Zabezpieczenie miejsca

wypadku

oraz

zasady udzielenia

pierwszej pomocy

Etapy akcji ratowniczej

• IZOLACJA

(10-15 min) – walka o

przeżycie – platynowe minuty

,

• RATUNEK (

do 1h) – podtrzymywanie

życia – złota godzina,

• ODBUDOWA

(kilkanaście dni) –

leczenie końcowe

Ocena miejsca zdarzenia

składa się z:
• Sprawdzenie bezpieczeństwa miejsca

zdarzenia

• Rozpoznanie mechanizmu, który

spowodował uraz lub natury schorzenia

• Określenie liczby osób wymagających

pomocy

• Wstępne określenie liczby ratowników

potrzebnych do udzielenia pomocy

Przykłady zagrożeń:
• Urazy mechaniczne spowodowane rozbitym

szkłem

• Fragmentami konstrukcji metalowych/betonowych
• Oblodzenie
• Rozlany olej
• Subst. Toksyczne np. dymy, gazy i pary podczas

pożaru

• Wykolejony pojazd maszynowy mogący się

przewrócić lub obsunąć

• Niebezpieczne zwierzęta (psy obronne pilnujące

rannych)

• Zawalenie budynku
• Agresywni świadkowie zdarzenia – udzielanie

pomocy na miejscu przestępstwa, w grę wchodzi

bezpośrednie zagrożenie ze strony przestępcy

Należy obejrzeć:
• Miejsce zdarzenia
• Mechanizm urazu
• Poszkodowanych (liczba)
• Uszkodzenia samochodów
• Uszkodzenia deski rozdzielczej, kierownicy

(wyłączenie stacyjki, zaciągnięcie hamulca

ręcznego)

• Plamy krwi, płynów ustrojowych
• Przedmioty osobiste wewnątrz pojazdów
• Sprawdzić czy pojazd się nie pali (dym)
• Sprawdzić ewentualną obecność benzyny,

gazu, alkoholu, acetonu, wymiotów

Środki bezpieczeństwa

osobistego

Należą do nich:

• Okulary ochronne

• Maska

• Rękawice

• Odzież ochronna

Najbardziej niebezpieczny materiał to

krew oraz tkanki ludzkie. Ponieważ nie

wiadomo, na jakie choroby zakaźne

cierpią ratowani, każdego z nich

należy traktować jako potencjalnie

chorego i stanowiącego zagrożenie dla

innych.

Zabezpieczenie miejsca

wypadku

• Włączenie świateł ostrzegawczych

(awaryjne)

• Dla zwrócenia uwagi przejeżdżających

można unieść maskę bagażnika

• Na każdym pasie jezdni powinien zostać

wystawiony co najmniej jeden trójkąt

ostrzegawczy (miasto ok. 50m; droga

boczna ok. 100m; autostrada ok. 200m)

• Zabranie ze sobą telefonu komórkowego,

apteczki pierwszej pomocy i włożenie na

siebie kamizelki odblaskowej

• Sprawdzenie przytomności poszkodowanego

i tego, czy oddycha i dalsza pomoc

Ocena mechanizmu urazu

Podział urazów
• Tępe

– Deceleracja pozioma (kolizja)
– Deceleracja pionowa (upadek)
– Uderzenie instrumentów

tępych

• Przenikające

– Pociski
– Noże
– Upadki na nieruchome obiekty

• Energia przy wypadku
• Wypadki komunikacyjne

• Zderzenia czołowe

- Poważne
obrażenia
wewnętrzne
- Obrażenia od
przedniej szyby
- Obrażenia od
kierownicy
- Obrażenia od
deski rozdzielczej

• Zderzenie boczne

• Uderzenia w tył
pojazdu

• Dachowanie

• Wypadnięcie przez
przednia szybę

Wywiad chorobowy

SAMPLE

• S   - SYMPTOMY   - "co boli?„
• A - ALERGIE - "czy i na co jest uczulony ?„
• M - MEDYKAMENTY - "jakie leki ?„
• P -  POPRZEDNIE CHOROBY - historia choroby

"na co pan choruje?,  Czy jest pani w ciąży?"

• L - LUNCH - "kiedy jadła pani ostatni posiłek?

„

• E - Ewentualnie CO SIĘ STAŁO "czy pamięta

pan okoliczności zdarzenia?" 

