Podstawy Psychoterapii Poznawczo - Behawioralnej cz I. Główne założenia

Klasyfikacja DSM-IV TR

Osie diagnostyczne

Oś I  Zaburzenia kliniczne; inne stany,

które mogą skupić uwagę kliniczną;

Oś II  Zaburzenia osobowości,

upośledzenie umysłowe;

Oś III  Stany ogólnomedyczne;
Oś IV  Problemy psychospołeczne

i środowiskowe;

Oś V  Poziom funkcjonowania życiowego.

Klasyfikacja ICD 10

Organiczne zaburzenia psychiczne włącznie z zespołami objawowymi

1. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane

używaniem substancji psychoaktywnych

2. Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii i urojeniowe
3.

Zaburzenia nastroju

4. Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią

somatyczną

5. Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi

i czynnikami fizycznymi

Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych

7. Upośledzenie umysłowe
8. Zburzenia rozwoju psychicznego (psychologicznego)
9. Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle

w dzieciństwie i wieku młodzieńczym

zaburzenia osobowości

ICD 10. F60. SPECYFICZNE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

G l. Potwierdzenie, że charakterystyka osoby oraz utrwalone

wzorce jej przeżywania wewnętrznego i zachowania jako
całość wyraźnie odbiegają od zakresu kulturowo
oczekiwanego i akceptowanego (tj. od "normy"). Taka
odmienność (dewiacja) przejawia się w więcej niż jednym z
następujących obszarów:

procesy poznawcze (tj. sposoby spostrzegania i
interpretowania rzeczy, ludzi i wydarzeń, formowanie
postaw i wyobrażeń o sobie
i o innych),

uczuciowość (zakres, intensywność i dostosowanie
poziomu emocjonalnego wzbudzenia i reaktywności),

panowanie nad impulsami i nagradzanie potrzeb,

sposób odnoszenia się do innych i postępowania w
sytuacjach międzyludzkich.

zaburzenia osobowości

Zaburzenie osobowości – koncepcje

- biologiczna

predyspozycja dotycząca

funkcjonowania (poznawczego, emocjonalnego,
zachowania)

- społeczna

-odstępstwo od ogólnie przyjętej

„normy” obowiązującej w danej kulturze

- ewolucyjna

-typ osobowości, który w małych

grupach pełnił swoją rolę konieczną do przetrwania
gatunku

- psychologiczna

– efekt oddziaływania

„niekorzystnych” czynników wychowawczych,
traum

osobowość

zaburzenie z osi I

zaburzenie <………….>

styl

osobowości

co wyznacza granicę ?

strategie

antyoptymalizacyjne

VS optymalizacyjne

zaburzenia osobowości

GRUPY ZABURZEŃ OSOBOWOŚCI WEDŁUG DSM IV TR

GRUPA A

„Homo homini lupus est” -

brak bliskich związków

z innymi, chłód emocjonalny, tendencje do nietypowego

postrzegania rzeczywistości

GRUPA B

„Carpe diem” -

duża intensywność emocji, niski próg tolerancji

frustracji, intensywne, burzliwe związki z innymi

GRUPA C

„Dubito ergo sum”

- lękliwość, unikanie sytuacji dyskomfortowych,

wycofanie z relacji przy dużej potrzebie bliskości innych osób

Jestem...

niedostosowany,
bezwartościowy,
nieadekwatny
gorszy

Inni ludzie
zawsze mnie
oceniają

...dlatego, jeśli

mam kogoś
spotkać, to na
pewno mnie
odrzuci, albo
poniży

...dlatego,
jeśli za coś się
zabieram, to
raczej się nie
uda

...dlatego nie
powinienem brać
się za nic nowego

... dlatego nie
powinienem
dopuścić żeby
inni poznali moje
prawdziwe Ja

... dlatego nigdy
nie powinienem
zadawać się z
osobą co do
której nie będę
miał absolutnej
pewności, ze
mnie polubi i
zaakceptuje

6.Postrzega siebie jako
osobę nieadekwatną ,
niepociągającą , gorszą od
innych

1. Unika czynności , które
wymagają kontaktu z
innymi, ze strachu przed
dezaprobatą, krytyką, lub
odrzuceniem.

4. Jest zaniepokojony
możliwością spotkania się z
krytyką lub odrzuceniem w
sytuacjach społecznych.

2. Niechętnie kontaktuje się
z innymi zanim nie upewni
się ze jest lubiany.

3. Wycofuje się z bliskich
kontaktów z obawy przed
zawstydzeniem lub
ośmieszeniem.

5. Jest zahamowany w
sytuacjach społecznych
z powodu poczucia
nieadekwatności.

7. Jest zazwyczaj oporny w
podejmowaniu nowych
działań lub ryzykownych
aktywności,
z obawy, że się ośmieszy.

Przekonania

kluczowe

Przekonania

pośredniczące

Przekonania

instrumentalne

OBJAWY/ KRYTERIA

DSM

osobowość unikająca

Osobowość unikająca

wg Beck i wsp. 1990

Założenia teoretyczne

F60.0 OSOBOWOŚĆ
PARANOICZNA

Spełnione ogólne kryteria z.o. (F60).

B. Występują co najmniej 4 z następujących:
• nadmierna wrażliwość na niepowodzenia i

odrzucenie,

• skłonność do długotrwałego przeżywania

przykrości, np. do niewybaczania zniewag, krzywd
czy lekceważenia,

• podejrzliwość i przenikająca wszystko tendencja

do zniekształcania doświadczeń poprzez błędne
ujmowanie obojętnych lub przyjaznych działań
otoczenia, jako działań wrogich czy pogardliwych,

F60.0 OSOBOWOŚĆ
PARANOICZNA

c.d

4. walczące, sztywne poczucie własnych praw,

niedostosowane do aktualnej sytuacji,

5. nawracające, nieuzasadnione podejrzenia

dotyczące wierności seksualnej współmałżonka lub
partnera seksualnego,

6. utrwalona postawa ksobna

związana szczególnie z

przecenianiem własnego znaczenia.

7. koncentrowanie się na

nie potwierdzonych

"spiskowych" wyjaśnieniach wydarzeń dotyczących
zarówno bezpośrednio danej osoby, jak i całego świata.

F 60.1 OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA

A. Spełnione ogólne kryteria z.osobowości
B. Występują co najmniej 4 z następujących:
(1)brak lub znikoma liczba działań służących

przyjemności,

(2)chłód emocjonalny, wycofanie się lub

spłycenie uczuciowości,

(3)ograniczona zdolność wyrażania

przyjaznych, ciepłych uczuć lub gniewu

wobec innych,

(4)brak zainteresowania zarówno

pochwałami, jak i krytyką.

F 60.1 OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA

… c.d
(5)słabe zainteresowanie doświadczeniami

seksualnymi z innymi osobami (z uwz

ględnieniem wieku),

(6)konsekwentne wybieranie samotnictwa,
(7)silne pochłonięcie fantazjowaniem i

introspekcją,

(8)brak bliskich przyjaciół lub ufnych związków

z osobami (lub co najwyżej -pojedyncze) oraz

brak potrzeby takich związków z ludźmi,

(9)wyraźna niewrażliwość wobec

obowiązujących norm i konwencji

społecznych, lekceważenie takich norm i

konwencji nie jest zamierzone.

GRUPA B ...„Carpe diem”...

F 60.2 OSOBOWOŚĆ ANTYSPOŁECZNA

A.  Spełnione ogólne kryteria zaburzeń osobowości (F60).
B.   Występują co najmniej trzy z następujących:
(1)  bezwzględne nieliczenie się z uczuciami innych,
(2)  silna i utrwalona postawa nieodpowiedzialności i
lekceważenia społecznych norm, reguł i zobowiązań,
(3)  niezdolność utrzymania trwałych związków z innymi,
chociaż nie ma trudności w ich nawiązywaniu,
(4)  bardzo niska tolerancja frustracji i niski próg wyzwalania
agresji, w tym zachowań gwałtownych,
(5)  niezdolność przeżywania poczucia winy i
wykorzystywania doświadczeń, a w szczególności -
doświadczanych kar,
(6)  wyraźna skłonność do obwiniania innych lub wysuwania
pozornie zasadnych racjonalizacji zachowań, które są źródłem
konfliktów z otoczeniem.

Komentarz
Utrzymująca się drażliwość oraz występowanie zaburzeń zachowania w
dzieciństwie i wieku młodzieńczym dopełniają obraz kliniczny, lecz nic są wymagane do
rozpoznania. Są propozycje rozwijania subkryteriów definiujących wzorce zachowania
specyficzne dla różnych warunków kulturowych z uwzględnieniem, jeśli potrzeba,
społecznych norm, reguł i obowiązków (jak np. brak odpowiedzialności i lekceważenie
norm społecznych).

There is a pervasive pattern of disregard for

and violation of the rights of others occurring

since age 15 years, as indicated by three (or

more) of the following:

1. failure to conform to social norms with respect to

lawful behaviors as indicated by repeatedly

performing acts that are grounds for arrest

nieprzestrzeganie norm społecznych odnoszących się do zachowań

zgodnych z prawem, na co wskazują wielokrotnie popełniane czyny

będące podstawą do aresztowania;

2. deceitfulness, as indicated by repeated lying, use

of aliases, or conning others for personal profit

or pleasure

nieuczciwość przejawiająca się powtarzanymi

kłamstwami, używaniem fałszywych nazwisk i pseudonimów lub

oszukiwaniem innych ludzi dla własnych korzyści lub przyjemności;

3. impulsivity or failure to plan ahead

impulsywność lub niezdolność do planowania

ANTISOCIAL PERSONALITY DISORDER

DSM criteria

irritability

and aggressiveness, as indicated by

repeated physical fights or assaults

drażliwość i agresywność, na co wskazuje wielokrotny udział w bójkach lub napadach

5. reckless disregard for safety of self or

others

lekkomyślne lekceważenie bezpieczeństwa własnego i innych

ludzi;

6. consistent irresponsibility, as indicated by repeated

failure to sustain consistent work behavior or

honor financial obligations

trwały brak odpowiedzialności, na

co wskazują wielokrotne niepowodzenia w utrzymaniu stałej pracy czy

niedotrzymywanie zobowiązań finansowych;

7. lack of remorse, as indicated by being indifferent to

or rationalizing having hurt, mistreated, or stolen

from another

brak wyrzutów sumienia, na co wskazuje obojętność na wyrządzanie

innym krzywdy, znęcanie się nad nimi i okradanie ich, lub szukanie

racjonalizacji dla takich czynów.

B. The individual is at least age 18 years.
C. There is evidence of

Conduct Disorder

ANTISOCIAL PERSONALITY DISORDER

DSM

criteria cont.

osobowość z pogranicza - fakty

• Stern (1938) pacjenci neurotyczni

z krótkimi epizodami psychotycznymi

– ok. 2% populacji ogólnej
– 11% pacjentów ambulatoryjnych
– 19% pacjentów hospitalizowanych

• częste współwystępowanie zaburzeń
• przewlekły, nawracający przebieg
• duże ryzyko samobójstwa

OSOBOWOŚĆ Z POGRANICZA fakty

osobowość z pogranicza

• częściej dotyczy kobiet
• 50% tworzy trwałe związki
• 25% kobiet w stałych związkach ma

dzieci

• śmiertelność w wyniku samobójstwa

wynosi 10%

OSOBOWOŚĆ Z POGRANICZA fakty

• pacjenci z osobowością z pogranicza najczęściej

są przyjmowani na ostrych dyżurach z powodu

przedawkowania leków

i samouszkodzeń

• spośród osób z zaburzeniami osobowości pacjenci

z BPD są grupą najczęściej przyjmowaną do

szpitala (w porównaniu z grupą A, C i innymi

zaburzeniami z grupy B)

• funkcjonowanie osób z zaburzeniem osobowości z

pogranicza raczej pogarsza się po kontaktach ze

służbą zdrowia

OSOBOWOŚĆ Z POGRANICZA fakty

osobowość z pogranicza -

fakty

• osoby, które spełniały kryteria rozpoznania

osobowości z pogranicza w wieku 20 lat, w

wieku średnim już ich nie spełniały a

poziom funkcjonowania się poprawiał

Paris, 2003

OSOBOWOŚĆ Z POGRANICZA fakty

• badania podłużne (NIMH) na dużej grupie osób

z rozpoznaniem zaburzenia osobowości z

pogranicza wykazały, że:

– po 2 latach 44% osób spełnia nadal

kryteria rozpoznawania BPD

– po 27 latach 8% osób spełnia nadal

kryteria rozpoznawania BPD Oldham 2005

• ale… mimo, że osoby te nie spełniały kryteriów to

nadal funkcjonowały gorzej niż grupa kontrolna.

Wynika to

z tego, że kryteria obejmują „ostre” objawy a nie

zawierają oceny funkcjonowania

Zanarini, 2003, Gunderson, 2003

osobowość z pogranicza (BPD)

ICD10

F 60.3 OSOBOWOŚĆ CHWIEJNA EMOCJONALNIE

F 60.30 TYP IMPULSYWNY

A. Spełnione ogólne kryteria zaburzeń osobowości (F60).
B. Występują co najmniej trzy z następujących, przy czym jednym z nich

jest (2):

1.wyraźna skłonność do działań impulsywnych bez

uwzględniania ich konsekwencji,

2.wyraźna skłonność do kłótliwego zachowania i do konfliktów

z innymi, w szczególności, gdy impulsywne działania są

udaremniane lub krytykowane,

3.łatwość wybuchania gniewem lub przemocą, z niezdolnością

do panowania nad gwałtownymi zachowaniami,

4.trudność podtrzymania działań, które nie wiążą się z

natychmiastową nagrodą,

5.nastrój niestabilny i kapryśny.

osobowość z pogranicza

(BPD)

kryteria diagnostyczne ICD

F60.31 TYP BORDERLINE (Z POGRANICZA)

A. Spełnione ogólne kryteria zaburzeń osobowości (F60).
B. Występują co najmniej trzy objawy z kryterium B dla F60.30

oraz, dodatkowo, co najmniej dwa z następujących:

1.niejasny lub zaburzony obraz samego siebie, własnych

celów i wewnętrznych preferencji (w tym również

seksualnych),

2.skłonność do angażowania się w intensywne i

niestabilne związki, często prowadzące do kryzysów

emocjonalnych.

3.usilne próby uniknięcia doświadczenia porzucenia,
4.powtarzające się groźby lub działania

samouszkadzające,

5.stałe uczucie pustki wewnętrznej.

osobowość z pogranicza

kryteria

DSM IV TR

Utrwalony wzorzec niestabilności relacji interpersonalnych, obrazu „ja” i emocji oraz

znacznej impulsywności, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych
kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięć z poniższych kryteriów:

1.gorączkowe próby uniknięcia opuszczenia –
rzeczywistego lub wyimaginowanego. Uwaga:
Nie uwzględniać zachowań samobójczych i
samookaleczeń, o których mowa w kryterium 5;

osobowość z pogranicza

kryteria

DSM IV TR

Utrwalony wzorzec niestabilności relacji interpersonalnych, obrazu „ja” i emocji oraz

znacznej impulsywności, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych
kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięć z poniższych kryteriów:

. wzorzec niestabilnych i intensywnych relacji

interpersonalnych, który cechuje na przemian
skrajne idealizowanie i dewaluowanie innych;

osobowość z pogranicza

kryteria

DSM IV TR

Utrwalony wzorzec niestabilności relacji interpersonalnych, obrazu „ja” i emocji oraz

znacznej impulsywności, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych
kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięć z poniższych kryteriów:

zaburzenie tożsamości: znaczący i trwały brak

stabilności obrazu lub poczucia „ja”;

osobowość z pogranicza

kryteria

DSM IV TR

Utrwalony wzorzec niestabilności relacji interpersonalnych, obrazu „ja” i emocji oraz

znacznej impulsywności, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych
kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięć z poniższych kryteriów:

impulsywność w co najmniej dwóch

potencjalnie szkodliwych dla jednostki obszarach
aktywności         (np. wydawanie pieniędzy, seks,
nadużywanie substancji psychoaktywnych,
nieostrożna jazda, napady obżarstwa).
Uwaga: Nie uwzględniać zachowań samobójczych
                  i samookaleczeń, o których mowa w
kryterium 5;

osobowość z pogranicza

kryteria

DSM IV TR

Utrwalony wzorzec niestabilności relacji interpersonalnych, obrazu „ja” i emocji oraz

znacznej impulsywności, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych
kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięć z poniższych kryteriów:

. powtarzające się zachowania, gesty lub

groźby samobójcze bądź samookaleczenia;

osobowość z pogranicza

kryteria

DSM IV TR

Utrwalony wzorzec niestabilności relacji interpersonalnych, obrazu „ja” i emocji oraz

znacznej impulsywności, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych
kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięć z poniższych kryteriów:

niestabilność emocjonalna spowodowana

silną reaktywnością nastroju (np. silne stany
dysforyczne, drażliwość lub lęk, trwające zwykle
kilka godzin, rzadko dłużej niż kilka dni);

osobowość z pogranicza

kryteria

DSM IV TR

Utrwalony wzorzec niestabilności relacji interpersonalnych, obrazu „ja” i emocji oraz

znacznej impulsywności, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych
kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięć z poniższych kryteriów:

. utrzymujące się poczucie pustki;

osobowość z pogranicza

kryteria

DSM IV TR

Utrwalony wzorzec niestabilności relacji interpersonalnych, obrazu „ja” i emocji oraz

znacznej impulsywności, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych
kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięć z poniższych kryteriów:

nieadekwatna, silna złość lub trudności z jej

opanowaniem (np. częste wybuchy złości, stałe
odczuwanie złości, wielokrotne bójki);

osobowość z pogranicza

kryteria

DSM IV TR

Utrwalony wzorzec niestabilności relacji interpersonalnych, obrazu „ja” i emocji oraz

znacznej impulsywności, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych
kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięć z poniższych kryteriów:

przemijające objawy paranoidalne lub

poważne objawy dysocjacyjne jako reakcja na
stres.

OSOBOWOŚĆ Z POGRANICZA

koncepcje

Neuropsychiatry Clin Neurosci 15: 397-402, November 2003

Understanding Emotion Regulation in Borderline Personality Disorder: Contributions of

Neuroimaging

Peter A. Johnson, B.A., Robin A. Hurley, M.D., Chawki Benkelfat, M.D., D.E.R.B.H.,

Sabine C. Herpertz, M.D. and Katherine H. Taber, Ph.D.

Zmniejszona zdolność syntezy serotoniny w wielu

obszarach kory przedczołowej w BPD

osobowość z pogranicza

koncepcje

Podłoże biologiczne
• Neuroobrazowanie – zaburzenia

w zakresie struktury i funkcji mózgu

– hipometabolizm w obrębie hipokampa
– zaburzenia aktywacji jądra

migdałowatego

– zaburzenia aktywności w obszarze

kory przedczołowej (min.

zmniejszenie wiązania prekursora

serotoniny)

hipokamp

jądro

migdałowate

zmniejszenie

objętości

BPD

OSOBOWOŚĆ Z POGRANICZA

koncepcje

osobowość z pogranicza

koncepcje

Podłoże psychospołeczne
• Doświadczenie przemocy, nadużycia

seksualnego

w dzieciństwie

• Dwa typy rodzin: nadużywające,

stosujące przemoc, lub „idealne”

z nadmierną kontrolą

• Zdezorganizowany rodzaj więzi

osobowość z pogranicza

koncepcje

Modele poznawcze:
M Linehan: (1993)

• Zaburzenie regulacji emocji
• Deprecjonujące, unieważniające

otoczenie, problemy

z kontrolowaniem, zrozumieniem

i tolerowaniem własnych reakcji

emocjonalnych

osobowość z pogranicza

koncepcje

Modele poznawcze:
Pretzer (1990)
• Treść przekonań:

– „świat jest niebezpieczny i wrogi”,
– „jestem bezsilny i podatny na zranienie”
– „z natury jestem nie do przyjęcia”

• Myślenie dychotomiczne
• Słabo sprecyzowany schemat „ja”

osobowość z pogranicza

koncepcje

Modele poznawcze:
Young (1996)

•

Wczesne schematy dezadaptacyjne

(EMS, Early Maladaptive Schema)

•

Aktywne style schematów (Schema modes)- wzorce

myślenia odczuwania i zachowania, które opierają

się na określonym zbiorze schematów i są

niezależne od innych stylów

–

Styl opuszczonego i wykorzystanego dziecka

–

Styl rozzłoszczonego dziecka

–

Styl karzącego rodzica

–

Styl braku obrońcy

osobowość z pogranicza

leczenie

• Psychoterapia poznawczo – behawioralna

(CBT) i jej pochodne

– DBT (terapia dialektyczno – behawioralna)

M. Linehan

• najwięcej badań dotyczących skuteczności

w zakresie zmniejszenia samouszkodzeń,
impulsywnosci, lepszego funkcjonowania
społecznego

– Schema Therapy (terapia zorientowana

na schematy poznawcze) J. Young

osobowość z pogranicza

- co wiadomo o skuteczności

psychoterapii

• Psychoterapia psychodynamiczna

– Transference - Focused

Psychotherapy (TFP)

– w fazie badań porównawczych ze

Schema Therapy – wstępne wyniki
wskazują na podobną skuteczność

F60.4 OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA

A. Spełnione ogólne kryteria zaburzeń osobowości (F60).
B. Występują co najmniej cztery z następujących:
(1)

dramatyzowanie

siebie,

teatralność,

przesadny

wyraz

emocjonalny,

(2) sugestywność (osoba łatwo ulega wpływowi innych osób lub

okoliczności),

(3) powierzchowna i chwiejna uczuciowość,
(4) stałe poszukiwanie podniet oraz działań, dzięki którym osoba staje

się centrum uwagi,

(5) niestosownie uwodzicielskie wygląd lub zachowanie,
(6) nadmierna koncentracja na atrakcyjności fizycznej.

Komentarz
Egocentryzm, łatwe wybaczanie sobie, stałe pragnienie bycia

docenianym, nierespektowanie innych, podatność na zranienia

uczuciowe oraz uporczywe zachowania manipula cyjne dopełniają

obraz kliniczny, choć nie sa wymagane do rozpoznania.

GRUPA B

...„Carpe diem”...

Histrioniczne zaburzenie osobowości. Kryteria diagnostyczne

według DSM - IV TR

Utrwalony wzorzec egzaltowanego zachowania i ustawicznych
prób skupienia na sobie uwagi, który pojawia się we wczesnej dorosłości
i ujawnia w różnych kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięć spośród następujących kryteriów:

(1) jednostka źle się czuje w sytuacjach, w których nie znajduje

się w centrum uwagi;

(2) w interakcjach z innymi często zachowuje się uwodzicielsko

i prowokuje seksualnie w sposób nieadekwatny do sytuacji;

(3) wyrażane emocje są płytkie i szybko się zmieniają;
(4) stale wykorzystuje wygląd zewnętrzny, żeby przyciągać

uwagę innych;

(5) jej styl mówienia jest przesadnie impresyjny, a wypowiedzi

są ogólnikowe;

(6) dramatyzuje własne przeżycia, zachowuje się w sposób

teatralny, przesadnie wyraża uczucia;

(7) łatwo poddaje się sugestiom, ulega wpływom innych ludzi

lub okoliczności;

(8) uważa swoje związki z innymi za bliższe, niż są naprawdę.

GRUPA B

...„Carpe diem”...

Narcystyczne zaburzenie osobowości. Kryteria diagnostyczne według DSM - IV TR
Utrwalony wzorzec poczucia własnej wielkości (widoczny w fantazjach bądź
w zachowaniu), potrzeby podziwu ze strony innych i braku empatii, który pojawia
się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych kontekstach, na co wskazuje co najmniej
pięć z poniższych kryteriów:

(1) jednostka ma wyolbrzymione poczucie własnej ważności (wyolbrzymia

swoje osiągnięcia i talenty, oczekuje uznania własnej wyższości

niewspółmiernie do rzeczywistych

dokonań);
(2) pochłaniają ją fantazje o nieograniczonym własnym powodzeniu,

mocy, wybitnych

zdolnościach, urodzie czy miłości idealnej.
(3) przekonana jest o własnej wyjątkowości i unikalności, którą mogą

zrozumieć lub

z którą mogą obcować tylko inni wyjątkowi bądź zajmujący wysoką

pozycję ludzie

(lub instytucje);
(4) wymaga przesadnego podziwu;
(5) ma poczucie posiadania specjalnych uprawnień, tzn. bezpodstawnie

oczekuje

GRUPA B ...„Carpe diem”...

pięć z poniższych kryteriów:

c.d

(5) ma poczucie posiadania specjalnych uprawnień, tzn. bezpodstawnie

oczekuje

szczególnie przychylnego traktowania lub automatycznego

podporządkowania się

innych jej oczekiwaniom;
(6) nastawiona jest eksploatatorsko wobec innych ludzi, tzn. wykorzystuje

ich do

osiągnięcia własnych celów;
(7) brak jej empatii: niechętnie rozpoznaje cudze uczucia i potrzeby i nie

jest skłonna

identyfikować się z nimi;
(8) często zazdrości innym lub uważa, że inni jej zazdroszczą;
(9) swą postawą i zachowaniem okazuje arogancję i wyniosłość.

GRUPA B ...„Carpe diem”...

GRUPA C ...„Dubito ergo sum”...

F 60.5 OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA
Uwaga. Zaburzenie to jest często opisywane jako osobowość
obsesyjno-kompulsyjna.
A. Spełnione ogólne kryteria zaburzeń osobowości (F60).

B. Występują co najmniej cztery z
następujących:
(1)nadmierne przeżywanie wątpliwości i
nadmierna ostrożność,
(2)koncentracja na szczegółach, regulaminach,
inwentaryzowaniu, porządkowaniu,
organizowaniu lub schematach postępowania,
(3)perfekcjonizm przeszkadzający w wypełnianiu
zadań,
(4)nadmierna sumienność i skrupulatność,

GRUPA C ...„Dubito ergo sum”...

F 60.5 OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA
….c.d

(5)nadmierna koncentracja na produktywności
wykluczająca przyjemność i związki
międzyludzkie,
(6)nadmierna pedanteria i uległość wobec
konwencji społecznych,
(7)sztywność i upór,
(8)nieracjonalne przypuszczanie, że inni
dokładnie podporządkują swą aktywność
sposobom działania pacjenta albo nieracjonalna
niechęć do przyzwalania innym na działanie.

F60.7 OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA

A. Spełnione ogólne kryteria zaburzeń osobowości (F60).
B. Występują co najmniej cztery z następujących:
(1)zachęcanie innych do przejęcia odpowiedzialności za
większość własnych decyzji życiowych lub przyzwalanie im
na to,

(2)podporządkowaniu własnych potrzeb potrzebom osób, od
których jest się zależnym, oraz uleganie ich życzeniom bez
zastrzeżeń,

(3)niechęć do stawiania nawet racjonalnych wymagań
osobom, od których jest się zależnym,

(4)poczucie niewygody i bezradności w sytuacji
osamotnienia, z powodu nadmiernej obawy przed
niezdolnością do zatroszczenia się o siebie,

(5)koncentracja na obawie pozostania bez opieki,

(6)ograniczona zdolność podejmowania codziennych decyzji
bez nadmiernego szukania rad
i zapewnień u innych osób.

F 60.6 OSOBOWOŚĆ LĘKLIWA
(UNIKAJĄCA)

A. Spełnione ogólne kryteria zaburzeń
osobowości (F60).
B. Występują co najmniej cztery z
następujących:
(1)uporczywe i wszechogarniające
uczucie napięcia i niepokoju,
(2)przekonanie o społecznym
nieprzystawaniu, indywidualnej
nieatrakcyjności lub niższości w
stosunku do innych osób,
(3)nadwrażliwość na odrzucenie i
krytykę w sytuacjach społecznych,

F 60.6 OSOBOWOŚĆ LĘKLIWA
(UNIKAJĄCA)

c.d
(4)niechęć do wchodzenia w bliższe
związki z ludźmi, o ile nie zapewniają
akceptacji,
(5)ograniczony styl życia z powodu
potrzeby zapewniania sobie fizycznego
bezpieczeństwa,
(6) unikanie kontaktów społecznych lub
zawodowych związanych z bliskimi
kontaktem z ludźmi, z powodu obawy
przed krytyką, dezaprobatą lub
odrzuceniem.

Jestem...

niedostosowany,
bezwartościowy,
nieadekwatny
gorszy

Inni ludzie
zawsze mnie
oceniają

...dlatego, jeśli

mam kogoś
spotkać, to na
pewno mnie
odrzuci, albo
poniży

...dlatego,
jeśli za coś się
zabieram, to
raczej się nie
uda

...dlatego nie
powinienem brać
się za nic nowego

... dlatego nie
powinienem
dopuścić żeby
inni poznali moje
prawdziwe Ja

... dlatego nigdy
nie powinienem
zadawać się z
osobą co do
której nie będę
miał absolutnej
pewności, ze
mnie polubi i
zaakceptuje

6.Postrzega siebie jako
osobę nieadekwatną ,
niepociągającą , gorszą od
innych

1. Unika czynności , które
wymagają kontaktu z
innymi, ze strachu przed
dezaprobatą, krytyką, lub
odrzuceniem.

4.Jest zaniepokojony
możliwością spotkania się z
krytyką lub odrzuceniem w
sytuacjach społecznych.

2.Niechętnie kontaktuje się
z innymi zanim nie upewni
się ze jest lubiany

3 Wycofuje się z   bliskich
kontaktów z obawy przed
zawstydzeniem lub
ośmieszeniem
5Jest zahamowany  w
sytuacjach społecznych z
powodu poczucia
nieadekwatności
7.Jest zazwyczaj oporny w
podejmowaniu  nowych
działań lub ryzykownych
aktywności , z obawy, że się
ośmieszy

Przekonania

kluczowe

Przekonania

pośredniczące

Przekonania

instrumentalne

OBJAWY/ KRYTERIA

DSM

GRUPA C

.„Dubito ergo sum”...

Osobowość unikająca

wg Beck i wsp. 1990

Negatywistyczne zaburzenie osobowości. Kryteria

diagnostyczne według DSM - IV TR

A. Utrwalony wzorzec negatywistycznych postaw i

biernego oporu wobec adekwatnych wymagań

dotyczących funkcjonowania, który pojawia się we

wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych kontekstach, na

co wskazują co najmniej cztery z poniższych kryteriów:

(1) jednostka przejawia bierny opór przed wywiązaniem

się z rutynowych obowiązków społecznych i

zawodowych;

(2) skarży się na niezrozumienie i niedocenianie przez

innych;

(3) jest ponura i kłótliwa;
(4) bez powodu krytykuje autorytety i szydzi z nich;
(5) okazuje zazdrość i niechęć tym, którym wyraźnie lepiej

się powodzi;

(6) wyraża przesadne i uporczywe skargi na swój los;
(7) odczuwa na przemian pełen wrogości bunt i skruchę.
B. Wzorzec ten nie pojawia się wyłącznie w czasie

epizodów dużej depresji i nie można go uznać za

przejaw zaburzenia dystymicznego.

Document Outline