Zaburzenia osobowości

Stanisław

Oziemski

Dla WSFiZ

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

Specyficzne zaburzenia osobowości są

ciężkimi zaburzeniami struktury

charakteru i sposobu zachowania się

osoby, zazwyczaj obejmującymi

kilka wymiarów osobowości i prawie

zawsze są związane z dostrzegalnym

zaburzeniem funkcjonowania

indywidualnego i społecznego

.

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

1. Wyraźnie dysharmonijne postawy i zachowania,

obejmują zazwyczaj wiele zakresów

funkcjonowania, np. uczuciowość, kontrolę

popędów, sposoby postrzegania i myślenia oraz

styl związków z innymi ludźmi;

2. Wzorzec nieprawidłowego zachowania jest

długotrwały, całościowy i wyraźnie

niedostosowany w stosunku do rozmaitych sytuacji

indywidualnych i społecznych;

3. Wymienione trudności pojawiają się w okresie

dzieciństwa lub w okresie młodzieńczym i

utrzymują się w wieku dojrzałym;

4. Zaburzenia prowadzą do wyraźnie złego

samopoczucia, które może pojawić się dopiero w

późniejszym okresie;

5. Zaburzenia nie zawsze współwystępują z istotnymi

trudnościami w zakresie sprawności zawodowej i

społecznej.

F60.0 Osobowość paranoiczna

Osoba stale mająca się na baczności,

nieufna, podejrzliwa. Przesadnie

wyczulona na to, że ktoś może chcieć jej

przeszkodzić lub ją skrzywdzić. Stale

poszukująca dowodów potwierdzających

spiskową teorię rzeczywistości. Uważa

siebie za osobę postępującą w sposób

słuszny i prześladowaną

Osobowość paranoiczna -

cechy

1. Nadmierna wrażliwość na niepowodzenie i

odrzucenie.

2. Tendencja do długotrwałego przeżywania

przykrości (nie wybaczania krzywd,

lekceważenia)

3. Podejrzliwość i stała tendencja do odbierania

obojętnych lub przyjaznych działań otoczenia

jako wrogich czy pogardliwych. Postawa

ksobna.

4. Sztywne, prowokujące do konfliktów,

domaganie się swoich praw, niewspółmierne

do sytuacji.

5. Nawracające nieuzasadnione podejrzenia

dotyczące wierności seksualnej partnera.

6. Pochłonięcie nie potwierdzonymi „spiskowymi”

wyjaśnieniami wydarzeń z życia pacjenta i

świata.

F60.1 Osobowość

schizoidalna

Osoba apatyczna, zobojętniała, wycofana,

osamotniona. Nie pragnie, nie dąży, nie

potrzebuje utrzymywać związków z

innymi ludźmi. Jest w minimalnym stopniu

świadoma własnych uczuć oraz uczuć

innych ludzi. Nie ma żadnego celu w

życiu, ambicji, albo ma ich niewiele.

Osobowość schizoidalna -

cechy

1. Brak lub znikome działania służące

przyjemności.

2. Chłód emocjonalny, wycofanie się lub

spłycenie uczuciowości.

3. Ograniczona zdolność do wyrażania zarówno

gniewu jak i uczuć przyjaznych czy ciepłych.

4. Brak zainteresowania pochwałą i krytyką.
5. Słabe zainteresowanie doświadczeniami

seksualnymi z innymi osobami.

6. Samotnictwo, brak bliskich przyjaciół,

związków oraz potrzeby posiadania takich

związków z innymi.

7. Pochłonięcie fantazjowaniem i introspekcją.
8. Wyraźna niewrażliwość wobec norm,

konwencji społecznych.