Wstępna ocena

poszkodowanego

Służy rozpoznaniu najważniejszych
zagrożeń życia i przeprowadzana jest
zwykle w ciągu kilkunastu sekund. Ocenia
się:

- wygląd ogólny poszkodowanego(1);
-stan świadomości (2);

-czynności życiowe a w szczególności(3) :

+drożność dróg oddechowych ,
+oddychanie,
+krążenie.

1) WYGLĄD OGÓLNY

POSZKODOWANEGO

Kolor skóry
• sina - niedotlenienie - wychłodzenie
• szara - wstrząs, wstrząs mózgu
• czerwona - poparzenie, przegrzanie,

zaburzenia krążenia, wstrząs

• blada - wstrząs mózgu,

niedotlenienie, zatrucia pokarmowe

• żółta - zatrucia pokarmowe

Zachowanie
• normalne
• apatia
• agresywne
• brak oznak

kontaktu i drgawki

• brak oznak

kontaktu

Ułożenie

•naturalne do
zaistniałej sytuacji

•nienaturalne

2) STAN ŚWIADOMOŚI

Ocenę stanu świadomości rozpoczyna się

od nawiązania kontaktu słownego. Należy

się przedstawić i zapytać o dolegliwości.

Pacjent przytomny nawiązuje kontakt ,

pamięta swoje dane osobowe. Przy ocenie

stanu dzieci należy pamiętać , że stres i ból

mogą wywołać regresję zachowania np.

trzyletnie dziecko , które normalnie umiało

powiedzieć , jak się nazywa , po urazie

może nie być do tego zdolne. Niektórzy

pacjenci z kolei wyglądają jakby spali , a

dopiero na wezwanie otwierają oczy i

odpowiadają na pytania.

OCENA CZYNNOŚCI

ŻYCIOWYCH

Ocena stanu poszkodowanego nie powinna

trwać długo, optymalnie około 1 minuty.

Należy podjąć czynności określające stan

poszkodowanych, na które składają się

oceny: 

– Przytomności

(świadomości)

– Drożności dróg oddechowych
– Obecności lub braku oddychania
– Akcji serca i wydolności krążenia
– Obrażeń ciała poszkodowanego

.

• Ocena przytomności 

Jeśli poszkodowany nie reaguje na głos i bardzo
delikatne potrząsanie lub pociąganie płatka ucha,
należy uznać, że jest nieprzytomny. Gdy reaguje
na głos, należy wydawać mu proste polecenia,
Np. nakłonić, by spróbował ścisnąć rękę lub
zmrużył oczy. Czasami poszkodowany nie reaguje
słownie, ale jest w stanie wykonać proste
polecenia.

• Ocena krążenia krwi

 

Ocena krążenia krwi polega na 10-sekundowej
kontroli tętna na tętnicy szyjnej. Wykonanie tej
czynności wbrew pozorom nie jest łatwe.
Oceny akcji serca i krążenia dokonuje się przez
bezpośrednie osłuchanie uchem okolicy sercowej
na klatce piersiowej

.

• Ocena drożności dróg oddechowych 

W czasie udzielania pomocy należy tak postępować,

aby drogi oddechowe były drożne, a więc: 

- Rozpiąć uciskające ubranie (np. zaciśnięty krawat

czy koszula zapięta na ostatni guzik)
- Sprawdzić jamę ustną i usunąć z niej ciała obce

(cukierki, guma do żucia resztki pokarmu, wybite

zęby, nieprzymocowaną proteza zębowa) nie

ruszając przy tym głową poszkodowanego i nie

uciskając dróg oddechowych
- Odgiąć głowę 

- Podciągnąć żuchwę. 

Poszkodowanego przytomnego należy poprosić o wyplucie

wszystkiego z jamy ustnej. Jeśli znajdują się w niej wymiociny,

które utrudniają oddychanie, trzeba usunąć je chusteczką. 

Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, należy rozluźnić jego

ubranie, jeśli jest przytomny, może wykonać tę czynność sam.

• Ocena oddychania 

Oceniając drożność dróg oddechowych, należy przez 10 sekund

obserwować oznaki oddychania, wsłuchiwać się w nie i starać się je

wyczuć oraz: 

- Obserwować ruchy klatki piersiowej

- Nasłuchiwać przy ustach odgłosów wydawanych przy oddychaniu

- Starać się wyczuć wydychane powietrze własnym policzkiem.

• Ocena obrażeń – badanie fizykalne

zbadanie całego ciała poszkodowanego (od czubka głowy do

małego palca u nogi) w poszukiwaniu takich urazów, jak rany,

złamania i zwichnięcia. 

Poszkodowany przytomny jest w stanie powiedzieć, co go boli.

U osób nieprzytomnych wszystkie czynności związane z oceną

należy wykonywać bardzo delikatnie. Najważniejsze i najczęstsze

miejsca urazów to: głowa, odcinek szyjny kręgosłupa, obojczyki,

stawy ramienne, kości przedramion, żebra, miednica, kości udowe,

kolana, kości goleni oraz stawy skokowe. 

Należy ocenić odcinek szyjny kręgosłupa w uzasadnionych

przypadkach, np. po upadku z wysokości. Gdy poszkodowany jest

nieprzytomny, a ocena uszkodzenia niepewna, należy postępować

jakby miał uszkodzony kręgosłup. Osoba przytomna w razie

uszkodzenia kręgosłupa będzie zgłaszać ból w szyi lub innym

miejscu kręgosłupa i nie będzie mogła swobodnie poruszać głową

lub kończynami z powodu ich niedowładu. Mogą także wystąpić

zaburzenia czucia na skórze kończyn. 

Poza standardami badania badający powinien zwrócić uwagę na:

• głowę

– wyciek z przewodów słuchowych i nosa, krwiaki powiek oczu

i okolicy wyrostka sutkowatego

• szyję

– wypełnienie żył szyjnych, przesunięcie tchawicy

• klatkę piersiową

– ruchy paradoksalne, niestabilność żeber,

trzeszczenia podskórne, porównanie głośności szmerów serca

w stosunku do głośności ocenianej podczas szybkiego badania

urazowego, szczelność uprzednio założonych opatrunków na otwarte

rany. Jeśli przy ponownym osłuchiwaniu stwierdzi się osłabione szmery

oddechowe, należy jeszcze raz ocenić, czy chory nie ma odmy lub

krwiaka opłucnej

• brzuch

– ocena napięcia mięśni powłok brzusznych; nie należy tracić

cennego czasu na osłuchiwanie szmerów jelitowych. Jeśli brzuch jest

bolesny przy delikatnym ucisku, można podejrzewać krwawienie

wewnętrzne. Jeśli obwód brzucha jest dodatkowo zwiększony, należy

się spodziewać, że utrata krwi do jamy brzusznej jest na tyle duża, że

chory szybko wpadnie we wstrząs krwotoczny

• miednicę i kończyny

– ocena funkcji motorycznej, czucia i tętna na

wszystkich kończynach, na których podejrzewa się złamania – badanie

to należy wykonać zarówno przed, jak i po unieruchomieniu złamań.

Złamania kończyn górnych ustawione kątowo zwykle najlepiej

unieruchamiać w takiej pozycji, w jakiej je zastano. Większość złamań

kończyny dolnej „nastawia się” do pozycji osiowej poprzez

zastosowanie delikatnego wyciągu i unieruchomienie w szynie

wyciągowej lub pneumatycznej. Chorym w stanie krytycznym

unieruchomienie zakłada się w trakcie transportu.

Powtórna ocena stanu

poszkodowanego

Powtórne badanie służy ocenie zmian stanu pacjenta,

które mogły nastąpić w czasie oczekiwania na przyjazd

kwalifikowanej pomocy lub transportu do szpitala.

Zmieniać może się zarówno stan świadomości, jak i stan

fizyczny. Kierunek (poprawa lub pogorszenie) i szybkość

zmian to dodatkowe czynniki informujące o powadze

sytuacji. Badanie powtórne stanowi powtórzenie badań

przeprowadzonych podczas oceny wstępnej i badania

fizykalnego. Tym razem należy także ocenić efekty

dotychczas podjętych działań, skuteczność prób

opanowania krwotoków i udrożnienia dróg oddechowych,

stabilizacji złamań itp. W tym czasie należy także

uspokajać pacjentów, tłumacząc im podjęte działania i ich

obserwowane rezultaty oraz zapewniając, że kwalifikowana

pomoc lub transport jest już w drodze. Powinno się także

wyjaśnić rodzinie zastosowane środki i krótko, bez

wdawania się w szczegóły, opisać stan pacjenta, po

dokładniejsze informacje kierując do lekarza ratunkowego

lub szpitala.

SEGREGACJA WSTĘPNA 

segregacja poszkodowanych realizowana niezwłocznie po

przybyciu na miejsce zdarzenia podmiotu ratowniczego

obejmująca:

– szybkie wyodrębnienie poszkodowanych,

wymagających natychmiastowej pomocy bezpośrednio

na miejscu zdarzenia lub transportu do szpitala,

– szybką ocenę poszkodowanego w krótkim czasie (30

sekund) i podjęcie niezbędnych czynności

ratowniczych wykonywanych przez podmiot

ratowniczy, który jako pierwszy znalazł się na miejscu

zdarzenia.

Na świecie funkcjonują różne systemy segregacji

poszkodowanych. Najpowszechniejszy w Polsce

jest 

system START

(prosta segregacja i szybkie

leczenie). Dotyczy osób powyżej 8 roku życia.

Notatka

Akcja ratownicza dzieli się na 3 etapy:
-Izolację (platynowe 10-15 minut) – udzielenie pierwszej pomocy
-ratunek (złota godzina) – dowiezienie do ośrodka
specjalistycznego
-odbudowę – rehabilitacja
Aby udzielić pierwszej pomocy należy zadbać o bezpieczeństwo
swoje i poszkodowanego dokonując oceny miejsca wypadku oraz
zabezpieczyć je w miarę możliwości:
-Włączyć świateła ostrzegawcze (awaryjne)
-Dla zwrócenia uwagi przejeżdżających można unieść maskę
bagażnika
-Na każdym pasie jezdni powinien zostać wystawiony co najmniej
jeden trójkąt ostrzegawczy (miasto ok. 50m; droga boczna ok.
100m; autostrada ok. 200m)
-Zabranie ze sobą telefonu komórkowego, apteczki pierwszej
pomocy i włożenie na siebie kamizelki odblaskowej
-Sprawdzenie przytomności poszkodowanego i tego, czy oddycha
i dalsza pomoc
Należy zaopatrzeń się w środki ochrony osobistej takie jak
rękawiczki i maseczka.

Przed udzieleniem pomocy należy przewidzieć co się mogło

stać poprzez ocenę mechanizmu urazu:
- ocenę okoliczności zdarzenia

- rozmowę z poszkodowanym, jego bliskimi lub świadkami

zdarzenia
- wywiad ratowniczy Wedlów zasady SAMPLE
- zwrócenie uwagi na rodzaj wypadku (np. samochodowy,

upadek z wysokości, postrzał)

Wyróżniamy dwa typy urazów:

- urazy drążące (przebijające powłoki ciała)

- urazy tępe (urazy na skutek przekazania energii z

przedmiotów tępych)

Stan pacjenta określa się w oparciu o :

- wygląd ogólny poszkodowanego;
-stan świadomości ;
- czynności życiowe a w szczególności : drożność dróg

oddechowych , oddychanie , krążenie.

W przypadku katastrof komunikacyjnych gdzie

poszkodowanych jest wiele osób należy stosować

segregację dając pierwszeństwo ofiarom w stanie ciężkim

które da się uratować.

Poszkodowanego należy ułożyć w odpowiedniej

pozycji (pozostawić w przypadku

domniemania urazu kręgosłupa),

oddychającego poszkodowanego w pozycji

bocznej (bliższą rękę pod kątem 90 stopni w

stosunku do jego ciała, dalszą kończynę dolną

uginamy w kolanie, dalszą dłoń kładziemy na

bliższym policzku, łapiąc za bark i biodro

przewracamy na bok w naszą stronę i

udrażniamy drogi oddechowe odchylając

głowę do tyłu) jeśli nie oddycha wykonujemy

sztuczne oddychanie, w przypadku braku

krążenia – uciski klatki piersiowej.

Pomocy udziela się do uzyskania efektów

(oddechu, krążenia), utraty sił zagrażającej

życiu ratującego lub przyjazdu pomocy.

pytania

• Czego dotycza platynowe minuty?
• Jakie są podstawowe środki ochrony

osobistej?

• Kiedy należy dokonać segregacji

poszkodowanych?

• Na jakie czynniki należy zwrócić uwagę

podczas oględzin miejsca wypadku ( podaj 3)

• Na co zwrócić uwagę podczas udzielenia

pomocy osobie przytomnej?

bibliografia

• „Podręcznik pierwszej pomocy”;

M.Buchwelder, A. Buchwelder; Wyd.
Lekarskie; PZWL

• „Ratownik Medyczny”; Podręcznik pod

redakcją Juliusza Jakubaszki ; Górnicki
Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2003

• http://www.ratownik.wortale.net
• www.emergencyportal.pl