Płoszaj Anita

Witkowska

Agnieszka

Gr. A2

Fenol (C

6

H

5

OH), inaczej hydroksybenzen,

znany także jako benzenol, kwas karbolowy i
karbol.

Organiczny

związek

chemiczny,

najprostszy związek z grupy fenoli. Bezbarwna
substancja

krystaliczna

o

charakterystycznym

ostrym

zapachu,

temperatura topnienia 42°C. Rozpuszczalny w
większości rozpuszczalników organicznych,
rozpuszczalność
w wodzie ograniczona. Na skutek utlenienia
kryształy fenolu przyjmują zabarwienie różowe
lub brunatne.

Fenol otrzymuje się przemysłowo przez:



wydzielenie ze smoły węglowej,



syntezę z benzenu i propylenu,



stapianie kwasu benzenosulfonowego lub jego
soli z alkaliami,



reakcję chlorobenzenu z wodorotlenkiem sodu



w przemyśle tworzyw sztucznych stosowany jest do

produkcji żywic, barwników, lakierów, zmywaczy,

farb, detergentów, herbicydów, tworzyw sztucznych



do produkcji leków (np. kwasu acetylosalicylowego),



jako środek konserwujący,



do produkcji środków wybuchowych,



jako środek dezynfekujący i odkażający,



występuje także w takich preparatach medycznych,

jak np.: maści i krople do oczu oraz nosa, kremach

do stóp, płynach do płukania ust czy płynach

antyseptycznych, jako środek przeciwgrzybiczny

w szamponach,



bardzo niewielkie zastosowanie w dermatologii,

w leczeniu niektórych chorób skóry oraz niekiedy

jeszcze w stomatologii pomocniczo w leczeniu

kanałowym miazgi zębowej



W warunkach narażenia zawodowego główną rolę

odgrywa droga inhalacyjna. Retencja par fenolu

w drogach oddechowych wynosi około 70%. Fenol

bardzo dobrze wchłania się przez skórę, zarówno

jako ciecz jak i para.



Narażenie zawodowe na fenol występuje głównie w

trakcie stosowania żywic fenolowych. Są one

wykorzystywane

jako

materiał

wiążący

w

materiałach

izolacyjnych,

płytach

wiórowych,

farbach i jako składnik mas formierskich. Ponadto

fenol

może

się

uwalniać

w trakcie procesów termicznej obróbki żywic.

W odlewniach emisja fenolu może występować

zarówno w trakcie produkcji form odlewniczych, jak

i podczas odlewania. Narażenie na fenol może także

występować podczas produkcji koksu, produkcji

fenolu i jego pochodnych.



Jest sklasyfikowany jako substancja toksyczna

oraz żrąca, dawka śmiertelna wynosi ok. 10 g.



Fenol bardzo dobrze wchłaniany jest przez organy

ludzkie, zarówno drogą pokarmową, drogą

oddechową, jak i gwałtownie wchłania się przez

nieuszkodzoną skórę. Wywołuje toksyczność

ogólną w całym organizmie.



Większa część przemian fenolu zachodzi w

wątrobie także istotną rolę odgrywają płuca, jelita

i nerki. Udział narządów zależy od drogi

narażenia i dawki.



Główną drogą wydalania fenolu są nerki. U

człowieka w ciągu 24 godzin z moczem wydala się

ok. 90% dawki. Nieznacząca część wchłoniętego

fenolu może być wydalona z kałem i powietrzem

wydychanym.



Drogi oddechowe



Przewód pokarmowy



Skóra

Wdychanie par, mgły i pyłu powoduje:



silne podrażnienie błon śluzowych nosa i
gardła, zawroty i ból głowy, nudności



a w cięższych przypadkach oparzenia dróg
oddechowych,

kaszel,

duszności,

przyspieszenie
i

pogłębienie

oddechu,

zatrzymanie

oddechu, obrzęk lub zapalenie płuc, zapaść,
utratę przytomności, drgawki, śpiączkę,
zgon może nastąpić po kilku dniach z
powodu porażenia ośrodka oddechowego