F60.2 Osobowość

dyssocjalna

Osoba impulsywna, nieodpowiedzialna, nie

ucząca się na błędach – nie przyjmująca

do wiadomości swojej winy. Nagminnie

łamiąca normy dla własnej wygody,

działająca bez namysłu. Spełniająca

społeczne oczekiwania, jeśli służy to jej

samej, zwykle sprawiająca wrażenie

osoby „czarującej”. Określa siebie jako

osobę wolną i niezależną czym motywuje

lekceważenie społecznych reguł,

standardów. Brak empatii.

Osobowość dyssocjalna - cechy

a/ bezwzględne nieliczenie się z uczuciami innych;
b/ silna i utrwalona postawa nieodpowiedzialności i

lekceważenia norm, reguł i zobowiązań społecznych;

c/ niemożność utrzymania trwałych związków z innymi,

chociaż nie ma trudności w ich nawiązywaniu;

d/ bardzo niska tolerancja frustracji i niski próg

wyzwalania agresji, w tym zachowań gwałtownych;

e/ niezdolność przeżywania poczucia winy i korzystania

z doświadczeń, kar;

f/ wyraźna skłonność do obwiniania innych lub

wysuwania pozornie możliwych do uznania

racjonalizacji zachowań, które są źródłem konfliktów

z otoczeniem.

Leczenie - Postępowanie

Tylko długoterminowe leczenie zamknięte

w oddziałach typu więziennego o ściśle

kontrolowanej strukturze.

Typowe uczucia w pracy z psychopatami:

 Niedowierzanie

 Układ

 Potępienie

 Bezradność i lęk

 Konfrontacja zamiast empatii

F60.3 Osobowość chwiejna

emocjonalnie

Osoba nieprzewidywalna, niestabilna,

manipulująca. Dominuje brak kontroli

działań impulsywnych, emocji, popędów,

częsta autodestrukcja, samookaleczenia,

posługuje się mechanizmem

rozszczepienia, funkcjonuje w

skrajnościach. Ma niejasny lub zaburzony

obraz samego siebie, własnych celów,

wartości, potrzeb, często opisuje uczucie

pustki wewnętrznej, boi się zależności.

Wchodzi w intensywne niestabilne

związki, boi się porzucenia.

F60.4 Osobowość

histrioniczna

Osoba o teatralnym zachowaniu,

uwodzicielska, płytka, poszukująca

wrażeń, próżna. Przesadnie reagująca na

najdrobniejsze zdarzenia. Zachowująca

się ekshibicjonistycznie, by zyskać uwagę

i przychylność ludzi. Spostrzegająca

siebie jako atrakcyjną i pełną uroku.

Osobowość histrioniczna -

cechy

1. Nadmierna teatralność, dramatyzowanie

siebie, przesadna ekspresja emocji.

2. Sugestywność, łatwe uleganie wpływom

innych osób lub okoliczności.

3. Płytka i chwiejna uczuciowość.
4. Stałe poszukiwanie aprobaty, doceniania przez

innych, podniet. Podejmowanie działań by być

w centrum uwagi.

5. Niestosowna uwodzicielskość w wyglądzie czy

zachowaniu.

F60.5 Osobowość

anankastyczna

(kompulsywna)

Osoba powściągliwa, skrupulatna,

usztywniona, okazująca innym szacunek.

Prowadzi życie spętane regułami. Trzyma

się mocno społecznych konwenansów,

spostrzega świat w kategoriach reguł i

hierarchii, zasad. Siebie postrzega jako

oddaną, rzetelną, sprawną i produktywną.

Osobowość anankastyczna -

cechy

1. Nadmiar wątpliwości i ostrożności,

perfekcjonizm przeszkadzający w sprawnym

działaniu.

2. Pochłoniecie przez szczegóły, zasady,

porządkowanie, organizowanie schematów

postępowania.

3. Sztywność i upór, pedanteria i

konwencjonalność.

4. Nadmierna sumienność, skrupulatność,

powodująca zaniedbanie przyjemności,

związków międzyludzkich

5. Pojawianie się natrętnych niechcianych myśli,

impulsów.

6. Oczekiwanie, że inni dokładnie podporządkują

swoje działania sposobom działania osoby.

