jon moczanowy

24

Rytmika dobowa czynności nerek obejmuje :
- zmiany ilosciowe i jakościowe w moczu wydzielanym nocą

•Zmniejszenie przesączania kłębuszkowego w nocy
•nocne zwiększenie wydzielania fosforanów
•zmniejszenie wydzielania sodu, potasu,chlorków
•zwiększenie zagęszczenia moczu
•zwiększenie zakwaszenia moczu

25

Na +
- czynna reabsorpcja sodu wraz z bierną reabsorpcją chloru
zwiększenie ciśnienia osmotycznego w
okołocewkowej przestrzeni bierne przenikanie wody
z wnętrza cewek

wyrównanie cisnień osmotycznych

w płynie cewkowym i śródmiąższu

• czynna resorpcja glukozy,aminokwasów, potasu powoduje
reabsorpcję wody wtórnie

REABSORPCJA IZOOSMOTYCZNA V IZOTONICZNA

• w cewkach bliższych

Losy wody i jonów sodu w nefronie

26

• w pętli Henlego

RAMIĘ ZSTĘPUJĄCE:
- przepuszczalne dla wody

RAMIĘ WSTĘPUJĄCE:
- nieprzepuszczalne dla wody
- czynny transport Cl

-

,

sprzężony z reabsorpcją Na

+ i

K

+

Rozcieńczenie płynu cewkowego

w miarę przepływu przez pętlę nefronu

hypotoniczny płyn w cewce krętej
wysokie ciśnienie osmotyczne w rdzeniu

Do tego miejsca nie działa ADH ,dopiero w cewce
zbiorczej i krętej dystalnej , które są przepuszczalne
dla wody , pod wpływem ADH

27

• cewka kręta dalsza i cewki zbiorcze

- ADH powoduje zwiększenie przepuszczalności dla wody
ucieczka wody do przestrzeni okołocewkowej
zmniejszenie objętości i zagęszczenie moczu ( ucieczka
wody do przestrzeni około cewkowej)

28

Regulacja wydalania sodu zależy od:

• wielkości GFR
•aldosteronu
• hormonu natriuretycznego

- fizjologiczny czynnik bardzo silnie zwiększający wydalanie sodu
- “ przedsionkowy” ,bo wytwarzany przez włókna mięśni przedsionka serca
- !!! Wydzielany gdy dochodzi do wzrostu objętości przedsionka serca
-

hamuje wydzielanie reniny

- hamuje uwalnianie aldosteronu z nadnerczy
- hamuje efekt działania angiotensyny

29

Wzrost stężenia sodu wzrost efektywnej objętości krwi krążącej

Wzrost objętości krwi obecnej w lewym przedsionku serca
(miocyty przedsionków i komór)

DIUREZA

NATRIUREZA

Wydzielanie ANP
( hormon natriuretyczny)

30

Nadmiar jonów sodu

GFR

Wzrost wielkości
przesączanego
ładunku jonów sodowych

Wydalania
jonów sodu

ciśnienie krwi

Wzrost wydzielania
ANP

Wydzielania
reniny ,
angiotensyny,aldoste
ronu

reabsorpcja sodu

wydalania sodu

31

ZAGĘSZCZANIE I ROZCIEŃCZANIE MOCZU:

• rola hormonu antydiuretycznego ADH
- wydzielanie zależne od efektywnego ciśnienia osmotycznego
( w 90% zależy od związków sodu) oraz od objętości płynów
pozakomórkowych
- zwiększenie ilości wypitych płynów hamuje wydzielanie ADH

Diureza wodna- wydalanie dużych ilości wodnistego moczu

z braku wydzielania ADH

Odwodnienie hipertoniczne- wydalanie moczu bardzo zagęszczonego,

przy małej ilości płynów i dużym ciśnieniu osmotycznym

Antydiureza- wydalanie bardzo małych ilości moczu, o wysokiej
osmotyczności

32

Czynność wewnątrzwydzielnicza nerek cd:

Renina - uwalniana przez aparat przykłębuszkowy do krwi
w następstwie :

•spadku ciśnienia spowodowanym krwotokiem, lekami
moczopędnymi, podciśnieniem ortostatycznym,

•w chorobach z obrzękami

• utraty Nacl
Zwiększone wydzielanie:
- w pozycji stojącej
-na skutek aktywacji współczulnej- zwężenie tętnic nerkowych i
zwiększenie wydzielania reniny
Hamowanie wydzielania:angiotensyna II i III, ADH, hyperkaliemia,
hypernatremia
ROLA: renina przekształca angiotensynogen do angiotensyny I

33

Angiotensynogen angiotensyna I

Układ RAA

renina

angiotensyna II
•

efekt presyjny na naczynia krwionośne

• możliwy wpływ na ośrodki naczynioruchowe OUN
• pobudzanie kory nadnerczy do wydzielania aldosteronu

Enzym konwertujący (

prod .przez śródbłonek naczyń

krążenia płucnego)

-Spadek ciśnienia w tęt.
doprowadzających
- spadek NaCl docierającego do plamki
gęstej
- wzrost stymulacji receptorów beta-
adrenergicznych
w ap.przykłębuszkowym

34

•Erytropoetyna EPO:
-glikoproteid o m.c. 39000 daltonów
- regulator erytropoezy
- bodźcem do wydzielania jest niedotlenienie nerek

Czynność wewnątrzwydzielnicza nerek cd:

•Prostaglandyny i kininy - regulacja przepływu krwi przez nerki
- podane do t.nerkowej powoduje diurezę i utratę sodu
- rozszerzenie naczyń
( bradykinina- najsilniej rozszerza naczynia, spadek RR)

35

Klirens

-hipotetyczna objętość osocza całkowicie “oczyszczona”

z danej substancji na skutek wydalenia jej do moczu w jednostce czasu.
Oblicza się go dzieląc czasowe np.minutowe wydalanie tej w jednostce objętości
substancji ( U x V ) przez jej zawartość w 1 ml. osocza (P)

C = [ U x V] : P

C- klirens substancji
U- ilość substancji w 1 ml moczu
V- ilość moczu wydalonego w jednostce czasu
P- ilość substancji w 1 ml.osocza

36

Udział nerek w gospodarce kwasowo - zasadowej

Regeneracja
puli wodorowęglanów

Wydzielanie
jonów wodorowych

Sprzężone z resorbcją sodu
( cewki kręte bliższe , dalsze
i cewki zbiorcze)

Reabsopbcja wodorowęglanów
90% reabsorbowana w cewkach
bliższych
10% w odc dystalnym

Kwasowość miareczkowa

-akceptorami słabe kwasy
( anion fosforanowy,
węglanowy,moczowy,kreatynina)

Wydalanie
amoniaku