Spożycie doustne powoduje:



podrażnienie i poparzenie błon śluzowych

jamy ustnej, gardła i przewodu pokarmowego,

bóle żołądka, nudności, wymioty, trudności w

połykaniu, duszności zaraz po spożyciu,

biegunkę, ciemne zabarwienie moczu, utratę

apetytu, uszkodzenie wątroby i nerek



a w cięższych przypadkach wymioty z krwią,

krwawienie z przewodu pokarmowego

i przedziurawienie ściany przełyku i żołądka,

pocenie, może wystąpić wysoka ciepłota ciała,

zaburzenia ze strony ośrodkowego układu

nerwowego (tj. pobudzenie, bóle i zawroty

głowy, zaburzenia tętna, nieregularny oddech,

utrata przytomności, śpiączka, zgon)

Kontakt ze skórą powoduje:



Zaczerwienienie, stany zapalne, wypryski,

pęcherze, martwicę skóry, a przy dużym

stężeniu uszkodzenie powłok skórnych.



Bezpośredni kontakt ze skórą powoduje jej

głębokie uszkodzenia, tzw. zgorzel fenolową.



Kontakt ze stopionym fenolem powoduje

także oparzenia termiczne.

Kontakt z oczami powoduje:



Ból, zmętnienie rogówki, oparzenia oka,

nieodwracalne uszkodzenia, ślepotę.

Zatrucie

przewlekłe

powoduje

skutki

podobne do skutków zatrucia ostrego.



Podrażnienie dróg oddechowych, ból gardła,
zaburzenia trawienia, wymioty, trudności w
połykaniu

pokarmów,

biegunka,

utrata

łaknienia,

jadłowstręt,

nadmierne

wydzielanie

śliny,

ogólne

osłabienie,

nerwowość,

bezsenność,

bóle

i zawroty głowy, zaburzenia psychiczne,
ciemne zabarwienie skóry i moczu, wykwity
skórne, może wystąpić uszkodzenie nerek i
wątroby.

Podczas II wojny światowej

więźniów niektórych obozów

koncentracyjnych zabijano

przez wstrzyknięcie fenolu

.

Krezol (C

7

H

8

O) metylofenol lub hydroksytoluen.

To fenolowy związek aromatyczny otrzymywany

ze smoły węglowej, ropy naftowej lub

syntetycznie. Jest on też obecny w dymie

tytoniowym

i wykazuje duże działanie rakotwórcze.

Nieoczyszczony posiada barwę żółtą, natomiast

czysty jest całkowicie bezbarwny. Posiada dość

intensywny i nieprzyjemny, ostry zapach.
Posiada 3 izomery strukturalne, które posiadają

podobne własności chemiczne, ale nieco inną

temperaturę topnienia i wrzenia. Wszystkie

izomery krezolu są słabo rozpuszczalne

w wodzie, dobrze rozpuszczalne w alkoholu

etylowym,

eterze

dietylowym,

benzenie;

wykazują podobnie jak fenol, słabe właściwości

kwasowe, są trujące, występują w smole

węglowej i drzewnej.



Czasami stosuje się go razem z naftaliną służąc
jako środek na mole, znaczniej częściej jest
stosowany

jako

dodatek

do

płynów

odkażających i środków czystości.



W

postaci

kilkuprocentowego

roztworu

wodnego jest określany mianem lizol, który ma
wykorzystanie jako środek do odkażania
pomieszczeń w szpitalach. Obecnie produkcja
lizoli, w skład których wchodzi krezol jest
zabroniona.



Stosowany jako środek do produkcji żywic
termoutwardzalnych, do konserwacji drewna.



Posiada

działanie

bakteriobójcze

i

grzybobójcze,
a także insektobójcze.



Działanie toksyczne krezoli jest podobne do
działania fenolu – obserwuje się przede
wszystkim

objawy

ze

strony

układu

nerwowego i oparzenia skóry. W zatruciach
przewlekłych notowane są zmiany zapalne
dróg oddechowych i uszkodzenia nerek.



W warunkach narażenia zawodowego na te
związki mogą występować uszkodzenia skóry
w

postaci

zmian zapalnych i owrzodzeń. U osób
uczulonych

mogą

występować

silnie

swędzące wypryski.