Irracjonalna niechęć do przyzwalania innym

na działanie.

F60.6 Osobowość lękliwa

(unikająca)

Osoba stale wahająca się, czująca się

niezręcznie, zakłopotana, zalękniona.

Odczuwająca napięcie w sytuacjach

społecznych z powodu obawy przed

odrzuceniem. Nękana ciągłym lękiem

przed podejmowaniem działania.

Spostrzegająca siebie jako zasługująca na

krytykę i potępienie.

Osobowość lękliwa - cechy

1. Uporczywe i wszechogarniające uczucie

napięcia i niepokoju.

2. Poczucie społecznego nie przystawania,

indywidualnej nieatrakcyjności lub niższości w

stosunku do innych osób.

3. Nadmierna wrażliwość na odrzucenie lub

krytykę w sytuacjach społecznych. Co

powoduje unikanie kontaktów społecznych czy

zawodowych, które wiążą się z istotnym

kontaktem z ludźmi.

4. Niechęć do wchodzenia w bliższe związki z

ludźmi, jeśli nie ma zapewnienia akceptacji.

5. Ograniczony styl życia z powodu zapewnianie

sobie fizycznego bezpieczeństwa.

F60.7 Osobowość zależna

Osoba bezradna, nieudolna, uległa,

niedojrzała, wycofująca się z pełnienia

dorosłych obowiązków. Spostrzega siebie

jako słabą delikatną, szuka pocieszenia,

oparcia u osób silniejszych.

Osobowość zależna - cechy

1. Zachęcanie i pozwalanie by inni przejmowali

odpowiedzialność za swoje ważne decyzje

życiowe.

2. Podporządkowanie swoich potrzeb potrzebom

innych, od których jest się zależnym

nadmierne uleganie ich życzeniom.

3. Niechęć do stawiania nawet racjonalnych

wymagań osobom, od których jest się

zależnym.

4. Poczucie niewygody i bezradności w sytuacji

osamotnienia, z powodu obawy przed

niezdolnością do zatroszczenia się o siebie.

Nadmierna obawa przed opuszczeniem przez

osobę pozostającą w bliskim związku.

5. Ograniczona zdolność podejmowania

codziennych decyzji, bez zbędnego radzenia

się innych osób.

F60.8 (Inne) Osobowość

narcystyczna

Osoba egoistyczna, arogancka, mająca

przesadnie wysokie mniemanie o sobie,

beztroska. Pochłonięta fantazjami o

sukcesach, urodzie lub osiągnięciach.

Postrzega sama siebie jako godna

uwielbienia, a także istotę wyższego

rzedu, zasługującą wobec tego na

szczególne traktowanie.

F60 Specyficzne zaburzenia

osobowości (ICD-10)

F60.0 Osobowość paranoiczna

F60.1 Osobowość schizoidalna

F60.2 Osobowość dyssocjalna

F60.3 Osobowość chwiejna emocjonalnie

.30 Typ impulsywny

.31 Typ borderline (z pogranicza)

F60.4 Osobowość histrioniczna

F60.5 Osobowość anankastyczna

F60.6 Osobowość lękliwa (unikająca)

F60.7 Osobowość zależna

F60.8 Inne określone

KLASTER A

KLASTER B

KLASTER C

 

KLASTER A

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA

KLASTER B

KLASTER C

 

KLASTER A

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA

KLASTER B

OSOBOWOŚĆ CHWIEJNA EMOCJONALNIE

(TYP IMPULSYWNY i TYP BORDERLINE)

OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA

OSOBOWOŚĆ DYSSOCJALNA

KLASTER C

 

KLASTER A

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA

KLASTER B

OSOBOWOŚĆ CHWIEJNA EMOCJONALNIE

(TYP IMPULSYWNY i TYP BORDERLINE)

OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA

OSOBOWOŚĆ DYSSOCJALNA

KLASTER C

 OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA

OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA